Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mirosława Molenda-Migdalewicz

Protokolant: star. sekr. sądowy Ewelina Trzeciak

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2018 r. w Legnicy

sprawy z wniosku Przedsiębiorstwa (...) S.A. w L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

przy udziale W. B.

o odstąpienie od zobowiązania do zwrotu nienależnie wypłaconej emerytury górniczej W. B.

na skutek odwołania Przedsiębiorstwa (...) S.A. w L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 14 lipca 2017 r.

znak (...)

I.  zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 14 lipca 2017 r. znak (...) i zobowiązuje Przedsiębiorstwo (...) S.A. w L. do zwrotu nienależnie wypłaconych W. B. świadczeń za okres od 01 lipca 2014 r. do 30 czerwca 2017 r. w kwocie 1860,28 zł (jeden tysiąc osiemset sześćdziesiąt złotych 28/100) wraz z odsetkami za okres od 16 lipca 2014 r. do 14 lipca 2017 r. w kwocie 268,97 zł (dwieście sześćdziesiąt osiem złotych 97/100), ustalając dodatkowo, że Przedsiębiorstwo (...) S.A. w L. nie jest zobowiązane do zwrotu wypłaconych W. B. świadczeń za okres od 26 czerwca 1988 r. do 30 czerwca 2014 r. oraz odsetek za okres od 01 stycznia 1999 r. do 15 lipca 2014 r.,

II.  oddala dalej idące odwołanie,

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. na rzecz Przedsiębiorstwa (...) S.A. w L. kwotę 3202 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Mirosława Molenda-Migdalewicz

Sygn. akt V U 682/17

UZASADNIENIE

Decyzją z 14 lipca 2017r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L., na podstawie art. 84 ust. 6 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2016.963) zobowiązał pracodawcę Przedsiębiorstwo (...) S.A. w L. do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń W. B. za okres od 28 czerwca 1988r. do 31 sierpnia 2016r. w kwocie 13797, 15 zł oraz odsetek za okres od 1 stycznia 1999r. do 14 lipca 2017r. w kwocie 16842, 90 zł.

W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, iż świadczenie zostało wypłacone w zawyżonej wysokości na podstawie świadectwa pracy wystawionego w dniu 30 czerwca 1988r. przez (...) S.A Zakład (...) w L., dostarczonego dniu 15 lipca 1988r. w celu przyznania emerytury i ustalenia jej wysokości. Na podstawie tego dokumentu przyznano ubezpieczonemu emeryturę i ustalono jej wysokość , uwzględniając do stażu pracy okres zatrudnienia od 22 września 1964r. do 30 czerwca 1988r. jako pracę górniczą pod ziemią.

W przedłożonym przez W. B. zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia z 06 kwietnia 2016r. dotyczącym tego samego okresu zatrudnienia wykazano pracę ubezpieczonego na kontrakcie w Algierii od 02 października 1984r. do 01 października 1986r. i powrót do pracy w dniu 01 stycznia 1987r. W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego ustalono , że W. B. nie przebywał w zatrudnieniu od dnia 02 października 1986r. do dnia 31 grudnia 1986r. W świadectwie pracy z dnia 30 czerwca 1988r. nie wykazano pracy wnioskodawcy na kontrakcie , a także wskazanych powyżej nieobecności , wobec czego staż pracy ubezpieczonego został błędnie ustalony na 27 lat i 1 miesiąc okresów składkowych , a powinien być ustalony w łącznym wymiarze tych okresów 26 lat i 10 miesięcy . Ponadto okres pracy na kontrakcie uznany był jako praca górnicza . Wobec czego w konsekwencji zawyżono W. B. wysokość wypłacanej emerytury.

W odwołaniu od tej decyzji Przedsiębiorstwo (...) S.A. w L. wniosło o zmianę decyzji poprzez ustalenie, iż nie ma obowiązku zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń za okres od 28 czerwca 1988r. do 31 sierpnia 2016r. oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu odwołujący podniósł, iż organ rentowy nie wykazał na jakiej podstawie uznał, iż okres od 02 października 1986r. do dnia 31 grudnia 1986r. ( okres pracy na budowie kontraktowej wraz z urlopem pokontraktowym ) - nie jest okresem uwzględnianym przy ustalaniu prawa i wysokości świadczenia. Zdaniem odwołującego się ZUS nie wykazał, iż świadczenia W. B. wypłacane było w zawyżonej wysokości i było świadczeniem nienależnym.

Niezależnie od tych zarzutów wskazywał, iż brak jest podstaw do żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za cały okres. Ta odpowiedzialność winna być ograniczona co najwyżej do świadczeń wypłaconych w ciągu ostatnich 3 lat.

Jednak uznał, iż organ rentowy bezzasadnie żąda zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń za okres ponad 18 lat oraz odsetek za okres poprzedzający wydanie decyzji o zwrocie nadpłaconych świadczeń.

Na rozprawie w dniu 13 grudnia 2017r. ubezpieczony wskazał , że do staż u pracy powinien być wliczony okres jego urlopu pokontraktowego ( e – protokół k. 236 00:35:32 – 00:35:49)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie ,argumentując tak jak w skarżonej decyzji. Wskazał ponadto, iż ograniczenie czasowe możliwości domagania się zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia do 3 lat dotyczy jedynie świadczeniobiorców. Powołał się przy tym na wyroki Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 4 czerwca 2014r. III AUa 293/14, oraz z 24 stycznia 2013r. III AUa 1125/12.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy :

W. B. od 28 czerwca 1988r. pobiera emeryturę górniczą , przy ustalaniu której Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. uwzględniono staż pracy na podstawie świadectwa pracy sporządzonego przez (...) Zakład (...) w L. z 30 czerwca 1988r. Na podstawie tego dokumentu uwzględniono ubezpieczonemu nieprzerwanie okres zatrudnienia od 22 września 1964r. do 30 czerwca 1988r. jako pracę górniczą .

Ubezpieczony w dniu 08 kwietnia 2016r. złożył wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia, dołączając zaświadczenie sporządzone przez pracodawcę w dniu 06 kwietnia 2016r., w którym wskazano , że przebywał na kontrakcie w Algerii od 02 października 1984r. do 01 października 1986r.

Pismem z dnia 02 maja 2016r. (...) w L. wskazała , że od 02 października 1986r. do 22 października 1986r. W. B. korzystał z urlopu wypoczynkowego po eksporcie, za który wypłacono ekwiwalent w dewizach.

Od 23 października 1986r. do 31 grudnia 1986r. ubezpieczony korzystał z wolnego z tytułu różnicy czasu pracy na kontrakcie .

W Rp-7 z dnia 06 kwietnia 2016r. wskazano za czas pracy na kontrakcie zarobki ze stanowiska Kierownika Robót Górniczych Z. W. .

Decyzją z dnia 02 września 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. przeliczył emeryturę górniczą wnioskodawcy , przyjmując do jej wyliczenia 26 lat i 10 miesięcy okresów składkowych tj. 322 miesiące i 10 miesięcy okresów nieskładkowych .

Do obliczenia wysokości emerytury przyjęto 174 miesiące liczone przelicznikiem 1,5 tj. 261 miesięcy oraz 99 miesięcy przy przeliczniku 1,4 tj. 138,6 miesięcy .

Łącznie okresy pracy górniczej przyjęte do wyliczenia emerytury wnioskodawcy wyniosły 399,6 miesięcy .

Do okresu pracy W. B. na kontrakcie w Algerii przyjęto wynagrodzenie zastępcze wskazane w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 06 kwietnia 2016r.

Łączna wysokość emerytury ubezpieczonego brutto wynosiła 3161,82zł .

W konsekwencji po weryfikacji stażu pracy wnioskodawcy, a następnie wysokości jego emerytury - organ rentowy ustalił, iż wypłacono wnioskodawcy emeryturę w zawyżonej wysokości w okresie od 28 czerwca 1988r. do 31 sierpnia 2016r. w kwocie 13797, 15 zł .

Na tej podstawie, skarżoną decyzją z 14 lipca 2017r. organ rentowy zobowiązał Przedsiębiorstwo (...) S. A. w L. do zwrotu tej kwoty (13797, 15 zł) oraz odsetek za okres od 1 stycznia 1999r. do 14 lipca 2017r. w kwocie 16842, 90 zł.

Łącznie organ rentowy domagał się zwrotu kwoty 30640,05 zł

dowód :

- akta emerytalne W. B. k. 8,10,148-153,156,168-173, 180-183,

- akta osobowe dotyczące ubezpieczonego w (...) Zakład (...) w L. z 30 czerwca 1988r.,

- akta osobowe dotyczące zatrudnienia Z. W. w wyżej wskazanym zakładzie pracy ,

- przesłuchanie W. B. e- protokół z dnia 13 grudnia 2017r. k.236 00:16:10 – 00:35:32,

- pismo ZUS Oddział w L. z dnia 03.20.2017r. warz z tabelarycznym wyliczeniem nadpłaty wskazanej w zaskarżonej decyzji i odsetek : 33- 212,

- pismo ZUS O/ L. z dnia 22 grudnia 2017r. k. 243.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie jest częściowo uzasadnione.

Stan faktyczny sprawy był niesporny.

Spór sprowadzał się do ustalenia zasad i zakresu odpowiedzialności pracodawcy za nienależnie pobrane świadczenie przez W. B..

Kwestie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia reguluje art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2016.963).

Przede wszystkim należy wskazać, iż świadczenia z ubezpieczeń społecznych nie są świadczeniami cywilnoprawnymi, a zatem nie maja do nich zastosowania przepisy kodeksu cywilnego. Wskazać należy, iż art. 1 kodeksu postępowania cywilnego kwalifikuje sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych do spraw cywilnych, jednakże unormowanie to przesadza jedynie o stosowaniu w czasie sporów wynikających na tle tych roszczeń, przepisów zawartych w kodeksie postępowania cywilnego, a więc reguluje zasady i tryb postępowania przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych. Nie ma natomiast znaczenia dla oceny charakteru świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Wprawdzie przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odsyłają w niektórych przypadkach do przepisów prawa cywilnego, jednak dotyczy to jedynie sytuacji, gdy przepisy ustawy wyraźnie na to wskazują. Natomiast termin dochodzenia roszczeń (w tym odsetek) z tytułu pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, zasady odpowiedzialności świadczeniobiorców i płatników składek z tytułu nienależnie wypłaconych świadczeń zostały wyraźnie i zupełnie uregulowane m.in. w art. 84 ust. 1, 3 i 6 ww. ustawy systemowej. Zaś sformułowanie zawarte w art. 84 ust. 1 ustawy systemowej odsyłające do przepisów kodeksu cywilnego odnosi się jedynie do zasad zapłaty i wysokości odsetek, a nie zasad zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

Zgodnie z treścią art. 84 ust. 1 osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. W myśl ust. 2 za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Z kolei zgodnie z ust. 3 nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata.

Jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot - ust. 6.

Jest oczywiste, że płatnik przekazał organowi rentowemu w świadectwie pracy z 30 czerwca 1988r. nieprawdziwe dane, które miały wpływ na wysokość świadczeń wypłaconych W. B. . Nie ujęto bowiem okresu urlopu bezpłatnego udzielonego ubezpieczonemu na okres kontraktu zagranicznego oraz dokument ten nie zawierał informacji, iż ubezpieczony korzystał z urlopu wypoczynkowego po kontrakcie od 02 października 1986r. do 22 października 1986r., a od 23 października 1986r. do 31 grudnia 1986r. - z dni wolnych z tytułu różnicy czasu pracy po kontrakcie. Do pracy ubezpieczony powrócił dnia 01 stycznia 1987r. – co wskazano w ustaleniach faktycznych niniejszego uzasadnienia .

W świetle przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (Dz.U.1990.44.259 ze zm.) W. B. korzystał z urlopu bezpłatnego udzielonego w macierzystym zakładzie pracy (...) Zakład (...) w L. w okresie od 02 października 1984r. do 01 października 1986r. Rozporządzenie konsekwentnie używa terminu urlopu bezpłatnego na okres skierowania do pracy za granicą (§ 4 ust. 1, ust. 2 i ust. 3) lub okresu zatrudnienia za granicą (§ 5 ust. 1 i ust.2). Tenże okres w sytuacji faktycznej ubezpieczonego zamyka się datami 02 października 1984r. do 01 października 1986r.i podlegał zaliczeniu do stażu ubezpieczonego stosownie do § 4 lub 5 rozporządzenia. Takiemu wliczeniu podlegałby nadto jedynie przypadający bezpośrednio po zakończeniu tego urlopu okres niezdolności z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną (§ 4 ust.3).

Omawiane rozporządzenie określa granice ochrony prawnej pracowników skierowanych do pracy za granicą, różnicując ich sytuację w zależności od okresu wykonywania pracy na budowie eksportowej lub okresu po zakończeniu takiej pracy. W tym drugim przypadku pracownikowi nie przysługuje urlop wypoczynkowy czy czas wolny od pracy lecz ekwiwalenty pieniężne. Niewątpliwie mogą one skutkować przedłużeniem urlopu bezpłatnego na użytek zachowania terminu powrotu do pracy w macierzystym zakładzie pracy, jednakże nie są powiązane z wykonywaniem pracy za granicą lub obowiązkiem składkowym. Nawet odprowadzanie składki od ekwiwalentów nie uzasadnia uznania okresów za składkowe .

Stąd żądanie ubezpieczonego sformułowane na rozprawie w dniu 13 grudnia 2017r. sąd uznał za nieuzasadnione .

W konsekwencji za prawidłowe uznano stanowisko organu rentowego , iż świadczenie wypłacane W. B. było zawyżone w zakresie okresów składkowych i dokonał w tym zakresie weryfikacji wysokości emerytury ubezpieczonego i uznał, że było ono w tej części świadczeniem nienależnym.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 stycznia 2015 r. przesłanką odpowiedzialności płatnika na podstawie art. 84 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest wina płatnika w niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu przekazania organowi rentowemu wymaganych informacji, polegająca na niedochowaniu należytej staranności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., I UK 206/14, (...).

Należy jednak mieć na uwadze, że art. 84 ust. 3 ogranicza obowiązek zwrotu nienależnie wypłaconego/pobranego świadczenia za okres nie dłuższy niż ostatnie 3 lata. Chodzi w tym wypadku o ostatnie trzy lata pobierania/wypłacania świadczenia, a nie trzy lata wstecz od dnia wydania decyzji. W uchwale z dnia 16 maja 2012 r. Sąd Najwyższy wskazał, że ZUS ma prawo żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za 3 ostatnie lata, począwszy od dnia otrzymania ostatniej wypłaty. Żądanie to nie ulega przedawnieniu. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2012 r., II PZ 1/12, (...).

Ograniczenie żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres nie dłuższy niż ostatnie 3 lata ma zastosowanie nie tylko do osoby, która nienależnie pobrała świadczenie, ale także do płatnika składek. Takie też stanowisko zajął Sąd Najwyższy w cytowanym wyżej wyroku z dnia 28 stycznia 2015 r. wskazując w uzasadnieniu, że "w art. 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (identycznie zresztą jak i w art. 138 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) ustanowiona została zasada, że nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata. Oznacza to ograniczenie we wskazany sposób kwoty zwrotu nienależnie pobranego świadczenia zarówno w stosunku do świadczeniobiorcy, jak i płatnika składek". Tożsame stanowisko zajął m.in. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 25 lutego 2015 r., III AUa 855/14 i Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 12 listopada 2013 r., III AUa 1625/13, Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 28 października 2015r. III AUa 153/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 21 sierpnia 2015r. III AUa 1266/14

Powyższa wykładnia art. 84 ust. 3 ustawy systemowej oznacza, że organ rentowy bezpodstawnie zobowiązał płatnika składek do zwrotu nienależnie wypłaconego świadczeń za okres wykraczający poza te granice tj. za okres 3 lat wstecz przed wydaniem decyzji z dnia 14 lipca 2017r. ( od 01 lipca 2014r. do 30 czerwca 2017r.) .

Podobnie nieuzasadnione jest żądanie organu rentowego zapłaty przez płatnika odsetek za okres od 1 stycznia 1999r. do 15 lipca 2014r.

Za okres od 16 lipca 2014r. żądanie w tym zakresie sąd uznał za zasadne , bowiem wypłacone zostało z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonemu zawyżone świadczenie na skutek błędu płatnika składek w sporządzeniu dokumentu - świadectwa pracy z dnia 30 czerwca 1988r.

Z tych względów na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 kodeksu postępowania cywilnego sąd orzekł jak w pkt I i II wyroku.

Orzeczenie o kosztach uzasadnione jest treścią art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 03 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2016.1667).