Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2018 roku

Sąd Rejonowy w Jędrzejowie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2018 roku w Jędrzejowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w W.

przeciwko P. Ż.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego P. Ż. na rzecz strony powodowej (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w W. kwotę 2422,10 zł (dwa tysiące czterysta dwadzieścia dwa złote 10/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 marca 2016 roku do dnia zapłaty

II.  oddala powództwo w pozostałej części

III.  zasądza na rzecz pozwanego P. Ż. od strony powodowej (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w W. kwotę 185,72 zł (sto osiemdziesiąt pięć złotych 72/100) tytułem zwrotu kosztów procesu

Sygn. akt I C 150/17 upr.

UZASADNIENIE

Wyroku z dnia 20 marca 2018 roku

W dniu 24 maja 2017 roku do tut. Sądu wpłynął pozew (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w W. przeciwko P. Ż. o zapłatę kwoty 5695,18 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu swego żądania strona powodowa podniosła, że wskazana kwota stanowi niespłaconą przez pozwanego kwoty pożyczki udzielonej mu przez (...) Sp. z o.o. Sp. J. w dniu 2 kwietnia 2015 roku. Nadto strona powodowa wskazała, że nabyła wierzytelność przeciwko pozwanemu na mocy umowy przelewu wierzytelności z dnia 11 września 2015 roku. Strona powodowa podała nadto, że na kwotę dochodzoną pozwem składają się kwota 3.006,37 zł tytułem kapitału, kwota 144,45 zł tytułem opłaty przygotowawczej, kwota 2253,35 zł tytułem opłaty operacyjnej/prowizji, kwota 291,01 zł tytułem odsetek naliczonych po dacie wypowiedzenia umowy.

W dniu 26 maja 2017 roku tut. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego
w W. kwotę 5695,18 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 maja 2017 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 1280 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (k. 34).

W dniu 12 czerwca 2017 roku do tut. Sądu wpłynął o sprzeciw pozwanego od nakazu zapłaty, w którym P. Ż. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu swego stanowiska pozwany podniósł brak legitymacji strony powodowej, brak wykazania istnienia wierzytelności objętej żądaniem pozwu, błędne wyliczenie należności oraz sprzeczność warunków umowy pożyczki z przepisami prawa (k. 37-43).

Sąd ustalił co następuje:

W dniu 2 kwietnia 2015 roku pozwany oraz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka jawna zawarli umowę pożyczki nr (...). Umowa została zawarta przez telefon. W trakcie umowy pozwany P. Ż. podał swoje dane osobowe, a także dochody i miejsce zatrudnienia oraz numer konta na jaki mają być przekazane środki pieniężne. W trakcie rozmowy będącej podstawą do zawarcia umowy pożyczki, pozwany jedynie potwierdzał uzyskane od pracownika (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka jawna informacje, nie negocjował warunków pożyczki. Nadto pracownik (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka jawna nie informował pozwanego o możliwości negocjacji warunków umowy pożyczki.

Na podstawie umowy pożyczki z dnia 2 kwietnia 2014 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka jawna udzieliła P. Ż. pożyczki w kwocie 7320 zł na okres do dnia 17 października 2016 roku, z czego do dyspozycji pozwanego miała być jedynie kwota 4000 zł. W umowie przewidziano oprocentowanie pożyczki na 8% w stosunku rocznym, określono wysokość całkowitą odsetek umownych na kwotę 494,61 zł, a nadto wskazano, że wysokość opłaty przygotowawczej wyniesie 200 zł, opłaty prowizyjnej 3120 zł. Pożyczka miała być spłacana w 18 miesięcznych ratach w wykoci 434,15 zł każda. W umowie nadto wskazano, że w przypadku braku terminowej spłaty pożyczkodawca będzie uprawniony do naliczania odsetek karnych w wysokości 4 – krotności stopy kredytu lombardowego NBP.

Na konto pozwanego w dniu 3 kwietnia 2015 roku pożyczkodawca przekazał „sprawdzająco” jeden grosz, a następnie kwotę pożyczki.

Dowód: umowa (k. 405), informacje o kliencie (k. 6), formularz informacyjny (k. 7-8), nagranie rozmowy (k. 30), wykaz operacji bankowych (k. 53 – 54), potwierdzenia przelewu (k. 95-980, potwierdzenie wykonania transakcji płatniczej (k. 56), pismo (k. 76), pełnomocnictwo (k.87), kopia dowodu osobistego (k. 92 – 93), .

Pozwany spłacił pożyczkę do kwoty 2.272,51 zł.

Dowód: tabela (k. 11, 64).

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka jawna oraz strona powodowa zawarły w dniu 11 września 2015 roku umowę przelewu wierzytelności. W ramach umowy strony ustaliły, że (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w W. nabywa od (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka jawna wierzytelności objęte załącznikiem nr 1.

Dowód: umowa (k. 12 -14), oświadczenie (k. 20), pismo (k. 27).

Pismem z dnia 1 lutego 2016 roku strona powodowa wypowiedziała umowę pożyczki i wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 1.828,76 zł.

Pismem z dnia 27 października 2016 roku pozwany zwrócił się o rozłożenia zadłużenia z umowy nr (...) na raty i zadeklarował spłatę w ratach po 300 zł miesięcznie, a nadto zadeklarował, że wpłaci 500 zł do dnia 10 listopada 2016 roku.

Dowód: pismo (k. 55).

Sąd zważył co następuje:

W ocenie Sądu powództwo jest zasadne częściowo.

W ocenie Sądu niezasadny był zarzut strony pozwanej o braku udowodnienia istnienia zobowiązania P. Ż.

Strona powodowa przedkładając umowę pożyczki, jak również nagranie rozmowy w trakcie, której doszło jej zawarcia, zdaniem Sądu wykazała, że pozwany faktycznie zawarł z (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka jawna umowę pożyczki (...). Dodatkowo z wykazu operacji bankowych i potwierdzenia wykonania transakcji płatniczej wynika, że pożyczkodawca faktycznie przekazał do dyspozycji pozwanego kwotę wskazaną w umowie pożyczki. Uzupełnieniem wskazanych dokumentów były także dokumenty w postaci umowy o pracę pozwanego, potwierdzenia przelewów wykonywanych przez pozwanego w związku z innymi zobowiązaniami płatniczymi. Strona powodowa wskazane dokumenty mogła uzyskać tylko od P. Ż. i dokumenty te pozwalały na zweryfikowanie danych osoby, z którą zawarto umowę pożyczki przez telefon. Wreszcie nie bez znaczenia jest pismo P. Ż., w którym zwraca się już do podmiotu reprezentującego stronę powodową o rozłożenie należności z umowy pożyczki na raty i jego deklaracja spłaty zadłużenia.

W ocenie Sądu zasadne były natomiast częściowo argumenty pozwanego o błędnym wyliczeniu należności objętej żądaniem pozwu oraz sprzeczność umowy pożyczki z interesami pozwanego jako konsumenta.

W niniejszej sprawie Sąd dokonał analizy umowy pożyczki (...)
w celu ustalenia obowiązków stron umowy i doszedł do przekonania, że umowa ta w części dotyczącej ustalenia wysokości opłaty prowizyjnej na kwotę 3120 zł nie wiąże pozwanego.

Orzekając w tym zakresie Sąd miał na uwadze przepis art. 385 ¹ § kc, zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne), przy czym nie dotyczy to postanowień określających świadczenia główne stron, w tym cenę
i wynagrodzenia, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Wskazany przepis ma zastosowane do umów obligacyjnych zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami z użyciem wzorca umowy lub też do umów zawieranych bez użycia takiego wzorca (wyrok SN z dnia 7 grudnia 2006 roku III CSK 266/06 lex 238949).

Niewątpliwym jest, że wskazany przepis może mieć zastosowanie w niniejszej sprawie, albowiem umowa pożyczki (...) została zawarta pomiędzy przedsiębiorcą, czyli (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka jawna a konsumentem, czyli pozwanym P. Ż..

Klauzula generalna wskazana w cytowanym przepisie zawiera dwa kryteria oceny umowy,
a mianowicie dobre obyczaje oraz interesy konsumenta. Uznanie konkretnej klauzuli umownej za niedozwolone postanowienie umowy wymaga stwierdzenia łącznego wystąpienia obu przesłanek, a więc sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesów konsumenta (wyrok n z dnia 29 sierpnia 2013 roku I CSK 660/12 lex 1408133).

Dobre obyczaje to w zasadzie pojęcie równoważne dla zasad współżycia społecznego, czyli pozaprawnych reguł postępowania niesprzecznych z etyką, moralnością i aprobowanych społecznie. W szczególności sprzeczne są wszelkie postanowienia umowy, które naruszają uczciwość, zaufanie do kontrahenta, zmierzają do wykorzystania przymusowego położenia drugiej strony umowy, a tym samym naruszają równorzędność stron stosunku prawnego (Adam Olejniczak - komentarz do art. 385 ¹ kc lex; wyrok SN z dnia 3 lutego 2006 roku I CK 297/05 Wokanda 2006 nr 7-8).

Interesy konsumenta to pojęcie szerokie i należy przez nie rozumieć nie tylko interesy ekonomiczne. Z rażącym naruszeniem interesów konsumenta mamy do czynienia
w przypadku, gdy postanowienia umowy znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron, gdy dochodzi do jaskrawej, nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron umowy (wyrok SN z dnia 13 lipca 2005 roku I Ck 832/04).

Do naruszenia tej równowagi stron odnosi się także art. 3 ust. 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE l 2011.304.64), definicja nieuczciwe warunki umowy zawieranej z konsumentem.

Należy wskazać, że nie każde postanowienie umowy podlega ocenie pod kątem uznania go za niedozwoloną klauzulę. Z badania tego wyłączone są postanowienia umowy uzgodnione indywidualnie z konsumentem oraz postanowienia określające jednoznacznie główne świadczenia stron.

Zgodnie z art. 720 § 1 kc przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić taką samą ilość pieniędzy.

Z definicji umowy pożyczki nie wynika zatem, aby wysokość opłat w postaci m.in. opłaty prowizyjnej należała do głównych świadczeń stron umowy, albowiem do świadczeń tych należą jedynie udostępnienie kwoty pożyczki przez pożyczkodawcę oraz zwrot kwoty pożyczki przez pożyczkobiorcę (wyrok Sądu Antymonopolowego z dnia 30 września 2002 roku XVII Amc 47/01 Dz. Urz. UOKiK 2003/1/244; wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2004 roku I CK 472/03 Pr. Bank. (...)). Tym samym postanowienia w zakresie ustalenia wskazanej opłaty podlegają ocenie przy uwzględnieniu art. 385 ¹ kc i mogą być uznane za niedozwolone klauzule umowne.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 3 kc nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, w szczególności odnosi się do to wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Przy ocenie postanowień umowy pod kątem ich indywidualnego uzgodnienia należy także kierować się art. 3 ust. 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku
w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE l 2011.304.64), zgodnie z którym warunki umowy zostaną zawsze uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał wypływu na ich treść, zwłaszcza jeżeli zostały przedstawione konsumentowi w formie sformułowanej uprzednio umowy standardowej (wyrok SN z dnia 3 lutego 2006 roku I CK 297/05 Wokanda 2006 nr 7-8).

W ocenie Sądu umowa pożyczki (...) w części dotyczącej ustalenia wysokości opłaty prowizyjnej w kwocie 3120 zł, a więc prawie równiej wysokości kwoty wypłaconej pozwanemu tj. 4000 zł, nie została uzgodniona z pozwanym indywidualnie. Wskazana okoliczność wynika nagrania rozmowy w trakcie, której doszło do przedstawienia pozwanemu warunków pożyczki. Z przebiegu tej rozmowy wynika, że pozwany wyłącznie potwierdzał lakonicznie usłyszane warunki, a pracownik pożyczkodawcy przedstawiał je w sposób kategoryczny, uniemożliwiający ich negocjacje, nadto pozwany nie został powiadomiony o możliwości negocjacji warunków umowy pożyczki, chociażby w zakresie wskazanej opłaty prowizyjnej.

W ocenie Sądu przebieg rozmowy w trakcie, której doszło do zawarcia umowy nie wskazuje na to, że warunki umowy pożyczki (...) były ustalane indywidualnie z pozwanym przy poszanowaniu równości stron umowy pożyczki.

W ocenie Sądu postanowienia umowy w zakresie ustalenia wysokości opłaty prowizyjnej były niedozwolonymi postanowieniami umowy i rażąco naruszały prawa pozwanego jako konsumenta.

Niewątpliwym jest, że pożyczkodawcy należy się wynagrodzenie za udzielenie pożyczki w postaci np. opłaty przygotowawczej. Ta ostatnia w umowie została określona na 200 zł, co należy uznać za kwotę niewygórowaną.

Nadto pożyczkodawca ma także prawo do naliczania odsetek i w umowie odsetki takie zostały wyliczone za cały okres trwania umowy na kwotę 494,61 zł.

Nadto pożyczkodawca przewidział w umowie odsetki w przypadku nieterminowych płatności rat pożyczki przez pozwanego.

W ocenie Sądu wskazane postanowienia dotyczące odsetek zgodne są z ogólnymi zasadami dotyczącymi udzielania pożyczek, a także postanowienia kodeksu cywilnego gwarantującymi każdemu wierzycielowi prawo do naliczania odsetek.

Zdaniem Sądu koszty związane z udzielaniem pożyczki, a w szczególności a związane z dodatkową opłatą prowizyjną (obok odsetek i opłaty przygotowawczej) nie mogą być wygórowane i muszą mieć swoje uzasadnienie zarówno w odniesieniu do wysokości samej kwoty pożyczki, jaki i okresu spłaty pożyczki oraz faktycznych czynności pożyczkodawcy podjętych przy udzieleniu pożyczki, a wyliczenie ich wysokości musi być jasne i zrozumiałe.

Ustalenie wysokości opłaty prowizyjnej w kwocie 3120 zł, a więc na poziomie 78 % kwoty jaką pozwany faktycznie uzyskał w ramach umowy pożyczki (4000 zł) było nieuzasadnione i rażąco wygórowane, a nadto zmierzało do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Z umowy wynikało, że rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła aż 145,91 %, co powodowało, że świadczenie należne pożyczkodawcy z tytułu udzielnej pożyczki było rażąco wygórowane i naruszało równowagę stron umowy. Nadto z umowy nie wynikało w jaki sposób wyliczono wskazaną opłatę prowizyjną i z jakimi czynnościami faktycznymi pożyczkodawcy wiązała się ta opłata. Niewątpliwym jest dla Sądu, że postanowienia umowy w zakresie ustalenia wysokości opłaty prowizyjnej były rażąco krzywdzące dla pozwanego, albowiem faktycznie do swej dyspozycji otrzymał kwotę 4000 zł, a zgodnie z umową była zobowiązany do zapłaty kwoty prawie dwukrotnie wyższej. Nadto pozwany na ustalenie wysokości tej dodatkowej kwoty nie miała żadnego wpływu, kwota ta została mu przez pożyczkodawcę narzucona.

Z tych też względów Sąd uznał postanowienia umowy pożyczki w zakresie ustalenia wysokości opłaty prowizyjnej za niedozwolone postanowienia umowy i przez to za niewiążące pozwanego. Tym samym uznano, że pozwany nie był zobowiązany do uiszczenia kwoty 3120 zł stanowiącej wysokość opłaty prowizyjnej.

W ocenie Sądu zgodnie z umową pozwany zobowiązany był do zapłaty na rzecz pożyczkodawcy kwoty 4694,61 zł, czyli kwoty faktycznie udzielonej pożyczki tj. 4000 zł, opłaty przygotowawczej w wysokości 200 zł, a także odsetek umownych za czas obowiązywania umowy w kwocie 494,61 zł.

Nadto pożyczkodawca miał prawo umowy do naliczania odsetek za opóźnienie w przypadku nieterminowych wpłat rat pożyczki.

Na podstawie tabeli k. 11 Sąd ustalił, że pozwany uiścił na rzecz pożyczkodawcy kwotę 2272,51 zł (dwie wpłaty).

Zatem zobowiązanie pozwanego z umowy pożyczki (...) należało ograniczyć do kwoty 2422,10 zł i takie kwoty strona powodowa mogła domagać się we wskazanym postępowaniu.

Odsetki ustawowe za opóźnienie zasądzono od dnia 21 marca 2016 roku, albowiem zgodnie z umową pożyczki pożyczkodawca miał prawo do naliczania odsetek za opóźnienie po bezskutecznym upływie terminu wypowiedzenia umowy, a sama umowa mogła być wypowiedzenia zachowaniem 30 dniowego terminu (§ 6 ust. 10 umowy). Umowa została wypowiedzenia pozwanemu pismem z dnia 1 lutego 2016 roku. Z uwagi na brak dowodu doręczenia pozwanemu wskazanego pisma, Sąd mając na uwadze ostatni zapis z tabeli k. 11 przyjął, że skutek wypowiedzenia umowy nastąpił 21 marca 2016 roku.

W pozwie strona powodowa wskazała, że na kwotę żądania składa się także kwota 291,01 zł tytułem odsetek po dacie wypowiedzenia. Z uwagi na brak dokładnego wyliczenia wskazanej kwoty, co do wysokości kwoty od jakiej zostały one wyliczone i faktycznego okresu wyliczenia, Sąd nie ujął kwoty 291,01 zł w kwocie zasądzonej, a w jej miejsce zasadził odsetki od kwoty faktycznego zobowiązania pozwanego na dzień wypowiedzenia umowy, licząc od dnia skutecznego jej wypowiedzenia, mając na uwadze zapis (§ 6 ust. 10 umowy).

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w pkt I i II wyroku.

W ramach postępowania Sąd zobowiązany był także do zbadania legitymacji procesowej strony powodowej z uwagi na stanowisko pozwanego.

W ocenie Sądu zarzut strony pozwanej w tym zakresie należało uznać za bezzasadny.

Zgodnie z art. 509 §1 kc wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na rzecz osoby trzeciej, chyba, że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albowiem właściwości zobowiązania.

Na podstawie wskazanego przepisu przelew wierzytelności jest umową, na podstawie której dotychczasowy wierzyciel przenosi wierzytelność ze swojego majątku do majątku osoby trzeciej, a przedmiotem przelewu jest wierzytelność istniejąca, którą cedent może swobodnie rozporządzać i która jest w dostateczny sposób oznaczona (zindywidualizowana). W tym zakresie konieczne jest wyraźne określenie stosunku zobowiązaniowego, którego elementem jest zbywana wierzytelność. Wymaga się zatem oznaczenia stron tego stosunku zobowiązaniowego oraz przedmiotu świadczenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 października 2015 roku sygn. akt I ACa 492/15 LEX nr 184218; wyrok SN z dnia 11 maja 1999 r. III CKN 423/98 Biuletyn Sądu Najwyższego 2000/1 str. 1).

W ocenie Sądu obowiązkiem strony powodowej było wykazanie, że (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w W. wstąpił w prawa wierzyciela (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka jawna z umowy pożyczki (...).

W ocenie Sądu okoliczność ta została wykazana umową przelewu wierzytelności, a nadto oświadczeniem pierwotnego wierzyciela, które konkretyzowało wierzytelność jaka została zbyta na rzecz strony powodowej.

W pkt III orzeczono na podstawie art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 108 kpc.

Strona powodowa wygrała niniejszy proces w 42 %, a pozwany w 58 % i w takim zakresie Sąd zobowiązany był do rozliczenia kosztów procesu.

Strona powodowa poniosła tytułem kosztów procesu kwotę 2067 zł, na którą złoży się:

- kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa

- kwota 250 zł tytułem opłaty od pozwu

- kwota 1800 zł tytułem wynagrodzenie fachowego pełnomocnika w ustalona na podstawie § 2 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Zatem ze wskazanej kwoty należy się stronie powodowej kwota 868,14 zł.

Pozwany poniósł tytułem kosztów procesu kwotę 1817 zł, na którą złoży się:

- kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa

- kwota 1800 zł tytułem wynagrodzenie fachowego pełnomocnika w ustalona na podstawie § 2 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Zatem ze wskazanej kwoty należy się stronie powodowej kwota 1053,86 zł.

Po zminusowaniu wskazanych kwot zasądzono na rzecz pozwanego kwotę 185,72 zł.