Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa B. K., M. F., Ł. K.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zadośćuczynienie

1.  oddala powództwo ;

2.  nie obciąża powodów B. K., M. F., Ł. K. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych S.A. w W..

Sygn. akt I C 543/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 25 kwietnia 2017 roku powodowie B. K., M. K. i Ł. K., reprezentowani przez pełnomocnika, wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W.:

- na rzecz powódki B. K. kwoty 50.000 zł

- na rzecz powódki M. K. kwoty 25.000 zł

- na rzecz powoda Ł. K. kwoty 25.000 zł

tytułem zadośćuczynienia za śmierć bliskiej osoby z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za okres od dnia 1 maja 2013 r. do dnia zapłaty, a także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podali, iż w dniu 30 kwietnia 2007 r. w miejscowości T., J. K. (1) został potrącony, odnosząc obrażenia, na skutek których zmarł, natomiast kierowca pojazdu J. K. (2) posiadał ubezpieczenie wykupione w pozwanym zakładzie ubezpieczeń. Powodowie wskazali również, iż zmarły przyczynił się do zaistnienia wypadku w zakresie nie większym niż 40%. Powodowie wskazali, iż zmarły był mężem powódki B. K. oraz ojcem powodów M. K. i Ł. K., a jego śmierć wywołała w nich głębokie i dotkliwe przeżycia, zaś cierpienia wynikające z jego nieobecności w rodzinie utrzymują się do dziś. Powodowie wskazali, iż w toku postępowania likwidacyjnego pozwany uznał swoją odpowiedzialność, wypłacając kwotę 270 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, jednakże odmówił wypłaty odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji materialnej.

W odpowiedzi na pozew z dnia 7 sierpnia 2017 roku pozwany, reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa. Pozwany zakwestionował roszczenie co do zasady, podnosząc zarzut wyłącznej winy zmarłego, który szedł w stanie nietrzeźwości pasem ruchu, na którym poruszał się pojazd kierowany przez J. K. (2), którego technika i taktyka jazdy była prawidłowa. Pozwany z ostrożności procesowej podniósł również zarzut przyczynienia się poszkodowanego do zaistnienia szkody. Pozwany wskazał także, iż powodowie nie wykazali istnienia szczególnej więzi łączącej ich z ojcem i mężem, stanowiącej dobro osobiste. W uzasadnieniu pozwany przyznał, iż wypłacił powódce B. K. kwotę 270 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, jednak wskazał, iż kwota ta uwzględniała przyjęte przez pozwanego przyczynienie się poszkodowanego na poziomie 80%. Pozwany zakwestionował także sposób liczenia okresu, za jaki należą się odsetki, wskazując iż pozwani nie żądali w toku postępowania likwidacyjnego zapłaty zadośćuczynienia objętego niniejszym postępowaniem, zaś sprecyzowane żądanie w zakresie odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej przedstawili dopiero w piśmie z dnia 6 czerwca 2013 r. Zdaniem pozwanego odsetki te należne winny być dopiero od dnia wyrokowania z uwagi na to, że dopiero w postępowaniu sądowym zostaną wyjaśnione okoliczności konieczne do ustalenia wysokości zadośćuczynienia.

W piśmie procesowym z dnia 30 października 2017 r. pozwany sprecyzował zarzut przyczynienia się, wskazując, iż poszkodowany przyczynił się do zaistnienia szkody w wymiarze 99%.

Strony podtrzymały swoje stanowiska w toku postępowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 kwietnia 2007 r. ok. godz. 3:30 na drodze K-74 w rejonie miejscowości T. doszło do potrącenia pieszego J. K. (1) przez kierującego (...) nr rej. (...) J. K. (2). Na skutek doznanych obrażeń ciała J. K. (1) zmarł w Szpitalu (...) w O..

W sprawie zdarzenia toczyło się śledztwo prowadzone przez Komendę Powiatową Policji w O. pod nadzorem Prokuratury Rejonowej w Opocznie pod sygn. akt Ds. 683/07s.

Przesłuchiwany w charakterze świadka J. K. (2) zeznał, iż jechał w kierunku K. z prędkością około 70 km/h i z włączonymi światłami mijania lub drogowymi, gdy nagle w odległości 2-3 metrów zobaczył zataczającego się na jego pojazd ubranego na ciemno pieszego, w konsekwencji czego podjął manewr ominięcia go. W czasie tego manewru samochody jechały z naprzeciwka. J. K. (2) uderzył w pieszego prawym światłem, a następnie prawym lusterkiem.

W toku postępowania przygotowawczego przeprowadzono badanie na zawartość alkoholu u J. K. (1), które wykazało 3,3 promila we krwi. Z kolei badanie przeprowadzone u J. K. (2) nie wykazało zawartości alkoholu we krwi.

Powołany w postępowaniu przygotowawczym biegły z zakresu medycyny sądowej stwierdził, iż przyczyną zgonu J. K. (1) były wielonarządowe obrażenia ciała ze wstrząsem pourazowym i następową ostrą niewydolnością krążeniowo-oddechową, która stała się bezpośrednią przyczyną zgonu, a ponadto iż pomiędzy doznanymi w wypadku drogowym obrażeniami ciała a zgonem istnieje związek przyczynowo-skutkowy.

Z kolei powołany w sprawie biegły z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego ustalił, iż przyczyną zaistnienia wypadku drogowego było nieprawidłowe postępowanie pieszego, który szedł pasem ruchu samochodu A. lub wszedł (zatoczył się) na pas ruchu tego pojazdu bezpośrednio przed jadący pojazd, zaś kierujący samochodem A. nie miał możliwości uniknięcia wypadku.

W toku śledztwa nie postawiono zarzutów J. K. (2).

Postanowieniem z dnia 14 września 2007 r. KPP w O. umorzyła śledztwo wobec braku ustawowych znamion czynu zabronionego.

/dowód: akta sprawy Ds. 683/07s: notatka urzędowa k.1, protokół zeznań świadka J. K. (2) k.9-10, dokumentacja badania na zawartość alkoholu k., k.14-15, k.18-19, opinia biegłego z zakresu medycyny sądowej k.33-37v, opinia biegłego z zakresu techniki samochodowej k.43-51, postanowienie o umorzeniu śledztwa k.62-62v/

Kierujący samochodem A. w chwili wypadku jechał z prędkością dozwoloną. W analizowanym zdarzeniu drogowym pieszy, w warunkach ograniczonej widoczności, szedł po prawej stronie drogi. Szedł blisko prawej krawędzi jezdni prawdopodobnie po poboczu i w bezpośredniej bliskości nadjeżdżającego z tyłu samochodu, zatoczył się w lewo, na tor ruchu nadjeżdżającego z tyłu samochodu. Czas trwania tego ruchu pieszego w lewo wynosił około 1 s. W chwili zatoczenia się pieszego, samochód A. znajdował się w odległości około 19,4 m. Nieprawidłowe zachowanie się pieszego na drodze, stworzyło zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym i pozostawało w bezpośrednim związku przyczynowym z zaistniałym wypadkiem drogowym.

Czas trwania widoczności pieszego w światłach mijania samochodu A., dla przypadku olśniewania wzroku kierującego samochodem A. jest zbieżny z czasem trwania zatoczenia się pieszego w lewo, na tor ruchu samochodu. Kierowca mógł więc zauważyć pieszego w chwil, gdy pieszy zatoczył się w lewo lub bezpośrednio przez zatoczeniem się pieszego.

Nawet gdyby pieszy nie zatoczył się w kierunku samochodu i cały czas znajdował się na jezdni na torze ruchu samochodu, to kierujący samochodem A., jadąc z włączonymi światłami mijania, z prędkością 70 km/h, nie dysponowałby wystarczającym czasem na podjęcie działań obronnych i tym samym nie miałby możliwości uniknięcia potrącenia pieszego. W czasie jazdy bezpośrednio przed wypadkiem nie występowały żadne przesłanki dostępne kierującemu, które świadczyłyby o możliwości znajdowania się na jezdni nieprawidłowo zachowujących się innych uczestników ruchu, ponieważ droga posiadała po obu stronach żwirowe pobocza, w stanie dobrym, o szerokościach 1,6 m każde. Kierujący samochodem A., mógł jechać z prędkością dostosowaną tylko do widoczności drogi.

/dowód: opinia biegłego z zakresu ruchu drogowego i rekonstrukcji wypadków drogowych k.108-122, uzupełniająca opinia biegłego z zakresu ruchu drogowego i rekonstrukcji wypadków drogowych k.131-/

W dniu zdarzenia J. K. (2) posiadał ubezpieczenie OC wykupione w pozwanym zakładzie ubezpieczeń.

/bezsporne/

Zmarły J. K. (1) był mężem powódki B. K. oraz ojcem powodów M. K. i Ł. K.

/bezsporne/

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie wskazanych dowodów. Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd miał na uwadze opinię sporządzoną przez biegłego sądowego z zakresu ruchu drogowego i rekonstrukcji wypadków drogowych. Opinia ta jest jasna i kompletna, w pełni odnosi się do zagadnień będących jej przedmiotem, wnioski końcowe nie budzą wątpliwości w świetle zasad logiki, wiedzy oraz doświadczenia życiowego, a także opinia została sporządzona w sposób umożliwiający prześledzenie z punktu widzenia tych zasad toku rozumowania biegłego. Opinia biegłego po uzupełnieniu nie była kwestionowana przez strony.

W uzupełniającej opinii biegły odniósł się również do sytuacji panującej na drodze, gdyby uznać, że kierujący pojazdem J. K. (2) miał włączone światła drogowe, a z kierunku przeciwnego nie nadjeżdżałyby inne samochody. W takiej sytuacji kierowca , uważnie obserwujący drogę , miałby możliwość uniknięcia potrącenia pieszego .

W ocenie Sądu przyjęcie takiego teoretycznego założenia nie znajduje uzasadnienia w kontekście ustaleń poczynionych w sprawie karnej jak również z uwagi na miejsce zdarzenia, tj. droga krajowa, na które z reguły panuje ruch o dużym natężeniu.

Jednocześnie Sąd uznał, iż nie było potrzeby przeprowadzania szczegółowego postępowania dowodowego co do okoliczności mających wpływ na wysokość świadczeń odszkodowawczych oraz datę wymagalności odsetek z uwagi na uznanie, iż jedyną przyczyną wystąpienia wypadku było nieprawidłowe zachowanie pieszego.

Sąd pominął również dowód wnioskowany przez pozwanego, a mianowicie z przesłuchania świadka J. K. (2) z uwagi na niewskazanie adresu tego świadka.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest bezzasadne.

Powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego zadośćuczynienia za krzywdę w związku z naruszeniem dobra osobistego w postaci szczególnej emocjonalnej więzi rodzinnej na skutek śmierci osoby bliskiej. Jako podstawę dochodzonego roszczenia wskazali przepisy art. 448 kc w zw. z art. 24 § 1 kc. Pozwany zakwestionował roszczenie zarówno co do zasady i co do wysokości, podnosząc zarzut wyłącznej winy, ewentualnie zaś przyczynienia się poszkodowanego na poziomie 99%.

Stosownie do art. 448 kc w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

W niniejszej sprawie bezsporne było zaistnienie wypadku z dnia 30 kwietnia 2007 r. Sąd podziela przy tym pogląd Sądu Najwyższego wyrażony uchwałą z dnia 22 października 2010 r. III CZP 76/10 (Biul. SN 2010/10/11), iż najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 kc w związku z art. 24 § 1 kc zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r.

Przepis art. 23 kc wymienia dobra osobiste człowieka pozostające pod ochroną prawa cywilnego w sposób przykładowy, uwzględniając te dobra, które w praktyce mogą być najczęściej przedmiotem naruszeń. Przedmiot ochrony oparty na podstawie art. 23 i 24 kc jest jednak znacznie szerszy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęta została koncepcja, że więź emocjonalna łącząca osoby bliskie jest dobrem osobistym, stąd doznany na skutek śmierci osoby bliskiej uszczerbek polega nie tylko na osłabieniu aktywności prowadzącej do pogorszenia sytuacji życiowej, lecz jest także następstwem naruszenia dobra osobistego, jakim jest relacja między zmarłym a osobą zainteresowaną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r., I CSK 149/09, niepubl.). Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc w wychowaniu dzieci i zapewnieniu im możliwości kształcenia. Należy zatem przyjąć, że prawo do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i 24 kc. Spowodowanie śmierci osoby bliskiej może zatem stanowić naruszenie dóbr osobistych członków jej rodziny i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r. IV CSK 307/2009, OSP 2011/2 poz. 15).

Przepis art. 448 kc nie tworzy jednak samodzielnej podstawy odpowiedzialności, ale odsyła do innych przepisów reżimu deliktowego, które wyraźnie wskazują podmiot odpowiedzialny i szczegółowe przesłanki jego obowiązku odszkodowawczego (szerzej: komentarz do art. 448 SPP T. 6 red. Olejniczak 2014, wyd. 2, Legalis). Odpowiedzialności kierującego pojazdem ciężarowym J. K. (2) opiera się w stanie faktycznym niniejszej sprawy na zasadzie ryzyka i wynika z treści art. 436 § 1 kc w zw. z art. 435 § 1 kc. Bezsporne w sprawie było, że kierujący ten był ubezpieczony w zakresie odpowiedzialności cywilnej u strony pozwanej.

Przesłankami odpowiedzialności na podstawie przepisu 436 § 1 kc są: zdarzenie sprawcze w postaci ruchu mechanicznego środka komunikacji, wystąpienie szkody oraz zaistnienie związku przyczynowego pomiędzy ruchem mechanicznego środka komunikacji a szkodą. Wykazanie wszystkich przesłanek odpowiedzialności obciążało powodów.

W toku postępowania pozwany podniósł okoliczność egzoneracyjną w postaci wyłącznej winy poszkodowanego.

Posiadacz mechanicznego środka komunikacji może uwolnić się od odpowiedzialności tylko wtedy, gdy wina poszkodowanego była wyłączną przyczyną zaistnienia szkody. Przy odpowiedzialności z art. 436 kc wyłączność winy poszkodowanego oceniana być musi w kontekście generalnej zasady ograniczonego zaufania do innych uczestników ruchu.

Nie dojdzie do wyłączenia odpowiedzialności na zasadzie ryzyka, jeśli szkoda była wprawdzie następstwem zawinionego działania samego poszkodowanego, ale posiadaczowi pojazdu będzie można postawić zarzut naruszenia przepisów ruchu drogowego. Dla odrzucenia wyłącznej winy poszkodowanego związanej z ruchem pojazdu mechanicznego nie jest więc konieczne stwierdzenie, że doszło do niego z winy kierowcy, gdyż wystarczy stwierdzenie, że jedną z przyczyn wypadku było jakiekolwiek inne zdarzenie, które temu zdarzeniu towarzyszy. Zawinione zachowanie poszkodowanego stanowi przesłankę egzoneracyjną tylko wtedy, gdy pozbawia związek przyczynowy między ruchem pojazdu mechanicznego a szkodą charakteru normalnego. Oznacza to, że zachowanie to musi „usuwać w cień” znaczenie ruchu pojazdu mechanicznego i pozbawiać ten ruch roli przyczynowej dla wypadku. Użyty w art. 435 § 1 kc zwrot „z wyłącznej winy” należy odnieść do przyczyny, a nie winy. Ocena winy poszkodowanego jako okoliczności egzoneracyjnej jest dokonywana w kategoriach adekwatnego związku przyczynowego, a więc wyłączna wina w spowodowaniu szkody występuje jedynie wtedy, gdy zawinione zachowanie poszkodowanego było jedyną jej przyczyną (tak: wyrok SA w Łodzi z dnia 10 grudnia 2015 r., I ACa 850/15, L.).

W niniejszej sprawie Sąd jako niezwiązany ustaleniami postępowania karnego przygotowawczego poczynił własne ustalenia faktyczne. Na podstawie opinii biegłego z zakresu ruchu drogowego i rekonstrukcji wypadków drogowych Sąd ustalił, iż jedyną przyczyną wystąpienia wypadku było nieprawidłowe zachowanie pieszego – J. K. (1), który popełnił błędy polegające na przebywaniu na jezdni lub wejściu na nią tuż przed pojazdem oraz na nieustąpieniu miejsca przejazdu kierującemu tym pojazdem. Biegły nie znalazł podstaw do kwestionowania wersji kierującego, iż ten jechał z prędkością ok. 70 km/h. Biegły w opinii co prawda zwrócił uwagę, iż gdyby J. K. (3) używał świateł drogowych, przy uważnej obserwacji drogi miałby możliwość podjęcia skutecznych działań obronnych, a tym samym uniknięcia potrącenia pieszego, a zatem wówczas można by było przypisać mu nieprawidłową technikę i taktykę jazdy (k.135-136), jednak nie miał on obowiązku korzystania ze świateł drogowych, tym bardziej, jeśli na drodze panował ruch z przeciwnej strony.

Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należy, że do wypadku doszło z wyłącznej winy J. K. (1), bowiem kierujący pojazdem nie miał możliwości podjęcia skutecznego manewru obronnego w ustalonym stanie faktycznym.

Przesłanką odpowiedzialności pozwanego za skutki zdarzenia z dnia 30 kwietnia 2007 r. jest umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (art. 822 kc) zawarta z samoistnym posiadaczem pojazdu kierowanym przez J. K. (2), przez którą pozwany zobowiązał się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający. W dacie wyrządzenia szkody zasady odpowiedzialności strony pozwanej za skutki wypadków komunikacyjnych określały przepisy ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2003 r., poz. 124 nr 1152), zgodnie z którą odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej.

Wobec tego, iż zachodzi okoliczność wyłączająca odpowiedzialność ubezpieczonego (J. K. (2)), wyłączona jest również odpowiedzialność pozwanego, co czyni roszczenie powodów bezzasadnym. W związku z powyższym Sąd oddalił powództwo jako bezzasadne

Jednocześnie Sąd na podstawie art. 102 kpc nie obciążył powodów kosztami na rzecz pozwanego z uwagi na ich sytuację osobistą i finansową, a także z uwagi na charakter dochodzonego roszczenia