Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 października 2013 roku

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2013 roku w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa A. T., M. T. (1)

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce (...) siedzibą w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji powodów od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia
22 maja 2013 roku, sygnatura akt I C 919/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że odsetki ustawowe od zasądzonych kwot zasądza od dnia 3 sierpnia 2011 roku;

II.  w pozostałej części apelację oddala;

III.  zasądza od A. T. i M. T. (1) na rzecz Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą
w (...).700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

I A Ca 425/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 maja 2013r. Sąd Okręgowy w Lublinie po rozpoznaniu sprawy z powództwa A. T. i M. T. (1) przeciwko Towarzystwu (...) Spółce akcyjnej z siedzibą w W. o zadośćuczynienie i odszkodowanie zasądził od pozwanego :

I. tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na rzecz:

- powoda A. T. kwotę 72.000 złotych z odsetkami ustawowymi w wysokości 13% w stosunku rocznym od dnia 23 maja 2013 roku do dnia zapłaty;

- powódki M. T. (1) kwotę 76.000 (siedemdziesiąt sześć tysięcy) złotych z odsetkami ustawowymi w wysokości 13% w stosunku rocznym od dnia 23 maja 2013 roku do dnia zapłaty [ pkt I wyroku];

II. tytułem odszkodowania na rzecz każdego z powodów: A. T. i M. T. (1) kwoty po 20.000złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 3 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty [pkt II wyroku];

III. tytułem zwrotu kosztów pogrzebu na rzecz powódki M. T. (1) kwotę 9.024zł z odsetkami ustawowymi od dnia 11 października 2011 roku do dnia zapłaty [pkt III wyroku];

IV. w pozostałej części powództwo oddalił.

V. zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty zastępstwa procesowego;

VI. nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Lublinie od pozwanego 11.212 zł tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych, a pozostałe koszty sądowe przejął na rachunek Skarbu Państwa.

Powodowie zaskarżyli powyższy wyrok apelacją w części oddalającej roszczenia powodów o zasądzenie zadośćuczynienia ponad zasądzone w pkt I wyroku kwoty, tj. w części dotyczącej powódki co do kwoty 69 000zł, a w części do powoda co do kwoty 68 000zł. Ponadto w części oddalającej roszczenie powodów o zasądzenie odsetek od zasądzonych kwot zadośćuczynienia od dnia 3 sierpnia 2011r. do dnia 23 maja 2013r.

Powodowie zarzucali Sądowi pierwszej instancji:

I. naruszenie prawa materialnego :

- art. 446 § 4 k.c. przez błędną jego wykładnie oraz nieuwzględnienie istotnych przesłanek określenia odpowiedniego zadośćuczynienia co spowodowało zasądzenie rażąco niskiego zadośćuczynienia, nie uwzględniającego w sposób należyty wszystkich okoliczności sprawy,

- art. 362 § l k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie przez Sąd I instancji, iż R. T. swoim zachowaniem przyczynił się do powstania szkody w sytuacji gdy brak jest istnienia normalnego i adekwatnego związku przyczynowego między zachowaniem (brak kasku) a powstaniem szkody (zgon R. T. );

- art. 481 § l i 2 k.c., art. 817 k.c. oraz art. 14 ust l ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i (...) Biurze (...) poprzez wadliwe ustalenie terminu wymagalności roszczenia o odsetki od zasądzonego zadośćuczynienia na rzecz A. T. i M. T. (1), skutkującego zasądzeniem ustawowych odsetek od dnia 23 maja 2013 r. w sytuacji, gdy winno to nastąpić od dnia 3 sierpnia 2011 r. tj. od następnego dnia po dniu w którym minęło 30 dni od dnia otrzymania wezwania do naprawienia szkody przez pozwanego;

II. naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § l k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd I instancji oceny dowodów z przekroczeniem granic swobodnej oceny tj. uznanie rażąco zaniżonej kwoty odpowiedniego zadośćuczynienia w wysokości 72.000,00 zł na rzecz A. T. i 76.000,00 zł na rzecz M. T. (1) wbrew zebranemu w sprawie materiałowi dowodowemu;

III. mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na przyjęciu, iż R. T. przyczynił się do powstania szkody, podczas gdy zebrany materiał dowodowy prowadzi do przeciwnych wniosków .

Apelujący wnosili o :

1)  zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zasądzenie na rzecz:

a/ A. T. zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w kwocie 140.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 90.000,00 zł od dnia 3 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 50.000,00 zł od dnia 7 grudnia 2012 r. do dnia
zapłaty;

b/ M. T. (1) zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w kwocie 145.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 95.000,00 zł od dnia 3 sierpnia 2011 r. do dnia
zapłaty;

- od kwoty 50.000,00 zł od dnia 7 grudnia 2012 r. do dnia
zapłaty;

2) zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zasądzenie na rzecz:

-

A. T. od pozwanego odszkodowania w kwocie
25.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami 3 sierpnia 2011 r.
do dnia zapłaty;

-

M. T. (1) od pozwanego odszkodowania w kwocie
25.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami 3 sierpnia 2011 r.
do dnia zapłaty;

3)  zasądzenie ustawowych odsetek od przyznanego
zadośćuczynienia na rzecz A. T. i M. od dnia 3 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty.;

4)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według
norm przepisanych.

W zakresie objętym zakresem zaskarżenia Sąd Okręgowy ustalił, że zmarły w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku komunikacyjnym syn stron R. T. ukończył Publiczne Liceum Ogólnokształcące Zespołu Szkół Rolniczych im. (...) w J. w 2006 roku. Mieszkał z rodzicami. W okresie od 8 marca 2010 roku do 8 sierpnia 2010 roku odbywał staż w szkole jako opiekun i pobierał z tego tytułu stypendium, które wypłacane było w granicach od 610,40zł do 890,60zł netto miesięcznie. Wcześniej pracował dorywczo na budowach jako pomocnik i w gospodarstwach rolnych. Pomagał rodzicom finansowo, dokładając się do rachunków, do opału na zimę oraz wykonywał różne prace w domu, przykładowo jeździł po drewno do lasu, rąbał je. Był członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej w P., jeździł na akcje ratunkowe, za co otrzymywał wynagrodzenie w kwocie 10zł za godzinę. W maju i w czerwcu 2010 roku czterokrotnie usuwał skutki powodzi. Chciał pracować w zawodowej straży pożarnej. W okresie od 21 lutego do 2 marca 2007 roku R. T. ukończył szkolenie podstawowe dla strażaków ratowników OSP z wynikiem pozytywnym . Natomiast od dnia 23 listopada 2005 roku do 15 grudnia 2005 roku uczestniczył w kursie ratownictwa medycznego w zakresie pierwszej pomocy medycznej i zdał egzamin końcowy. (świadectwo k.123; zaświadczenie k. 125; zeznania powódki M. T. (1) k. 155v-156v w zw. z rozprawą z dnia 8 maja 2013r. godz. 00:14:20 – 00:26:37; zeznania powoda A. T. rozprawa z dnia 8 maja 2013 r. godz. 00:07:05-00:14:06; zeznania świadka M. T. (2) k. 336v-337, zaświadczenia k.401, 402; zeznania powoda A. T. rozprawa z dnia 8 maja 2013 r. godz. 00:07:05-00:14:06; zeznania świadka M. T. (2) k. 336v-337).

W dniu 8 sierpnia 2010 roku w miejscowości O., gmina P. doszło do wypadku komunikacyjnego. Kierujący niesprawnym technicznie ciągnikiem marki U. (...) K. D., nie zachował szczególnej ostrożności i nienależycie obserwując drogę, nie zauważył nadjeżdżającego z tytułu ze znacznie większą prędkością motocykla oraz nie włączając kierunkowskazu, przystąpił do manewru skrętu w lewo w wyniku czego doprowadził do zderzenia z wyprzedzającym go w tym czasie motocyklem marki Y.. W następstwie tego zdarzenia zgon na miejscu poniósł kierujący motocyklem K. M., a pasażer motocykla R. T. doznał obrażeń skutkujących jego zgonem w dniu 9 sierpnia 2010 roku (wyrok k. 322-323).

R. T. jechał bez kasku ochronnego (zeznania powódki M. T. (1) k. 155v-156v w zw. z rozprawą z dnia 8 maja 2013r. godz. 00:14:20 – 00:26:37; bezsporne). K. M. – kierowca motocykla miał 2,62 promila alkoholu we krwi. R. T. również znajdował się w stanie nietrzeźwości (wynik badania krwi k. 199; bezsporne).

Do wypadku doszło w wyniku jednoczesnego wykonania przez kierowcę motocykla manewru wyprzedzania ciągnika i przez kierującego ciągnikiem manewru skrętu w lewo, we wjazd na posesję. Stan zagrożenia na drodze bezpośrednio prowadzący do wypadku stworzył jedynie kierowca ciągnika rolniczego przystępując do manewru skrętu w lewo w sytuacji nadjeżdżania z tyłu ze znacznie większą prędkością motocykla. Stan nietrzeźwości kierowcy motocyklu nie miał wpływu zaistnienie wypadku, który nie miał czasu na podjęcie jakiegokolwiek manewru obronnego. Nie miałby go również nawet przy jeździe z dozwoloną prędkością (opinia biegłego sądowego z zakresu ruchu drogowego i techniki samochodowej T. C. ze sprawy o sygn. akt (...) k. 217-284, 305-307; uzasadnienie wyroku w sprawie (...) k. 324-331).

W wyniku tego wypadku R. T. doznał złamania wieloodłamowego z wgnieceniem odłamów kości sklepienia i podstawy czaszki, stłuczenia mózgu, pęknięcia wątroby i krwiaka jamy otrzewnej, rany płatowej okolicy ciemieniowej głowy, rany płatowej kolana prawego. Bezpośrednią przyczyną zgonu było stłuczenie mózgu (protokół oględzin i otwarcia zwłok ze sprawy (...) k. 205-206).

Natomiast na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej wynika, Sąd za przyczynę zgonu R. T. uznał następstwa urazu wielonarządowego, w tym stłuczenie mózgu i pęknięcie wątroby z krwawieniem do jamy otrzewnej. Teoretycznie każda z obu przyczyn mogła skutkować zgonem „samodzielnie” tzn. bez zaistnienia drugiej. R. T. doznał urazu głowy wskutek przebiegu wypadku . W ocenie Sądu fakt czy pozostawał on w kasku czy nie, nie wpłynął na doznany uraz głowy. Kask mógł uchronić przed obrażeniami, ale nie gwarantował przeżycia. Z jednej strony doszło bowiem do innych jeszcze obrażeń, które mogły zagrażać życiu, z drugiej zaś strony obecność kasku na głowie nie jest stuprocentowo pewnym wyznacznikiem przeżycia. Biegły sądowy wprawdzie stwierdził, że nie ma wystarczających przesłanek do uznania, że zastosowanie kasku ochronnego z pewnością uchroniłoby R. T. przed zgonem lub ciężkimi obrażeniami ciała, ale również z pewnością stwierdził, że skorzystanie z kasku ochronnego zmniejszyłoby ryzyko ciężkich obrażeń lub zgonu (opinia biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej K. W. k. 373-378).

Po śmierci syna M. T. (1) chodziła na konsultacje do psychologa. Od stycznia 2011 roku uczęszczała na nie co tydzień, nieodpłatnie. Dużo płakała. Nie brała leków. Obecnie chodzi jeden raz w tygodniu na terapię psychologiczną i raz w miesiącu na terapię psychiatryczną. Na dzień bierze leki antydepresyjne, na noc nasenne (zeznania powódki M. T. (1) k. 155v-156v w zw. z rozprawą z dnia 8 maja 2013r. godz. 00:14:20 – 00:26:37; zeznania świadka M. T. (2) k. 336v-337).

Po śmierci syna A. T. zaczął nadużywać alkoholu. Płakał, miał problemy ze snem. Był trzykrotnie na wizycie lekarskiej u psychiatry w B.. Otrzymał leki uspokajające. Popsuły się relacje pomiędzy powodami. A. T. obwiniał żonę za śmierć syna oraz. M. T. (1) w listopadzie 2012 roku wyprowadziła się od męża (zeznania powódki M. T. (1) k. 155v-156v w zw. z rozprawą z dnia 8 maja 2013r. godz. 00:14:20 – 00:26:37; zeznania powoda A. T. k. 156v-157 w zw. z rozprawą z dnia 8 maja 2013 r. godz. 00:07:05-00:14:06; zeznania świadka M. T. (2) k. 336v-337; zeznania świadka E. M. k. 337-337v).

M. T. (1) pracowała do 2004 roku jako sprzątaczka w szkole. Rozwiązała stosunek pracy za porozumieniem stron. Ma wykształcenie średnie. Pozostawała na utrzymaniu męża. Od maja 2010 roku do 31 lipca 2011 roku pracowała na kasie w sklepie w PHU (...) w P., z tymże od 10 grudnia 2010 roku w wymiarze 1/2 etatu. Umowa o pracę została rozwiązana z powodu upływu terminu, na który została zawarta. Korzystała ze zwolnienia lekarskiego przez cały okres zatrudnienia przez 7 dni (zeznania powódki M. T. (1) k. 155v-156v w zw. z rozprawą z dnia 8 maja 2013r. godz. 00:14:20 – 00:26:37, zaświadczenie, umowa o pracę, świadectwo pracy k.168; zeznania świadka M. T. (2) k. 336v-337; zeznania świadka E. M. k. 337-337v).

A. T. prowadził własną działalność gospodarczą zajmującą się transportem, w szczególności był to przewóz osób na terenie Polski i za granicą. Miał dwa busy, autobus i samochód ciężarowy. Jeździł również po stałej trasie W. – Ł. - L.. Zatrudniał kierowcę pana K.. Zakończył prowadzenie własnej działalności gospodarczej przed śmiercią syna R. T.. W tym czasie miał zawartą umowę leasingu, której przedmiotem był samochód osobowy marki A. (...). R. pomagał ojcu finansowo spłacać raty. A. T. przestał płacić raty leasingu, ponieważ zakończył prowadzenie działalności gospodarczej i nie osiągał dochodu. Zwrócił samochód firmie leasingowej w dniu 1 października 2010 roku. Ma prawo jazdy na wszystkie kategorie. Jeździł na akcje ratownicze w ramach ochotniczej straży pożarnej (umowa leasingu k.168; protokół przejęcia k.168; zeznania powódki M. T. (1) k. 155v-156v w zw. z rozprawą z dnia 8 maja 2013r. godz. 00:14:20 – 00:26:37; zeznania powoda A. T. k. 156v-157 w zw. z rozprawą z dnia 8 maja 2013 r. godz. 00:07:05-00:14:06; zeznania świadka M. T. (2) k. 336v-337; zeznania świadka E. M. k. 337-337v).

A. T. jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna w Powiatowym Urzędzie Pracy w P. od dnia 15 lipca 2010 roku bez prawa do zasiłku (zaświadczenia k. 51, 425, 103). M. T. (1) od 6 września 2011 roku również była zarejestrowana jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku (zaświadczenia k.53, 431). Korzystali wówczas z opieki społecznej, z której dostawali żywność (zeznania powódki M. T. (1) k. 155v-156v w zw. z rozprawą z dnia 8 maja 2013r. godz. 00:14:20 – 00:26:37).

Od grudnia 2012 roku powódka pracuje w sklepie na dziale mięsnym. Otrzymuje wynagrodzenie w takiej samej wysokości jak w dacie śmierci syna (zeznania powódki M. T. (1) k. 155v-156v w zw. z rozprawą z dnia 8 maja 2013r. godz. 00:14:20 – 00:26:37). W 2012 roku A. T. pracował dorywczo i jeździł na akcje ratownicze w ochotniczej straży pożarnej (zeznania powoda A. T. k. 156v-157 w zw. z rozprawą z dnia 8 maja 2013 r. godz. 00:07:05-00:14:06).

M. T. (1) pismem z dnia 30 marca 2011 roku (11 kwietnia 2011rok – data wpływu) wezwała Towarzystwo (...) Spółkę akcyjną z siedzibą w W. do zapłaty odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej na skutek śmierci syna R. T. oraz zadośćuczynienia za doznaną w związku z w/w zdarzeniem krzywdą w kwotach po 100.000zł (wezwanie z potwierdzeniem odbioru k. 82- 87, 70).

W dniu 26 maja 2011 roku wpłynęło do Towarzystwa (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w W. zgłoszenie szkody A. T. w związku ze śmiercią syna R. T.. Z tego tytułu powód wnosił o przyznanie odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej i zadośćuczynienia w kwotach po 100.000zł (zgłoszenie szkody z potwierdzeniem odbioru k.56-62, 55).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o powołane wyżej dowody , w szczególności Sąd podzielił wywołane w sprawie opinie biegłego sądowego z zakresu psychologii B. O. (k. 355-358, 360-362v), z zakresu psychiatrii A. H. (k. 450-451, 453-454). Sąd nie miał również zastrzeżeń do wartości dowodowej pisemnej opinii biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej K. W. (k. 373-378), która dotyczyła ustalenia związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy zgonem R. T., a faktem nie posiadania przez niego kasku ochronnego na głowie.

Sąd Okręgowy uznał powództwo w przedmiocie wszystkich zgłoszonych żądań za zasadne, jednak nie w wysokości dochodzonej przez powodów.

Rozważając kwestie przyczynienia się syna powodów do powstałej szkody Sąd Okręgowy wskazał, że z punktu widzenia art. 362 kc przyczynienie się poszkodowanego ma miejsce wtedy, gdy jedną z przyczyn powstania lub powiększenia szkody jest zachowanie poszkodowanego.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie uznał, iż powód przyczynił się do powstania szkody w 20% z uwagi na nie posiadanie kasku ochronnego. Stosownie do treści art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005r., Nr 108, poz. 908 tekst jedn. ze zm. w brzmieniu na datę wypadku komunikacyjnego) kierujący motocyklem lub motorowerem oraz osoba przewożona takimi pojazdami są obowiązani używać w czasie jazdy hełmów ochronnych odpowiadających właściwym warunkom technicznym. R. T. naruszył ten obowiązek. Wprawdzie z opinii biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej (k. 373-378) wynika, że nie ma wystarczających przesłanek do stwierdzenia, że zastosowanie kasku ochronnego z pewnością uchroniłoby R. T. przed zgonem lub ciężkimi obrażeniami ciała, ale również zawiera ona wnioski, że przyczyną zgonu R. T. były następstwa urazu wielonarządowego, w tym stłuczenie mózgu i pęknięcie wątroby z krwawieniem do jamy otrzewnej, a większe ryzyko zgonu występuje w przypadku obrażeń głowy. Powyższe wnioski korelują z ustaleniami protokołu oględzin i otwarcia zwłok ze sprawy oznaczonej sygnaturą akt (...) (k. 205-206) w świetle, których bezpośrednią przyczyną zgonu R. T. było stłuczenie mózgu. W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że nie można z całą pewnością ustalić, że R. T. nie przyczynił się do powstania szkody.

Stosownie do treści art. 446 § 4 kc Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zadośćuczynienie to ma zrekompensować straty niemajątkowe, krzywdę wywołane przez śmierć najbliższego członka rodziny. Istota szkody niemajątkowej wiąże się z naruszeniem czysto subiektywnych przeżyć człowieka. Ustalenie wysokości zadośćuczynienia wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności istotnych dla określenia rozmiaru doznanej krzywdy, takich jak: wiek poszkodowanego, stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność i czas trwania, pogorszenie stanu zdrowia na skutek śmierci osoby bliskiej.

W przedmiotowej sprawie powodowie są osobami bliskimi, mieszkali razem z synem, który pomagał im w pracach domowych oraz wspierał finansowo, stanowił dla nich oparcie, widywali się codziennie. Nagła śmierć syna spowodowała u powodów cierpienie i pogorszenie stanu zdrowia psychicznego. Nie zakończył jeszcze u powoda procesu wychodzenia z żałoby i nie można wykluczyć, że proces ten będzie jeszcze trwał i przejdzie w fazę przewlekłą. Powódka również nadal nie zaakceptowała tego co zaszło. Utrzymują się u niej stany przygnębienia, brak przeżywania radości, zniechęcenie, nie odczuwa potrzeby kontaktów towarzyskich, budzi się w nocy. Utrata dziecka bez względu na jego wiek jest bardzo ciężkim przeżyciem dla rodziców. Cierpienia są tym większe im rodzice i dziecko byli zżyci ze sobą.

Pozwany wypłacił z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę: M. T. (1) kwotę 5.000zł, a A. T. kwotę 10.000zł.

Sąd uznał, że kwoty po 100.000zł na rzecz każdego z powodów będą stanowić odpowiednią sumę za doznane przez nich cierpienia w związku ze śmiercią syna.

Mając na uwadze kwoty wypłacone przez pozwanego powodom w toku postępowania likwidacyjnego oraz ustalone stopień przyczynienia się syna powodów do szkody w wysokości 20%, Sąd zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda A. T. kwotę 72.000zł (100.000zł -10.000zł - 20%) oraz na rzecz powódki: M. T. (1) kwotę 76.000zł (100.000zł - 5.000zł - 20%).

Sąd zasądził również odsetki ustawowe od zasądzonych kwot tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w wysokości 13% w stosunku rocznym od dnia 23 maja 2013 roku tj. od dnia następnego po dniu wyrokowania. W pozostałym zakresie żądania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i odsetek ustawowych Sąd oddalił jako niezasadne.

Natomiast o kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc mając na uwadze fakt, iż powódka wygrała sprawę w 50% a powód w 46%.

Pozwany wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu za drugą instancję.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Nie są uzasadnione zarzuty apelacji w części dotyczącej ustalenia wysokości zadośćuczynienia należnego powodom na podstawie art. 446 § 4 kc oraz w zakresie dotyczącym przyczynienia się syna powodów do powstania szkody.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji ustalił kwotę zadośćuczynienie pieniężnego w odpowiedniej wysokości w rozumieniu art. 446 § 4 kc. Zarzuty apelacji w tym zakresie mają wyłącznie polemiczny subiektywny charakter. Sąd Okręgowy uwzględnił wszystkie istotne okoliczności sprawy mające znaczenie dla ustalenia wysokości zadośćuczynienia pieniężnego i kwotę tę ustalił w odpowiedniej wysokości mając na uwadze kompensacyjny charakter zadośćuczynienia.

Kwestionowania na obecnym etapie procesu ustalonego przez Sąd Okręgowy stopnia przyczynienia się syna stron do powstania szkody nie jest dopuszczalne. Wskazać należy, że powodowie zaskarżyli wyrok wyłącznie w zakresie odnoszącym się do zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego. Nie zaskarżyli wyroku w pozostałym zakresie , co skutkowało uprawomocnieniem się orzeczenia w części zasądzającej odszkodowanie na rzecz powodów na podstawie art. 446 § 3 kc. Ustalając kwotę odszkodowania Sąd pierwszej instancji zasądził ją uwzględniając 20% stopień przyczynienia się syna powodów do powstania szkody. Skoro w tym zakresie wyrok jest prawomocny to za prawomocne uznać również należy rozstrzygnięcie o 20% przyczynieniu się poszkodowanego. Zgodnie zatem z art. 365 § 1 kpc stopień przyczynienia się poszkodowanego został prawomocnie rozstrzygnięty w niezaskarżonej części orzeczenia i wiąże Sąd w dalszym rozstrzyganiu.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że w świetle opinii biegłego dr K. W. istnieje znaczne prawdopodobieństwo istnienia związku przyczynowego pomiędzy niezałożeniem kasku ochronnego przez poszkodowanego a skutkiem wypadku – zgonem. Powyższego wniosku nie osłabia fakt, że związek ten możemy badać jedynie w kategorii prawdopodobieństwa wpływu. Niemniej jednak zasady doświadczenia życiowego uzasadniają wniosek, że brak kasku, jak również – wbrew twierdzeniu Sądu pierwszej instancji – zgoda na jazdę motocyklem z nietrzeźwym kierowcą, z nadmierną prędkością , są okolicznościami uzasadniającymi wniosek Sądu pierwszej instancji, że R. T. przyczynił się w 20% do skutków wypadku.

Natomiast dokonując wyliczenia zasądzonej z tego tytułu kwoty Sąd Okręgowy winien był od ustalonej kwoty zadośćuczynienia odjąć kwotę odpowiadającą 20% przyczynieniu się R. T. do powstania szkody i dopiero od tak ustalonej kwoty odjąć kwoty wypłacone powodom z tego tytułu. Sąd dokonał ustalenia zasądzonej kwoty w odwrotnej kolejności, co skutkowało zawyżeniem kwoty zadośćuczynienia o dwa tysiące w przypadku powoda i tysiąc złotych w przypadku powódki, w stosunku do kwot należnych zgodnie z ustaleniami Sądu pierwszej instancji. Z uwagi na treść art. 384 kpc korekta orzeczenia w tym zakresie nie była możliwa.

Uzasadniona jest apelacja kwestionująca zasadność zasądzenia odsetek ustawowych od ustalonej kwoty zadośćuczynienia pieniężnego dopiero od wydania wyroku przez Sad Okręgowy. W świetle aktualnego stanowiska orzecznictwa [por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2011r. , sygn. V CSK 38/11 [ Lex 1129170] nie ulega wątpliwości, że zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz. 1152 ze zm. - dalej "ustawa ubezpieczeniowa"), zakład wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie, a w przypadku gdyby wyjaśnienie w tym terminie okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, chyba że ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego. W terminie 30 dni zakład ubezpieczeń zawiadamia na piśmie uprawnionego o przyczynach niemożności zaspokojenia jego roszczeń w całości lub w części, jak również o przypuszczalnym terminie zajęcia ostatecznego stanowiska względem roszczeń uprawnionego, a także wypłaca bezsporną część odszkodowania.

To oznacza, że spełnienie świadczenia w terminie późniejszym może być usprawiedliwione jedynie wówczas, gdy Fundusz powoła się na istnienie przeszkód w postaci niemożliwości wyjaśnienia okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności albo wysokości świadczenia, pomimo działań podejmowanych ze szczególną starannością (zob. wyrok SN z dnia 18 listopada 2009 r., II CSK 257/09, LEX nr 551204). Ratio legis wskazanego przepisu, podobnie jak i art. 817 k.c., opiera się na uprawnieniu do wstrzymania wypłaty odszkodowania w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją niejasności odnoszące się do samej odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości szkody. Ustanawiając krótki termin spełnienia świadczenia ustawodawca wskazał na konieczność szybkiej i efektywnej likwidacji szkody ubezpieczeniowej.

Po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku ubezpieczyciel lub Fundusz - jako profesjonalista korzystający z wyspecjalizowanej kadry i w razie potrzeby z pomocy rzeczoznawców (art. 355 § 2 k.c.) - obowiązany jest do ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności, czyli samodzielnego i aktywnego wyjaśnienia okoliczności wypadku oraz wysokości powstałej szkody. Nie może też wyczekiwać na prawomocne rozstrzygnięcie sądu. Bierne oczekiwanie ubezpieczyciela na wynik toczącego się procesu naraża go na ryzyko popadnięcia w opóźnienie lub zwłokę w spełnieniu świadczenia odszkodowawczego. Rolą sądu w ewentualnym procesie może być jedynie kontrola prawidłowości ustalenia przez ubezpieczyciela wysokości odszkodowania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 stycznia 2000 r., III CKN 1105/98, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 134, z dnia 19 września 2002 r., V CKN 1134/2000, niepubl. i z dnia 15 lipca 2004 r., V CK 640/03, niepubl.).

Odsetki należą się, zgodnie z art. 481 k.c., za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia, choćby więc wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i choćby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Stanowią one zatem opartą na uproszczonych zasadach rekompensatę typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 158).

Jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c., uprawniony nie ma niewątpliwie możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. W konsekwencji odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu już w tym terminie powinny się należeć od tego właśnie terminu.

Stanowiska tego nie podważa pozostawienie przez ustawę zasądzenia zadośćuczynienia i określenia jego wysokości w pewnym zakresie uznaniu sądu. Przewidziana w art. 445 § 1 i art. 448 k.c. możliwość przyznania przez sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę nie zakłada bowiem dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze. Pomimo więc pewnej swobody sądu przy orzekaniu o zadośćuczynieniu, wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 40; z dnia 17 listopada 2006 r., V CSK 266/06, LEX nr 276339; z dnia 26 listopada 2009 r., III CSK 62/09, LEX nr 738354, i z dnia 18 lutego 2010 r., II CSK 434/09, LEX nr 602683).

Stanowisku temu nie sprzeciwia się również stosowanie do zadośćuczynienia art. 363 § 2 k.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1990 r., II CR 225/90, LEX nr 9030). Wyrażona w tym przepisie, korespondującym z art. 316 § 1 k.p.c., zasada, że rozmiar szeroko rozumianej szkody, a więc zarówno majątkowej, jak i niemajątkowej, ustala się, uwzględniając czas wyrokowania, ma na celu możliwie pełną kompensatę szkody ze względu na jej dynamiczny charakter - nie może więc usprawiedliwiać ograniczenia praw poszkodowanego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 158 i z dnia 16 kwietnia 2009 r., I CSK 524/08, OSNC-ZD 2009, nr D, poz. 106).

Ponadto w wyroku z dnia 8 lutego 2012r., sygn. sprawy V CSK57/11 [ Lex 1147804] Sąd Najwyższy stwierdził, że odsetki od zasądzonej kwoty odszkodowania należą się poszkodowanemu już od chwili zgłoszenia roszczenia o zapłatę odszkodowania. W dacie zgłoszenia roszczenia obowiązek spełnienia świadczenia odszkodowawczego zgodnie z art. 455 k.c., staje się wymagalny. Rozmiar szkody, a tym samym wysokość zgłoszonego żądania podlega weryfikacji w toku procesu, nie zmienia to jednak faktu, że chodzi o weryfikację roszczenia wymagalnego już w dacie zgłoszenia, a nie dopiero w dacie sprecyzowania kwoty i przedstawienia dowodów. Jeżeli po weryfikacji okaże się, że ustalona kwota odszkodowania nie przekracza wysokości kwoty żądanej już wcześniej, nie ma przeszkód do zasądzenia odsetek od tej wcześniejszej daty.

Skoro zatem powódka już w dniu 30 marca 2011r. , a powód w dniu 26 maja 2011r. wezwali pozwanego do zapłaty 100 000zł z tytułu zadośćuczynienia i odszkodowania (wezwanie z potwierdzeniem odbioru k. 82- 87, 70, k.56-62, 55), to niewątpliwie w dacie 3 sierpnia 2011r. ich roszczenia do wysokości zasądzonych przez Sąd pierwszej instancji kwot były wymagalne. Powodowie mogą zatem skutecznie dochodzić zasądzenia odsetek ustawowych od tej daty.

Z tych względów Sąd Apelacyjny uznał zarzut apelacji w tym zakresie za uzasadniony i na podstawie art. 386 § 1 kpc w zw. z wcześniej przytoczonymi przepisami prawa materialnego zmienił zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że od zasądzonych kwot zadośćuczynienia zasądził odsetki ustawowe od dnia 3 sierpnia 2011r. W pozostałym zakresie apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc jako bezzasadna. Korekta wyroku Sądu pierwszej instancji jedynie w zakresie daty wymagalności odsetek ustawowych nie uzasadniała zmiany wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Wobec braku zaskarżenia apelacją rozstrzygnięcia o oddaleniu roszczenia powodów o odszkodowanie [ pkt II wyroku ] wnioski apelacyjne dotyczące zmiany orzeczenia Sądu pierwszej instancji w zakresie dotyczącym zasądzenia wyższej kwoty odszkodowania [ pkt II wyroku] z uwagi na treść art. 378 § 1 kpc podlegały oddaleniu, gdyż ze względu na ograniczony zakres zaskarżenia wyroku Sądu pierwszej instancji nie mogły zostać uwzględnione.

Z uwagi na oddalenie apelacji w znacznym zakresie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 100 kpc Sąd Apelacyjny zasądził od powodów na rzecz pozwanego koszty zastępstwa prawnego w postepowaniu apelacyjnym w kwocie 2 700zł.