Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 7 marca 2018 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał L. W. (1) emeryturę od 1 lutego 2018 r., tj. od miesiąca złożenia wniosku (organ wskazał, że wydał decyzję po rozpatrzeniu wniosku ubezpieczonego z 20 lutego 2018 r.).

Z powyższą decyzją nie zgodził się L. W. (1), odwołując się od niej do sądu i wnosząc o podjęcie wypłaty świadczenia od 1 lutego 2017 r., tj. od daty wskazanej w wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z 31 października 2017 r., wydanego w sprawie o sygn. akt VI U 725/17.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując argumentację jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Wyjaśnił, że decyzją z 5 lutego 2018 r., realizując wskazany wyżej wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie, przyznał L. W. prawo do emerytury w kwocie zaliczkowej od 1 lutego 2017 r., tj. od daty określonej wyrokiem sądu. Jednakże z uwagi na fakt, że ubezpieczony w dacie składania wniosku o emeryturę pozostawał w stosunku pracy, nie przystąpiono do wypłacania świadczenia od tej daty, a to zgodnie z art. 103a ustawy emerytalnej. Organ rentowy wskazał dalej, że ubezpieczony dopiero 20 lutego 2018 r. złożył w ZUS świadectwo pracy z dnia 1 lutego 2018 r., wobec czego wydano zaskarżoną decyzję.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z 1 kwietnia 2017 r., po rozpatrzeniu wniosku z 17 lutego 2017 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił L. W. (1) prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, z uwagi na nieudowodnienie przebycia do 1 stycznia 1999 r. 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz nieudowodnienie przepracowania 15 lat w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

L. W. (1) odwołał się od powyższej decyzji do sądu; związane z tym postępowanie toczyło się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygnaturą akt VI U 1725/17. W sprawie tej sąd wyrokiem z 31 października 2017 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał L. W. (1) prawo do emerytury od 1 lutego 2017 r.

Powyższy wyrok uprawomocnił się z dniem 14 listopada 2017 r. wobec niezłożenia od niego apelacji przez żadną ze stron.

Dowody:

- decyzja ZUS z 1.04.2017 r. - k. 33 plik I akt ZUS;

- wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z 31.10.2017 r. - k. 66 akt sprawy VI U 725/17.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z 31 października 2017 roku, wydał w dniu 5 lutego 2017 r. decyzję zatytułowaną „ decyzja o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej”, w której wskazał, iż „ wykonując wyrok sądu z dnia 31-10-2017 r. przyznaje zaliczkę na poczet emerytury od 01-02-2017, tj. od daty określonej w wyroku sądu.” W dalszej części decyzji przedstawiono sposób wyliczenia świadczenia, jednocześnie zamieszczając informację, że „ wypłata emerytury podlega zawieszeniu, gdyż kontynuuje Pan zatrudnienie. W celu podjęcia wypłaty emerytury należy przedłożyć w oddziale ZUS świadectwo pracy lub zaświadczenie potwierdzające fakt rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury oraz wniosek o podjęcie wypłaty emerytury.” Wskazano także, że „ wysokość emerytury zostanie ustalona w ostatecznej kwocie z chwilą podjęcia wypłaty emerytury tj. po rozwiązaniu stosunku pracy i zgłoszeniu wniosku o podjęcie wypłaty emerytury”.

Dowód: decyzja ZUS z 5.02.2018 r. - k. 66-67 plik I akt ZUS.

W dniu 20 lutego 2018 r. L. W. (1) złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w S. wniosek o wypłatę emerytury i przeliczenie świadczenia, przedkładając wraz z wnioskiem świadectwo pracy wskazujące, że stosunek pracy pomiędzy nim a pracodawcą Gospodarstwo Rolne (...) ustał w dniu 31 stycznia 2018 r. W związku z powyższym, zaskarżoną w niniejszym postepowaniu decyzją z 7 marca 2018 r., organ rentowy podjął wypłatę należnej ubezpieczonemu emerytury, poczynając od 1 lutego 2018r., tj. od miesiąca, w którym złożono wniosek.

Dowody:

- wniosek o wznowienie wypłaty emerytury - k. 68 plik I akt ZUS;

- świadectwo pracy z 1.02.2018r. - k. 69 plik I akt ZUS.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Stan faktyczny był w niniejszej sprawie niesporny, a zagadnienie przedstawione sądowi do rozstrzygnięcia miało charakter prawny. Ocenie sądu zostało bowiem poddane to, czy faktyczna wypłata należnej L. W. (1) emerytury powinna nastąpić dopiero od 1 lutego 2018 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca złożenia przez ubezpieczonego wniosku o podjęcie wypłaty świadczenia, czy też już od 1 lutego 2017 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, od którego zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie, przysługiwało L. W. prawo do świadczenia.

Kwestie związane z nabyciem prawa i wypłatą emerytur regulują przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm., dalej jako: ustawa emerytalna). Stosownie do regulacji zamieszczonej w art. 100 ust. 1 tejże ustawy, prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Zgodnie natomiast z normą art. 129 ust. 1 ustawy, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania do nich prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Pierwszy z powołanych przepisów odnosi się do nabycia prawa do świadczenia, natomiast drugi dotyczy prawa do jego realizacji (faktycznej wypłaty); samo bowiem abstrakcyjne spełnienie się przesłanek warunkujących prawo do świadczenia nie stanowi podstawy do jego wypłaty.

Ponadto, zgodnie z art. 103 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawo do emerytury ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103a-106. W myśl art. 103a, prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Powyższy przepis został wprowadzony do ustawy emerytalnej przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 r., nr 257, poz. 1726) i wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2011 r. Analogiczne brzmienie miał poprzednio art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej (obowiązujący do dnia 8 stycznia 2009 roku). Istotą obu tych przepisów (zarówno obecnego art. 103a, jak i poprzedniego art. 103 ust. 2a) jest ograniczenie równoczesnego pobierania dwóch świadczeń - emerytury oraz wynagrodzenia za pracę, w sytuacji w której pracownik nie miał zamiaru przejść na emeryturę, lecz planował dalej pracować u tego samego pracodawcy bez rozwiązania z nim stosunku pracy. W ugruntowanym orzecznictwie sądowym uznano, że regulacja o której mowa w art. 103 ust. 2a nie naruszała zasady ochrony praw nabytych, nie pozbawiała osób zainteresowanych prawa do emerytury, oddzielając nabycie prawa do emerytury od jego realizacji oraz zawieszenia świadczenia w razie kontynuacji zatrudnienia bez rozwiązywania stosunku pracy – por. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 10 listopada 2004r., II UZ 89/04; wyrok SN z 19 lutego 2004r., II UK 274/03).

Stosując w niniejszej sprawie literalnie przepis art. 103a można byłoby więc dojść do wniosku – jak uczynił to organ rentowy – że skoro L. W. (1) w dniu 1 lutego 2017 r. (tj. w dacie, od której na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie przyznano mu prawo do emerytury) pozostawał w stosunku pracy, to warunek konieczny do podjęcia wypłaty świadczenia spełnił się dopiero po rozwiązaniu przez niego tego stosunku i złożeniu stosownego wniosku w ZUS, tj. od 1 lutego 2018 r. Wykładnię taką należało jednak w okolicznościach niniejszej sprawy uznać za nieprawidłową, jako że pomija ona szereg istotnych okoliczności, a ponadto nie bierze pod uwagę celu (funkcji) omawianej regulacji. Sąd Okręgowy w Szczecinie w niniejszej sprawie w pełni podziela bowiem stanowisko prawne wyrażone najpierw przez Sąd Najwyższy w wyroku z 22 lutego 2007 r. (I UK 229/06), wydanym na tle powyższego, wcześniej obowiązującego art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, a następnie przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 26 października 2015 r. (sygn. akt III AUa 817/15).

Sąd Najwyższy, dokonując wykładni przepisu art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej wskazał, że z brzmienia tego przepisu wynika z jednej strony, że kontynuowanie zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy nie ma wpływu na nabycie prawa do emerytury, które to prawo powstaje z mocy ustawy po spełnieniu warunków określonych w przepisach, a po drugie, że realizacja tego prawa (wypłata świadczenia) ulega zawieszeniu w razie kontynuowania zatrudnienia po nabyciu prawa do emerytury, niezależnie od wysokości uzyskiwanego przychodu ze stosunku pracy. Ponadto z jego treści wynika, że rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą umożliwia realizację świadczenia emerytalnego (wznowienie jego wypłaty), bez potrzeby występowania o ponowne ustalenie tego prawa. Nadto Sąd Najwyższy podkreślił, że ustawodawca wprowadzając regulację art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej (obecnie art. 103a), miał na uwadze uniemożliwienie ubezpieczonym równocześnie realizację prawa do emerytury, poprzez jego wypłatę, z osiąganiem przychodu z tytułu zatrudnienia kontynuowanego po nabyciu prawa do emerytury u pracodawcy na rzecz, którego realizowali je przed nabyciem prawa do wymienionego świadczenia. Wyjaśnił jednak, że skoro istotą omawianej regulacji jest wyeliminowanie równoczesnego pobierania dwóch świadczeń, to nie tyle wynika z niego obowiązek rozwiązania stosunku pracy przez pracownika, który nabył prawo do emerytury, ile obowiązek dokonania przez niego wyboru, czy decyduje się na pobieranie emerytury, czy też na pozostawanie w stosunku pracy i pobieranie wynagrodzenia za pracę. Dalej SN zauważył, że faktycznie wykładnia gramatyczna omawianej regulacji zdaje się wskazywać, że przepis ten łączy konsekwencje w postaci zawieszenia prawa do świadczenia i w efekcie wstrzymania jego wypłaty z kontynuowaniem zatrudnienia po ustalonym w decyzji organu rentowego dniu nabycia prawa do emerytury (jej realizacji), a nie z kontynuowaniem zatrudnienia po ustaleniu tego prawa decyzją organu rentowego. Wykładnię taką uznał SN za prawidłową wyłącznie w sytuacjach typowych, gdy przesłanki nabycia prawa do emerytury nie budzą wątpliwości, a prawo do świadczenia zostaje ustalone w decyzji organu rentowego w terminie określonym w art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej bezpośrednio po złożeniu przez zainteresowanego formalnego wniosku. Zwrócił natomiast uwagę, że taka wykładnia omawianego przepisu jest wątpliwa w sytuacji, gdy prawo ubezpieczonego do emerytury zostało ustalone wyrokiem sądu, a do daty wydania decyzji ustalającej prawo do emerytury w wykonaniu prawomocnego wyroku upłynął znaczny okres od złożenia wniosku o świadczenie. W takim przypadku interpretacja omawianego uregulowania wymaga bowiem zastosowania wykładni funkcjonalnej. Skoro bowiem celem omawianego przepisu jest stworzenie nowych miejsc pracy i w związku z tym ograniczenie prawa do uzyskania świadczeń emerytalnych w sytuacji uzyskiwania przychodów ze stosunku pracy poprzez stworzenie ubezpieczonym, którzy nabyli prawo do emerytury możliwości wyboru pomiędzy pobieraniem świadczenia emerytalnego i wynagrodzenia za pracę, to do chwili ustalenia w decyzji organu rentowego prawa do emerytury ubezpieczony jest pozbawiony możliwości dokonania wyboru między statusem emeryta a statusem pracowniczym, bo statusu emeryta w ogóle nie posiada. W tym miejscu Sąd Najwyższy odwołał się do wynikającej z przepisu art. 4 pkt 1 ustawy emerytalnej definicji „emeryta”, zgodnie z którą jest nim nie osoba, która nabyła prawo do świadczenia po spełnieniu przewidzianych przez przepisy warunków, lecz osoba mająca ustalone prawo do emerytury. Dopóki więc prawo to w decyzji organu rentowego nie zostanie ustalone, dopóty ubezpieczony nie posiada statusu emeryta.

Dalej SN wskazał też, że trudno wymagać od ubezpieczonego, aby rozwiązał stosunek pracy z pracodawcą zatrudniającym go w momencie składania wniosku o ustalenie prawa do emerytury i - w przypadku wydania przez organ rentowy decyzji odmownej - oczekiwał na rozstrzygnięcie przez sąd kwestii swojego uprawnienia do tego świadczenia, tracąc źródło dochodu ze stanowiącej podstawę jego utrzymania pracy zarobkowej, a następnie - po ustaleniu prawa do emerytury wyrokiem sądu - występował z opartym o przepis art. 417 § 1 k.c. roszczeniem o naprawienie ewentualnej szkody wyrządzonej niezgodną z prawem („bezprawną”) decyzją organu rentowego. Przepis art. 103 ust. 2a ustawy należy zatem zdaniem Sądu Najwyższego interpretować w ten sposób, że w razie ustalenia prawa do emerytury orzeczeniem organu odwoławczego, zawieszenie jej wypłaty w przypadku kontynuowania przez emeryta zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy (pracodawców) nie może nastąpić przed dniem ustalenia nabycia prawa do emerytury w decyzji organu rentowego. Zaznaczono przy tym, że w takim przypadku organ rentowy zobligowany jest do dokonania rozliczenia przychodów ubezpieczonego za okres wsteczny przez ich porównanie z określonymi w przepisach limitami, celem ustalenia, czy przychody te uzasadniały zawieszenie wypłaty świadczenia lub jego zmniejszenie na zasadach określonych w art. 104-106 ustawy.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy i uznając je w całości za trafne, trzeba więc rozpocząć od przypomnienia, iż już z dniem 14 listopada 2017 r. uprawomocnił się wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie wydany w sprawie o sygn. akt VI U 1155/18, którym to wyrokiem przyznano ubezpieczonemu prawo do emerytury już od 1 lutego 2017 r. L. W. (1), legitymujący się w tym czasie prawomocnym wyrokiem sądu przyznającym mu prawo do emerytury, miał więc pełne prawo pozostawać w przeświadczeniu, iż nie musi rozwiązywać stosunku pracy, a co za tym idzie, dokonywać opisanego wyżej wyboru źródła utrzymania. Powyższe uzasadnia więc konieczność posłużenia się w niniejszej sprawie wykładnią funkcjonalną przepisu art. 103a ustawy emerytalnej.

Do analogicznych wniosków prowadzi także rozumowanie zmierzające do ustalenia daty, w której ubezpieczony nabył status emeryta. Organ rentowy ostatecznie wykonał bowiem wyrok sądu przyznający L. W. (1) prawo do świadczenia, poprzez wydanie decyzji zaliczkowej z 5 lutego 2018 r. Niezwłocznie po wydaniu tej decyzji L. W. przedłożył dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy z dniem 31 stycznia 2018 r. W tej sytuacji, dokonując wyżej opisanej wykładni przepisu art. 103a ustawy emerytalnej, sąd rozpoznający niniejszą sprawę uznał, że brak było w ogóle podstaw do zawieszenia ubezpieczonemu wypłaty świadczenia.

Na zakończenie warto wskazać, iż sąd w składzie orzekającym obecnie już wcześniej rozstrzygał analogiczną sprawę, wydając takie samo jak obecnie rozstrzygnięcie. Miało to miejsce w sprawie o sygnaturze akt VI U 656/16, w której apelacja wniesiona przez organ rentowy została następnie oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wydanym w sprawie o sygnaturze akt III AUa 918/16. Niezrozumiałym jest więc obecnie postępowanie organu rentowego, który – mając już wiedzę o prawidłowym sposobie postępowania w sprawach tego rodzaju – nadal wydaje błędne decyzje.

W tym stanie rzeczy sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał L. W. (1) prawo do wypłaty emerytury dodatkowo za okres od 1 lutego 2017 r. do 31 stycznia 2018 r.