Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 października 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 października 2015 r. w Gdańsku

sprawy J. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o podjęcie wypłaty emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 marca 2015 r., sygn. akt VI U 2512/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz ubezpieczonego J. B. kwotę 120,00 (sto dwadzieścia 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sygn. akt III AUa 817/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony J. B. odwołała się od decyzji pozwanego organu rentowego - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 13.08.2014 r., którą ustalono wysokość i podjęto wypłatę emerytury od dnia 01.07.2014 r.

Ubezpieczony zarzucił brak uwzględnienia wyrównania i nie przyznania zaległych świadczeń za okres od (...) r. do 30.06.2014 r. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wyjaśnił, że wniosek o emeryturę złożył w dniu 17.01.2013 r. Decyzją z 28.01.2013 r. pozwany odmówił prawa do emerytury. Wobec odwołania od tej decyzji, ubezpieczonemu przyznano prawo do emerytury od dnia (...) r. Orzeczenie w tej sprawie uprawomocniło się w dniu 19.06.2014 r. Zaskarżoną decyzją pozwany przyznał wyrównanie za lipiec 2014 r., pomijając wcześniejszy okres, tj. od (...) r. do 30.06.2014 r. Zdaniem ubezpieczonego pozwany potraktował pismo ubezpieczonego z 14.07.2014 r. jako nowy wniosek o wypłatę emerytury, nie zaś jako pismo w dotychczas toczącej się sprawie o przyznanie prawa do emerytury. Zaskarżona decyzja nie zawiera uzasadnienia, co uniemożliwia jej skuteczną kontrolę instancyjną. Ubezpieczony ponadto wskazał, że rozwiązał stosunek pracy łączący go z dotychczasowym pracodawcą na mocy ugody przed sądem, z dniem 25.02.2013 r. i złożył świadectwo pracy w lipcu 2014 r., niezwłocznie po uprawomocnieniu się wyroku. Ubezpieczony twierdził, iż nie wiedział, że będzie ono wcześniej potrzebne, bo dopiero starał się o prawo do emerytury. Również organ nie żądał tego świadectwa w toku postępowania o ustalenie prawa do emerytury. Nadto, nie chciał rezygnować z zatrudnienia przed ostatecznym ustaleniem prawa do emerytury.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i podał, że emerytura została zawieszona w związku z kontynuowaniem zatrudnienia przez ubezpieczonego na podstawie art. 103a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (zwanej dalej: ustawą). W zaskarżonej decyzji poinformowano ubezpieczonego, że podstawą podjęcia wypłaty emerytury jest przedłożenie stosownego świadectwa pracy. Zaświadczenie to, jak i wniosek o podjęcie wypłaty, zostały zgłoszone w dniu 14.07.2014 r., co oznacza, że wypłata mogła nastąpić najwcześniej w miesiącu zgłoszenia wniosku, tj. w lipcu 2014 r.

W piśmie procesowym z dnia 05.02.2015 r. (k. 15) organ podał dodatkowo, że na etapie wydawania decyzji wykonującej wyrok z 19.04.2014 r., badano fakt pozostawania odwołującego w zatrudnieniu. Podstawą ustaleń było stwierdzenie zawarte we wniosku z 17.01.2013 r., w którym ubezpieczony potwierdził pozostawanie w zatrudnieniu. Staż pracy określono do dnia 20.01.2013 r., gdyż za okres od (...) r. przyznano ubezpieczonemu prawo do emerytury, a zaskarżoną decyzją doliczono okres faktycznego pozostawania w zatrudnieniu, tj. do 25.02.2014 r., w oparciu o przedłożone świadectwo pracy.

Wyrokiem z dnia 12.03.2015 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał organ rentowy do wypłaty świadczenia emerytalnego ubezpieczonemu za okres od 26.02.2013 r. do 30.06.2014 r. (pkt 1) oraz zasądził od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach.

Ubezpieczony był zatrudniony w spółce z o.o. (...) w B., w pełnym wymiarze czasu pracy, w okresie od 01.01.1995 r. do 25.02.2013 r., na stanowisku ślusarza-spawacza.

W dniu 17.01.2013 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę, w którym wskazał, że jest zatrudniony w spółce (...) i rozwiąże stosunek pracy z dniem otrzymania decyzji przyznającej emeryturę.

Decyzją z dnia 28.01.2013 r. pozwany odmówił prawa do emerytury, z uwagi na niewykazanie niezbędnego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Kolejnymi decyzjami z dnia 01.10.2013 r. i 02.12.2013 r. organ rentowy ponownie odmówił prawa do emerytury, z tych samych względów.

Ubezpieczony odwołał się od tych decyzji. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 29.04.2014 r. (VI U 840/13) zmieniono decyzje z 28 stycznia i 2 grudnia 2013 r., przyznając odwołującemu prawo do emerytury od dnia (...) r., wskazując, że początkową datą nabycia

prawa do emerytury jest osiągnięcie przez J. B. wymaganego wieku 60 lat, tj. od dnia (...) r.

Decyzją z 11.07.2014 r., pozwany - w wykonaniu wyroku - przyznał J. B. emeryturę od (...) r. W punkcie III tej decyzji organ wskazał, że wypłata świadczenia podlega zawieszeniu wobec kontynuowania zatrudnienia i podjęcie wypłaty nastąpi po okazaniu zaświadczenia, z którego wynika ustanie stosunku pracy.

Ubezpieczony złożył wniosek o wypłatę świadczenia emerytalnego, załączając świadectwo pracy, z którego wynika ustanie zatrudnienia z dniem 25.02.2013 r.

Decyzją z dnia 13.08.2014 r. organ rentowy ustalił wysokość i podjęcie wypłaty emerytury z dniem 01.07.2014 r., wskazując, że zaświadczenie o ustaniu zatrudnienia i wniosek o wypłatę zgłoszono w lipcu 2014 r., a więc dopiero od tego miesiąca może nastąpić podjęcie wypłaty emerytury.

Sąd Okręgowy zważył, że powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o zgromadzone w sprawie dokumenty, których strony nie kwestionowały, jak również nie budziły one wątpliwości tego Sądu, zostały więc uznane za wiarygodne w całości.

Sąd Okręgowy stwierdził, że wstrzymanie wypłaty świadczeń następuje, jeżeli powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa (art. 134 ust. 1 pkt 1 ustawy). Jedną z tych okoliczności określa art. 103a ustawy, który mówi, że „prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego". W razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu.

W przypadkach określonych w art. 134 ust. 1 pkt 5 ustawy, wypłatę świadczenia wznawia się od miesiąca, w którym ją wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty. Jeżeli wstrzymanie wypłaty świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu rentowego, wypłatę wznawia się poczynając od miesiąca, w którym je wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano decyzję z urzędu o jej wznowieniu (art. 135 ustawy).

Sąd Okręgowy stwierdził, że z brzmienia art. 103a ustawy wynika, iż kontynuowanie zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy nie ma wpływu na nabycie prawa do emerytury, które to prawo powstaje z mocy ustawy po spełnieniu warunków określonych w przepisach, a ponadto, że realizacja tego prawa (wypłata świadczenia) ulega zawieszeniu w razie kontynuowania zatrudnienia po nabyciu prawa do emerytury niezależnie od wysokości uzyskiwanego przychodu ze stosunku pracy oraz, że rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą umożliwia realizację świadczenia emerytalnego (wznowienie jego wypłaty) bez potrzeby występowania o ponowne ustalenie tego prawa.

Oczywiste jest, że do chwili ustalenia w decyzji organu rentowego prawa do emerytury ubezpieczony jest pozbawiony możliwości dokonania wyboru pomiędzy statusem emeryta a statusem pracowniczym, bo statusu emeryta jeszcze nie posiadał. Stosownie do art. 4 pkt 1 ustawy za emeryta uważa się nie osobę, która nabyła prawo do świadczenia po spełnieniu przewidzianych przez przepisy warunków, lecz osobę mającą ustalone prawo do emerytury. Dopóki więc, prawo to w decyzji organu rentowego nie zostanie ustalone, dopóty ubezpieczony nie posiada statusu emeryta. Trudno wymagać od ubezpieczonego, aby rozwiązał stosunek pracy z pracodawcą zatrudniającym go w momencie składania wniosku o ustalenie prawa do emerytury i - w przypadku wydania przez organ rentowy decyzji odmownej - oczekiwał na rozstrzygnięcie przez sąd kwestii swojego uprawnienia do tego świadczenia, tracąc źródło dochodu ze stanowiącej podstawę jego utrzymania pracy zarobkowej, a następnie - po ustaleniu prawa do emerytury wyrokiem sądu - występował z opartym o przepis art. 417 § 1 k.c. roszczeniem o naprawienie ewentualnej szkody wyrządzonej niezgodną z prawem decyzją organu rentowego. Przepis art. 103a ustawy należy zatem interpretować w ten sposób, że w razie ustalenia prawa do emerytury orzeczeniem organu odwoławczego, zawieszenie jej wypłaty w przypadku kontynuowania przez emeryta zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy (pracodawców) nie może nastąpić przed dniem ustalenia nabycia prawa do emerytury w decyzji organu rentowego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22.02.2007 r., I UK 229/06).

W ocenie Sądu Okręgowego warto zwrócić uwagę na szczególne zależności czasowe. Ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie emerytury w dniu 17.01.2013 r. i wskazał w nim, że w dalszym ciągu kontynuuje zatrudnienie. Organ rentowy, decyzją z dnia 28.01.2013 r. odmówił mu prawa do emerytury z uwagi na niewykazanie okresu zatrudnienia. Od tej decyzji ubezpieczony odwołał się i wyrokiem z dnia 29.04.2014 r., który uprawomocnił się w dniu 19.06.2014 r. W wykonaniu tego wyroku, działając z urzędu, decyzją z dnia 11.07.2014 r. organ rentowy wstrzymał wypłatę emerytury, wskazując, że ubezpieczony w dalszym ciągu kontynuuje zatrudnienie. Jednocześnie, w dniu 14.07.2014 r., ubezpieczony zwrócił się o wypłatę emerytury, przedkładając świadectwo pracy, z którego wynika, że stosunek pracy ustał w dniu 25.02.2013 r. Organ rentowy potraktował pismo jako wniosek o wznowienie wypłaty świadczenia i orzekł o wznowieniu wypłaty wyłącznie od miesiąca złożenia wniosku, tj. lipca 2014 r.

Do dnia uprawomocnienia się wyroku, tj. 19.06.2014 r. ubezpieczony nie miał statusu emeryta. Prawo to dopiero zostało ustalone i po tej dacie organ mógł rozważać istnienie podstaw do zawieszenia wypłaty świadczenia. Dla wydania prawidłowej decyzji w tej kwestii konieczne było ustalenie aktualnego stanu faktycznego. Od złożenia wniosku o ustalenie prawa do emerytury, zawierającego informację o kontynuowaniu zatrudnienia przez ubezpieczonego, minęło bowiem półtora roku. We wniosku tym ubezpieczony wskazał też, że w razie przyznania mu emerytury zakończy zatrudnienie. Organ nie poczynił jednak żadnych ustaleń, zakładając, że zatrudnienie dalej trwa.

Sąd Okręgowy stwierdził, że postępowanie w wykonaniu wyroku z dnia 29.04.2014 r., w toku którego należało ustalić ewentualne zawieszenia prawa do emerytury, nie było nowym postępowaniem. Stanowiło ono kontynuację pierwotnego postępowania z wniosku o ustalenie prawa do emerytury. Należało więc zweryfikować okres zatrudnienia ubezpieczonego i dopiero wówczas wydać stosowną decyzję. Nie należy przy tym tracić z pola widzenia faktu, że to właśnie organ ewidencjonuje składki płacone na rzecz ubezpieczonych. Wystarczyło więc, dla wstępnej weryfikacji, zbadać za jakie okresy opłacane były należne składki na konto ubezpieczonego i ewentualnie żądać od niego dalszych wyjaśnień. Tymczasem, organ poprzestał na założeniu, że ubezpieczony w dalszym ciągu pracuje i wydał zaskarżoną decyzję. Co więcej, organ potraktował pismo ubezpieczonego z dnia 14.07.2014 r. jako nowy wniosek o wznowienie wypłaty emerytury. W tym wypadku graniczną datą, od której można było orzec wznowienie wypłaty świadczenia była data wniosku, co oznaczało, że wypłata rozpocznie się od miesiąca lipca 2014 r. Postępowanie organu obarczone było jednak błędem. Skoro organ w decyzji o zawieszeniu wypłaty wskazał, że jej wznowienie może nastąpić po przedłożeniu stosownego zaświadczenia, a ubezpieczony złożył je niezwłocznie po doręczeniu mu tej decyzji, należało to pismo potraktować jako odwołanie od decyzji z dnia 11.07.2014 r. Niemniej jednak, jak słusznie wskazał odwołujący, przedłożenie świadectwa pracy przed prawomocnym zakończeniem sprawy o ustalenie prawa do emerytury, nie było konieczne. Dopiero ustalenie tego prawa i chęć uzyskania świadczenia wiązało się z koniecznością wykazania faktu ustania zatrudnienia. Ubezpieczony, po zakończeniu postępowania przed sądem i przedłożeniu świadectwa pracy mógł zasadnie oczekiwać pozytywnej decyzji organu rentowego. Potraktowanie pisma ubezpieczonego jako nowy wniosek i orzekanie w jego przedmiocie w oderwaniu od dotychczasowego postępowania bez wątpienia wiązałoby się zawsze z pozbawieniem osoby o stwierdzonym prawomocnym wyrokiem sądu prawie do emerytury, świadczeń z tego tytułu za okres od daty przyznania tego prawa do początku miesiąca, w którym złożono wniosek o wypłatę świadczenia. Oznaczałoby to więc, że prawo do odwołania się od decyzji odmawiającej prawa do emerytury, sanowi ochronę jedynie iluzoryczną. Niezależnie bowiem od decyzji sądu, ubezpieczony uzyska świadczenie dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia, i to pod warunkiem złożenia stosownego wniosku. Postępowanie takie jest niedopuszczalne i nie może zasługiwać na akceptację Sądu.

Sąd Okręgowy wyraził pogląd, że organ rentowy powinien, wykonując wyrok, ustalić, czy w dalszym ciągu istnieją podstawy do zawieszenia wypłaty świadczeń. W tym celu wystarczające byłoby, jak wskazano wyżej, zweryfikowanie okresów opłacania składek na rzecz ubezpieczonego i wezwanie go do potwierdzenia okresów zatrudnienia. Ze zgromadzonych w sprawie dokumentów wynika, że ubezpieczony nabył prawo do emerytury z chwilą spełnienia przesłanki wieku, tj. od dnia (...) r. Jednocześnie, z uwagi na pozostawanie w zatrudnieniu w okresie do 25.02.2013 r., uzasadnione było zawieszenie wypłaty świadczenia emerytalnego za okres od 21 stycznia do 25 lutego 2013 r. i w tym aspekcie zaskarżona decyzja była prawidłowa. Za pozostały okres, tj. od dnia 26.02.2013 r. do dnia poprzedzającego wznowienie wypłaty, tj. 30.06.2014 r. świadczenie powinno być wypłacone, tak więc zaskarżona decyzja była wadliwa.

Wobec powyższego, w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w zw. z art. 135 ust. 1 cyt. ustawy, Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie, zmienił zaskarżoną decyzję zobowiązując organ do wypłaty świadczenia emerytalnego za okres od 26.02.2013 r. do 30.06.2014 r. (pkt 1 wyroku). Na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 11 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, zasądzono od organu na rzecz odwołującego zwrot kosztów zastępstwa procesowego, w dwukrotności stawki minimalnej (pkt 2 wyroku).

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł pozwany organ rentowy, który zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w całości zarzucając naruszenie art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440), zgodnie z treścią którego w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję ojej wznowieniu, z uwzględnieniem ust. 2.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, a ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Uzasadniając apelację pozwany podał, że decyzją z 11.07.2014 r., wydaną na podstawie art. 184 w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS przyznano ubezpieczonemu prawo do emerytury w kwocie zaliczkowej od dnia (...) r., tj. od daty określonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 29.04.2014 r. (VI U 840/13). Wypłata emerytury została zawieszona z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia. Zgodnie z art. 103a cyt. ustawy prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. W decyzji poinformowano ubezpieczonego, że w celu podjęcia wypłaty emerytury należy przedłożyć świadectwo pracy lub zaświadczenie potwierdzające fakt rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Z uwagi na to, że zgodnie z art. 25 podstawę obliczenia emerytury wykazanej w części II pkt 2 decyzji stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, wysokość emerytury zostanie ustalona w ostatecznej kwocie z chwilą podjęcia wypłaty emerytury, tj. po rozwiązaniu stosunku pracy i zgłoszeniu wniosku o podjęcie wypłaty emerytury. Średnie dalsze trwanie życia zostanie ustalone na dzień zgłoszenia wniosku o podjęcie wypłaty emerytury.

W dniu 14.07.2014 r. ubezpieczony złożył wniosek o podjęcie wypłaty emerytury wraz ze świadectwem pracy z 25.02.2013 r. poświadczającym rozwiązanie stosunku pracy z tym dniem.

Decyzją z 13.08.2014 r. ustalono wysokość emerytury i podjęto wypłatę od dnia 01.07.2014 r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku (14.07.2014 r.). Wysokość emerytury ustalona została zgodnie z treścią art. 26 w/w ustawy i wynosi 2.481,65 zł brutto. Od w/w decyzji ubezpieczony złożył odwołanie podając, że rozwiązał stosunek pracy łączący go z dotychczasowym pracodawcą na mocy ugody przed sądem, z dniem 25.02.2013 r. Stosowne świadectwo złożył w lipcu 2014 r., niezwłocznie po uprawomocnieniu się wyroku. Nie wiedział, że będzie ono wcześniej potrzebne, bo dopiero starał się o prawo do emerytury. Również ZUS nie żądał świadectwa w toku postępowania o ustalenie prawa do emerytury. Nadto nie chciał zrezygnować z zatrudnienia przed ostatecznym ustaleniem prawa do emerytury.

Z brzmienia art. 103a ustawy wynika, że kontynuowanie zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy nie ma wpływu na nabycie prawa do emerytury, które to prawo powstaje z mocy ustawy po spełnieniu warunków określonych w przepisach, ponadto, że realizacja tego prawa (wypłata świadczenia) ulega zawieszeniu w razie kontynuowania zatrudnienia po nabyciu prawa do emerytury niezależnie od wysokości uzyskiwanego przychodu ze stosunku pracy oraz, że rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą umożliwia realizację świadczenia emerytalnego (wznowienie jego wypłaty) bez potrzeby występowania o ponowne ustalenie tego prawa.

Sąd powołał się na wyrok SN z 22.02.2007 r. (I UK 229/06), zgodnie z którym przepis art. 103a należy zinterpretować w ten sposób, że w razie ustalenia prawa do emerytury orzeczeniem organu odwoławczego, zawieszenie jej wypłaty w przypadku kontynuowania przez emeryta zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy (pracodawców) nie może nastąpić przed dniem ustalenia nabycia prawa do emerytury w decyzji organu rentowego.

Ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę w dniu 17.01.2013 r. i wskazał, że nadal pracuje. ZUS decyzją z 28.01.2013 r. odmówił prawa do emerytury. Od decyzji ubezpieczony złożył odwołanie i Sąd wyrokiem z dnia 29.04.2014 r., który uprawomocnił się 19.06.2014 r. przyznał prawo do emerytury od dnia 23.01.2013 r. Decyzją z 11.07.2014 r. w wykonaniu wyroku Sądu, ZUS przyznał emeryturę i zawiesił jej wypłatę z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia. W dniu 14.07.2014 r. ubezpieczony zwrócił się o wypłatę świadczenia, przedkładając jednocześnie świadectwo pracy, z którego wynikało, że stosunek pracy ustał w dniu 25.02.2013 r. Pismo to zostało potraktowane jako wniosek o wznowienie wypłaty świadczenia i organ rentowy orzekł o wznowieniu wypłaty wyłącznie od miesiąca złożenia wniosku, tj. od lipca 2014 r. Do dnia uprawomocnienia się wyroku, tj. 19.06.2014 r. ubezpieczony nie miał statusu emeryta. Prawo to dopiero zostało ustalone i po tej dacie organ mógł rozważać istnienie podstaw do zawieszenia wypłaty świadczenia. Postępowanie w wykonaniu wyroku z 29.04.2014 r., w toku którego należało ustalić ewentualne zawieszenie prawa do emerytury, nie było nowym postępowaniem, stanowiło ono kontynuację pierwotnego postępowania z wniosku o ustalenie prawa do emerytury. Należało więc zweryfikować okres zatrudnienia i dopiero wówczas wydać stosowną decyzję.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie J. B. za uzasadnione i działając na podstawie art.477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję zobowiązując organ rentowy do wypłaty świadczenia za okres 26 luty 2013 -30 czerwiec 2014 r.

Apelujący wywodził, że prawidłowo, zgodnie z treścią art. 135 ust. 1 ustawy emerytalnej, podjął wypłatę zawieszonego świadczenia emerytalnego dla ubezpieczonego od dnia 01.07.2014 r., tj. od miesiąca zgłoszenia przez ubezpieczonego wniosku o wypłatę emerytury. W chwili nabycia prawa do emerytury ubezpieczony powinien był - w celu wypłaty świadczenia emerytalnego - spełnić warunek rozwiązania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą. Ustawodawca jednoznacznie wskazał okoliczności faktyczne, których wystąpienie spowoduje zawieszenie wypłaty emerytury i ubezpieczony miał tego świadomość. Powód dokonał wyboru, decydując się na kontynuowanie zatrudnienia. Zgodnie ze stanowiskiem SN zawartym w uchwale 7 sędziów z dnia 10.11.2004 r. (II UZP 9/04), wyroku z dnia 28.10.2003 r. (II UK 146/03), wyroku z 03.08.2005 r. (I UK 358/04) - prawo do emerytury ulega zawieszeniu, jeżeli emeryt nie rozwiąże wszystkich stosunków pracy, w których pozostawał bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury.

Ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok wyjaśnił wszystkie okoliczności istotne dla meritum sprawy, przeprowadził wystarczające postępowanie dowodowe, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i wydał trafne, odpowiadające prawu, rozstrzygnięcie. Sąd Apelacyjny przyjął ustalenia faktyczne poczynione w pierwszej instancji za własne, w konsekwencji czego nie zachodzi potrzeba ich szczegółowego powtarzania (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 22.04.1997 r., II UKN 61/97, OSNAP z 1998, nr 3, poz. 104; z dnia 05.11.1998 r., I PKN 339/98, OSNAP z 1998 r., nr 24, poz. 776).

Należy jednak dodatkowo wskazać, że ubezpieczony w dniu 17.01.2013 r. złożył wniosek o emeryturę zaznaczając, że pozostaje nadal w stosunku pracy z (...) spółką z o.o., a rozwiązanie stosunku pracy nastąpi z chwilą otrzymania decyzji. W druku wniosku złożonym przez ubezpieczonego zamieszczono pouczenie, w tym m.in. pod poz. 23 zawarto informację, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury oraz bez względu na wiek tego emeryta. Ponadto pod poz. 24 zawarto pouczenie, że podjęcie wypłaty emerytury, która została zawieszona z przyczyn, o których mowa pod poz. 23, następuje: od pierwszego dnia następnego miesiąca, jeśli stosunek pracy został rozwiązany z ostatnim dniem miesiąca, od miesiąca, w którym został rozwiązany stosunek pracy, jeśli stosunek pracy został rozwiązany w innym dniu, niż ostatni dzień miesiąca – jednakże nie wcześniej niż od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek o podjęcie wypłaty emerytury wraz z dokumentem potwierdzającym rozwiązanie stosunku pracy, gdy decyzja o przyznaniu emerytury jest prawomocna (k. 1-3 akt ZUS).

Decyzją z dnia 28.01.2013 r. odmówiono ubezpieczonemu prawa do emerytury uznając, że ubezpieczony nie posiada wymaganego 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Kolejną decyzją z dnia 01.10.2013 r. pozwany ponownie odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury również ustalając, że ubezpieczony nie posiada wymaganego 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Jednocześnie anulowano decyzję z dnia 28.01.2013 r. Kolejną decyzją z dnia 02.12.2013 r. pozwany ponownie odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury również ustalając, że ubezpieczony nie posiada wymaganego 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony odwołał się od decyzji pozwanego z dnia 28.01.2013 r. oraz z dnia 02.12.2013 r. i postępowanie w tych sprawach toczyło się przed Sądem Okręgowym w Bydgoszczy pod sygn. akt VI U 840/13. Wyrokiem z dnia 29.04.2014 r. Sąd Okręgowy zmienił powyższe decyzje i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia (...) r. Z uzasadnienia powyższego wyroku wynika, że w wyniku przeprowadzonego przed Sądem postępowania dowodowego ustalono, iż ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych w wymaganym przez prawo wymiarze i z dniem osiągnięcia wieku 60 lat (czyli z dniem (...) r.) nabył prawo do emerytury.

Ponadto Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 29.04.2014 r. stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Wyrok Sądu Okręgowego z dnia 29.04.2014 r. uprawomocnił się z dniem 20.06.2014 r.

Ubezpieczony w dniu 14.07.2014 r. złożył organowi rentowemu wniosek o wypłatę świadczenia emerytalnego oraz przedłożył świadectwo pracy z dnia 25.02.2013 r., w którym podano, że stosunek pracy łączący ubezpieczonego z (...) Spółką z o.o. został rozwiązany z dniem 25.02.2013 r. za wypowiedzeniem z przyczyn dotyczących pracodawcy (likwidacja stanowiska pracy) – w aktach ZUS.

Należy zaznaczyć, że postępowanie odwoławcze w sprawie pod sygn. akt VI 840/13 toczyło się w okresie od 01.03.2013 r. do 29.04.2014 r., a ubezpieczony był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego. Pomimo tego, że ubezpieczony został pouczony przez organ rentowy, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy oraz, że podjęcie wypłaty emerytury, która została zawieszona z powyższych przyczyn następuje nie wcześniej niż od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek o podjęcie wypłaty emerytury wraz z dokumentem potwierdzającym rozwiązanie stosunku pracy, to w toku postępowania odwoławczego w sprawie VI U 840/13 ubezpieczony nie przedstawił świadectwa pracy z dnia 25.02.2013 r. Tym samym organ rentowy w toku powyższego postępowania nie miał podstaw do stwierdzenia, że stosunek pracy łączący ubezpieczonego został zakończony.

Zgodnie z art. 103 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do emerytury ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103a-106.

Według zaś art. 103a cyt. ustawy, prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Analogiczne brzmienie miał poprzednio art. 103 ust. 2a cyt. ustawy (obowiązujący do dnia 08.01.2009 r.).

Przepis art. 103a ustawy emerytalnej wszedł w życie w dniu 01.01.2011 r., dodany do ustawy emerytalnej na podstawie art. 6 pkt 2 ustawy zmieniającej z dnia 16.12.2010 r., ponownie znosząc możliwość pobierania emerytury bez rozwiązywania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą, na rzecz którego była wykonywana praca bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Istotą zarówno art. 103 ust. 2a cyt. ustawy, jak o identycznym brzmieniu art. 103a ustawy emerytalnej, jest ograniczenie równoczesnego pobierania dwóch świadczeń - emerytury oraz wynagrodzenia za pracę, jeśli pracownik nie miał zamiaru przejść na emeryturę, lecz planował dalej pracować u tego samego pracodawcy bez rozwiązania z nim stosunku pracy (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 06.09.2012 r., III AUa 320/12, lex nr 1220637).

Na tle powyższego wcześniej obowiązującego art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej Sąd Najwyższy wyraził pogląd (wyrok z 22.02.2007 r., I UK 229/06, OSNP 2008/5-6/80), że kontynuowanie zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy nie ma wpływu na nabycie prawa do emerytury, które to prawo powstaje z mocy ustawy po spełnieniu warunków określonych w przepisach, po drugie, że realizacja tego prawa (wypłata świadczenia) ulega zawieszeniu w razie kontynuowania zatrudnienia po nabyciu prawa do emerytury niezależnie od wysokości uzyskiwanego przychodu ze stosunku pracy oraz po trzecie, że rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą umożliwia realizację świadczenia emerytalnego (wznowienie jego wypłaty) bez potrzeby występowania o ponowne ustalenie tego prawa. W wyroku z dnia 07.02.2006 r., SK 45/04 ( (...) 2006 nr 2, poz. 15), Trybunał Konstytucyjny uznał przepis art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za zgodny z ustawą zasadniczą wskazując, że emerytura jest w założeniu świadczeniem, które zastępuje, a nie uzupełnia wynagrodzenie ze stosunku pracy. Celem wprowadzenia omawianego uregulowania była interwencja państwa na rynku pracy poprzez oczekiwane zwolnienie miejsc pracy. Wprowadzone rozwiązanie ma zatem zachęcać osoby, które nabyły uprawnienia emerytalne, do rozwiązania stosunku pracy, a tym samym do definitywnego zwolnienia miejsca pracy dla osób młodszych. Przedmiotem ingerencji państwa w omawianym zakresie jest wyłącznie prawo do emerytury pobieranej łącznie z wynagrodzeniem za pracę u dotychczasowego pracodawcy. Ingerencja ta nie polega na zniesieniu nabytego prawa do emerytury ani na zmniejszeniu jego zakresu, ale na wprowadzeniu dodatkowych warunków do jego realizacji. W wyniku omawianej regulacji zainteresowane osoby, które nabywają prawo do emerytury, zobowiązane zostały do dokonania wyboru między rozwiązaniem stosunku pracy w celu pobierania emerytury albo kontynuowaniem zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy. Jej konsekwencją jest odsunięcie w czasie możliwości efektywnego korzystania z emerytury do chwili rozwiązania przez ubezpieczonego stosunku pracy z podmiotem, będącym jego pracodawcą bezpośrednio przed dniem nabycia tego prawa.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego niejednokrotnie wyrażany był pogląd, że zawieszenie prawa do emerytury w przypadku pozostawania w stosunku pracy jest funkcjonalnie uzasadnione. Zasadą jest bowiem, że pracownikowi, który nabył prawo do emerytury, przysługuje jedno świadczenie - albo emerytura z ubezpieczenia społecznego albo wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia. Skoro zatem istotą art. 103 ust. 2a (a obecnie art. 103a cyt. ustawy) jest wyeliminowanie równoczesnego pobierania dwu świadczeń - emerytury i wynagrodzenia za pracę w pełnej wysokości, to nie tyle wynika z niego obowiązek rozwiązania stosunku pracy przez pracownika, który nabył prawo do emerytury, ile obowiązek dokonania przez niego wyboru, czy decyduje się na pobieranie emerytury, czy też na pozostawanie w stosunku pracy i pobieranie wynagrodzenia za pracę. Nie budzi przy tym wątpliwości, że po rozwiązaniu stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą może dojść do zawarcia nowej umowy i kontynuowania zatrudnienia w ramach swobodnej decyzji podjętej w tym zakresie przez pracodawcę. Z tego też względu prawo do emerytury ulega zawieszeniu, jeżeli emeryt nie rozwiąże wszystkich stosunków pracy, w których pozostawał bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, niezależnie od tego, czy do podstawy jej wymiaru przyjęto zarobki od wszystkich, czy tylko od jednego z pracodawców. Szczegółowe rozważania we wskazanym zakresie zawierają uzasadnienia wyroków z dnia 28.10.2003 r., II UK 146/03 (OSNP 2004 nr 16, poz. 289) i z dnia 19.02.2004 r., II UK 274/03 (OSNP 2004 nr 21, poz. 376) oraz uchwały z dnia 27.04.2004 r., II UZP 2/04 (OSNP 2004 nr 17, poz. 303) i uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10.11.2004 r., II UZP 9/04 (OSNP 2005 nr 3, poz. 41).

Stosownie do art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, natomiast w myśl art. 129 ust. 1 świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. O ile zatem pierwszy z powołanych przepisów odnosi się do nabycia prawa do świadczenia, o tyle drugi dotyczy prawa do jego realizacji, samo bowiem abstrakcyjne spełnienie się przesłanek warunkujących prawo do świadczenia nie stanowi podstawy do jego wypłaty. Nie budzi wątpliwości, że w przepisie art. 103 ust. 2a (obecnie art. 103a) ustawy chodzi o zawieszenie prawa do wypłaty (realizacji) świadczenia emerytalnego. Gramatyczna wykładnia art. 103 ust. 2a (odpowiednio obecnie art. 103a) ustawy zdaje się wskazywać, że przepis ten łączy konsekwencje w postaci zawieszenia prawa do świadczenia i w efekcie wstrzymania jego wypłaty z kontynuowaniem zatrudnienia po ustalonym w decyzji organu rentowego dniu nabycia prawa do emerytury (jej realizacji), a nie z kontynuowaniem zatrudnienia po ustaleniu tego prawa decyzją organu rentowego. Taka wykładnia może być uznana za prawidłową w sytuacjach typowych, gdy przesłanki (warunki) nabycia prawa do emerytury nie budzą wątpliwości (np. w przypadku osiągnięcia przez ubezpieczonego powszechnego wieku emerytalnego i posiadania udokumentowanego okresu składowego i nieskładkowego), a prawo do świadczenia zostaje ustalone w decyzji organu rentowego w terminie określonym w art. 118 ust. 1 ustawy bezpośrednio po złożeniu przez zainteresowanego formalnego wniosku o emeryturę. Gramatyczna reguła interpretacyjna art. 103 ust. 2a (obecnie art. 103a) jest jednak wątpliwa w sytuacji, gdy - jak w niniejszej sprawie - prawo ubezpieczonego do emerytury zostało ustalone wyrokiem Sądu, a do daty wydania decyzji ustalającej prawo do emerytury w wykonaniu prawomocnego wyroku upłynął znaczny okres od złożenia wniosku o świadczenie. W takim przypadku interpretacja omawianego uregulowania wymaga zastosowania wykładni funkcjonalnej. Dla przypomnienia - celem art. 103 ust. 2a (obecnie art. 103a) ustawy (inna sprawa, czy zrealizowanym) jest tworzenie nowych miejsc pracy i w związku z tym ograniczenie prawa do uzyskania świadczeń emerytalnych w sytuacji uzyskiwania przychodów ze stosunku pracy poprzez stworzenie ubezpieczonym, którzy nabyli prawo do emerytury, możliwości wyboru między pobieraniem świadczenia emerytalnego i wynagrodzenia za pracę. Oczywiste jest, że do chwili ustalenia w decyzji organu rentowego prawa do emerytury wnioskodawca był pozbawiony możliwości dokonania wyboru pomiędzy statusem emeryta a statusem pracowniczym, bo statusu emeryta w ogóle nie posiadał. Stosownie bowiem do art. 4 pkt 1 ustawy za emeryta uważa się nie osobę, która nabyła prawo do świadczenia po spełnieniu przewidzianych przez przepisy warunków, lecz osobę mającą ustalone prawo do emerytury. Dopóki więc prawo to w decyzji organu rentowego nie zostanie ustalone, dopóty ubezpieczony nie posiada statusu emeryta. Trudno wymagać od ubezpieczonego, aby rozwiązał stosunek pracy z pracodawcą zatrudniającym go w momencie składania wniosku o ustalenie prawa do emerytury i - w przypadku wydania przez organ rentowy decyzji odmownej - oczekiwał na rozstrzygnięcie przez sąd kwestii swojego uprawnienia do tego świadczenia, tracąc źródło dochodu ze stanowiącej podstawę jego utrzymania pracy zarobkowej, a następnie - po ustaleniu prawa do emerytury wyrokiem sądu - występował z opartym o przepis art. 417 § 1 k.c. roszczeniem o naprawienie ewentualnej szkody wyrządzonej niezgodną z prawem („bezprawną”) decyzją organu rentowego. Przepis art. 103 ust. 2a (obecnie art. 103a) ustawy należy zatem interpretować w ten sposób, że w razie ustalenia prawa do emerytury orzeczeniem organu odwoławczego, zawieszenie jej wypłaty w przypadku kontynuowania przez emeryta zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy (pracodawców) nie może nastąpić przed dniem ustalenia nabycia prawa do emerytury w decyzji organu rentowego. Oczywiście w takim przypadku organ rentowy zobligowany jest do dokonania rozliczenia przychodów ubezpieczonego za okres wsteczny przez ich porównanie z określonymi w przepisach limitami, celem ustalenia, czy przychody te uzasadniały zawieszenie wypłaty świadczenia lub jego zmniejszenie na zasadach określonych w art. 104-106 ustawy.

Sąd Apelacyjny uwzględniając stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone we wskazanym wyżej wyroku z dnia 22.02.2007 r., I UK 229/06 (OSNP 2008/5-6/80) miał na uwadze, że zgodnie z art. 1 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 23.11.2002 r. o Sądzie Najwyższym (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 499 ze zm.) Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym do sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez zapewnienie jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych (…).

Błędny jest zarzut apelacji dotyczący naruszenia art. 135 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, gdyż organ rentowy nie zawiesił wypłaty emerytury, a przed uzyskaniem przez ubezpieczonego statusu emeryta samo prawo do emerytury było między stronami objęte sporem. Dlatego w ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy nie naruszył art. 135 ust. 1 w/w ustawy.

Sąd Apelacyjny rozstrzygając w niniejszej sprawie wziął też pod uwagę, że organ rentowy odmawiając ubezpieczonemu prawa do emerytury nie wskazał na przeszkodę w postaci nierozwiązania umowy o pracę.

Z tych zatem względów – chociaż świadectwo pracy nie zostało przez ubezpieczonego przedłożone organowi rentowemu jeszcze w toku postępowania w sprawie o sygn. akt VI U 840/13 – to jednak należało uznać, że brak było podstaw do zawieszenia prawa do wypłaty emerytury za okres do dnia uzyskania przez ubezpieczonego statusu emeryta (zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Funkcją świadczenia emerytalnego jest zapewnienie środków utrzymania po dniu ustania zatrudnienia i po ziszczeniu się warunków nabycia prawa do emerytury. Wszystkie wymagane prawem warunki do wypłaty świadczenia emerytalnego zostały spełnione od dnia 26.02.2013 r., zaś organ rentowy błędnie odmówił ubezpieczonemu ustalenia prawa do emerytury. Zawieszenie wypłaty świadczenia mogło nastąpić dopiero po ustaleniu prawa do emerytury. Dlatego też zaskarżone orzeczenie należało uznać za prawidłowe.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

Na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013, poz. 490) orzeczono o kosztach zastępstwa procesowego za II instancję.