Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 maja 2018 roku

Sąd Rejonowy w Zgierzu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący Sędzia S.R. K. B.

Protokolant sekr. sąd. Marta Florczyk

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2018 roku w Zgierzu
na rozprawie

sprawy z wniosku R. K.

z udziałem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie

postanawia:

1.  zatwierdzić uchylenie się przez R. K. od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku nabytego z mocy ustawy po D. K., zmarłej w dniu 19 marca 2015 roku w Z., ostatnio stale przebywającej w S.;

2.  nakazać pobrać od wnioskodawcy R. K. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Zgierzu kwotę 456,30 (czterysta pięćdziesiąt sześć 30/100) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

3.  ustalić, iż w pozostałym zakresie każdy z uczestników postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 540/17

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 1 czerwca 2017 r. R. K. wystąpił o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po matce D. K.. Podniósł, że w okresie po jej śmierci był osobą silnie uzależnioną od narkotyków i innych środków psychoaktywnych, i kwestia odrzucenia spadku po matce nie była dla niego istotna. Podjął jednak terapię w ośrodku (...) i ma zamiar powrócić do normlanego życia, zaczął się także interesować swymi sprawami. [wniosek – k. 2]

Pismem z dnia 20 lutego 2018 roku swój udział w sprawie jako uczestnik zgłosiła (...) sp. z o.o. z siedzibą w S., podnosząc, iż jest wierzycielem zmarłej D. K. na podstawie nakazu zapłaty z dnia 6 października 2010 roku, wydanego przez Sąd Rejonowy Lublin- Zachód w Lublinie w sprawie XVI Nc-e (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na jej rzecz jako następcy prawnego pierwotnego wierzyciela postanowieniem Sądu Rejonowego w Zgierzu z dnia 8 lipca 2013 roku, sygn. akt I Co 1957/13.

Postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2018 r. Sąd wezwał do udziału w sprawie
w charakterze uczestnika postępowania (...) sp. z o.o. z siedzibą w S. [postanowienie – k. 31]

Na terminie rozprawy 15 maja 2018 r. wnioskodawca poparł wniosek i oświadczył, iż odrzuca spadek po D. K.. [protokół k. 34-34 v]

Sad Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca R. K. jest synem D. K., zmarłej w dniu 19 marca 2015 roku w Z., ostatnio stale zamieszkałej w S.. [bezsporne]

Jej córka K. K. oraz syn M. K. (1) odrzucili spadek po niej w dniu 26 marca 2015 roku przed notariuszem T. Ś. (...) W. zmarłej M. K. (2) odrzuciła spadek po niej w dniu 6 sierpnia 2015 roku przed notariuszem A. K. rep. (...), zaś wnuk M. G.- przed notariuszem T. Ś. w dniu 10 listopada 2015 roku, Rep. (...).[k. 2-3 załączonych akt I Ns 1791/15, k. 1-2 akt I Ns 1248/15, k. 2-2 v akt I Ns 497/15]

R. K. problem z narkotykami miał od 2009 roku. Do 2011- 2012 roku funkcjonował jednak normalnie. Po 2012 roku zaczął brać tyle narkotyków, że to stało się dla niego najważniejsze. Rzucił wtedy szkołę. Przed lutym 2016 roku miał jedno dwutygodniowe leczenie, pod koniec roku 2015. Pod dwóch tygodniach z niego zrezygnował. O długach dowiedział się w październiku 2015 roku. Po śmierci matki nie podjął żadnych działań, aby ustalić skład majątku po niej. Nie myślał wtedy w ogóle o tym. Później miał sprawę karną, został skazany, i groźba więzienia skłoniła go do podjęcia leczenia. Odbywał je od 3 lutego 2016 roku w Ośrodku (...) w G.. Zakończył je 5 listopada 2017 roku. [przesłuchanie wnioskodawcy- k. 12-12v, zaświadczenie- k. 3, karta informacyjna leczenia szpitalnego- k. 28-28v)]

U R. K. nie stwierdza się objawów choroby psychicznej ani cech upośledzenia umysłowego. Stwierdza się u wnioskodawcy natomiast uzależnienie mieszane od alkoholu i substancji psychoaktywnych- aktualnie w fazie abstynencji. U wnioskodawcy faza czynna uzależnienia trwała do 3 lutego 2016 roku (abstynencja wymuszona) i do 5 listopada 2017 r. (od tej daty rozpoczęła się abstynencja dobrowolna w warunkach ambulatoryjnych) Od 21 marca do 21 września 2015 roku R. K. pozostawał w stanie wyłączającym swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Stan ten ustał ok. 24 maja 2017 roku. [pisemna opinia biegłego z zakresu psychiatrii – k. 24-27]

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie przywołanych dowodów, których wiarygodność nie budziła wątpliwości sądu. Ustalając, iż wnioskodawca do roku 2014 znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli, sąd oparł się na opinii biegłego psychiatry, która była logiczna, konsekwentna i stanowcza w konkluzji. Nie były także kwestionowana przez strony.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Wniosek zasługiwał na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie R. K. wskazał, iż nie złożył oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie z uwagi na swoje silne uzależnienie od narkotyków.

Stosownie do art. 1019 § 1 k.c., jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;

2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

Zgodnie z art. 1019 § 2 k.c., spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.

Jak stanowi art. 1019 § 3 k.c., uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia
o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

W stanie faktycznym niniejszej sprawie zachodzi podstawa do uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, określona w art. 82 k.c. tj. stan wyłączający świadome wyrażenie decyzji i powzięcie woli. Wnioskodawca od wielu lat nadużywał narkotyków. W terminie przewidzianym przez ustawodawcę na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku był wstanie czynnym uzależnienia, który powodował u niego stan wyłączający swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Stan ten ustał ok. 24 maja 2017 roku.

Zgodnie z art. 82 k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która
z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Wady oświadczenia woli w przypadku złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wprost reguluje art. 1019 § 1 k.c. Przepis ten dotyczy tylko dwóch wad oświadczenia woli: błędu i groźby. Nakazuje on do tych dwóch wad stosować przepisy o wadach oświadczenia woli z art. 84-88 k.c. ze zmianami w tym przepisie przewidzianymi. Taki rodzaj unormowania sprawia mylne wrażenie, że prawo spadkowe nie reguluje problemu oświadczenia woli w sprawie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożonego w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Nie powinno jednak budzić wątpliwości, że do złożonych oświadczeń mają zastosowanie także przepisy części ogólnej k.c., dotyczące innych wad oświadczenia woli. W doktrynie przyjmuje się bowiem, iż oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być dotknięte bezwzględną nieważnością na podstawie art. 82 k.c. (szerzej B. Kordasiewicz (w:) System prawa prywatnego, t. 10, s. 505 i n.). Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, jest zawsze nieważne.

W niniejszej sprawie sytuacja wnioskodawcy jest jeszcze bardziej skomplikowana, albowiem na skutek znajdowania się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie złożył on oświadczenia o odrzuceniu spadku po spadkodawcy. Należy zauważyć, iż przepis art. 1019 k.c. reguluje tryb postępowania w kwestii uchylenia się od skutków złożenia lub też niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie, jednak jedynie w odniesieniu do błędu i groźby. Należy jednak przyjąć, iż do sytuacji wnioskodawcy, gdy podstawą uchylenia się przez niego od skutków niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie był stan wyłączający świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, przepisy te będą miały zastosowanie per analogiam. Za niedopuszczalną bowiem w ocenie sądu należy uznać koncepcję, że osoby będące w sytuacji tożsamej z sytuacją wnioskodawcy pozbawione są w jakiejkolwiek sposób ochrony prawnej. Sąd podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 23 marca 2016 r. III Ca 18/16 wydanego na gruncie identycznego stany faktycznego, że „surowość normy uznającej niezłożenie przez spadkobiercę oświadczenia w terminie za jednoznaczne z przyjęciem spadku łagodzi przepis art. 1019 § 2 k.p.c. Konstrukcję fikcyjnego przyjęcia spadku przez bierne zachowanie można zatem zaakceptować pod warunkiem jednoczesnego zapewnienia spadkobiercy możliwości skorygowania skutków tej fikcji w sposób pozwalający na uwzględnienie stanu świadomości spadkobiercy, na co w pewnym stopniu pozwalają właśnie przepisy o wadach oświadczenia woli”. Co więcej, w takiej sytuacji nie ma żadnego terminu zawitego na złożenie przez wnioskodawcę wniosku o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożonego oświadczenia, inaczej niż w przypadku błędu, oraz groźby, co do których ustawodawca przewidział roczny termin zawity (art. 88 § 2 k.c.) (por. postanowienie Sądu Rejonowego w Wieluniu z dnia 12 lipca 2016 r. I Ns 661/15, LEX nr 2164854)

Wobec powyższego, Sąd uznał, że, skoro w okresie od śmierci D. K. do ok. 24 maja 2017r., wnioskodawca nie mógł świadomie powziąć decyzji
w przedmiocie przyjęcia bądź odrzucenia spadku, należało zatwierdzić uchylenie się przez wnioskodawcę od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku
po spadkodawczyni.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., nie znajdując podstaw do odejścia od ogólnej zasady dotyczącej rozliczania kosztów w postępowaniu nieprocesowym.

W związku z powyższym na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 520 § 1 k.p.c. sąd nakazał pobranie od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Zgierzu kwoty 456,30 złotych, wydatkowanych tymczasowo przez Skarb Państwa, tytułem kosztów opinii biegłego psychiatry.

W tym stanie faktycznym należało orzec jak w sentencji.