Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 26 kwietnia 2018 r.

Sąd Rejonowy w Jaśle I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Grzegorz Wanat

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Maria Otrębska

po rozpoznaniu w dniu 13 kwietnia 2018 r. w Jaśle

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) S.A. z siedzibą w W. Oddział w T. (...)-(...) T., ul. (...),

z udziałem M. G. zam. (...)-(...) W., ul. (...),

o zasiedzenie służebności przesyłu

p o s t a n a w i a:

I.  stwierdzić, że (...) S.A. z siedzibą w W. nabył z dniem 23 grudnia 2011 r. przez zasiedzenie służebność przesyłu linii gazociągu (...) W. – W. zlokalizowanego na nieruchomości położonej
w J. (...) W. oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) objętej księgą wieczystą nr (...) w Sądzie Rejonowym
w J., szlakiem opisanym punktami (...) na szkicu sytuacyjnym sporządzonym przez biegłego geodetę P. M.
z 25.10.2017 r. (L. ks. rob. (...)) w zakresie niezbędnym do eksploatacji gazociągu, w szczególności wykonywania czynności
i robót w celu przebudowy, modernizacji, wymiany, naprawy, konserwacji, kontroli, remontu i utrzymania tego gazociągu, a to
w ramach jego strefy kontrolowanej o szerokości po 3 metry na stronę od osi gazociągu, opisanej punktami 1 – 2 – 3 – 4 – 1 na wyżej wymienionym szkicu sytuacyjnym,

ustalić, że koszty postępowania strony ponoszą w granicach własnych wydatków.

Sygn. akt I Ns 212/17

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Rejonowego w Jaśle z 26 kwietnia 2018 r.

(...) S.A.
z siedzibą w W. domagał się stwierdzenia, że z dniem 23.12. 2011 r. nabył z mocy samego prawa na podstawie art. 292 k.c. służebność przesyłu, polegającą na uprawnieniu każdoczesnego właściciela gazociągu (...) W.-W. zlokalizowanego na nieruchomości położonej w J., składającej się
z działki o nr ewidencyjnym (...), do korzystania z tej nieruchomości w zakresie niezbędnym do eksploatacji gazociągu, w szczególności wykonywania czynności i robót w celu przebudowy, modernizacji, wymiany, naprawy, konserwacji, kontroli, remontu i utrzymania tego gazociągu w ramach jego strefy eksploatacyjnej o szerokości po 3 m bieżące, liczone w obie strony od osi gazociągu.

Jednocześnie wnosił o zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Uzasadniając powyższe żądanie wskazał, że przez działkę uczestnika M. G. (nr ew. (...)) przebiega gazociąg (...) W.-W. wybudowany przez poprzedników prawnych wnioskodawcy na podstawie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji Urzędu Wojewódzkiego w K. (...) z daty 05.07.1988 r., decyzji tego urzędu w sprawie zatwierdzenia planu realizacyjnego remontu gazociągu wysokoprężnego K. – W. z daty 22.11.1988 r nr (...) (...) decyzji Urzędu Wojewódzkiego
w K. o pozwoleniu na budowę z 30.05.1989 r. nr (...)2- (...) G. J. (...)

Wnioskodawca podniósł, że w sprawie zostały spełnione wszelkie przesłanki nabycia służebności przez zasiedzenie określone w art. 292 k.c. W szczególności upłynął wymagany okres czasu, w którym poprzednicy prawni, a obecnie wnioskodawca korzystali z ww. nieruchomości w sposób odpowiadający treści służebności przesyłu. Powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego, wnioskodawca argumentował, że wskazany gazociąg spełnia cechy trwałego
i widocznego urządzenia w rozumieniu art. 292 k.c. Zdaniem wnioskodawcy, termin zasiedzenia rozpoczął swój bieg najpóźniej z chwilą dopuszczenia gazociągu do eksploatacji, co oznacza, że wymagany prawem – w przypadku dobrej wiary posiadacza – 20 letni okres posiadania, upłynął z dniem
23.12.2011 r. Odnośnie swojej legitymacji procesowej, wskazał, że ww. decyzje administracyjne, na podstawie których wybudowano gazociąg zostały wydane na rzecz Rejonowego Zakładu (...) w J., który, będąc jednostką organizacyjną (...) Okręgowych Zakładów Gazownictwa w T.,
w ramach przedsiębiorstwa państwowego (...), przekształcił się
w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. Aktem notarialnym z (...). wnioskodawca nabył własność gazociągu (...)od węzła H. do węzłów S. i W..

Odpowiadając na wniosek, uczestnik M. G. wniósł o jego oddalenie i przyznanie kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych.

Zarzucił, że zarówno wnioskodawca, jak i jego poprzednicy prawni nie mogą przypisywać sobie posiadania przedmiotowej nieruchomości w zakresie korzystania z gazociągu jako posiadania w dobrej wierze, lecz co najwyżej –
w złej wierze. Zdaniem uczestnika, przedłożone decyzje, uzyskane w toku procesu budowlanego, nie rozstrzygają o zakwalifikowaniu posiadania nieruchomości, na której urządzenia przesyłowe zostały wybudowane, jako posiadania w dobrej wierze. Z kolei, dla nabycia zasiedzenia służebności w złej wierze wymagany okres 30-letni, powoduje, że zgłoszony wniosek jest przedwczesny i powinien podlegać oddaleniu. Uczestnik, podnosił również, że
w związku z budową gazociągu na jego działce, ani on jako obecny właściciel, ani jego poprzednicy prawni, nigdy nie wyrażali zgody na zajęcie nieruchomości na cele budowy i późniejszej eksploatacji gazociągu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Działka nr (...) położona w J., (...) W., dla której Sąd Rejonowy w (...)prowadzi księgę wieczystą o nr (...), stanowi własność uczestnika M. G., nabytą w drodze dziedziczenia testamentowego po matce K. G. w roku 2012. K. G. była właścicielką tej nieruchomości na podstawie Aktu Własności Ziemi
z 01.03.1974 r.(...) (dowód: dokumenty w aktach księgi wieczystej nr (...)).

Przedmiotowa działka stanowi rolę trzeciej klasy o pow. 0,2201 ha, z czego pole powierzchni zajęte pod strefę wnioskowaną do zasiedzenia wynosi 311 m ² (po 3 m na stronę od osi gazociągu na długości 51,8 m).

Decyzją nr (...) z 05.07. 1988 roku znak: (...) (...) J. (...) Urząd Wojewódzki, Wydział Architektury i Nadzoru Budowlanego w K. dokonał lokalizacji inwestycji dotyczącej remontu gazociągu wysokoprężnego relacji K. - W.. Decyzją z 30.05.1989 roku znak: (...) 2- (...) J. (...) Urząd Wojewódzki Wydział Architektury i Nadzoru Budowlanego
w K. udzielił Rejonowemu Zakładowi (...) w J. pozwolenia na budowę inwestycji obejmującej budowę gazociągu 0 300 relacji K. – W.. Na tej podstawie został wybudowany gazociąg prowadzący m. in. przez objętą wnioskiem działkę nr (...), stanowiącą własność uczestnika. Protokołem odbioru po remoncie z dnia 23.12.1991 roku dokonano odbioru gazociągu wysokoprężnego relacji K. - W.. Od tej chwili gazociąg jest eksploatowany i wykonywane są jego okresowe kontrole. Gazociąg został zainwentaryzowany geodezyjnie, a jego przebieg na gruncie znaczą betonowe słupki.

Przebieg gazociągu przez działkę numer (...) został opisany punktami (...) na szkicu sytuacyjnym sporządzonym przez biegłego geodetę P. M. z 25.10.2017 r. L. ks. rob. (...).

(dowód: kserokopie decyzji nr (...) z daty 05.07.1988 r. – k. 13 - 14, decyzji
z daty 22.11.1988 r nr (...) (...)– k. 15 - 16, decyzji Urzędu Wojewódzkiego w K. z 30.05.1989 r. nr (...)2- (...) G. J. (...)– k. 17 - 18, kopii mapy zasadniczej z 1980 r. – k. 19, protokołu odbioru po remoncie z 23.12.1991 r. - k. 20, zeznania świadka R. M. – k. 62v. - 63, oględziny przedmiotu postępowania – protokół z 20.10.2017 r. - k. 64, opinia biegłego geodety P. M. z 25.10.2017 r. wraz ze szkicem sytuacyjnym – k. 65 - 67, przesłuchanie uczestnika M. G. - k. 85).

(...) S.A.
z siedzibą w W. jest następcą prawnym Rejonowego Zakładu (...) w J., działającego jako jednostka organizacyjna (...) Okręgowych Zakładów Gazownictwa w T., a kolejno w ramach przedsiębiorstwa państwowego (...), przekształconego się w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. Z dniem 01.10.2009 r. własność segmentu systemu przesyłowego obejmująca m.in. przedmiotowy gazociąg została przeniesiona na (...) SA w W. (dowód: kserokopia zarządzenia nr 56 Ministra Górnictwa i Energetyki z 01.08.1982 r. - k. 21 - 24, zarządzenia naczelnego dyrektora p.p. (...) z dn.11.10.1982 r. –
k. 25 - 26, aktu notarialnego, z 21.10.1996 r. Rep. (...) – k.26v. - 33, aktu notarialnego z 02.10.2009 r. Rep. (...) – k. 34 - 36).

Ustalenia stanu faktycznego Sąd oparł na niekwestionowanych przez żadną ze stron dokumentach (w formie kopii i poświadczanych odpisów), korzystających z domniemań prawdziwości i autentyczności oraz zeznaniach świadka i uzupełniająco na podstawie przesłuchania uczestnika. Uczestnik nie zaprzeczył wskazywanym przez wnioskodawcę okolicznościom, że wnioskodawca, jest właścicielem spornego gazociągu i korzysta nieprzerwanie
z gruntu należącego do uczestnika w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu. Na tę okoliczność wnioskodawca zresztą powołał stosowne dokumenty, prawdziwości których uczestnik nie podważał.

Celem identyfikacji urządzeń gazowniczych, znajdujących się na działce uczestnika zostały przeprowadzone oględziny przedmiotu postępowania oraz opracowana opinia geodezyjna biegłego P. M.. Opinia biegłego geodety inż. P. M. jest kompletna i wyczerpująca, sporządzona została w oparciu o obowiązujące w tym zakresie przepisy, nie była kwestionowana przez żadną ze stron i z tego względu w pełni zasługuje na uwzględnienie.

Sąd zważył, co następuje.

W ocenie Sądu ustalony stan faktyczny uzasadnia stanowisko, iż poprzednik prawny obecnego wnioskodawcy uzyskał posiadanie służebności przesyłu obciążającej działkę uczestnika z dniem 23.12.1991r. (co potwierdza protokół odbioru gazociągu po remoncie - k. 20 - 21).

Było to posiadanie w dobrej wierze, bowiem ówczesna właścicielka nieruchomości nie sprzeciwiała się wejściu na jej działkę celem wykonania prac remontowych, a nadto w sprawie wykonania tych prac wydane zostały niezbędne decyzje administracyjne, czyniące inwestycję w pełni legalną. Wszystko to doprowadziło do nabycia przez wnioskodawcę służebności przesyłu w drodze zasiedzenia z dniem 24.12.2011r., przy przyjęciu 20-letniego zasiedzenia, wynikającego z art. 172 § 1 k.c. w zw. z art. 292 k.c.

Stanowisko to koresponduje z judykaturą Sądu Najwyższego, z której wynika, że osoby prawne, które w wyniku realizacji inwestycji przesyłowych, co do których wydawane były decyzje o przebiegu linii przesyłowej i pozwolenia budowlane, objęły w posiadanie służebności przesyłu, pozostają w dobrej wierze (por. postanowienie SN z 14.11.2012r. sygn. II CSK 120/12. LEX nr 1267161). Tę linię orzecznictwa potwierdza również postanowienie SN z 07.05.2014 r. sygn. II CSK 742/13 LEX nr 1476956. Wnioskodawca, jak i poprzednicy prawni czerpali zatem dobrą wiarę z faktu dysponowania decyzjami administracyjnymi.

Należy zwrócić uwagę, że jednym z wymogów dalszej realizacji inwestycji – remontu gazociągu, określonych w decyzji z 05.07.1988 r. o ustaleniu lokalizacji inwestycji (k. 13 - 14) było nabycie praw do czasowego wejścia w teren od Naczelników (...) K. i J.. W kolejnej decyzji – z dnia 22.11.1988 r. zatwierdzającej plan realizacyjny, widnieje zobowiązanie inwestora do wystąpienia z wnioskiem o pozwolenie na budowę z jednoczesnym przedłożeniem prawomocnej decyzji Naczelnika na wejście w teren (por. k. 16). Zważając zatem na fakt, że 6 miesięcy później Rejonowy Zakład (...)
w J. uzyskał decyzję o pozwoleniu na budowę (por. k. 17) można zasadnie przyjąć, że inwestor musiał uprzednio dysponować stosowną zgodą na wejście
w teren działek, objętych inwestycją. Okoliczności te prowadzą Sąd do uznania dobrej wiary przedsiębiorstwa w chwili objęcia spornej działki w posiadanie
w zakresie służebności przesyłu.

Należy w tym kontekście zauważyć, że stosownie do treści art. 7 k.c. jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Dobra wiara jest faktem o charakterze stanu mentalnego, intelektualnym, polegającym na usprawiedliwionej niewiedzy określonego podmiotu o istnieniu określonych stanów prawnych. W szczególności jest to błędne przeświadczenie o przysługiwaniu określonego prawa lub istnieniu określonego stosunku prawnego. Przeciwieństwem dobrej wiary jest zła wiara, która zachodzi wówczas, gdy określony podmiot wie (ma świadomość)
o nieistnieniu określonego prawa, stosunku prawnego lub sytuacji prawnej albo też nie wie, jednakże należy uznać, że wiedziałby, gdyby w konkretnych okolicznościach postępował rozsądnie, z należytą starannością i zgodnie
z zasadami współżycia społecznego (zob. wyrok SA w Gdańsku z 25.01.2013 r., sygn. V ACa 1030/12 , Lex nr 1314721).

Decyzja z 30.05.1989 roku Urzędu Wojewódzkiego Wydziału Architektury i Nadzoru Budowlanego w K. o pozwoleniu na budowę inwestycji obejmującej budowę gazociągu 300 relacji K. – W. funkcjonuje
w obrocie prawnym jako ostateczna decyzja administracyjna, która nie została podważona we właściwym trybie, a zatem jako wiążąca w postępowaniu cywilnym. Fakt, że poprzednik prawny wnioskodawcy dysponował decyzją administracyjną, mającą swą podstawę prawną w przepisach prawa oznacza, że przystępując do realizacji inwestycji i następnie obejmując ją w posiadanie, objął w dobrej wierze posiadanie służebności przesyłu (korzystnie z nieruchomości uczestnika w zakresie odpowiadającym treści tej służebności).

Uczestnik natomiast nie zdołał obalić, wynikającego z art. 7 k.c. domniemania dobrej wiary posiadania służebności przesyłu. Nie wykazał,
w szczególności, że ówczesna właścicielka sprzeciwiała się budowie urządzeń przesyłowych na swoim gruncie lub podejmowała w tym zakresie jakiekolwiek działania kwestionujące legalność zajęcia jej działki.

Tymczasem, poprzednik prawny wnioskodawcy, realizując inwestycję gazociągową, dysponując administracyjnym pozwoleniem na jej budowę oraz nie napotykając na opór i sprzeciw ówczesnej właścicielki przed wejściem na jej grunt, miał pełne podstawy do usprawiedliwionego okolicznościami przekonania o istnieniu po jego stronie prawa do zajęcia działki na cele związane z przebudową linii przesyłowej i dalszego z niej korzystania, choćby nawet w związku
z potrzebą konserwacji urządzeń przesyłowych. Powyższe przesądza więc
o istnieniu wówczas po jego stronie dobrej wiary (art. 7 k.c.).

Wypada również zauważyć, że w odniesieniu do posiadania prowadzącego do zasiedzenia o rodzaju wiary posiadacza, a w następstwie o długości terminu niezbędnego do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, decyduje wyłącznie chwila objęcia jej w posiadanie. Zasada mala fides superveniens non nocet wynika wprost z wykładni językowej art. 172 k.c. i na mocy art. 176 k.c. ma zastosowanie do następców prawnych pierwotnego posiadacza przy doliczaniu posiadania poprzednika. Domniemanie dobrej wiary posiadacza wzruszyć może zatem jedynie dowód, że posiadacz w chwili rozpoczęcia posiadania w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu wiedział lub mógł się dowiedzieć o tym, że narusza to prawo innej osoby. Oznacza to, że późniejsze dowiedzenie się przez posiadacza lub jego poprzednika o stanie rzeczy skutkującym zmianą dotychczasowego przekonania, że posiadaniem niczyjego prawa nie narusza lub narusza dla biegu terminu zasiedzenia nieruchomości jest okolicznością nieistotną (zob. wyrok SN z 10.07.2013 roku , V CSK 320/12, Lex nr 1391372).

Taki dowód – na obalenie domniemania dobrej wiary poprzednika prawnego wnioskodawcy – w niniejszej sprawie nie został przedstawiony.

Przypomnieć należy, iż z dniem 03.08.2008 roku weszły w życie przepisy art. 305 ¹ - 305 ⁴ k.c. o służebności przesyłu, dodane przez ustawę z 30.05.2008 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 116, poz. 731) wprowadzające możliwość ustanowienia służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorcy. W judykaturze utrwalony jest pogląd, iż do nabycia służebności przesyłu może dojść w wyniku zasiedzenia, przy zastosowaniu art. 172 w zw.
z art. 292 i 352 k.c. (por. m.in. post. SN z 14.11.2013r. II CSK 120/12, potwierdzające wcześniejszą linię orzecznictwa), nawet wówczas gdy posiadanie rozpoczęło się przed wejściem w życie przepisów wyraźnie normujących to zagadnienie. Przesłankami zasiedzenia służebności na podstawie art. 292 k.c.
w związku z art. 172 k.c., są: posiadanie samoistne trwałego i widocznego urządzenia, służącego do wykonywania służebności, a przy tym nieprzerwane posiadanie trwające przez czas potrzebny do zasiedzenia, który to okres czasu jest zależny od dobrej lub złej wiary posiadacza.

Analiza zgormadzonego materiału pozwala stwierdzić, że
w rozpoznawanym przypadku - wbrew twierdzeniom uczestnika - zostały spełnione przesłanki do stwierdzenia zasiedzenia służebności przesyłu na rzecz wnioskodawcy, a zgłoszony wniosek nie jest przedwczesny.

Nie budziło wątpliwości Sądu, że korzystanie ze spornego gazociągu spełniało znamiona korzystania z „trwałego i widocznego urządzenia”
w rozumieniu art. 292 k.c. W judykaturze podkreśla się, że wiedza o usytuowaniu na nieruchomości zaworu gazociągu, czy też słupka znacznikowego, musi być traktowana jako równorzędna z wiedzą o istnieniu i przebiegu gazociągu, co czyni taki gazociąg urządzeniem widocznym w rozumieniu art. 292 k.c. (por. post. SN z 14.02.2013r. II CSK 389/12 LEX nr 1314388). Z niewątpliwych ustaleń Sądu wynika, że przedmiotowa instalacja gazowa została w taki właśnie sposób oznakowana. W prawdzie dwa słupki oznacznikowe nie są posadowione bezpośrednio na działce nr (...), ale w jej bezpośredniej bliskości i oznaczone zostały przez biegłego geodetę na szkicu sytuacyjnym pkt g1, g2 (por. opinia biegłego P. M. i zeznania świadka R. M.).

Należy zauważyć, że budowa gazociągu była dużym i spektakularnym przedsięwzięciem, obejmującym cały szereg nieruchomości i trudno przyjmować, by uszła ona uwadze któregokolwiek z ówczesnych właścicieli tych nieruchomości. Wykonywane zaś w kolejnych latach przeglądy techniczne urządzeń przesyłowych, stanowiące rutynowe czynności związane z utrzymaniem sieci przesyłowej, dowodzą o ,,posiadaniu służebności przesyłu”, jako służebności gruntowej, w rozumieniu art. 292 k.c.

Co się zaś tyczy wnioskowanej daty zasiedzenia, wskazać należy, iż objęcie w posiadanie służebności przesyłu następuje najczęściej w chwili wejścia na cudzy grunt w celu budowy trwałego i widocznego urządzenia np. wejście na grunt w celu budowy gazociągu (tak m.in. SN w postanowieniu z 06.09.2013 r. V CSK 440/12). Z ustaleń faktycznych wynika, że do objęcia w posiadanie służebności gruntowej odpowiadającej obecnie służebności przesyłu przez poprzednika prawnego wnioskodawcy doszło najpóźniej w dniu 23.12.1991 r. (co potwierdza protokół odbioru po remoncie – k. 20). Od tego momentu należy zatem liczyć początek biegu terminu zasiedzenia służebności, który
w przedmiotowej sprawie wynosi 20 lat (do ziszczenia się przesłanek wynikających z art. 172 k.c. nie doszło przed dniem 01.02.1989 roku).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie przytoczonych wyżej przepisów, należało stwierdzić, że wnioskodawca z dniem 23 grudnia 2011 r. – nabył przez zasiedzenie służebność przesyłu linii gazociągu (...) W. – W. zlokalizowanego na działce uczestnika nr (...), szlakiem opisanym punktami (...) na szkicu sytuacyjnym sporządzonym przez biegłego geodetę P. M. z 25.10.2017 r. (L. ks. rob. (...)) w zakresie niezbędnym do eksploatacji tego gazociągu, a w szczególności wykonywania czynności i robót w celu przebudowy, modernizacji, wymiany, naprawy, konserwacji, kontroli, remontu i utrzymania tego gazociągu, a to w ramach jego strefy kontrolowanej o szerokości po 3 metry na stronę od osi gazociągu, opisanej punktami 1 – 2 – 3 – 4 – 1 na wyżej wymienionym szkicu sytuacyjnym.

O kosztach postępowania orzeczono po myśli art. 520 § 1 k.p.c.