Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2018 r. w Gliwicach

sprawy H. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania H. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 1 czerwca 2016 r. nr (...) 1 - (...)

zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 1 czerwca 2016r. w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu H. M. prawo do obliczenia emerytury na podstawie art. 110 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia
17 grudnia 1998 r.,

(-) SSR del. Anna Capik-Pater

Sygn. akt VIII U 1335/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1 czerwca 2016r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu H. M. ( M. ) prawa do ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie spełnia warunków do ponownego ustalenia wysokości aktualnie pobieranej emerytury, to jest emerytury przyznanej od dnia 1 lutego 2006r., ponieważ nie osiągnął zarobków objętych składką na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po przyznaniu tej emerytury.

Jednocześnie organ rentowy wskazał, że ubezpieczony udokumentował wynagrodzenie z 20 lat, to jest od 1978r. do 1998r., a więc przypadające w części
po przyznaniu emerytury wcześniejszej, czyli emerytury przyznanej od dnia 1 sierpnia 1990r., lecz nowo wyliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z uwzględnieniem zarobków po przyznaniu tej emerytury wynosi 204,81%. Wskaźnik ten nie przekracza 250% i stąd uniemożliwia przeliczenie świadczenia na podstawie art.110a ustawy emerytalnej.

W odwołaniu od decyzji sprecyzowanym na rozprawie w dniu 25 listopada 2016r. ubezpieczony domagał się ponownego przeliczenia emerytury górniczej na podstawie art.110a ustawy emerytalnej biorąc pod uwagę 20 najkorzystniejszych lat z okresu zatrudnienia w KWK (...) od 1970r. do 1990r. oraz przy uwzględnieniu zarobków z okresu po przyznaniu uprawnień do pierwszej emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 20 września 1990r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu H. M. urodzonemu w dniu (...), prawo do emerytury górniczej bez względu na wiek na podstawie przepisów ustawy z dnia 1 lutego 1983r.
o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin ( Dz.U. Nr 5, poz.32 ze zm. ), od dnia
1 sierpnia 1990r.

Do ustalenia podstawy wymiaru tego świadczenia organ rentowy przyjął wynagrodzenia ubezpieczonego z lat 1985 – 1987, zgodnie z zaświadczeniem o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 27 maja 1991r.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 374,69% i został ograniczony
do 250%.

W rozpoznaniu wniosku z dnia 6 lutego 2006r. organ rentowy decyzją z dnia 29 marca 2006r. przyznał ubezpieczonemu prawo do „ nowej ” emerytury górniczej na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, od dnia 1 lutego 2006r.

Podstawę wymiaru świadczenia stanowiła podstawa wymiaru wcześniej przyznanej emerytury. Część socjalna świadczenia ( 24% ) została obliczona od kwoty bazowej obowiązującej na dzień przyznania „ nowej ” emerytury.

Decyzją z dnia 23 grudnia 2014r., po rozpoznaniu wniosku z dnia 8 grudnia 2014r., organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do „ nowej ” emerytury od dnia 1 grudnia 2014r. Jednocześnie organ rentowy wskazał, że wysokość emerytury pozostaje bez zmian, gdyż zgodnie z art.53 ustawy emerytalnej prawo do 24% aktualnej kwoty bazowej w części socjalnej emerytury przysługuje osobom, które po przyznaniu świadczenia przepracowały co najmniej 30 miesięcy. Stąd nadal będzie wypłacana emerytura w dotychczasowej wysokości.

W dniu 14 grudnia 2015r. ubezpieczony po raz pierwszy wystąpił z wnioskiem
o przeliczenie emerytury górniczej na podstawie art.110a ustawy emerytalnej.

Decyzją z dnia 23 grudnia 2015r. organ rentowy odmówił takiego przeliczenia, ponieważ ubezpieczony nie przedłożył dokumentów potwierdzających zarobki, w tym uzyskane częściowo po przyznaniu emerytury.

W dniu 4 maja 2016r. ubezpieczony wystąpił z kolejnym wnioskiem o przeliczenie świadczenia na podstawie art.110a ustawy emerytalnej załączając do niego:

- zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 7 kwietnia 2016r. sporządzone przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. w K. z wykazanymi zarobkami z lat 1994 – 1998,

- zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 24 marca 2016r. sporządzone przez (...) S.A. Zakład (...) w T. z wykazanymi zarobkami z lat 1978 – 1984 i 1988 – 1990 ustalonymi na podstawie kartotek zarobkowych.

Decyzją z dnia 17 maja 2016r. organ rentowy odmówił wnioskowanego przeliczenia z przyczyn wskazanych w decyzji zaskarżonej.

W związku z pismem ubezpieczonego z dnia 24 maja 2016r. organ rentowy dokonał ponownej analizy sprawy i wydał w dniu 1 czerwca 2016r. decyzję zaskarżoną, omówioną na wstępie. Jednocześnie organ rentowy uchylił decyzję z dnia 17 maja 2016r.

Ubezpieczony na przestrzeni swojego życia zawodowego był zatrudniony:

1)  od dnia 31 lipca 1965r. do dnia 26 września 1990r. w KWK (...)
na stanowiskach: od dnia 31 lipca 1965r. do dnia 12 września 1965r. młodszego górnika pod ziemią, od dnia 13 września 1965r. do dnia 28 lutego 1970r. elektryka pod ziemią, od dnia 1 marca 1970r. do dnia 31 lipca 1973r. nadgórnika oddziału przew. doł. pod ziemią i od dnia 1 sierpnia 1973r. do dnia 26 września 1990r. sztygara zmianowego oddziału przew. doł. pod ziemią,

2)  od dnia 2 listopada 1992r. do dnia 28 sierpnia 1998r. w Przedsiębiorstwie (...) s.c. A. S., B. Ś., I. D. w K. na stanowiskach: pomocnika wytłaczarza, wytłaczarza, starszego wytłaczarza.

Nie zachowała się dokumentacja płacowa z okresu zatrudnienia ubezpieczonego
w KWK (...) sprzed 1978r. Ubezpieczony dysponuje legitymacją ubezpieczeniową,
w której wykazane są okresy zwolnień lekarskich, lecz brak jest w niej wpisów
co do wysokości uzyskiwanych zarobków.

Ubezpieczony ukończył zasadniczą szkołę zawodową, gdzie uzyskał specjalność młodszego górnika. Po szkole podjął zatrudnienie w KWK (...). W kopalni pracował w systemie 3 – zmianowym w pełnym wymiarze czasu pracy. Wykonywał też pracę w niektóre niedziele w miesiącu. Zdarzały się takie miesiące, w których pracował
we wszystkie niedziele.

Z tytułu wykonywanej pracy uzyskiwał wynagrodzenie zasadnicze, deputat węglowy, dodatkowe wynagrodzenie z Karty Górnika, dodatki m.in. za pracę nocną, pracę na drugą zmianę, premię produkcyjną, od pewnego czasu dodatek funkcyjny.

Związek małżeński ubezpieczony zawarł w dniu (...)

Biegły sądowy z zakresu ubezpieczenia społecznego, rent i emerytur Z. T. na podstawie zachowanej dokumentacji zawartej w aktach osobowych ubezpieczonego oraz przy uwzględnieniu uregulowań płacowych wynikających z układów zbiorowych pracy i Karty Górnika ustalił wysokość potencjalnych wynagrodzeń ubezpieczonego z lat zatrudnienia w KWK (...) 1965 – 1977.

Przy obliczaniu tych wynagrodzeń biegły uwzględnił stawkę zasadniczą, wynagrodzenie dodatkowe z Karty Górnika, deputat węglowy, od 1975r. dodatek funkcyjny oraz premię produkcyjną w wysokości 30%. Jednocześnie biegły stwierdził, że faktem jest, iż w aktach osobowych nie ma pewnych dokumentów co do konkretnej kwoty tej premii w każdym miesiącu.

Odnośnie 1969r. biegły uwzględnił wynagrodzenia liczone na podstawie dziennej stawki zaszeregowania. Pomimo braku dokumentu potwierdzającego ilość dni faktycznie przepracowanych za ten rok, biorąc pod uwagę, że w karcie personalnej ubezpieczony
nie miał nieobecności nieusprawiedliwionych, tzw. bumelek, ze świadectwa pracy wynika,
że pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, a z legitymacji ubezpieczeniowej -
że nie korzystał ze zwolnień lekarskich, zasadnym było przyjęcie, że przepracował
co najmniej ilość dni wynikającą z normatywnego czasu pracy.

Wyliczony przez biegłego wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury górniczej ubezpieczonego z okresu 20 najkorzystniejszych lat wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu, przy uwzględnieniu wynagrodzeń wyliczonych przez biegłego i tych wynikających z dokumentacji akt organu rentowego, wyniósł 256,69% i został obliczony z lat 1969, 1972 - 1990.

Sąd ustalił, że do ustalenia wynagrodzenia ubezpieczonego należy przyjąć:
- wynagrodzenie zasadnicze, dodatkowe wynagrodzenie z Karty Górnika, dodatek funkcyjny w kwotach wynikających z opinii biegłego,

- wartość węgla deputatowego w wysokości odpowiadającej 2 tonom węgla rocznie do czasu zawarcia związku małżeńskiego i 8 tonom węgla od zawarcia związku małżeńskiego,

- dodatek za pracę na nocną zmianę w wysokości do 09/1974r. – 20% i od 10/1974r. - 30% płacy zasadniczej, przy przyjęciu, że ubezpieczony 1/3 dniówek w miesiącu pracował w nocy.

Wyliczenie wynagrodzenia z lat 1969, 1972 – 1977 przedstawia się następująco:

1)  1969r.

- wynagrodzenie podstawowe - 32.158 zł.

- wynagrodzenie z Karty Górnika - 3.215,80 zł

- węgiel - 1.100 zł

Razem: 36.473,80 zł

2)  1972r.

- wynagrodzenie zasadnicze -36.000 zł.

- wynagrodzenie z Karty Górnika - 5.400 zł

- węgiel – 4.400 zł

- dodatek nocny - 2.400 zł

Razem: 48.200 zł

3)  1973r.

- wynagrodzenie zasadnicze - 39.400 zł.

- wynagrodzenie z Karty Górnika - 5.910 zł

- węgiel – 4.400 zł

- dodatek nocny - 2.262 zł

Razem: 51.972 zł

4)  1974r.

- wynagrodzenie zasadnicze - 40.800 zł.

- wynagrodzenie z Karty Górnika - 6.120 zł

- węgiel – 4.400 zł

- dodatek nocny – 3.060 zł

Razem: 54.380 zł

5)  1975r.

- wynagrodzenie zasadnicze - 55.200 zł.

- wynagrodzenie z Karty Górnika - 22.020 zł

- węgiel – 4.400 zł

- dodatek funkcyjny 9.600 zł

- dodatek nocny – 5.520 zł

Razem: 96.740 zł

6)  1976r.

- wynagrodzenie zasadnicze - 55.200 zł.

- wynagrodzenie z Karty Górnika - 24.960 zł

- węgiel – 4.400 zł

- dodatek funkcyjny – 10.000 zł

- dodatek nocny – 5.520 zł

Razem: 100.080 zł

7)  1977r.

- wynagrodzenie zasadnicze - 55.200 zł.

- wynagrodzenie z Karty Górnika - 24.960 zł

- węgiel – 4.400 zł

- dodatek funkcyjny – 12.000 zł

- dodatek nocny – 5.520 zł

Razem: 102.080 zł

Wyliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z 20 najkorzystniejszych lat przedstawia poniższa tabel

Suma przyjętych wskaźników to 5.006,11% : 20 lat = 250,31%.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie dokumentacji akt organu rentowego,
akt osobowych ubezpieczonego z okresu jego zatrudnienia w KWK (...), zapisów
w legitymacji ubezpieczeniowej, opinii biegłego sądowego Z. T. k.53 – 94 akt i 118 – 123 akt, zeznań ubezpieczonego ( protokół elektroniczny z rozpraw z dnia:
25 listopada 2016r. czas 00:10:57 – 00:20:12, 23 lutego 2018r. czas 00:09:29 – 00:16:49 ).

Sąd generalnie dał wiarę zeznaniom ubezpieczonego, gdyż były one rzeczowe, logiczne, przekonujące, korespondujące z treścią zgromadzonej w sprawie dokumentacji.

Sąd częściowo podzielił opinię biegłego sądowego Z. T.,
a mianowicie w zakresie uwzględnienia przy obliczaniu wynagrodzenia ubezpieczonego wynagrodzenia zasadniczego, dodatkowego wynagrodzenia z Karty Górnika, dodatku funkcyjnego – w kwotach podanych przez biegłego oraz deputatu węglowego,
z zastrzeżeniem, że od zawarcia związku małżeńskiego ubezpieczonemu przysługiwał deputat węglowy w ilości odpowiadającej 8 tonom węgla rocznie, czyli w kwocie 4.400 zł., a wcześniej 2 tonom węgla rocznie. Opinia ta została sporządzona w oparciu
o fachową wiedzę, zgromadzoną w sprawie dokumentację, w tym zawartą w aktach osobowych ubezpieczonego, a także przy uwzględnieniu obowiązujących przepisów płacowych. Organ rentowy w tym zakresie opinii tej zasadniczo nie kwestionował.
Zarzucał jedynie, że biegły błędnie przyjął za 1969r. wynagrodzenie ustalone na podstawie stawki godzinowej, gdy brak jest pełnej dokumentacji potwierdzającej faktyczną ilość przepracowanych godzin. Zdaniem Sądu zastrzeżenia te nie zasługują na uwzględnienie, bowiem w sytuacji, gdy ubezpieczony bezspornie był zatrudniony w tym czasie w pełnym wymiarze czasu pracy, z dokumentacji nie wynikają nieobecności nieusprawiedliwione,
ani też okresy zwolnień lekarskich, to zasadnym jest przyjęcie, w ślad za biegłym,
że przepracował co najmniej ilość dni wynikającą z normatywnego czasu pracy, tym bardziej, że jak wynika z zeznań ubezpieczonego pracował on także w niedziele, a faktu tego biegły nie brał pod uwagę. Sąd uznał natomiast, że brak jest podstaw do uwzględnienia przy obliczaniu wynagrodzenia ubezpieczonego premii produkcyjnej, bowiem brak jest jakiejkolwiek dokumentacji potwierdzającej jej wypłatę w określonej wysokości, na co zresztą zwrócił uwagę biegły. Jednocześnie Sąd uznał, że przy obliczaniu wynagrodzeń ubezpieczonego należy uwzględnić dodatek za pracę na zmianę nocną w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego – do września 1974r. i 30% wynagrodzenia zasadniczego od 10/1974r. Ubezpieczony pracował bowiem w systemie 3 – zmianowym i stąd 1/3 dniówek w miesiącu pracował na zmianę nocną. Wynika to z wiarygodnych zeznań ubezpieczonego. Dodatkowo Sądowi znane jest z urzędu, a mianowicie z innych spraw o analogicznym przedmiocie sporu, że w Kopalni obowiązywał taki właśnie system pracy.

Sąd oddalił wniosek ubezpieczonego o dopuszczenie dowodu z akt osobowych
i rentowych J. O. i M. K., gdyż tylko dokumentacja dotycząca konkretnego pracownika stanowi precyzyjny dowód w zakresie wysokości wynagrodzenia w postępowaniu sądowym. Stosunek pracy ma bowiem charakter indywidualny, określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały ustalone między pracodawcą i konkretnym pracownikiem ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007r. I UK 36/07, Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 czerwca 2014r. III AUa 1136/13 ).

Sąd zważył, co n astępuje:

Odwołanie ubezpieczonego H. M. zasługuje na uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia,
czy ubezpieczony spełnia warunki do przeliczenia emerytury górniczej na podstawie art.110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jednolity Dz.U. z 2017r., poz.1383 ze zm. ).

Zgodnie z powołanym przepisem wysokość emerytury oblicza się ponownie
od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art.15, z uwzględnieniem art.110 ust.3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia:

- z kolejnych 10 lat kalendarzowych przypadających w ostatnich 20 latach kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek
o ponowne ustalenie emerytury od przeliczonej podstawy,

- dowolnie wybranych przez emeryta 20 lat kalendarzowych, w których podlegał ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia o ponowne ustalenie wysokości emerytury, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przed zastosowaniem ograniczenia, o którym mowa w art.15 ust.5, jest wyższy niż 250%.

Ustalenie wysokości emerytury w sposób wskazany powyżej może nastąpić tylko raz.

Szczegółowe zasady postępowania w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Rozporządzenie to w § 21 pkt 1 przewiduje, iż środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Powyższy przepis zakłada istnienie optymalnych warunków, tj. wymaga,
by zachowała się dokumentacja płacowa pracodawcy. Natomiast w sytuacji,
gdy nie zachowała się stosowna dokumentacja płacowa, wysokość zarobków może
być ustalona na podstawie dokumentacji zastępczej z akt osobowych pracownika ( np. umów o pracę, angaży, wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej oraz innych pism dotyczących zatrudnienia, które zawierają informacje o wynagrodzeniu), a także zeznań świadków.

W postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określone w § 21 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997r., sygn. akt II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006r., sygn. akt I UK 115/06, OSNP 2007/17-18/257). Niemniej jednaj zarobki za poszczególne lata muszą być wykazane w sposób niebudzący wątpliwości, w ściśle określonej kwotowo wysokości. Nie jest natomiast możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o hipotetyczne lub uśrednione wysokości zarobków. Zatem – jak już to wskazano wcześniej - kwestia pobieranego wynagrodzenia musi zostać udowodniona w sposób bezwzględny, a tylko dokumentacja stanowi precyzyjny dowód w zakresie wysokości wynagrodzenia w postępowaniu sądowym.

W niniejszej sprawie Sąd, uwzględniając częściowo opinię biegłego Z. T., dokumentację akt osobowych i obowiązujące przepisy płacowe, ustalił potencjalne wynagrodzenia ubezpieczonego z lat 1969, 1972 – 1977 zatrudnienia w KWK
(...), co do których nie zachowała się dokumentacja zarobkowa.

Wynagrodzenia z tych lat niewątpliwie faktycznie były jeszcze wyższe niż obliczone przez Sąd, chociażby z tego względu, że ubezpieczony otrzymywał także premię produkcyjną, nadto pracował także w niektóre, a czasami we wszystkie niedziele w miesiącu ( w podanym okresie praca w niedziele i święta była powszechna ze względu
na wzmożone zapotrzebowanie na surowce energetyczne ), a zatem przysługiwał mu także dodatek z tego tytułu. Jednakże uwzględnienie już tylko zarobków wyliczonych przez Sąd,
na które składało się wynagrodzenie zasadnicze, dodatkowe wynagrodzenie z Karty Górnika, deputat węglowy, dodatek funkcyjny, dodatek za pracę na nocną zmianę powoduje, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia obliczony z 20 najkorzystniejszych lat, przy uwzględnieniu również zarobków uzyskanych po przyznaniu prawa do emerytury górniczej decyzją z dnia 20 września 1990, to jest z lat 1969, 1972 – 1990 wyniósł 250,31%.

Skoro wskaźnik ten przekracza 250%, to ubezpieczonemu przysługuje prawo
do ponownego przeliczenia pobieranej przez niego emerytury górniczej z zastosowaniem art.110a ustawy, to jest z uwzględnieniem podstawy wymiaru wyliczonej na nowo zgodnie
z art.15 ustawy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję orzekając jak w sentencji.

(-) SSR del. Anna Capik - Pater