Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 października 2013 r. w Szczecinie

sprawy Z. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przywrócenie renty

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 marca 2013 r. sygn. akt VI U 252/12

zmienia zaskarżony wyrok w zakresie daty końcowej przyznanego prawa do renty w ten sposób, że rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy przyznaje ubezpieczonemu Z. S. do 31 grudnia 2012r.

SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak SSO del. Beata Górska

Sygn. akt III AUa 346/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 stycznia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił Z. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Odwołanie od decyzji wniósł Z. S.. W odwołaniu podniósł, że decyzja nie uwzględniła wszystkich jego schorzeń, albowiem występujące u niego choroby, kręgosłupa, nóg, oczu, przepukliny i nadciśnienia tętniczego czynią go niezdolnym do wykonywania prac wymagających wysiłku fizycznego, zwłaszcza pracy hydraulika.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, podnosząc argumentację, jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w wyrokiem z dnia 19 marca 2013 r. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego z dnia 27 stycznia 2012 r., w ten sposób, iż przyznał ubezpieczonemu Z. S. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy począwszy od dnia 1 grudnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2013 r.

Wyrok został oparty na następujących ustaleniach faktycznych, z których wynika, że Z. S. ur. (...) ma wykształcenie zawodowe – jest hydraulikiem, pracował jako hydraulik, monter, instalator wodno - kanalizacyjny, kotlarz, mechanik samochodowy. Ubezpieczony od 19 czerwca 1998 r. do 31 października 2002 r., a następnie od 1 grudnia 2002 r. otrzymywał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Decyzją z dnia 31 marca 2011 r. organ rentowy ustalił prawo do świadczenia okresowo do 30 listopada 2011 r. W dniu 28 listopada 2011 r. ubezpieczony złożył wniosek u ustalenie dalszego prawa do renty. Orzeczeniem z dnia 12 stycznia 2012 r. Komisja Lekarska ZUS ustaliła, że ubezpieczony jest zdolny do pracy. Decyzją z dnia 27 stycznia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił Z. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

U ubezpieczonego rozpoznano zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego z dysfunkcją ruchową, dnę moczanową z nasilonymi zmianami w zakresie stopy prawej, jaskrę obu oczu, stan kardiologiczny stabilny.

Schorzenia ortopedyczno-neurologiczne czynią ubezpieczonego po 30 listopada 2011 r. częściowo niezdolnym do pracy do 31 grudnia 2012 r.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie. Uzasadniając powyższe wskazał, iż z godnie z art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz.U.2009.153.1227.; dalej jako ustawa emerytalna), prawo do świadczenia uzależnione od okresowej niezdolności do pracy ustaje z upływem okresu, na jaki to świadczenie przyznano. W świetle zaś art. 107 ustawy, prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie. Natomiast zgodnie z art. 12 niezdolną do pracy w rozumieniu ww. ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (ust. 1), całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust.2), a częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust.3). Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy stosowanie do art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej uwzględnia się: 1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, 2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Ust. 4 tego przepisu stanowi, iż zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.

W sprawie podstawowe znaczenie miało ustalenie, czy u ubezpieczonego po 30 listopada 2011 r. istnieje nadal częściowa niezdolność do pracy, przy czym poziom kwalifikacji ubezpieczonego należało ocenić z racji zdobytego wykształcenia oraz dotychczas wykonywanych zawodów.

Na wskazaną okoliczność Sąd orzekający dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy, ortopedy, neurologa, kardiologa i okulisty, a więc biegłych o specjalizacjach odpowiadających schorzeniom zgłaszanym przez ubezpieczonego.

Biegli J. B., B. S., B. Ł. i A. G. w opinii z dnia 26 kwietnia i 10 maja 2012 r. zgodnie uznali, że u ubezpieczonego od 1 grudnia 2011 r. do 31 grudnia 2012 r. występuje częściowa niezdolność do pracy. Jednocześnie wskazali, że częściową niezdolność do pracy powodują zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego z istotną dysfunkcją ruchową oraz nasilone objawy dny moczanowej w zakresie stopy prawej uniemożliwiające obciążanie tej stopy. Natomiast występujące u ubezpieczonego schorzenia kardiologiczne oraz okulistyczne nie stanowiły obecnie podstawy do orzeczenia częściowej, czy też całkowitej niezdolności do pracy, jak również nie stanowiły podstawy poprzednich orzeczeń organu rentowego uznających niezdolność do pracy ubezpieczonego.

W związku z zastrzeżeniami organu rentowego sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłego reumatologa. Biegła reumatolog B. K. rozpoznała u ubezpieczonego zespół bólowy kręgosłupa na tle zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych i dnę moczanową, stwierdzając przy tym, że u ubezpieczonego nie nastąpiła poprawa w stanie zdrowia od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że wyniki badania dokonane przez biegłą reumatolog, jak i biegłych ortopedę i neurologa świadczą o utrwalonym charakterze występujących dysfunkcji kręgosłupa ubezpieczonego. Przemawiają za tym istotne, ograniczenia ruchu w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa z objawami przewlekłego zespołu bólowego tego odcinka oraz obraz zmian radiologicznych w obrębie kolan i stóp, które świadczą o artropatii. Wskazane schorzenia czynią ubezpieczonego nadal częściowo niezdolnym do pracy.

Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne opinie sporządzone przez biegłych albowiem zostały one wydane zgodnie z postanowieniem sądu, są logiczne i spójne. Biegli wydając opinię oparli się na dokumentach medycznych, na wywiadzie oraz bezpośrednim badaniu ubezpieczonego, a swoje stanowisko szczegółowo uzasadnili. Sąd rozstrzygający nie miał tym samym powodów by odmówić opiniom przymiotu wiarygodności. Również Przewodniczący Komisji Lekarskich ZUS uznał stanowisko przedstawione przez biegłych sądowych.

Wydane zatem w sprawie opinie utwierdziły Sąd pierwszej instancji w przekonaniu, ż ubezpieczony jest od 1 grudnia 2011 r. do 31 grudnia 2012 r. z przyczyn ortopedyczno – neurologicznych, jest częściowo niezdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób że, przywrócił ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Jednakże Sąd w trakcie technicznego sporządzania wyroku nieprawidłowo wskazał okres trwania częściowej niezdolności do pracy. Z opinii biegłych, na których to Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie w sprawie, w sposób jasny wynika, że Z. S. jest nadal częściowo niezdolny do pracy od 1 grudnia 2011 r. do 31 grudnia 2012 r. i taki okres należało wskazać w wyroku jako właściwy, odpowiadający poczynionym ustaleniom faktycznym w sprawie.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy wydanemu rozstrzygnięciu zarzucił:

-

naruszenie przepisów postępowania - art. 233 § 1 k.p.c. przez ich przekroczenie polegające na dowolnym orzeczeniu w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, oraz wnioski opinii biegłych sądowych okulisty, ortopedy, neurologa i kardiologa z dnia 26.04.2012r. i z dnia 10.05.2012r. i opinii biegłej sądowej reumatologa z dnia 15.11.2012r. oraz przyjęciu, że schorzenia ubezpieczonego uzasadniają przyznanie na jego rzecz spornego prawa do renty także od dnia 01.01.2013r. do dnia 31.12.2013r., w sytuacji gdy takie podstawy nie zachodziły, co skutkowało przyznaniem prawa do renty przez Sąd ponad żądanie, powyższe przesądza o naruszeniu przez Sąd orzekający przepisu art. 321 § 1 k.p.c.

Tak argumentując, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części, dotyczącej przyznania ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w okresie od dnia 01.01.2013r. do dnia 31.12.2013r. poprzez oddalenie odwołania ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w części, dotyczącej przyznania ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w okresie od dnia 01.01.2013r. do dnia 31.12.2013r. i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania. Nadto apelujący wniósł o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację, ubezpieczony przychylił się do stanowiska organu rentowego wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku zgodnie z głównym żądaniem apelującego, a także wniósł o nie obciążanie go kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, że sąd przyznał mu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 01 grudnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2013 r., gdy tymczasem z opinii biegłych sądowych wynika, że wykryte u niego schorzenia czynią go częściowo niezdolnym do pracy do dnia 31 grudnia 2012 r. Rozbieżność w datach tj. 31 grudnia 2012 r. i 31 grudnia 2013 r. należało zatem uznać za oczywistą omyłkę pisarską sądu, gdyż wnioskodawca nie wnioskował o uznanie go za częściowo niezdolnego do pracy po dacie 31 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się uzasadniona, albowiem Sąd Okręgowy mimo prawidłowych ustaleń faktycznych oraz rozważań prawnych, które Sąd Apelacyjny aprobuje i przyjmuje za własne, niewłaściwie ustalił datę końcową przyznanego ubezpieczonemu świadczenia rentowego.

Renta z tytułu niezdolności do pracy jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego związanym z istnieniem w organizmie osoby ubezpieczonej stanu chorobowego czyniącego badanego obiektywnie niezdolnym do pracy. Specyfika ryzyka niezdolności do pracy przejawia się w niestałości tego stanu faktycznego i prawnego, dlatego skierowanie na badanie lekarskie służy ustaleniu niezdolności do pracy, gdyż dotyczy oceny stanu zdrowia ubezpieczonego jako przesłanki warunkującej prawo do renty. W razie ustalenia w tym trybie braku niezdolności do pracy, prawo do świadczenia nie może powstać. O zmianach w prawie i wysokości świadczeń rentowych przesądza wynik badania lekarskiego przeprowadzanego przez lekarza orzecznika ZUS, który dokonuje oceny niezdolności do pracy, jej stopnia i trwałości. Treść orzeczenia lekarza orzecznika ZUS w przedmiocie zmiany kwalifikacji niezdolności do pracy, braku tej niezdolności lub jej ponownego powstania, powinna w równym stopniu wynikać zarówno z profesjonalnej (tj. uwzględniającej aktualny stan wiedzy medycznej) oceny stanu zdrowia badanego (wyrok Sądu Najwyższego z 12 stycznia 2001 r., II UKN 181/00, OSNAPiUS 2002, nr 17, poz. 418), jak i odpowiedniego uwzględnienia (powiązania) biologicznego aspektu niezdolności do pracy z elementami ekonomicznymi, np. posiadanymi kwalifikacjami, możliwością przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwością wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy, celowością przekwalifikowania (art. 13 ust. 1 ustawy rentowej). Pominięcie albo błędna ocena – w decyzji organu rentowego wydanej na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, a od 1 stycznia 2005 r. również komisji lekarskiej (art. 14 ust. 3 ustawy rentowej) – któregokolwiek ze wskazanych wyżej elementów niezdolności do pracy stanowi dla ubezpieczonego podstawę do odwołania się do sądu ubezpieczeń społecznych o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (tak Sąd Najwyższy w wyrokach z 10 czerwca 1999 r., II UKN 675/98, OSNAPiUS 2000, nr 16, poz. 624 i z 6 października 2000 r., II UKN 22/00, OSNAPiUS 2002, nr 10, poz. 247).

Z poszanowaniem powyższego, w sprawie ubezpieczonego Sąd I instancji przeprowadził pełne i szczegółowe postępowanie dowodowe, w tym dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych tj. okulisty, ortopedy, neurologa, kardiologa. Biegli wskazali, że stwierdzone u ubezpieczonego zmiany zwyrodnieniowo dyskopatyczne kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego z istotną funkcją ruchową bez objawów korzeniowych, nasilone objawy dny moczanowej w zakresie stopy prawej uniemożliwiają obciążanie tej stopy i uzasadniają orzeczenie istotnego naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonego oraz dalszą okresową niezdolność do pracy od 1 grudnia 2011 do 31 grudnia 2012 r., przy czym jednocześnie wskazali, że takiej niezdolności nie powodują schorzenia kardiologiczne i okulistyczne. Również biegła reumatolog powołana w związku ze stanowiskiem Przewodniczącego Komisji Lekarskich ZUS w opinii z dnia 15 listopada 2012 r. wskazała, że u ubezpieczonego brak jest poprawy w stosunku do badania i orzeczenia orzecznika ZUS z dnia 14 marca 2011 r., podzieliła przy tym opinię biegłych ortopedy i neurologa, o częściowej niezdolności ubezpieczonego do pracy do dnia 31 grudnia 2012 r. Swoje stanowisko biegła podtrzymała w opinii uzupełniającej z dnia 25 stycznia 2013 r. sporządzonej w związku z zastrzeżeniami Przewodniczącego Komisji Lekarskiej, gdzie wskazała, iż leczenie dny moczanowej jest możliwe w ramach czasowej niezdolności do pracy. Podała przy tym, że u ubezpieczonego występują dysfunkcje kręgosłupa o charakterze utrwalonym, za czym przemawiają znaczące ograniczenia ruchowe w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa z objawami przewlekłego zespołu bólowego tego odcinka oraz obraz zmian radiologicznych w obrębie kolan i stóp, które świadczą o artopatii dawnej. Ubezpieczony wymaga leczenia m.in. leczenia rehabilitacyjnego, po którym okresowo może czuć poprawę.

Biegli sądowi sporządzając opinie w sprawie na zlecenie Sądu Okręgowego przeprowadzili kompleksowe badania stanu zdrowia ubezpieczonego i szczegółową analizę związku rozpoznanych u niego schorzeń z możliwością podjęcia zatrudnienia, w kontekście posiadanych kwalifikacji zawodowych. Wnioski opinii biegłych okazały się kategoryczne, zostały logicznie uzasadnione. Biegli sądowi poprzedzili wydaną opinię, analizą zebranej dokumentacji medycznej oraz odnieśli się do zarzutów organu rentowego. W konsekwencji, w ocenie Sądu odwoławczego przedmiotowe opinie mogły stanowić podstawę do stanowczego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, pozwalając sądowi pierwszej instancji na przyjęcie, że ubezpieczony jest osobą częściowo niezdolną do pracy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zarzuty zawarte w apelacji okazały się zasadne. Umknęło bowiem uwadze Sądu Okręgowego, iż z opinii biegłych wynika, że schorzenia ubezpieczonego uzasadniają przyznanie mu świadczenia od 1 grudnia 2011 do 31 grudnia 2012 r. Okoliczność ta wynika wprost z poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych. Aprobując zatem podstawę faktyczną i prawną rozstrzygnięcia, stwierdzenia wymaga, że jeżeli z opinii biegłych wynika, że okres niezdolności do pracy ubezpieczonego trwa „od do”, to sąd w swoim orzeczeniu okres wskazany powinien uwzględnić. Renta jest w zasadzie świadczeniem przyznawanym okresowo. Od dnia 1 listopada 2005 roku, kwestia okresu na który orzeka się niezdolność do pracy uległa modyfikacji. Zasadą jest orzekanie niezdolności do pracy na okres nie dłuższy niż 5 lat. - art. 13.1 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Świadczeń Społecznych z 17 grudnia 1998 roku z późniejszymi zmianami (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r., Nr 153 poz. 1227)

W tym stanie rzeczy, Sąd Odwoławczy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w zakresie daty końcowej przyznawanego prawa do renty Z. S., w ten sposób, że prawo to przyznał ubezpieczonemu do 31 grudnia 2012 roku. Data początkowa przyznanego świadczenia została bowiem wskazana prawidłowo i nie było podstaw prawnych do jej zmiany.

Mając na uwadze, że przyjęcie nieprawidłowej daty świadczenia leżało po stronię Sądu orzekającego, Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do obciążenia ubezpieczonego kosztami postępowania odwoławczego (art.. 102 k.p.c.).

SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak SSO del. Beata Górska