Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lipca 2018 r.

Sąd Rejonowy w Szczytnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 lipca 2018 r. w Szczytnie

sprawy z powództwa E. D. Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Funduszu Sekurytyzacyjnego w G.

przeciwko B. R.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej B. R. na rzecz powoda E. D. Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Funduszu Sekurytyzacyjnego w G. kwotę 959,86 (dziewięćset pięćdziesiąt dziewięć 86/100) złotych;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakrsie;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 384,46 (trzysta osiemdziesiąt cztery 46/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  wyrokowi w punkcie I i III nadaje rygor natychmiastowej wykonalności.

Sygn. akt I C 941/18 upr.

UZASADNIENIE

wyroku zaocznego z dnia 23 lipca 2018 r.

Powód E. D. Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny w G. pozwem z dnia 28 maja 2018 r. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od B. R. kwoty 5.159,86 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu podniósł, że strona pozwana zawarła z (...) spółką jawną (obecnie (...) sp. z o.o.), jako pierwotnym wierzycielem, umowę pożyczki pieniężnej. Wobec braku wywiązania się z tej umowy przez dłużniczkę, wierzyciel w dniu 10 maja 2016 roku dokonał przelewu wierzytelności na rzecz powoda. Ten zaś wypowiedział umowę pożyczki ze skutkiem na dzień 29 kwietnia 2016 r. Umowa została wypowiedziana i wynikająca z niej wierzytelność z dniem 10 listopada 2017 roku stała się w całości wymagalna.

Strona pozwana, choć odpis pozwu i zawiadomienie o terminie wyznaczonym na rozprawę zostały jej skutecznie doręczone, nie stawiła się, nie domagała się rozpoznania sprawy w jej nieobecności, ani też nie zajęła stanowiska w sprawie ustnie lub na piśmie.

Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia:

W dniu 5 maja 2016 r. B. R. zawarła z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością we W. umowę pożyczki kwoty 4.200 złotych, na okres od 5 maja 2016 r. do 5 listopada 2018 r. W § 3 strony zastrzegły stałe oprocentowanie w wysokości 10% w stosunku rocznym, wskazując kwotę 563,94 złotych jako całkowitą należność z tytułu odsetek. Jednocześnie w § 4 umowy stwierdzono, że całkowita kwota pożyczki wynosi 8.963,94 złotych, i składa się z całkowitej kwoty pożyczki, tj. 4200 złotych, odsetek w kwocie 563,94 złotych, oraz opłaty operacyjnej za cały okres obowiązywania umowy w kwocie 4.200 złotych.

(twierdzenia pozwu, umowa pożyczki z 05.05.2016 r., k. 13-21)

Pismem z dnia 27 września 2017 r. A. Z., Kierownik Departamentu B. (...) Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Funduszu Sekurytyzacyjnego, poinformował pozwaną o istnieniu zaległości w kwocie 884,67 złotych, w związku z którą dokonał wypowiedzenia umowy pożyczki. Jednocześnie wskazał, że na dzień sporządzenia pisma pozostała do spłacenia kwota pożyczki wynosiła 4.936,09 złotych.

(twierdzenia pozwu, wypowiedzenie umowy z 27.09.2017 r., k. 11)

Następnie w dniu 10 maja 2016 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W., jako cedent, zawarł z E. D. Funduszem Inwestycyjnym Zamkniętym Niestandaryzowanym Funduszem Sekurytyzacyjnym w G. umowę sekurytyzacji. W § 3 tej umowy oświadczył, że przenosi na powoda wierzytelności określone w § 2 ust. 1 umowy, a powód jako nabywca oświadczył, że przelew ten bezwarunkowo przyjmuje. Wśród przenoszonych wierzytelności wymieniona została wierzytelność na kwotę 8.963,94 złotych, wynikająca z umowy z dnia 5 maja 2016 r., zawartej przez (...) sp. z o.o. z B. R..

(twierdzenia pozwu, umowa sekurytyzacji, k. 34-35)

Pozwana nie zwróciła kwoty wynikającej z zawartej przez siebie umowy, bowiem nie uiściła 5.159,86 złotych, tj.:

- kwoty 2.508,14 złotych tytułem sumy niespłaconego kapitału udzielonej pożyczki,

- 93,18 złotych tytułem sumy odsetek umownych stanowiących część odsetkową niespłaconych rat pożyczki,

- 198 złotych tytułem sumy odsetek umownych w wysokości odsetek maksymalnych naliczonych od przeterminowanych rat kapitałowych w trakcie obowiązywania umowy pożyczki oraz naliczonych od dnia następnego po wypowiedzeniu umowy do sporządzenia pozwu,

- 2.359,96 złotych tytułem opłaty operacyjnej naliczonej zgodnie z warunkami umowy.

(twierdzenia pozwu)

Wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku:

Powództwo należało uwzględnić jedynie w części.

Sąd w całości podzielił twierdzenia faktyczne powoda zgłoszone w pozwie, opierając się w tym zakresie na unormowaniu zawartym w art. 339 2 1 k.p.c., z którego wynika, że wydając wyrok zaoczny sąd przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Okoliczności niniejszej sprawy nie budziły wątpliwości. Sąd ustalił, że doszło do zawarcia umowy pożyczki, której pozwana nie spłaciła w częściach określonych w uzasadnieniu pozwu. Następnie wierzytelność ta została nabyta przez powoda. Zgodnie z art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. W niniejszej sprawie nie zachodziły okoliczności, które wyłączałyby dopuszczalność przelewu wierzytelności.

Powyższe nie oznacza, że twierdzenia powoda i złożone przez niego dokumenty uzasadniają w świetle prawa materialnego wszystkie pobierane przez jego poprzednika prawnego opłaty. Sąd zawsze jest zobowiązany rozważyć, czy w świetle przepisów obowiązującego prawa materialnego, twierdzenia powoda uzasadniają uwzględnienie żądań pozwu, w zakresie tym bowiem nie obowiązuje domniemanie z art. 339 § 2 k.p.c., negatywny zaś wynik takich rozważań powoduje wydanie wyroku zaocznego oddalającego powództwo (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 września 2013 r., I ACa 494/13, LEX nr 1378705).

W niniejszej sprawie za bezskuteczne należało uznać postanowienie określone w § 4 umowy pożyczki, w zakresie zastrzeżonej w tym przepisie opłaty operacyjnej.

Podkreślić należy, że uprawnienie do badania zasadności żądań pozwu w tym zakresie (a jednocześnie uprawnienie do badania z urzędu skuteczności postanowień umownych pożyczki) daje Sądowi przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. W orzecznictwie stwierdzono, że bezskuteczność niedozwolonych klauzul następuje ex lege i ex tunc, a w ich miejsce wchodzą odpowiednie przepisy dyspozytywne (wyrok Sadu Najwyższego z dnia 30 maja 2014 r., III CSK 204/13).

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem (osobą fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową – art. 22 ¹ k.c.) nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Postanowienie umowy może zatem zostać uznane za niedozwolone po łącznym spełnieniu następujących przesłanek:

1.  postanowienie nie zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem,

2.  ukształtowane przez postanowienie prawa i obowiązki konsumenta pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami,

3.  powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta oraz

4.  postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron.

W ramach umowy pożyczki głównym świadczeniami stron są: po stronie pożyczkodawcy udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania przez pewien okres, a ze strony pożyczkobiorcy, zwrot tych środków po nadejściu daty wymagalności. Umowa pożyczki została przy tym ukształtowana w kodeksie cywilnym taki sposób, że może być zarówno umową odpłatną jak i nieodpłatną. W przypadku zastrzeżenia wynagrodzenia (prowizji), nie stanowi ono głównego świadczenia stron, bowiem nie warunkuje możliwości zawarcia umowy pożyczki. Innymi słowy, nie jest to konieczne przedmiotowo istotne postanowienie umowy pozyczki (essentialia negotii).

Powód nie wykazał też, aby wspomniana wyżej opłata operacyjna została indywidualnie uzgodnione z pozwaną, a na nim (jako wywodzącym z tych zapisów skutki prawne) spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 czerwca 2007 roku, VI Ca 228/07). Rozważeniu podlegało więc, czy zapisy umowy dotyczące obciążenia pozwanej powyższą opłatą stanowiły w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta”, bądź kształtowały prawa i obowiązki konsumenta w sprzeczności z dobrymi obyczajami.

W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy powinno być wyraźnie określone w umowie. Co do zasady formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią zaś odsetki, ewentualnie zapłata prowizji.

Na marginesie należy w tym miejscu zauważyć, że prowizja nie stanowi należności, do której zastosowanie znajdowałby art. 33a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, nie jest bowiem opłatą z tytułu zaległości.

Choć poprzednik prawny powoda zastrzegł w umowie obowiązek zapłaty odsetek w wysokości 10% w skali roku, obciążył pozwaną także obowiązkiem zapłaty prowizji. Takie uregulowanie sytuacji prawnej pożyczkobiorcy samo w sobie nie stanowi o naruszeniu jego interesów jako konsumenta. Zwrócić należy bowiem uwagę, że w obrocie prawnym spotykane są różne warianty pożyczek, w tym takie w których zastrzeżona zostają jedynie prowizja lub odsetki, jak i takie, w których przewidziane są oba te świadczenia, co nie przesądza o tym, czy kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę staje się w ten sposób większa.

Nie sposób pominąć jednak okoliczności, że wspomniana opłata operacyjna (stanowiąca w swej istocie prowizję) została zastrzeżona w wysokości odpowiadającej kwocie udzielonej pożyczki. Opłata ta jest przy tym rażąco wygórowana, czym narusza uzasadnione interesy konsumenta. Biorąc pod uwagę stosunek jej wysokości do całości kwoty pożyczki (1:1), trzeba ją uznać za nadmierną, albowiem nie znajduje ona jakiegokolwiek pokrycia w ponoszonych przez pożyczkodawcę kosztach, ani też nie stanowi uzasadnionego, w świetle realiów rynkowych (w tym podobnych umów tego rodzaju zawieranych w obrocie), zysku pożyczkodawcy.

Sąd nie kwestionuje uprawnienia pożyczkodawcy do zastrzegania prowizji za zawieranie umów pożyczki, jednakże mając na względzie treść art. 385 ¹ § 1 k.c. należało uznać, że w tym konkretnym przypadku doszło do naruszenia równości stron umowy, a pożyczkodawca nadużył swej pozycji jako profesjonalisty w obrocie prawnym.

Mając na uwadze powyższe, dochodzoną pozwem kwotę należało pomniejszyć o opłatę eksploatacyjną, zarówno w części nieuiszczonej przez pozwaną (2.359,96 złotych), jak i uiszczonej na rzecz powoda i jego poprzednika (1.840,04 złotych). Zważywszy że pobranie tej opłaty było bezpodstawne, wpłacone przez pozwaną kwoty, które zostały błędnie zarachowane na jej poczet, należało zarachować na poczet niespłaconego kapitału pożyczki.

W związku z tym Sąd w pkt I wyroku zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 959,86 złotych.

W pkt II Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Zwrócić należy uwagę, że Sąd na skutek omyłki nie zasądził na rzecz powoda odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, liczonych od kwoty zasądzonej w pkt I wyroku. W związku z tym rozstrzygnięcie o oddaleniu powództwa w pozostałym zakresie, z uwagi na jego treść, dotyczy także odsetek ustawowych za opóźnienie, należnych na podstawie art. 481 § 1 k.c.

W pkt III od pozwanej na rzecz powoda została zasądzona kwota 384,46 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu. W przedmiotowej sprawie strona powodowa poniosła koszty w łącznej kwocie 2.067 zł (opłata od pozwu – 250 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika wraz z opłatą skarbową – 1.817 zł) i wygrała sprawę w 18,60% (stosunek zasądzonej kwoty do żądanej), stąd pozwana jest zobowiązana zwrócić stronie powodowej kwotę 384,46 złotych (18,60 % z 2.067 zł, tj. stosunek, w jakim przegrał w procesie.).

Orzeczenie o rygorze natychmiastowej wykonalności pkt I i III, zawarte w pkt IV wyroku, było zaś obligatoryjne z mocy art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c.