Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lutego 2018 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Natalia Lipińska

Protokolant: sekr. sądowy Anna Dorecka

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2018 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania J. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 11 września 2015 roku nr (...)

oraz z dnia 10 listopada 2015 roku nr (...)

w sprawie J. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wysokość emerytury i odsetki

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującej się J. T. prawo do przeliczenia emerytury od dnia 9 czerwca 2015 roku z uwzględnieniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynoszącego 61,23% oraz wartości kapitału początkowego w wysokości 46 377,10 złotych, a obliczonej na podstawie zarobków z dziesięciu kolejnych lat kalendarzowych tj. lat 1973-1982 przy przyjęciu z tytułu zatrudnienia w (...)w W. od 28 sierpnia 1976 roku do 30 września 1981 roku wynagrodzenia wynikającego z umowy o pracę oraz umowy o pełnienie funkcji,

2.  w pozostałym zakresie oddala odwołanie,

3.  umarza postępowanie w zakresie odsetek objętych żądaniem odwołania,

4.  nowy wniosek w zakresie odsetek od przysługującego wyrównania świadczenia przekazuje wg właściwości organowi rentowemu,

5.  stwierdza, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,

6.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz odwołującej się J. T. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 32/17

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 5 lutego 2018 r.

Decyzją ostateczną z dnia 11 września 2015 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie art. 26 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. z 2015 r. poz. 748) oraz przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. z 2004 r. UE L Nr 166, poz. 1), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 19 maja 2015 r., przeliczył J. T. emeryturę od 9 czerwca 2015 r., tj. od daty nabycia uprawnień do tego świadczenia. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji kapitału początkowego zewidencjonowanego na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób
w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 122.942,33 zł, zaś średnie dalsze trwanie życia: 255,40 miesięcy. Wysokość emerytury ZUS ustalił na kwotę 481,37 zł brutto. Do wyliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego za okres od 2 lipca 1975 r. do 27 sierpnia 1976 r. Zakład uwzględnił minimalne wynagrodzenie za pracę, gdyż wnioskodawczyni nie udokumentowała faktycznego dochodu z tego okresu zatrudnienia. Jak wskazał ZUS w decyzji, celem przeliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego, należy nadesłać dokumentację pośrednią potwierdzającą osiągane wynagrodzenie w okresie zatrudnienia w (...) tj. np. legitymację ubezpieczeniową, angaże,
czy umowę o pracę. Zakład podał, że wyliczając ubezpieczonej emeryturę nie uwzględnił okresu jej zatrudnienia na okres próbny od 1 czerwca 1973 r. do 30 listopada 1973 r.
w (...)i (...) w S., gdyż wnioskodawczyni przedłożyła zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk Rp-7) za okres od 1 grudnia 1973 r. do 1 lipca 1975 r., wystawione przez następcę prawnego(...)
a z innych dokumentów, w szczególności umowy o pracę na okres próbny od dnia 1 grudnia 1973 r. nie wynika, aby przed tym dniem w/w już pracowała. Za okres zatrudnienia wnioskodawczyni w (...)w W. ZUS przyjął wynagrodzenie wynikające z umów o pracę oraz list płac. Nie uwzględnił natomiast treści umów o pełnienie funkcji I as. Kierownika produkcji, gdyż wykonywanie dodatkowej pracy w ramach tych umów oparte było na zasadzie umowy zlecenia, a w tym samym czasie ubezpieczona była pracownikiem zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy.

Decyzją z dnia 10 listopada 2015 r., (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie art. 118 ust. 1, 1a i 2 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.) oraz przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. z 2004 r. UE L Nr 166, poz. 1), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 7 października 2015 r., odmówił J. T. przyznania odsetek za opóźnienie
w wypłacie emerytury. W uzasadnieniu decyzji ZUS podał, że wypłata świadczenia została dokonana w terminie 30 dni od daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności w sprawie rozpatrzenia uprawnień do świadczenia. Ostatnią okolicznością było pozyskanie w dniu
3 sierpnia 2015 r. informacji o okresach ubezpieczenia wnioskodawczyni z tytułu
jej zatrudnienia w(...)w K..

Decyzje te zostały zaskarżone przez J. T. odwołaniami. W odwołaniu
od decyzji ZUS Oddział w T. z dnia 11 września 2015 r. ubezpieczona domagała się jej zmiany i przeliczenia emerytury poprzez uwzględnienie okresu jej zatrudnienia
w (...)w S. na okres próbny od 1 czerwca 1973 r. do 30 listopada 1973 r., faktycznych zarobków osiąganych z tytułu zatrudnienia w (...)od 2 lipca 1975 r. do 27 sierpnia 1976 r. oraz uwzględnienia wszystkich składników jej wynagrodzenia z okresu zatrudnienia w (...) w W. w latach 1976-1981 z tytułu umów zlecenia o pełnienie funkcji w grupie produkcyjnej. Jak podała w uzasadnieniu, po złożeniu wniosku o emeryturę, poinformowała ZUS o tym, że nie posiada innej dokumentacji pośredniej, potwierdzającej wysokość jej wynagrodzenia z okresu zatrudnienia w(...)
od 2 lipca 1975 r. do 27 sierpnia 1976 r. Wskazała, że wykonywanie pracy
w sześciomiesięcznym okresie próbnym od 1 czerwca 1973 r. do 30 listopada 1973 r.
w (...)i (...) w S. wykazała zeznaniami świadków. Zaznaczyła, że od 1 września 1973 r., po długiej przerwie spowodowanej chorobą, podjęła naukę w drugiej klasie Liceum Ogólnokształcącego dla Pracujących w S., którą zakończyła w czerwcu 1976 r. maturą. Warunkiem koniecznym przyjęcia jej do Liceum dla Pracujących było zaświadczenie zakładu pracy o zatrudnieniu. W tamtych czasach przyjęcie do szkoły wymagało też zgody zakładu pracy. Odwołująca podała, że umowę
o pracę na czas nieokreślony podpisała w dniu 1 grudnia 1973 r., uzasadniając swoją prośbę chęcią kontynuowania dalszej nauki w Liceum Ogólnokształcącym, ponieważ tylko stały angaż dawał jej prawo do nauki w Liceum dla Pracujących. Odwołująca podniosła ponadto, że wyliczając wysokość emerytury ZUS nie uwzględnił wszystkich składników
jej wynagrodzenia z lat 1976-1981, tj. z okresu zatrudnienia w (...)w W.. Jak wskazała, Zakład nie wliczył do podstawy wymiaru jej wynagrodzenia wynikającego z tytułu zawartych umów o pełnienie funkcji
w grupach produkcyjnych przy przygotowaniu i realizacji filmów oraz nagród dla realizatorów, które zgodnie z obowiązującymi przepisami Ministerstwa Kultury i Sztuki były zagwarantowane pracownikom kinematografii w punkcie 3 umowy o pracę. Podkreśliła,
że zasady i stawki wynagrodzeń z tytułu umowy zlecenia i nagród były obliczane
na podstawie tabeli według Zarządzenia nr 82 i 83 Ministerstwa Kultury i Sztuki z dnia
9 listopada 1974 r. Podała, że poza wynagrodzeniem miesięcznym otrzymywała również dodatkowe honoraria z tytułu umowy zlecenia, wypłacane ratami oraz nagrody. Wskazała też, że każdy pracownik Przedsiębiorstwa zawierał z(...) umowę o dzieło lub umowę zlecenia na pełnienie wyznaczonej funkcji. Powołała się przy tym
na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1984 r. (III UZP 1/84). Kwestionując decyzję ZUS Oddział w T. z dnia 10 listopada 2015 r. ubezpieczona domagała się jej zmiany
i przyznania odsetek za opóźnienie w wypłacie emerytury. Jak wskazała, pierwszy przelew świadczenia otrzymała dopiero w sierpniu, a nie zgodnie z wyznaczonym terminem płatności, tj. 6 czerwca 2015 r.

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o ich oddalenie. Podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonych decyzji podał, że zwracał się do ZUS Oddział w C. o potwierdzenie ubezpieczenia odwołującej w okresie od 2 lipca 1975 r. do 27 sierpnia 1976 r., ale jak ustalił, jej zakład pracy rozliczał się na podstawie deklaracji rozliczeniowych bezimiennych, w związku z czym nie można potwierdzić podstawy wymiaru. Podkreślił też, że wykonywanie przez odwołującą dodatkowej pracy w okresie zatrudnienia w (...) w W. od 28 sierpnia 1976 r. do 30 września 1981 r. odbywało się
na zasadzie umowy zlecenia, dlatego do ustalenia podstawy wymiaru z tego okresu Zakład przyjął wynagrodzenie z umów o pracę oraz list płac, zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy
z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę
na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. Stwierdził ponadto, że wypłata należnej odwołującej emerytury dokonana została w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, a zatem brak jest podstaw do przyznania odwołującej odsetek.

Wyrokiem z dnia 22 marca 2016 r., sygn. akt IV U 1009/15, Sąd Okręgowy
w T. oddalił odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w T. z dnia: 11 września 2015 r. i 10 listopada 2015 r. W uzasadnieniu orzeczenia
Sąd podał, że wezwał odwołującą zarządzeniem z dnia 13 listopada 2015 r. do złożenia wniosków dowodowych. Ta jednak nie złożyła żadnych wniosków dowodowych
w postępowaniu przed sądem w celu wykazania, że zatrudnienie w (...) i (...)w S. rozpoczęła już od 1 czerwca 1973 r. Okoliczność tę należało zatem uznać za nieudowodnioną. Odnośnie wykonywania przez odwołującą zatrudnienia
na podstawie umowy cywilnoprawnej przy realizacji i produkcji filmów w (...)w W. stwierdził, że wynagrodzeń uzyskanych przez ubezpieczoną
na stanowisku asystenta kierownika produkcji oraz sekretarki grupy nie można uwzględnić
w podstawie wymiaru emerytury. Z zarządzenia Ministra Kultury i Sztuki Nr 82 i 83 z dnia
9 listopada 1974 r. w sprawie zawierania umów i wynagradzania za realizacje i opracowanie filmów (D.U. MKiS Nr 2 z dnia 26 lutego 1975 r., poz. 7) nie wynika bowiem, aby
od wynagrodzeń objętych tym zarządzeniem były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne. Jak podkreślił, przepisy tego aktu wyraźnie wspominają jedynie, że wynagrodzenia nim objęte są opodatkowane podatkiem od wynagrodzeń. Brak jest natomiast przepisu, który stanowiłby o objęciu ich obowiązkiem odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne. Słusznie zatem przyjął ZUS, że stosownie do obowiązujących wówczas przepisów ustawy
z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę
na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecania, odwołująca jako pracownik pełnoetatowy (...)nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu z tytułu umowy zlecenia. Sąd Okręgowy wyraził przy tym pogląd, że uchwała Sądu Najwyższego
z dnia 21 marca 1984 r. (III UZP 1/84) straciła swoją aktualność, gdyż zapadła w innej sytuacji prawnej i dotyczyła nieobowiązujących obecnie przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych. Uznając odwołanie od decyzji z dnia 10 listopada 2015 r. za nieuzasadnione ZUS podał, że organ emerytalny wypełnił obowiązek wynikający z art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej, ponieważ w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej
do wydania decyzji, rozstrzygnął o prawie do emerytury. Nie popadł zatem w zwłokę
z wypłatą świadczenia.

Orzeczenie to zostało zaskarżone przez J. T. apelacją. Wyrokiem z dnia
17 listopada 2016 r., sygn. akt III AUa 1083/16, Sąd Apelacyjny w Krakowie uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu
w T. pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd pierwszej instancji nie wyjaśnił podnoszonego przez wnioskodawczynię okresu zatrudnienia w (...)
w S. od 1 czerwca 1973 r. do 30 listopada 1973 r. na okres próbny, który nie został
jej zaliczony przy ustalaniu kapitału początkowego. Jak podał, w apelacji wnioskodawczyni nie sformułowała co prawda konkretnych zarzutów co do tej okoliczności, ale Sąd Apelacyjny wziął pod uwagę, że wskazała, iż zaskarża wyrok w całości, a działała na tamtym etapie sprawy bez profesjonalnego pełnomocnika. Skarżąca zarządzeniem z dnia 13 listopada
2015 r. została wezwana do ustosunkowania się w piśmie procesowym do twierdzeń zawartych w odpowiedzi na odwołanie, wskazania wszelkich istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności i faktów, na których opiera swoje żądanie, oraz do złożenia ewentualnych wniosków dowodowych na okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia. Wezwanie to zostało doręczone wnioskodawczyni, ale nie odpowiedziała na nie w wyznaczonym terminie ani nie stawiła się na wyznaczony termin rozprawy, o którym została prawidłowo zawiadomiona.
Sąd Okręgowy ograniczył wobec tego postępowanie dowodowe do badania dokumentów, pomijając niesłusznie, że skarżąca w postępowaniu przed organem rentowym zgłosiła wniosek o przesłuchanie świadków i wskazała ich nazwiska i adresy. Zeznania świadków zostały dołączone do akt organu rentowego (k. 7-8 akt rentowych), a następnie skarżąca powołała się na nie w odwołaniu od decyzji ZUS. Z treści odwołania (k. 2-3 a.s.) wynika,
że intencją wnioskodawczyni było, aby Sąd poddał ocenie zeznania świadków, co należy interpretować jako formalny wniosek dowodowy. Brak odpowiedzi skarżącej na pismo zawierające wezwanie do sformułowania wniosków dowodowych oznacza w tym kontekście, że nie złożyła ona innych wniosków niż te, które zostały w sposób wystarczający wskazane
w odwołaniu. Wobec powyższego obowiązkiem Sądu Okręgowego było przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków i poczynienie własnych ustaleń faktycznych co do początkowej daty zatrudnienia wnioskodawczyni w (...)
w S., zwłaszcza że wnioskodawczyni w odwołaniu podała, że na okoliczność zatrudnienia od 1 czerwca 1973 r. do 30 listopada 1973 r. nie jest w stanie wskazać innych dowodów, w szczególności dowodów z dokumentów. Sąd Okręgowy nie przeprowadził więc w odniesieniu do tego okresu postępowania dowodowego w całości w rozumieniu
art. 386 § 4 k.p.c., co uzasadniało uchylenie wyroku i przekazanie mu sprawy do ponownego rozpoznania. Odnośnie kwestii przyjęcia przez organ rentowy do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia wynagrodzenia minimalnego skarżącej za okres zatrudnienia w(...) Sąd Apelacyjny podał, że apelacja wnioskodawczyni nie zawiera żadnych zarzutów, a wobec braku dokumentacji płacowej dotyczącej odwołującej oraz braku jakichkolwiek wniosków dowodowych podzielić należało stanowisko Sądu Okręgowego
co do trafności decyzji organu rentowego w tym zakresie. W odniesieniu do wynagrodzenia osiąganego przez wnioskodawczynię w (...) Sąd Apelacyjny uznał,
że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy. Jak podał, w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy powtórzył jedynie argumentację organu rentowego stwierdzając, że skoro zdaniem wnioskodawczyni zawierane przez nią umowy były umowami zlecenia, a ona podlegała ubezpieczeniu jako pracownik, to wynagrodzenie z umowy zlecenia nie stanowiło podstawy wymiaru składek i z tego tytułu wnioskodawczyni nie podlegała ubezpieczeniu. W ocenie Sądu Apelacyjnego, z wnioskiem tym nie sposób się zgodzić
bez dokładnego rozpoznania, jakiego rodzaju umowy w istocie wnioskodawczyni zawierała. Ocenie należało zatem poddać treść tych umów i wynagrodzenie uzyskiwane na ich podstawie w świetle obowiązujących w tamtym okresie przepisów, czego Sąd Okręgowy
nie uczynił. Sąd Apelacyjny podkreślił, że Sąd pierwszej instancji uchybił obowiązkowi ustalenia właściwego stanu prawnego, w szczególności nie odniósł się w wystarczający sposób do cytowanego przez skarżącą zarządzenia nr 82 i 83 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9 listopada 1974 r. (Dz. Urz. MKiSz Nr 2 z 26 lutego 1975 r., poz. 7), którego fragment wnioskodawczyni dołączyła do odwołania (k. 8 a.s.) ani do powołanych na następnie
w apelacji przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. Sąd Okręgowy nie odniósł się też do cytowanego w apelacji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego i rozliczania składek i świadczeń
z ubezpieczenia społecznego (tekst jedn. Dz. U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330) ani
do poprzedzającego je rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia
19 sierpnia 1968 r. w sprawie obliczania podstawy wymiaru emerytury lub renty, zasiłków
z ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek na ubezpieczenie społeczne (Dz. U. z 1968 r. Nr 35, poz. 246 ze zm.), jak również do stanu prawnego, którego dotyczy cytowana przez skarżącą uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1984 r.,
III UZP 1/84. Dopiero po dokonaniu takich ustaleń i stwierdzeniu, jakiego rodzaju umowy wnioskodawczyni zawierała, jak stwierdził Sąd Apelacyjny, można byłoby ocenić, czy takie honoraria w świetle właściwych przepisów stanowiły podstawę wymiaru składki
i w konsekwencji, czy powinny być uwzględnione przy obliczeniu wysokości emerytury.
Co więcej, z uzasadnienia zaskarżonej decyzji z dnia 10 września 2015 r. nie wynika, które składniki wynagrodzenia wyszczególnione na załączonych listach płac organ rentowy zaliczył przy obliczaniu kapitału początkowego wnioskodawczyni, a które nie. Organ rentowy kwestii tej nie wyjaśnił, a Sąd Okręgowy nie poświęcił jej uwagi przy rozpoznawaniu sprawy.
Nie została więc rozpoznana istota sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. W odniesieniu
do odsetek od wypłaconego świadczenia, których ZUS odmówił wnioskodawczyni w drugiej z zaskarżonych decyzji z dnia 10 listopada 2015 r. Sąd Apelacyjny uznał, że z uwagi
na konieczność uchylenia wyroku ze wskazanych wyżej przyczyn, tj. z uwagi na potrzebę przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości i nierozpoznanie istoty sprawy,
nie istniała możliwość dokonania kontroli instancyjnej wyroku również w tej części. Ocena zasadności wypłaty odsetek jest bowiem nierozłącznie związana z wydaniem decyzji co do samego świadczenia, w stosunku do której wciąż toczy się niniejsze postępowanie. Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny wskazał, że w toku ponownego postępowania pierwszoinstancynego Sąd Okręgowy powinien przeprowadzić dowód z zeznań wskazywanych przez skarżącą świadków, tj. M. P. i W. S. oraz dokonać jego oceny w świetle całości zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym życiorysu wnioskodawczyni datowanego na dzień 12 listopada 1973 r. sporządzonego na użytek podania o przyjęcie do pracy w (...)w Z. wraz ze sporządzoną pod nim notatką dyrektora Rejonu (k. 46-47 akt organu rentowego), jak również w świetle skierowania do pracy
(k. 48 akt organu rentowego) i świadectwa pracy (k. 83-84 akt organu rentowego).
Sąd Okręgowy powinien w tym kontekście także wziąć pod uwagę treść pisma wnioskodawczyni do A. W. z dnia 25 stycznia 2015 r. dotyczącego potwierdzenia jej stażu ubezpieczeniowego, w którym wnioskodawczyni wymienia okresy swojego zatrudnienia w Polsce (k. 77 akt organu rentowego). Jak podał Sąd Apelacyjny,
rolą Sądu rozpoznającego sprawę ponownie w tym zakresie będzie więc przeprowadzenie postępowania dowodowego w całości i ustalenie na podstawie przeprowadzonych dowodów stanu faktycznego, a następnie poddanie go ocenie prawnej. Wskazał, że ponownie rozpoznając sprawę w zakresie ustalenia wysokości podstawy wymiaru składki
na ubezpieczenie społeczne z okresu zatrudnienia w (...) Sąd Okręgowy powinien w pierwszej kolejności wyjaśnić, jakie konkretnie składniki wynagrodzenia wykazane na listach płac organ rentowy uwzględnił w zaskarżonej decyzji z 15 września
2015 r. oraz zbadać treść umów zawieranych przez wnioskodawczynię z (...) ocenić, jakiego rodzaju są to umowy, a następnie- po ustaleniu odpowiednich przepisów obowiązujących w okresie zatrudnienia wnioskodawczyni w (...) w ich świetle stwierdzić, czy honoraria były wypłacane skarżącej w ramach umów o pełnienie funkcji asystenta kierownika produkcji i sekretarki grupy przy realizacji konkretnych filmów i seriali telewizyjnych. Sąd Okręgowy powinien też odnieść się
do cytowanych wyżej aktów prawnych, w tym także do stosownych rozporządzeń
i zarządzeń, jak również do treści dokumentu „Zasad ustalania podstawy wymiaru kapitału początkowego” opublikowanego przez ZUS w zakresie, w jakim dotyczy on honorariów
(k. 17-18 a.s.), w szczególności cytowanej tam uchwały nr 8 Rady Ministrów z dnia
12 stycznia 1965 r. (k. 22-13 a.s.).

W piśmie procesowym z dnia 31 maja 2017 r. pełnomocnik odwołującej wskazał,
że ubezpieczona była zatrudniona w(...)w W. od 28 sierpnia 1976 r. i w ramach stosunku pracy otrzymywała wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę, na które składała się płaca zasadnicza, a także premie i dodatki wynikające z Układy Zbiorowego oraz Zarządzenia Ministra Kultury i Sztuki nr 82 i 83.
W ramach stosunku pracy odwołująca zawierała umowy o pełnienie funkcji przy produkcjach filmowych, wynagradzane na podstawie pkt 3 umowy o pracę. W piśmie tym pełnomocnik podał kwoty należnych ubezpieczonej składników wynagrodzenia. Powołał się ponadto
na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1984 r. (III UZP 1/84) (k. 168-170).

W piśmie procesowym z dnia 18 lipca 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. podał, że brak jest podstaw do przeliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego, a w konsekwencji należnej odwołującej emerytury z uwzględnieniem
jej wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji asystenta kierownika produkcji w wysokości minimalnej wynikającej z zarządzenia nr 82 Ministra Kultury i Sztuki oraz w oparciu o kwoty wynikające z umowy o pełnienie funkcji przy produkcjach filmów za lata 1986-1981 r. Honoraria wypłacane były bowiem ubezpieczonej na podstawie umów cywilnych, tj. umowy zlecenia czy umowy o dzieło, a zatem nie ma możliwości stwierdzenia, że powyższe wynagrodzenia stanowiły podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. W piśmie tym organ rentowy podtrzymał wniosek o oddalenie odwołania (k. 191).

Na rozprawie w dniu 5 lutego 2018 r. pełnomocnik odwołującej cofnął wniosek zawarty w odwołaniu o odsetki za wypłatę świadczenia w sierpniu, a nie w czerwcu 2015 r., ponieważ dotyczył decyzji zaliczkowej. Wniósł też o uwzględnienie w wysokości kapitału początkowego branego pod uwagę przy ustalaniu wysokości emerytury dodatków odwołującej wynikających z zawieranych przez nią z (...) w W. umów o pełnienie funkcji oraz o zasądzenie odsetek
od nowej wysokości świadczenia od daty wydania zaskarżonej decyzji, a ponadto
o zasądzenie na rzecz ubezpieczonej od strony przeciwnej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (k. 231v).

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy, Sąd ustalił następujący
stan faktyczny:

Odwołująca J. T. urodziła się w dniu (...).

Od 1 grudnia 1973 r. do 1 lipca 1975 r. ubezpieczona była zatrudniona w (...) w S. na stanowisku telefonistki za wynagrodzeniem według 4 grupy zaszeregowania w kwocie 1.500,00 zł miesięcznie plus 100,00 zł dodatku służbowego, zaś od dnia 1 sierpnia 1974 r. według 5 grupy zaszeregowania w kwocie 1.650,00 zł. Od 1 stycznia 1975 r. przyznano ubezpieczonej dodatek służbowy według stawki 4 w kwocie 250,00 zł miesięcznie. Do obowiązków ubezpieczonej na zajmowanym stanowisku należało łączenie rozmów. Jej przełożoną była M. P., pełniąca funkcję kierownika wydziału kontroli telekomunikacji. Odwołująca pracowała z W. S., która zajmowała stanowisko telefonistki. Na wszystkich zmianach mogło być zatrudnionych około 50-60 telefonistek. Jednemu przełożonemu podlegało około 25-30 osób. W okresie od 1 czerwca 1973 r. do 30 listopada 1973 r. odwołująca nie była zatrudniona
w(...)w S.. Od września 1973 r. odwołująca rozpoczęła naukę w Liceum Wieczorowym w trzeciej klasie. Szkołę tę ukończyła w 1976 r.

dowód:

-

dokumenty zgromadzone w aktach osobowych, w tym: podanie o przyjęcie do pracy z dnia 12.11.1973 r., życiorys z dnia 12.11.1973 r., kwestionariusz osobowy z dnia 21.11.1973 r., zaświadczenie lekarskie z dnia 19.11.1973 r., deklaracja z dnia 03.12.1973 r., oświadczenia z dnia 03.12.1973 r., pismo
z dnia 01.12.1973 r., umowa o pracę z dnia 13.12.1973 r., aneksy z dnia 20.08.1974 r. i 29.01.1975 r.,

-

świadectwo pracy (duplikat) z dnia 19.09.2014 r.- k. 84 cz. II akt ZUS,

-

zeznania świadka M. P.- k. 189,

-

zeznania świadka W. S.- k. 212-213,

-

częściowo zeznania odwołującej J. T.- 00:20:16-00:22:27, 00:36:51, 00:49:03, 01:16:12,

W dniu 28 sierpnia 1976 r. odwołująca zawarła z (...) w W. umowę o pracę na czas określony od 28 sierpnia 1976 r. do 30 listopada 1976 r. Mocą tej umowy powierzono jej stanowisko sekretarki
w grupie produkcyjnej w pełnym wymiarze godzin. W umowie podano, że ubezpieczona będzie otrzymywała wynagrodzenie płatne w sposób i na warunkach przewidzianych Układem Zbiorowym Pracy dla (...)z dnia 31 grudnia 1974 r.,
a mianowicie stawkę płacy zasadniczej w 8 grupie zaszeregowania w kwocie 2.500 zł (pkt 1) oraz premie i dodatki na zasadach i warunkach określonych w przepisach o wynagrodzeniu, układzie zbiorowym pracy i Zarządzeniu nr 82 i 83 Ministra Kultury i Sztuki z dnia
9 listopada 1974 r. (pkt 3). Umowa ta była odwołującej przedłużana. W dniu 16 marca 1977 r. odwołująca zawarła z (...)
w W. umowę o pracę na czas określony od 16 marca 1977 r. do 15 czerwca 1977 r.
na takich samych warunkach, jak poprzednio. Umowa ta była odwołującej przedłużana
do 30 września 1981 r. Od 1 maja 1979 r. stawka płacy zasadniczej odwołującej wynosiła 2.800 zł w 8 grupie zaszeregowania. Z dniem 1 października 1979 r. powierzono odwołującej stanowisko asystenta kierownika produkcji, zaś z dniem 16 czerwca 1980 r. stanowisko sekretarki grupy. W okresie od 28 sierpnia 1976 r. do 30 września 1981 r. w ramach stosunku pracy odwołująca otrzymywała wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę, na które składała się płaca zasadnicza oraz premie i dodatki wynikające z Układy Zbiorowego oraz Zarządzeniu nr 82 i 83 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9 listopada 1974 r. W ramach stosunku pracy odwołująca zawierała umowy o pełnienie funkcji I asystenta kierownika produkcji przy produkcjach filmowych, wynagradzane na podstawie pkt 3 umowy o pracę honorariami. W umowie z dnia 1 października 1979 r. wskazano, że za wykonanie powierzonej funkcji odwołująca otrzyma wynagrodzenie (honorarium) w wysokości 8.750 zł, zaś w umowie z dnia 28 lutego 1981 r. wynagrodzenie to określono na kwotę 9.660 zł. Odwołująca jako pracownik zespołów filmowych była oddelegowywana do konkretnej wytwórni do realizacji danego filmu. Jej wynagrodzenie, poza kwotą zasadniczą, zależało
od wysokości dodatku funkcyjnego, uzależnionego od stanowiska, rodzaju produkcji i czasu jej trwania. Honoraria były wypłacane ratami, zgodnie z postanowieniami umowy.

dowód:

-

umowy o pracę z dnia: 08.09.1976 r. i 29.03.1977 r.- k. 42, 44 cz. I akt ZUS,
k. 89-90 cz. III akt ZUS,

-

pisma przedłużające umowę o pracę- k. 43, 45-54, 56-63 cz. I akt ZUS, k. 108-121, 123-128 cz. III akt ZUS,

-

umowy o pełnienie funkcji z dnia: 01.10.1979 r. i 28.02.1981 r.- k. 64-69 cz. II akt ZUS, k. 91-97 cz. III akt ZUS,

-

pismo informujące o rozwiązaniu umowy o pracę z dnia 12.10.1981 r.- k. 129 cz. III akt ZUS,

-

zeznania odwołującej J. T.- 00:53:55-01:11:10, 01:19:06-01:21:40,

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. uwzględnił wynagrodzenie odwołującej wynikające z list płac z okresu jej zatrudnienia w (...) w W. od 1 stycznia 1979 r. do 30 września 1981 r.
w następującej wysokości: za rok 1979: płaca zasadnicza od 1 stycznia 1979 r. do 30 kwietnia 1979 r. w miesięcznej kwocie 2500 zł, płaca zasadnicza od 1 maja 1975 r. do 31 grudnia
1979 r. w miesięcznej kwocie 2.800 zł i wyrównanie w miesiącu kwietniu w kwocie 300 zł, za rok 1980: płaca zasadnicza od 1 stycznia 1980 r. do 31 sierpnia 1980 r. w miesięcznej kwocie 2.800 zł, płaca zasadnicza od 1 września 1980 r. do 30 września 1980 r. w kwocie 3.700 zł, płaca zasadnicza od 1 października 1980 r. do 30 listopada 1980 r. w miesięcznej kwocie 3.100 zł, płaca zasadnicza od 1 grudnia 1980 r. do 31 grudnia 1980 r. w kwocie
5.500 zł, wyrównanie we wrześniu w kwocie 600 zł, wyrównanie w grudniu w kwocie 300 zł, zaś za rok 1981: płaca zasadnicza od 1 stycznia 1981 r. do 30 września 1981 r. w miesięcznej kwocie 3.900 zł i rekompensata za wrzesień w kwocie 160 zł.

dowód:

-

pismo ZUS z dnia 09.02.2017 r.- k. 142,

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. dokonał hipotetycznego przeliczenia emerytury odwołującej z uwzględnieniem dla potrzeb ustalenia wysokości emerytury w podstawie wymiaru kapitału początkowego wynagrodzenia ubezpieczonej
z tytułu pełnienia funkcji asystenta kierownika produkcji w wysokości minimalnej wynikającej z zarządzenia nr 82 Ministra Kultury i Sztuki oraz w kwotach wynikających
z umów o pełnienie funkcji przy produkcji filmów za lata 1976-1981, zgodnie z żądaniem wskazanym w piśmie pełnomocnika odwołującej z dnia 31 maja 2017 r. Jak wynika
z hipotetycznego wyliczeniem, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego obliczony na podstawie zarobków z 10 kolejnych lat kalendarzowych od
1973 r. do 1982 r. wzrósł do 61,23%, zaś hipotetyczna wartość kapitału początkowego wyniosła 46.377,10 zł. Hipotetyczną wysokość emerytury po korekcie kapitału początkowego na dzień 9 czerwca 2015 r. ZUS wyliczył na kwotę 527,12 zł. Po waloryzacji od 1 marca 2016 r. hipotetyczna wysokość emerytury wyniosła 528,39 zł, zaś od dnia 1 marca 2017 r.: 530,71 zł.

dowód:

-

pismo ZUS z dnia 29.09.2017 r.- k. 217,

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów oraz zeznania świadków i odwołującej.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich forma i treść formalna nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadków M. P. i W. S.. Zeznania te były spójne, logiczne i wzajemnie ze sobą korespondowały. Ze względu na upływ czasu, świadkowie nie potrafili określić okresu, w którym J. T. pracowała w Rejonowym Urzędzie Telekomunikacyjnym w S.. Potwierdzili tylko,
że odwołująca była zatrudniona w tym Urzędzie i to przez dłuższy okres czasu. Podkreślili jednocześnie, że nie wiedzą, kiedy przyjęto ją do pracy i do kiedy pracowała. Zeznania świadków w niewielkim zatem stopniu przyczyniły się do wyjaśnienia okoliczności istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia.

Zeznania odwołującej J. T. Sąd uznał za wiarygodne częściowo. Odmówił bowiem waloru wiarygodności jej twierdzeniom o tym, że od 1 czerwca 1973 r. do
30 listopada 1973 r. pracowała w (...) w S.. Przeczy temu treść dokumentacji pracowniczej zgromadzonej w aktach osobowych, z której wynika, że w Urzędzie tym ubezpieczona była zatrudniona dopiero od 1 grudnia 1973 r. Odwołująca nie potrafiła wytłumaczyć, dlaczego w podaniu, w życiorysie
i w kwestionariuszu osobowym nie powołała się na wykonywanie pracy w Urzędzie
w okresie próbnym i swoje doświadczenie. Nie wyjaśniła też, dlaczego w umowie o pracę
z dnia 13 grudnia 1973 r. wskazano, że została przyjęta na 3- miesięczny okres próbny.
W pozostałym zakresie zeznania odwołującej Sąd uznał za wiarygodne, gdyż były spójne, logiczne i znalazły potwierdzenie w treści dokumentów, które posłużyły Sądowi do ustalenia stanu faktycznego sprawy.

Sąd rozważył, co następuje:

Odwołanie od zaskarżonej decyzji z dnia 11 września 2015 r. zasługiwało
na częściowe uwzględnienie. Postępowanie zaś w zakresie odsetek objętych żądaniem odwołania od decyzji z dnia 10 listopada 2015 r. podlegało umorzeniu.

Spór w tej sprawie, jak wskazał Sąd Apelacyjny, dotyczył okoliczności związanych
z zatrudnieniem odwołującej J. T. w okresie od 1 czerwca 1973 r. do 30 listopada 1973 r. w (...)w S., który nie został jej uwzględniony przez organ rentowy przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego. Koncentrował się też wokół kwestii przyjęcia przez ZUS wynagrodzenia minimalnego jako podstawy obliczenia kapitału początkowego za okres pracy odwołującej w (...)od 2 lipca 1975 r. do 27 sierpnia 1976 r. W tym zakresie jednak
Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego w sprawie IV U 1009/15 co do trafności zaskarżonej decyzji w przedmiotowym zakresie. Kwestia sporna dotyczyła również nie uwzględnienia w kapitale początkowym wynagrodzenia uzyskiwanego przez odwołującą z umów zlecenia zawieranych przez nią z (...)w W. w okresie od 28 sierpnia 1976 r. do 30 września 1981 r., a ponadto odsetek od wypłaconego świadczenia, których ZUS odmówił ubezpieczonej w zaskarżonej decyzji z dnia 10 listopada 2015 r.

Z uwagi na to, że Sąd Apelacyjny potwierdził prawidłowość stanowiska Sądu Okręgowego w zakresie zasadności zaskarżonej decyzji jeżeli chodzi o zatrudnienie odwołującej w (...) i przyjęcia przez organ rentowy do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia wynagrodzenia minimalnego ubezpieczonej za okres tego zatrudnienia, to niniejsze postępowanie dotyczyło trzech pozostałych kwestii.

Odnośnie kwestii związanych z zatrudnieniem odwołującej w okresie od 1 czerwca 1973 r. do 30 listopada 1973 r. w (...) w S. stwierdzić należy, że w tym zakresie odwołanie od zaskarżonej decyzji z dnia 11 września 2015 r. podlegało oddaleniu.

Zgodnie z zaleceniami Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy w tej części przy ponownym rozpoznaniu sprawy miał przesłuchać świadków i odwołującą na okoliczność daty początkowej zatrudnienia ubezpieczonej w(...)
w S., ponieważ organ rentowy uwzględnił jej okres pracy w tym urzędzie dopiero
od dnia 1 grudnia 1973 r. Odwołująca tymczasem wskazała, że już od 1 czerwca 1973 r.
do 30 listopada 1973 r. była tam zatrudniona na okres próbny. Celem przesądzenia tej kwestii, Sąd Apelacyjny nakazał poddać analizie pisma, jakie odwołująca kierowała do pracodawcy.

Analiza akt osobowych odwołującej prowadzi do wniosku, że z prośbą o przyjęcie
do pracy w (...)w S. do Dyrektora (...) w Z. ubezpieczona J. Ś. wystąpiła
w dniu 12 listopada 1973 r. Na podaniu tym znajduje się adnotacja Dyrektora Rejonu
T. W., wyrażającego zgodę na przyjęcie odwołującej do pracy na stanowisko telefonistki od 1 grudnia 1973 r. Treść tego pisma przeczy twierdzeniom ubezpieczonej,
że w (...)tym pracowała już od 1 czerwca 1973 r. do 30 listopada 1973 r. W tej samej dacie, tj. w dniu 12 listopada 1973 r., J. Ś. napisała życiorys. Kwestionariusz osobowy odwołująca wypełniła natomiast w dniu 21 listopada 1973 r. W aktach osobowych znajduje się również zaświadczenie lekarza medycyny przemysłowej z dnia 19 listopada
1973 r. o zdolności ubezpieczonej do pracy na stanowisku telefonistki. Jest też deklaracja
o przyjęciu do wiadomości przez nowo przyjętego pracownika przepisów w zakresie ochrony własności społecznej, dyscypliny pracy i innych obowiązujących przepisów z datą 3 grudnia 1973 r. W tej samej dacie odwołująca podpisała dwa oświadczenia, a mianowicie
o znajomości treści Zarządzenia Wewnętrznego Nr 4 Ministra Łączności z dnia 24 stycznia 1962 r. w sprawie wprowadzenia instrukcji o ochronie tajemnicy służbowej i postępowaniu
z dokumentami poufnymi w jednostkach organizacyjnych resortu łączności oraz wyciągu
z ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r., a także o zachowaniu w tajemnicy wszelkich wiadomości powziętych w związku z wykonywaniem obowiązków na zajmowanym stanowisku stanowiących tajemnicę państwową lub służbową w czasie trwania stosunku służbowego,
jak i po jego rozwiązaniu, jak również o zapoznaniu się z całokształtem zagadnień BHP
w zakładzie, a w szczególności na przydzielonym jej stanowisku pracy. W aktach osobowych zalega pismo Naczelnika (...)w Z. stwierdzające,
że odwołująca zostaje przyjęta do (...)w Z. z dniem 1 grudnia 1973 r. w charakterze telefonistki, na którym proponuje się jej 4 grupę zaszeregowania. Jest też umowa o pracę
z dnia 13 grudnia 1973 r., w której podano, że ubezpieczona zostaje przyjęta do pracy
w(...) w S. z miejscem pracy w (...) Z.na 3- miesięczny okres próbny, a po jego upływie na czas nieograniczony
na stanowisku telefonistki od dnia 1 grudnia 1973 r. Przesłuchani świadkowie M. P. i W. S. potwierdzili fakt pracy odwołującej w (...)w S.. Jednocześnie wskazali, że z uwagi na upływ czasu nie są w stanie podać daty przyjęcia odwołującej do pracy i ustania tego zatrudnienia. Świadkowie nie wskazali na żadne okoliczności, które mogłyby obalić treść dokumentacji pracowniczej zgromadzonej w aktach osobowych. Biorąc więc pod uwagę w szczególności datę podania o pracę, jak również datę samej umowy o pracę stwierdzić należało,
że twierdzenia odwołującej o zatrudnieniu w (...)już od 1 czerwca 1973 r. do
30 listopada 1973 r. nie były zasadne. W oparciu o zgromadzoną dokumentacje pracowniczą
z całą stanowczością należy stwierdzić, że w (...)
w S. odwołująca pracowała od 1 grudnia 1973 r. do 1 lipca 1975 r.

W tej zatem części odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie i Sąd je oddalił
na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., o czym orzekł w punkcie 2 wyroku.

W odwołaniu ubezpieczona zakwestionowała też odmowę przyjęcia przez ZUS przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego, a w konsekwencji emerytury wynagrodzenia
z umów zlecenia o funkcję, jakie zawierała z(...) w W. w okresie od 28 sierpnia 1976 r. do 30 września 1981 r.
W odniesieniu do wynagrodzenia osiąganego przez ubezpieczoną w tym czasie
Sąd Apelacyjny stwierdził, że we wcześniejszym postępowaniu istota sprawy nie została rozpoznana. Podał, że w związku z tym należy rozstrzygnąć, jakiego rodzaju umowy
w istocie odwołująca zawierała oraz poddać treść tych umów i wynagrodzenie uzyskiwane na ich podstawie ocenie w świetle obowiązujących w tamtym czasie przepisów
z uwzględnieniem zarządzenia Nr 82 i 83 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9 listopada 1974 r., ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę
na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. i poprzedzającego je rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Pracy
i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r. w sprawie obliczania postawy wymiaru emerytury lub renty, zasiłków z ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek
na ubezpieczenie społeczne, a także stanu prawnego, którego dotyczy uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1984 r. (III UZP 1/84). Sąd Apelacyjny wskazał, że dopiero
po ustaleniu, jakiego rodzaju umowy odwołująca zawierała należy ocenić, czy honoraria
w świetle właściwych przepisów stanowiły podstawę wymiaru składki i w konsekwencji,
czy powinny być uwzględnione przy obliczeniu wysokości należnej jej emerytury. Podkreślił też, że z uzasadnienia zaskarżonej decyzji z dnia 11 września 2015 r. nie wynika, które składniki wynagrodzenia wyszczególnione na załączonych listach płac organ rentowy zaliczył przy obliczaniu kapitału początkowego, a które nie.

W związku z powyższym, w toku tego postępowania Sąd zwrócił się do ZUS
o podanie dokładnej informacji w tym zakresie, a mianowicie wskazanie, które składniki wynagrodzenia wyszczególnione w listach płac zostały uwzględnione odwołującej przy ustalaniu wysokości kapitału. W piśmie z dnia 9 lutego 2017 r. organ rentowy przedstawił stosowne zestawienie (k. 142).

Jeżeli chodzi o obowiązujące przepisy w przedmiotowym zakresie, to zostały one powołane w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1984 r., III UZP 1/84 (OSNC 1984/11/189), mającej moc zasady prawnej. Zgodnie z uchwałą, doliczenie
do podstawy wymiaru emerytury i renty dochodów z tytułu umowy o dzieło za realizację
i opracowanie filmów stosownie do § 6 ust. 4 zarządzenia nr 2 Ministra Kultury i Sztuki oraz Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 13 maja 1981 r. w sprawie dopłat za okres urlopu wypoczynkowego i choroby oraz zasad obliczania podstawy emerytur i rent
dla niektórych grup pracowników zatrudnionych przy realizacji i opracowaniu filmów
(Dz. Urz. Min. Kultury i Sztuki Nr 3. poz. 19) następuje wówczas, gdy wynagrodzenie pracownika z tytułu umowy o pracę jest niższe niż 15.000 zł. W takiej tylko sytuacji kwota podstawy wymiaru emerytury i renty nie może przekraczać 15.000 zł. Uchwała ta dotyczyła wprawdzie kwestii dopłat za okres urlopu wypoczynkowego i choroby oraz zasad obliczania podstawy wymiaru emerytur i rent dla niektórych grup pracowników zatrudnionych przy realizacji i opracowaniu filmów, ale na kanwie tego problemu Sąd Najwyższy dokonał analizy przepisów, które mają zastosowanie w niniejszej sprawie. Odwołująca była bowiem pracownikiem zatrudnionym przy realizacji i opracowywaniu filmów. W umowach o pracę zawieranych z (...) w W. podano, że odwołująca będzie otrzymywała wynagrodzenie płatne w sposób i na warunkach przewidzianych Układem Zbiorowym Pracy dla (...) z dnia
31 grudnia 1974 r., a mianowicie stawkę płacy zasadniczej (pkt 1) oraz premie i dodatki
na zasadach i warunkach określonych w przepisach o wynagrodzeniu, układzie zbiorowym pracy i Zarządzeniu nr 82 i 83 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9 listopada 1974 r. (pkt 3).
W ramach stosunku pracy odwołująca zawierała umowy o pełnienie funkcji I asystenta kierownika produkcji przy produkcjach filmowych, wynagradzane na podstawie pkt 3 umowy o pracę honorariami. Jak stwierdził Sąd Najwyższy, w podstawie wymiaru emerytury i renty takiej grupy pracowników uwzględnia się oprócz wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę zawartej z przedsiębiorstwem kinematografii podległym Ministrowi Kultury i Sztuki także dochody z tytułu odpowiednich umów o dzieło lub zlecenia. Jak podkreślił, podstawa wymiaru emerytury i renty obliczona przy zastosowaniu ust. 1 i 2 § 6 zarządzenia
nr 2 Ministra Kultury i Sztuki oraz Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 13 maja 1981 r. w sprawie dopłat za czas urlopu wypoczynkowego i choroby oraz zasad obliczania podstawy wymiaru emerytur i rent dla niektórych grup pracowników zatrudnionych przy realizacji i opracowaniu filmów (Dz. Urz. Min. Kultury i Sztuki Nr 3, poz. 19) nie może być wyższa niż 15.000 zł. Ograniczenie to nie występuje, gdy wynagrodzenie z tytułu umowy
o pracę zawartej z przedsiębiorstwem kinematografii podległym Ministrowi Kultury i Sztuki, wchodzące do podstawy wymiaru, przekracza tę kwotę. W takiej bowiem sytuacji podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi to wynagrodzenie. Jeżeli zaś jest niższe, to dolicza się do niego honoraria.

Zarządzenie nr 2 wydane zostało w związku z art. 17 ust. 7 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (poprzednio: ustawa z dnia
23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu pracowników i ich rodzin) i § 3 ust. 2 pkt 3 znowelizowanego rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r. w sprawie obliczania podstawy wymiaru emerytury lub renty (...) (Dz. U. Nr 35,
poz. 246 ze zm.). W przepisie § 3 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia wskazano, że za zarobek
w gotówce uważa się również wynagrodzenie i nagrody wypłacane własnym pracownikom
z tytułu umów o dzieło lub umów zlecenia związanych z przygotowaniem, realizacją
i rozpowszechnianiem filmów - na zasadach określonych odrębnymi przepisami. Paragraf
6 ust. 1 powołanego wyżej zarządzenia nr 2 wymienia, jakie dochody z tytułu umów o dzieło lub zlecenia i z jakiego okresu podlegają wliczeniu do podstawy wymiaru emerytury i renty. Natomiast w ust. 4 tego paragrafu stwierdzono, że podstawa wymiaru emerytury i renty obliczona przy zastosowaniu ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż 15.000 zł. Przepis § 6 ust. 4 zarządzenia nr 2 może zatem uwzględniać tylko sytuacje, gdy wynagrodzenie z tytułu takiej umowy o pracę jest niższe niż 15.000 zł. W takim przypadku następuje doliczenie dochodów z tytułu umowy o dzieło lub zlecenia w kwocie uzupełniającej podstawę wymiaru do
15.000 zł. Skoro w przepisie tym wprowadzono możliwość doliczania do zarobków tej grupy pracowników dochodów z umowy o dzieło lub zlecenia, jednocześnie zakreślając górną granicę podstawy wymiaru emerytury i renty na kwotę 15.000 zł, to nie może on dotyczyć innych sytuacji. Taka sama zasada obliczania podstawy wymiaru emerytury i renty dla tej grupy pracowników obowiązywała pod rządami zarządzenia Ministra Kultury i Sztuki oraz Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 2 listopada 1972 r. oraz zarządzenia nr 1
z dnia 2 kwietnia 1976 r. tych Ministrów.

W podstawie wymiaru kapitału początkowego uwzględnia się zatem honoraria wypłacane pracownikom kinematografii za realizację i opracowanie filmów w okresie przypadającym między dniem 1 stycznia 1972 r. a 31 grudnia 1984 r. pod warunkiem,
że kwota rocznego wynagrodzenia ze stosunku pracy była niższa niż 180.000 zł (15.000 zł
x 12 miesięcy), z tym, że łączna kwota nie może przekroczyć 180.000 zł. Ten warunek
w niniejszej sprawie został spełniony. Jeżeli natomiast wynagrodzenie ze stosunku pracy
za dany rok kalendarzowy było wyższe niż 180.000 zł, honoraria nie podlegają uwzględnieniu w podstawie wymiaru.

Biorąc pod uwagę wykładnię zaprezentowaną przez Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 21 marca 1984 r. (III UZP 1/84) oraz analizując przepisy dotyczące grupy zawodowej, do której należała odwołująca stwierdzić należało, że wypłacane jej honoraria podlegały uwzględnieniu w wysokości kapitału początkowego. Stawki tych honorariów zostały określone przepisami w odniesieniu do konkretnej funkcji. Mowa tu o załączniku
nr 5 do zarządzenia nr 82 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9 listopada 1974 r., określającym zasady i stawki wynagrodzeń z tytułu umów zlecenia na pełnienie funkcji w grupie produkcyjnej filmu. Funkcje zaś I asystenta kierownika produkcji i sekretarki grupy nie były sporne, ponieważ wynikały z treści dokumentacji pracowniczej. Jak podano
w § 5 wskazanego wyżej załącznika nr 5, wynagrodzenia wypłacane z tytułu umów zlecenia podlegają opodatkowaniu podatkiem od wynagrodzeń na podstawie przepisów art. 4 ust. 2
i art. 11 ustawy z dnia 4 lutego 1949 r. o podatku od wynagrodzeń (Dz. U. Nr 7, poz. 41 ze zm.).

W tym zakresie odwołanie było uzasadnione i Sąd je uwzględnił, mając na uwadze hipotetyczne wyliczenie kapitału początkowego dokonane przez ZUS i jego wskaźnik,
na którego wysokość miały wpływ zarobki odwołującej z 10 lat kalendarzowych od 1973 r. do 1982 r., a zatem wynagrodzenie i honoraria, jakie ubezpieczona otrzymywała z tytułu zatrudnienia w (...)w W.
i zawierania z tym Przedsiębiorstwem umów o pełnienie funkcji.

Sąd zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o hipotetyczne przeliczenie emerytury odwołującej z uwzględnieniem dla potrzeb ustalenia wysokości emerytury
w podstawie wymiaru kapitału początkowego wynagrodzenia ubezpieczonej z tytułu pełnienia funkcji asystenta kierownika produkcji w wysokości minimalnej wynikającej
z zarządzenia nr 82 Ministra Kultury i Sztuki oraz w kwotach wynikających z umów
o pełnienie funkcji przy produkcji filmów za lata 1976-1981, zgodnie z żądaniem wskazanym w piśmie pełnomocnika odwołującej z dnia 31 maja 2017 r. (k. 168-170). Zgodnie
z hipotetycznym wyliczeniem, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego obliczony na podstawie zarobków z 10 kolejnych lat kalendarzowych
od 1973 r. do 1982 r. wzrósł do 61,23%, zaś hipotetyczna wartość kapitału początkowego wyniosła 46.377,10 zł. Hipotetyczną wysokość emerytury po korekcie kapitału początkowego na dzień 9 czerwca 2015 r. ZUS wyliczył na kwotę 527,12 zł. Po waloryzacji od 1 marca 2016 r. hipotetyczna wysokość emerytury wyniosła 528,39 zł, zaś od dnia 1 marca 2017 r.: 530,71 zł. Wyliczenia tego pełnomocnik odwołującej ani też sama ubezpieczona
nie kwestionowali.

Sąd zmienił więc zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującej prawo
do przeliczenia emerytury od dnia 9 czerwca 2015 r., tj. od nabycia uprawnień,
z uwzględnieniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynoszącego 61,23% oraz wartości kapitału początkowego w wysokości 46.377,10 zł,
a obliczonej na podstawie zarobków z dziesięciu kolejnych lat kalendarzowych, tj. z lat 1973-1982, przy przyjęciu z tytułu zatrudnienia w (...)w W. od 28 sierpnia 1976 r. do 30 września 1981 r. wynagrodzenia wynikającego z umowy o pracę oraz umowy o pełnienie funkcji.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów oraz
art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd orzekł, jak w punkcie 1 wyroku.

Wobec cofnięcia odwołania od decyzji z dnia 10 listopada 2015 r. w zakresie odsetek, postępowanie w tej części zostało umorzone na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. Zgodnie
z powołanym przepisem, Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne (punkt 3 wyroku).

W toku postępowania pełnomocnik odwołującej złożył wniosek o wypłatę odsetek od wyrównania, jakie będzie się należało odwołującej. Sąd nie mógł orzekać w przedmiocie tych odsetek, gdyż nie został przeprowadzony w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym tryb przewidziany przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z FUS. Brak jest zatem instrumentu inicjującego i dopuszczającego postępowanie sądowe, którym w zakresie ubezpieczeń społecznych jest odwołanie od decyzji organu rentowego. W orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że dochodzenie przed sądem prawa
do świadczenia (również odsetek od przyznanego świadczenia) z ubezpieczenia społecznego, które nie było przedmiotem decyzji organu rentowego, jest niedopuszczalne, z wyjątkiem przewidzianym w art. 477 ⁹ § 4 k.p.c., a treść decyzji, od której wniesiono odwołanie, wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu (por. postanowienie SN z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNP 2000/15/601; wyrok SN z dnia 23 listopada 1999 r.,
II UKN 204/99, OSNP 2001/5/169). Skoro więc w zakresie odsetek właściwa jest w pierwszej kolejności droga administracyjna przed organem rentowym, a postępowanie przed sądem
nie może zastąpić obligatoryjnych procedur przesądowych, zasadnym było nowe żądanie dotyczące wypłaty odsetek od przysługującego wyrównania świadczenia przekazać według właściwości do rozpoznania organowi rentowemu na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c.
(punkt 4 wyroku).

W punkcie 5 wyroku Sąd stwierdził odpowiedzialność organu rentowego
za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W tej mierze miał
na uwadze przepis art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Na etapie postępowania sądowego nie pojawiły się żadne inne dowody poza tymi, na które odwołująca powołała się wnosząc odwołanie
od zaskarżonych decyzji. Sąd uznał, że przesądzenie spornej kwestii odnośnie wynagrodzenia odwołującej z umów zlecenia (honorariów) możliwe było już na etapie postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym. Zakład ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji z powodu błędu, jakiego się dopuścił. Błędem bowiem w rozumieniu obowiązujących regulacji jest także błędna interpretacja przepisów prawa. Jak wskazuje się w literaturze, błąd organu rentowego polega na rozbieżności pomiędzy treścią jego orzeczenia a stanem uprawnień rzeczywiście posiadanych przez zainteresowanego. Do stwierdzenia błędu nie jest konieczna (jest obojętna) kwestia subiektywnego przeświadczenia, czy winy. Chodzi o błąd w znaczeniu obiektywnym. Błąd organu rentowego obejmuje sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy
do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Za błąd organu rentowego uważa się również naruszenie prawa wskutek niewłaściwej wykładni obowiązujących przepisów (por. uchwała SN z dnia 26 listopada 1997 r., III ZP 40/97, OSNAPiUS 1998/14/429). Organ rentowy przyjął taką interpretacje przepisów, że honoraria nie podlegają uwzględnieniu w podstawie wymiaru kapitału początkowego pomimo,
że w toku sprawy przedłożone zostały kserokopie pouczeń: „Składniki przychodu pracowników podlegające wliczeniu do podstawy wymiaru świadczeń emerytalno- rentowych oraz kapitału początkowego” (według stanu prawnego obowiązującego do dnia 31 grudnia 1998 r.), Warszawa 2003, w których wyraźnie wskazano na honoraria. W pouczeniach podano, że honoraria przyjmuje się do wyliczenia kapitału początkowego. Potwierdza to tylko błąd organu rentowego w interpretacji przepisów prawa, jakie miały zastosowanie w sprawie.

O kosztach zastępstwa procesowego odwołującej Sąd orzekł w punkcie 6 wyroku, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, w oparciu o przepisy
art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz odwołującej kwotę 180,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,
Sąd miał na uwadze przepis § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.), jakie obowiązywało w dacie wniesienia odwołania, tj. w dniu
14 października 2015 r.

(...)

(...)

-

(...)

-

(...)

-

(...)

(...)