Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2018 r. w Szczecinie

sprawy Z. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 maja 2017 r. sygn. akt VI U 744/16

oddala apelację.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko del. SSO Gabriela Horodnicka-

Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 528/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z 25 lipca 2016 r. odmówił Z. J. prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego argumentując, że udowodniła jedynie 18 lat i 4 dni okresu pracy jako nauczyciel zamiast wymaganych 20 lat oraz 28 lat, 3 miesiące i 26 dni ogólnego stażu pracy zamiast wymaganych 30 lat.

Ubezpieczona w odwołaniu od decyzji wniosła o jej zmianę i przyznanie prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. W toku procesu uznał, że Z. J. legitymuje się wymaganym 30-letnim ogólnym stażem pracy.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 25 maja 2017 r. oddalił odwołanie.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że Z. J., ur. (...)
w dniu 27 czerwca 2016 r. złożyła w ZUS O/S. wniosek o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W dacie złożenia wniosku łączny staż ubezpieczeniowy Z. J. wynosił co najmniej 30 lat.

Uchwałą Rady Gminy W. z 11 lipca 2008 r., na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz art. 14a ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991 r. w związku z § 1 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 10 stycznia 2008 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania, z dniem 1 sierpnia 2008 r. w S. zorganizowano Punkt Przedszkolny z siedzibą w Szkole Podstawowej w S.. Punkt Przedszkolny został zorganizowany w ramach realizacji projektu (...) na podstawie wniosku o numerze (...) współfinansowanego ze Środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. W załączniku do uchwały Rada Gminy W. określiła sposób organizacji punktu przedszkolnego, wskazując m.in., że jest on czynny od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00 do 15.00 (z wyjątkiem dni wolnych od pracy oraz okresu od 1 lipca do 10 sierpnia), a zajęcia z zakresu realizacji podstawy programowej są w nim prowadzone przez 3 godziny dziennie. Określono też, że punktem kieruje Koordynator Projektu – Dyrektor Szkoły Podstawowej w S., a w czasie zajęć opiekę nad dziećmi sprawuje nauczyciel oraz pomoc nauczyciela. Ponadto wskazano, że w zakresie zatrudniania i wynagradzania nauczycieli w punkcie przedszkolnym stosuje się przepisy dotyczące nauczycieli zatrudnianych w pozostałych placówkach oświatowych prowadzonych przez Gminę W..

Z. J. w okresie od 1 września 2009 r. do 31 grudnia 2009 r. była zatrudniona w punkcie przedszkolnym (...) w S. na stanowisku nauczyciela wychowania przedszkolnego w wymiarze 25/25 etatu. Za ten okres otrzymała świadectwo pracy wydane przez Wójta Gminy W., w którym wskazano, że jej pracodawcą był w tym czasie Urząd Gminy W., punkt przedszkolny (...) w S.. Pracę w tym samym miejscu, w takim samym wymiarze czasu pracy i w takim samym charakterze wykonywała także w okresie od 1 do 31 stycznia 2010 r. Za ten okres otrzymała jednak świadectwo pracy wydane przez Szkołę Podstawową w S., w którym wskazano, że była zatrudniona w Szkole Podstawowej w S., Punkcie Przedszkolnym w S.. W dniu 4 stycznia 2010 r. Z. J. i Gmina W. zawarły umowę zlecenia nr (...), na mocy której Z. J. zobowiązała się do przeprowadzenia na zlecenie Gminy W. 4 godzin dziennie zajęć dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych oraz innych zadań zleconych przez koordynatora w ramach projektu (...) współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. W umowie wskazano, że będzie ona wykonywana w okresie od 1 lutego 2010 r. do 31 grudnia 2011 r., a Z. J. otrzyma wynagrodzenie w wysokości 2720,16 zł brutto miesięcznie. Strony faktycznie wykonywały powyższą umowę zlecenia zgodnie z jej treścią przez cały wskazany w niej okres. Z. J. została zgłoszona za ten czas do ubezpieczeń społecznych. W dacie składania w ZUS wniosku o nauczycielskie świadczenia kompensacyjne Z. J. nie była nigdzie zatrudniona w oparciu o umowę o pracę.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne oraz na podstawie art. 2 pkt 1 lit. a w zw. z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. Nr 97, poz. 800 ze zm.) Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd orzekający ostatecznie wskazał, że w rozpoznawanej sprawie ocenie podlegał wyłącznie charakter prawny punktu przedszkolnego w S., w którym swoją pracę w latach 2010-2011 wykonywała Z. J.. Od rozstrzygnięcia tej kwestii uzależniona była bowiem możliwość zaliczenia ubezpieczonej pracy wykonywanej
w punkcie przedszkolnym w okresie od 1 lutego 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. do stażu pracy nauczycielskiej w rozumieniu przepisów powyższej ustawy, a w konsekwencji ustalenie, że ubezpieczona spełniła ostatnią wymaganą przesłankę od przyznania prawa do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, tj. że w dacie złożenia wniosku o ich przyznanie legitymowała się 20-letnim okresem wykonywania pracy w jednostkach wskazanych w ustawie.

W ocenie sądu pierwszej instancji z treści znajdujących się w aktach sprawy dokumentów wynika jednoznacznie, iż punkt przedszkolny w S. nie był
w spornym okresie publicznym czy niepublicznym przedszkolem. Jak bowiem wynika
z uchwały nr (...) Rady Gminy W. z 11 lipca 2008 r. został utworzony na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz art. 14a ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991 r. w związku z § 1 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 10 stycznia 2008 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania. Wskazane zaś rozporządzenie zostało wydane w oparciu o delegację ustawową do jego wydania zamieszczoną w art. 14 ust. 7 ustawy o systemie oświaty, w którym przewidziano: minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje innych form wychowania przedszkolnego, warunki tworzenia i organizowania tych form wychowania przedszkolnego, sposób ich działania oraz minimalny dzienny wymiar godzin świadczonego przez te formy nauczania, wychowania i opieki, uwzględniając, w szczególności konieczność dostosowania form wychowania przedszkolnego do sytuacji i potrzeb lokalnych, a także możliwość prowadzenia zajęć tylko w niektóre dni tygodnia. W rozporządzeniu zaś (Dz.U. Nr 7, poz. 38), w § 1 wyraźnie wskazano, iż wychowanie przedszkolne może być prowadzone w następujących, innych niż przedszkola i oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, formach: 1) zespołach wychowania przedszkolnego, w których zajęcia są prowadzone w niektóre dni tygodnia; 2) punktach przedszkolnych, w których zajęcia prowadzone są przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący.

Treść rozporządzenia w ocenie Sądu Okręgowy rozstrzyga wątpliwości co do tego, czy można utożsamiać punkt przedszkolny, w którym pracowała ubezpieczona od 1 lutego 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. z przedszkolem w rozumieniu ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Punkty przedszkolne, nawet jeśli są tworzone przez gminy, nie są bowiem jednostkami, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy
o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, gdyż nie są przedszkolami, lecz innymi formami wychowania przedszkolnego. Co za tym idzie, zatrudnienie w nich nie może być brane pod uwagę przy obliczaniu stażu pracy nauczycielskiej w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, która nakazuje brać pod uwagę wyłącznie okresy pracy w przedszkolach, a nie w innych formach wychowania przedszkolnego. Bez znaczenia prawnego pozostawały przy tym okoliczności, na które powoływała się Z. J., tj. że faktycznie wykonywała pracę nauczyciela i była wynagradzana jak nauczyciel. Jak już bowiem wskazano na wstępie, w tym przypadku znaczenie ma bowiem wyłącznie nie tyle rodzaj pracy, co miejsce jej wykonywania.

Mając na uwadze powyższe, sąd pierwszej instancji uznał, iż w dacie wydania zaskarżonej decyzji ubezpieczona nie wykazała, że legitymuje się wymaganym okresem pracy nauczycielskiej, wykonywanej w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych.

Apelację od wyroku złożyła ubezpieczona, która zarzuciła wyrokowi:

1) naruszenie prawa materialnego, art. 2 ust. l ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych polegające na niewłaściwej wykładni i zastosowaniu przez wadliwe przyjęcie, że zatrudnienie w punkcie przedszkolnym w charakterze nauczyciela wychowania przedszkolnego nie stanowi spełnienia warunków wynikających z ustawy;

2) naruszenie prawa materialnego, art. 2 ust. 1 ustawy o systemie oświaty polegające na niewłaściwej wykładni i niezastosowaniu przez błędne przyjęcie, że punkt przedszkolny nie jest formą przedszkola w rozumieniu przywołanego przepisu ustawy o systemie oświaty; a w konsekwencji:

3) naruszenie szeregu przepisów Konstytucji RP, w szczególności w zakresie art. 32 ustawy zasadniczej skutkujące nabyciem innych uprawnień, pomimo wykonywania takiej samej pracy w charakterze nauczyciela wychowania przedszkolnego;

4) naruszenie prawa pracy w zakresie, w jakim reguluje zasady równego traktowania
w zatrudnieniu, w szczególności w zakresie w jakim uzależnia nabycie uprawnień wynikających z ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych.

Wskazując na powyższe, apelująca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przyznanie wnioskowanego świadczenia, ewentualnie, uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy zastosował w sprawie prawidłowe przepisy zarówno prawa materialnego, jak i procesowego, a następnie wydał prawidłowy wyrok. W szczególności prawidłowo wyinterpretował, że ubezpieczona Z. J. nie posiada wymaganego stażu pracy nauczycielskiej, wykonywanej w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, co skutkuje brakiem prawa do wnioskowanego świadczenia. Sąd Apelacyjny w całości podziela ustalenia i rozważania prawne Sądu Okręgowego.

Na wstępie przypomnieć należy, że nabycie prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego jest możliwe tylko w przypadku spełniania w dacie wydania decyzji łącznie wszystkich warunków, o których stanowi art. 4 ust. 1 ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. z 2009 r., poz. 800 ze zm.; dalej jako „ustawa”), tj. wymaganego wieku, stażu ubezpieczeniowego oraz wykazania rozwiązania stosunku pracy. Podkreślić należy, że w razie negatywnej oceny choćby jednej z wymienionych wyżej przesłanek, prawo do świadczenia nie powstaje.

W niniejszej sprawie rozstrzygnięcia wymagała jedynie kwestia osiągnięcia przez wnioskodawczynię odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego, tj. przesłanki legitymowania się 20-letnim stażem wykonywania pracy nauczycielskiej w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy. Nauczycielem w rozumieniu art. 2 pkt 1 jest nauczyciel, wychowawca i inny pracownik pedagogiczny zatrudniony w publicznych i niepublicznych przedszkolach, szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach,
o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Zatrudnienie nauczyciela w placówce innej, niż wymienione w art. 2 pkt 1 ustawy, nie powoduje uprawnienia do uzyskania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego (wyrok Sądu Najwyższego z 18 maja 2017 r., sygn. akt II UK 235/16). Bez znaczenia w tym kontekście pozostaje fakt posiadania statusu nauczyciela w rozumieniu przepisów Karty Nauczyciela, który nie stanowi a priori o prawie do przedmiotowego świadczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego z 27 stycznia 2016 r., sygn. akt III AUa 889/15, Lex nr 1992928).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że Z. J. nie spełniła przesłanki wymaganego 20-letniego okresu pracy nauczycielskiej, bowiem w spornym – brakującym do wymaganego stażu – okresie zatrudnienia, nie wykonywała pracy w placówce wskazanej w art. 2 pkt 1 ustawy. Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności treści znajdujących się w aktach sprawy dokumentów, sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że punkt przedszkolny w S. nie był w rozpatrywanym okresie publicznym lub niepublicznym przedszkolem w rozumieniu przepisów ustawy. Przypomnieć należy, że Sąd Okręgowy ustalił, iż wskazany punkt przedszkolny został utworzony na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz art. 14a ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991 r. w zw. z § 1 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 10 stycznia 2008 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (wydane w oparciu o delegację ustawową z art. 14 ust. 7 ustawy o systemie oświaty). Sąd trafnie zwrócił uwagę, że wskazane rozporządzenie w § 1 pkt 2 zalicza punkty przedszkolne, w których zajęcia prowadzone są przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący do innych niż przedszkola i oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, form wychowania przedszkolnego. Wobec brzmienia powyższej regulacji oraz zestawienia jej z treścią art. 4 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 2 pkt 1 stwierdzić należało, że okres zatrudnienia Z. J. w punkcie przedszkolnym w S. nie mógł zostać uwzględniony przy ustalaniu stażu pracy nauczycielskiej w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Z powyższego przepisu wynika bowiem jednoznacznie, że do 20-letniego stażu pracy mogą zostać zaliczone wyłącznie okresy pracy w przedszkolach, nie zaś również w innych formach wychowania przedszkolnego. W tym miejscu dodatkowo wskazać należy, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych – a więc także przepisy ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych – mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co oznacza, że instytucje o charakterze wyjątkowym (w tym świadczenia kompensacyjne) nie mogą podlegać wykładni rozszerzającej, prowadzącej do objęcia zakresem ich zastosowania sytuacji nie wymienionych wprost w przepisach ustawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 12 lipca 2011 r., II UK 2/11, Lex nr 989128).

Odnosząc się do oceny podniesionego przez apelującą zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów Konstytucji RP oraz prawa pracy w zakresie regulującym prawa obywateli do ochrony przed nierównym traktowaniem ze strony państwa i dyskryminacją, Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że kwestia podmiotowego zróżnicowania uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, wynikająca z warunku wykonywania pracy w jednostkach wymienionych w art. 2 pkt 1 ustawy była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który m.in. w wyroku z 3 lutego 2012 r. (II UK 126/11, Lex nr 1165821) wyjaśnił, że prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nie zostało określone w Konstytucji i jej art. 32 (zasada równości wobec prawa; zakaz dyskryminacji jednostki) i nie może stanowić podstawy prawnej do jego przyznania. Ponadto wskazać należy, że w wyroku z 4 czerwca 2013 r., sygn. akt SK 49/12, (OTK-A 2013/5/56) Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 2 pkt 1 ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (w zakresie, w jakim nie uwzględnia wśród uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego instruktorów praktycznej nauki zawodu, zatrudnionych w innych jednostkach niż wskazane w tym przepisie) jest zgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 oraz z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Sąd pierwszej instancji zatem nie naruszył powołanych w apelacji przepisów; skoro Z. J. nie legitymuje się 20-letnim stażem pracy w placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy, to nie spełnia łącznie wszystkich warunków uprawniających do przyznania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonej.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko del. SSO Gabriela Horodnicka-

Stelmaszczuk