Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 października 2018 r.

Sąd Rejonowy w Ciechanowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Lidia Grzelak

Protokolant st. sekr. sąd. Jolanta Dziki

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2018 r. w Ciechanowie

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko (...) Towarzystwo (...) S.A. w W.

o zapłatę 8111,85 zł

I powództwo oddala;

II zasądza od powódki J. S. na rzecz pozwanego (...) Towarzystwo (...) S.A. w W. kwotę 1817,00 zł ( jeden tysiąc osiemset siedemnaście złotych ) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 63/18

UZASADNIENIE

Powódka J. S. wniosła w dniu 8 stycznia 2018 r. ( data stempla operatora pocztowego ) do Sądu Rejonowego w Ciechanowie pozew przeciwko (...) Towarzystwo (...) S.A. w W., żądając zasądzenia na swoją rzecz kwoty 8111,85 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu. Na kwotę dochodzoną pozwem składa się należność z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego.

Pozwany (...) Towarzystwo (...) S.A. w W. wnosił o oddalenie powództwa. Wnosił ponadto o zasądzenie na swoją rzecz od powoda M. W. zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 kwietnia 2017 r. w C. doszło do zdarzenia drogowego z udziałem pojazdów: jednego marki A. R. nr rej. (...) - sprawcy kolizji oraz drugiego marki M. (...) nr rej. (...). Pojazd marki A. R. nr rej. (...) w dniu 14 kwietnia 2017 r. posiadał ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej dla posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego pojazdu w (...) Towarzystwo (...) S.A. w W. ( bezsporne ).

S. O., właściciel pojazdu marki M. (...) nr rej. (...) zgłosił szkodę do zakładu ubezpieczeń sprawcy kolizji. W dniu 4 maja 2017 r., zakład ubezpieczen przyznał S. O. odszkodowanie z tytułu szkody całkowitej, zaś w dniu 5 maja 2017 r. dokonał jego wypłaty. S. O. otrzymał należność w dniu 8 maja 2017 r. - wpływ środków finansowych na jego rachunek bankowy ( bezsporne ).

Przy zgłoszeniu szkody S. O. otrzymał od zakładu ubezpieczeń informację na temat najmu pojazdu zastępczego, oferty zakładu ubezpieczeń w tym zakresie oraz o wysokości maksymalnych stawek akceptowanych przez ubezpieczyciela, jak też o prawie ubezpieczyciela do weryfikacji stawki najmu pojazdu zastępczego ( zeznania świadka S. O. k. 102 - 104 ).

S. O. w okresie od 18 kwietnia 2017 r. do dnia 15 maja 2017 r. korzystał z pojazdu zastępczego marki P. (...) nr rej. (...) na podstawie umowy najmu zawartej z J. S. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą (...).C.. we W.. Cena najmu wynosiła 350,00 zł netto za dobę tj. łącznie za 28 dni - 12054,00 zł brutto. Ponadto S. O. zgodnie z umową zobowiązany był do uiszczenia kwoty po 123,00 zł brutto za podstawienia auta do klienta i jego odbiór oraz po 98,40 zł brutto za podstawienia auta do klienta i jego odbiór poza godzinami pracy. S. O. wybrał ofertę firmy (...), gdyż zapewniono go, że rozliczenie nastąpi pomiędzy firmą a ubezpieczycielem. S. O. nie negocjował z firmą kwestii odpłatności za podstawienie pojazdu i jego odbiór ( umowa k. 13, faktura k. 14, zeznania świadka S. O. k. 102 - 104 ).

W dniu 15 maja 2017 r., pomiędzy S. O. a J. S. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą (...).C.. we W. doszło do zawarcia umowy cesji wierzytelności, na mocy której S. O. w związku ze szkodą komunikacyjną z dnia 14 kwietnia 2017 r. likwidowaną przez (...) Towarzystwo (...) S.A. w W., przeniósł wszelkie przysługujące mu wierzytelności z tytułu tej szkody związane ze zwrotem kosztów z tytułu najmu auta zastępczego na rzecz J. S. ( umowa cesji wierzytelności k. 15 ).

J. S. zgłosiła roszczenie z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego do (...) Towarzystwo (...) S.A. w W. pismem z dnia 26 maja 2017 r. J. S. otrzymała decyzją zakładu ubezpieczeń z dnia 12 czerwca 2017 r. zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego za okres 23 dni w łącznej kwocie 4384,95 zł brutto tj. przy przyjęciu stawki za dobę najmu na kwotę 190,65 zł brutto ( 155,00 zł netto ). Zakład ubezpieczeń, z uwagi na likwidację szkody jako szkody całkowitej przyjął za zasadne 23 dni najmu w tym 16 dni na wycenę szkody całkowitej oraz 7 dni na zagospodarowanie pozostałości ( wraku samochodu ), tj. w okresie 18 kwietnia 2017 r. - 11 maja 2017 r. ( bezsporne ).

S. O. zamieszkiwał wraz z żoną i córką w C.. Samochód, który uczestniczył w kolizji wykorzystywał w prowadzonej działalności gospodarczej; prowadzi handel obwoźny kosmetykami kąpielowymi. Jego córka E. O. dysponowała drugim samochodem marki O. (...); wówczas jednak na stałe przebywała w W. w związku ze studiami i pracą. S. O. jest właścicielem jeszcze innego samochodu ciężarowego marki FS – L. (...) nr rej. (...) ( karta informacyjna pojazdu k. 115, 116, zeznania świadka S. O. k. 102 - 104 ).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie akt szkody ( k. 45 - 97 ), informacji ( k. 10 ), wyciągu z rachunku ( k. 11 ), oświadczenia ( k. 12 ), umowy najmu ( k. 13 ) faktury ( k. 14 ), umowy cesji wierzytelności ( k. 15 ), informacji Starostwa Powiatowego wraz z kartami informacyjnymi pojazdów ( k. 112 - 116 ) oraz częściowo zeznań świadka S. O. ( k. 102 - 104 ).

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka S. O. co do faktu, że w miesiącach kwietniu i maju 2017 r. nie dysponował innym samochodem, który mógł wykorzystać w działalności gospodarczej. Wskazać bowiem należy, że z informacji Starostwa Powiatowego wynika, że był wówczas właścicielem samochodu ciężarowego marki FS – L. ŻUK nr rej. (...).

W ocenie Sądu, powyższe dowody są w pełni wiarygodne; żadna ze stron nie kwestionowała ich mocy dowodowej. Spór w niniejszej sprawie dotyczył stawki najmu pojazdu zastępczego, czasu trwania najmu pojazdu zastępczego, kosztów podstawienia i odbioru pojazdu oraz zasadności dochodzenia odszkodowania w kwocie VAT.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu, powództwo J. S. nie zasługuje na uwzględnienie.

Powódka J. S. jako następca prawny S. O. dochodzi swego roszczenia na zasadach ogólnych, wynikających z art. 361 - 363 kc. Szkoda objęta odpowiedzialnością ubezpieczyciela podlega bowiem naprawieniu właśnie według tych ogólnych zasad. Wynika to z treści art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zgodnie z którym z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Zgodnie zaś z art. 36 ust. 1 cyt. ustawy odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej.

Z powyższego wynika, że dla oceny roszczeń odszkodowawczych powódki z tytułu nabycia wierzytelności z tytułu najmu pojazdu zastępczego, należało określić – według ogólnych zasad prawa cywilnego – do jakich świadczeń byłby zobowiązany posiadacz lub kierowca samochodu, z którego winy nastąpiło zdarzenie drogowe. W niniejszej sprawie, Sąd ustalił, że odpowiedzialnym za zdarzenie drogowe z dnia 14 kwietnia 2017 r. jest kierowca samochodu marki A. R. nr rej. (...).

W myśl art. 363 § 1 kc, naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego: bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.

Szkodą jest uszczerbek, jakiego doznała określona osoba w swych dobrach lub interesach. W efekcie owo naprawienie szkody ma zmierzać do odwrócenia w dobrach poszkodowanego skutków zdarzenia wyrządzającego mu szkodę i przywrócenia – w znaczeniu prawnym – stanu, jaki by istniał gdyby owo zdarzenie nie nastąpiło. Zgodnie z powszechnie przyjętym obecnie poglądem, odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczeni pojazdu mechanicznego obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie III CZP 5/11 ). Sąd Najwyższy podkreślił, że utrata możliwości korzystania z pojazdu stanowi negatywne następstwo majątkowe, a wydatki, które służą ograniczeniu ( wyłączeniu tego negatywnego następstwa ) należy kwalifikować jako szkodę majątkową podlegającą naprawieniu w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczyciela wynikającej z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Sąd Najwyższy podkreślił przy tym znaczenie dwóch kryteriów - celowości wydatków oraz ich ekonomicznego uzasadnienia.

Za wydatek niezbędny ( celowy ) należy uznać wydatek poniesiony na korzystanie z innego pojazdu w takim zakresie, w jakim poszkodowany korzystałby ze swojego środka lokomocji, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Wydatki ekonomicznie uzasadnione to wydatki na najem pojazdu zasadniczo o podobnej klasie do pojazdu uszkodzonego lub zniszczonego, poniesione w oparciu o stawki czynszu najmu, które obowiązują na danym rynku lokalnym ( ceny rynkowe za tego typu usługi ) i w czasie naprawy pojazdu mechanicznego lub do czasu nabycia nowego pojazdu.

Wskazać należy, że pozwany zakład ubezpieczeń wypłacił powódce J. S. w toku postępowania likwidacyjnego koszty najmu pojazdu zastępczego za 23 dni, co wynika wprost z decyzji z dnia 12 czerwca 2017 r. Zakład ubezpieczeń przyjął czas najmu pojazdu na okres 23 dni, licząc od dnia rozpoczęcia najmu tj. 18 kwietnia 2017 r., przy uwzględnieniu terminu niezbędnego dla wydania decyzji w zakresie ustalenia szkody całkowitej na 16 dni oraz przyjęciu 7 dni na zagospodarowanie wraku samochodu, a zatem do dnia 11 maja 2017 r. S. O., właściciel pojazdu, otrzymał odszkodowanie za szkodę całkowitą w dniu 8 maja 2017 r. ( wpływ środków finansowych na jego rachunek bankowy ).

Jak wskazano powyżej, pozwany (...) Towarzystwo (...) S.A. w W. zakwestionował w niniejszym procesie, zarówno stawkę najmu pojazdu zastępczego wynikającą z umowy zawartej przez powódkę ze S. O., czas trwania najmu pojazdu zastępczego, doliczenie kosztów podstawienia i odbioru pojazdu oraz zasadność dochodzenia odszkodowania w kwocie VAT.

Wskazać należy, że powódka J. S. nie wykazała, do czego jest zobowiązany z mocy art. 6 kc, że uzasadniony był najem pojazdu zastępczego za okres 28 dni, a nie 23 dni jak przyjął to zakład ubezpieczeń. Nie wykazała również, zasadności przyjęcia stawki najmu prawie dwukrotnie wyższej niż akceptowana przez zakład ubezpieczeń. Niewątpliwie, w tym zakresie obowiązuje zasada swobody umów, jednakże doznaje ona ograniczenia w sytuacji, gdy ostatecznie obowiązek ponoszenia kosztów umowy uzgodnionych przez strony tej umowy, obciąża osobę trzecią. S. O. przyznał, że zakład ubezpieczeń przedstawił mu własną ofertę najmu pojazdu zastępczego oraz zawiadomił go o wysokości akceptowanej przez ubezpieczyciela stawki najmu za dobę pojazdu. Jednocześnie przyznał, że zawarł umowę najmu pojazdu zastępczego z J. S., gdyż uzyskał zapewnienie, że kwestie finansowe nie będą go dotyczyć, gdyż firma rozliczy się bezpośrednio z zakładem ubezpieczeń. Zauważył, jednocześnie, że nie zawarłby umowy przewidującej tak wysoką stawkę za dobę najmu, gdyby sam miał ponosić te koszty.

Odnosząc się do czasu trwania najmu pojazdu zastępczego przywołać należy uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 r. wydaną w sprawie III CZP 76/13, w której podkreślono, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego, jeżeli odszkodowanie ustalone zostało w wysokości odpowiadającej różnicy pomiędzy wartością pojazdu mechanicznego sprzed zdarzenia powodującego szkodę, a wartością pojazdu w stanie uszkodzonym, którego naprawa okazała się niemożliwa lub nieopłacalna ( tzw. szkoda całkowita ). Zauważyć należy, że poszkodowany S. O. zawarł umowę najmu pojazdu zastępczego dopiero w dniu 18 kwietnia 2017 r., choć do powstania szkody doszło w dniu 14 kwietnia 2017 r. W dniu 8 maja 2017 r. otrzymał odszkodowanie. Kolejny samochód ciężarowy marki V. nr rej. (...) nabył w dniu 31 maja 2017 r. Umowa najmu pojazdu zastępczego została zawarta na okres do dnia 15 maja 2017 r. Z informacji Starostwa Powiatowego wynika natomiast, że w tym okresie S. O. był właścicielem jeszcze jednego samochodu ciężarowego. Powyższe okoliczności wskazują, w ocenie Sądu, że czas trwania najmu pojazdu zastępczego był ustalony przez poszkodowanego S. O. w sposób dowolny, nie uwzględniający jego sytuacji związanej zarówno z uzyskaniem odszkodowania, jak również z dostępnością innych pojazdów, które mogły być wykorzystane w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Okoliczność, że pomiędzy zakończeniem trwania najmu pojazdu zastępczego a nabyciem pojazdu marki V. upłynęło około dwóch tygodni potwierdza tezę, że S. O. miał możliwość korzystania w tym okresie z innego pojazdu.

Odnosząc się do kwestii wysokości stawki najmu pojazdu zastępczego, podkreślić należy, że poszkodowany S. O. otrzymał od zakładu ubezpieczeń informację w zakresie możliwości organizacji pojazdu zastępczego przez ubezpieczyciela, jak też o akceptowanych stawkach tego najmu w przypadku zawarcia umowy najmu przez poszkodowanego z pominięciem zakładu ubezpieczeń. Informacja została S. O. przedstawiona drogą elektroniczną już w dniu 15 kwietnia 2017 r.; S. O. potwierdził jej otrzymanie. Zakład ubezpieczeń uprzedził również S. O. o możliwości weryfikacji stawek najmu. Proponowane przez zakład stawki najmu pojazdu zastępczego, również w przypadku pojazdów zbliżonych do pojazdu zastępczego marki P. (...), były niższe, niż wynikające z umowy zawartej przez S. O. z J. S.. Oferta zakładu ubezpieczeń przewidywała ponadto obniżenie stawek za dobę w przypadku trwania najmu powyżej 7 dni. S. O. jako jedyną przyczynę wyboru oferty J. S. podał, że uzyskał zapewnienie, że rozliczenie kosztów najmu nastąpi bezpośrednio pomiędzy firmą (...) a zakładem ubezpieczeń. Wskazać należy, że jest to typowy sposób rozliczenia tego typu umów, a zatem okoliczność ta nie ma żadnych szczególnych cech.

Wskazać należy, że nie wszystkie wydatki pozostające w związku przyczynowym ze zdarzeniem komunikacyjnym mogą być refundowane, istnieje bowiem obowiązek wierzyciela zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów ( art. 354 § 2 kc, art. 362 i 826 § 1 kc ). Na dłużniku ciąży w związku z tym obowiązek zwrotu tylko wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, pozwalających na wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanego następstw, niedających się wyeliminować w inny sposób, z zachowaniem rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika. W ocenie zatem Sądu, zachowanie poszkodowanego S. O., który nie korzysta z korzystniejszej ekonomicznie oferty zakładu ubezpieczeń i zawiera umowę najmu pojazdu zastępczego w stawce dziennej prawie dwukrotnie przewyższającej stawki proponowane przez ubezpieczyciela, nie może zasługiwać na aprobatę. Powódka J. S. nie wykazała, że pojazd wynajęty przez nią S. O. spełniał w wyższym stopniu kryteria przydatności w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Pomimo zakwestionowania wysokości stawki najmu przez zakład ubezpieczeń, który przedstawił ofertę najmu pojazdów w zdecydowanie niższej stawce, nie wykazała również, że stawka zaproponowana przez nią jest adekwatna do klasy pojazdu oraz ekonomicznie uzasadniona. W uchwale z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie III CZP 20/17 Sąd Najwyższy podkreślił, że wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione. W tym kontekście istotne znaczenie ma nie tylko równorzędność samego pojazdu, ale także dodatkowych warunków umowy, takich jak np. czas i miejsce udostępnienia oraz zwrotu pojazdu zastępczego czy też obowiązek wpłaty kaucji. Jeżeli istotne warunki wynajmu proponowanego przez ubezpieczyciela ( we współpracy z przedsiębiorcą wynajmującym pojazdy ) czynią zadość potrzebie ochrony uzasadnionych potrzeb poszkodowanego, nie ma podstaw, by obciążać osoby zobowiązane do naprawienia szkody wyższymi kosztami związanymi ze skorzystaniem przez poszkodowanego z droższej oferty. Odstępstwa od tej reguły nie uzasadniają drobne niedogodności o charakterze niemajątkowym, które mogą wiązać się np. z koniecznością nieznacznie dłuższego oczekiwania na podstawienie pojazdu zastępczego proponowanego przez ubezpieczyciela. W tym sensie również, uznać należy za niezasadne żądanie poniesienia przez ubezpieczyciela kosztów dodatkowych w postaci podstawienia i odbioru pojazdu zastępczego w łącznej kwocie 442,80 zł brutto. Oferta przedstawiona przez zakład ubezpieczeń nie była obarczona tego rodzaju dodatkowymi opłatami związanymi z zawarciem umowy. Powódka J. S. nie wykazała, że poszkodowany S. O. nie miał możliwości skorzystania z oferty wypożyczalni samochodów w pobliżu swojego miejsca zamieszkania. Niewątpliwie rynek tego rodzaju jest ograniczony w C., jednakże już w miastach położonych w odległości 90 – 100 km np. P. czy W., oferta wypożyczalni samochodowych jest bardzo szeroka. Na marginesie należy również zauważyć, że z umowy najmu pojazdu zastępczego nie wynika, w jakich godzinach ma nastąpić podstawienie i odbiór samochodu, jak również co należy rozumieć pod pojęciem „po godzinach pracy”. Należy też podkreślić, że proponowana wykładnia nie eliminuje ani nie ogranicza przysługującej poszkodowanemu swobody wyboru kontrahenta, od którego najmie pojazd. Sprawia jedynie - ze względu na obowiązek zapobiegania zwiększeniu rozmiarów szkody - że zawierając umowę na mniej korzystnych warunkach od proponowanych przez ubezpieczyciela, poszkodowany będzie zmuszony ponieść część związanych z tym kosztów.

W związku z powyższym Sąd oddalił powództwo jako niezasadne.

Z uwagi na oddalenie powództwa co do zasady, Sąd pominął rozważania w zakresie żądania zapłaty odszkodowania w kwocie brutto tj. obejmującej również podatek VAT.

Zgodnie z art. 98 kpc, strona przegrywająca proces jest zobowiązana zwrócić stronie przeciwnej koszty procesu. Sąd oddalił powództwo w całości, a zatem powódka J. S. zobowiązany jest zwrócić pozwanemu (...) Towarzystwo (...) S.A. w W. poniesione przez niego koszty procesu. W związku z powyższym w pkt II wyroku Sąd zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1817,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z uwzględnieniem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, ustalonych stosownie do przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.