Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2018 roku, Sąd Rejonowy w Zgierzu zasądził od pozwanego P. Ł. na rzecz powoda (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 55.596,24 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 grudnia 2016 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 8.180 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Rejonowy swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach i zważył co następuje:

W dniu 21 sierpnia 2013 r. P. Ł. zawarł z (...) Bankiem S.A. umowę o pożyczkę gotówkową nr (...) na kwotę 97.560,98 zł, którą pożyczkobiorca zobowiązał się spłacić w 60 miesięcznych ratach, płatnych nie później niż do 21 dnia każdego miesiąca. Wszelkie należności wynikające z umowy niespłacone w terminie lub wysokości określonej w umowie stawały się zadłużeniem przeterminowanym, od którego bank pobierał odsetki w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP i nie wyższej niż wysokość odsetek maksymalnych. Umowa mogła zostać wypowiedziana przez bank z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, w przypadku, m.in., zalegania przez kredytobiorcę z zapłatą dwóch kolejnych rat pożyczki, po uprzednim wezwaniu do zapłaty w terminie 7 dni od daty odbioru wezwania do zapłaty. Pozwany wnioskiem z 25 stycznia 2016 r. wystąpił do powoda o restrukturyzację zadłużenia, na co otrzymał odpowiedź odmowną. W dniu 22 lipca 2016 roku powód wystosował do pozwanego ostateczne wezwanie do zapłaty, wzywając do spłaty zadłużenia w terminie 7 dni od otrzymania pisma, informując iż nieuregulowanie zadłużenia może skutkować wypowiedzeniem umowy. Pismem z dnia 22 sierpnia 2016 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty zaległości w spłacie kredytu w terminie 14 dni. Poinformował także o możliwość złożenia w terminie 14 dni wniosku o restrukturyzację zadłużenia. W treści pisma wskazano, że w przypadku nieskorzystania przez pozwanego z uprawnień wskazanych w art. 75c ustawy Prawo bankowe, niniejszym bank wypowiada umowę o pożyczkę z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia rozpoczynającego się od dnia, w którym upłynął termin 14 dni roboczych, licząc od daty doręczenia pisma. Pismo zostało zwrócone do nadawcy wobec jego nieodebrania przed adresata.

Pismem z dnia 15 listopada 2016 r. wysłanym na adres: G., B. 81 wezwano pozwanego do zapłaty kwoty 55.184,15 zł z tytułu niespłaconej pożyczki w terminie 7 dni pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Pismo zostało zwrócone do nadawcy wobec jego nieodebrania przed adresata.

Na dzień 15 grudnia 2016 r. na zadłużenie pozwanego składał się: niespłacony kapitał w kwocie 52.012,87 zł, odsetki umowne w kwocie 2.588,71 zł, odsetki od zadłużenia przeterminowanego w kwocie 116,66 zł i 914,99 zł opłat. Pozwany spłacił około 10-12 tysięcy złotych z przedmiotowej pożyczki. Problemy ze spłatą zaczęły się około roku 2016, kiedy zaczęła słabiej funkcjonować jego firma. Obecnie pozwany nie ma pracy, szuka jej, z prac dorywczych otrzymuje około 300 złotych.

Na podstawie tak poczynionych ustaleń, Sąd Rejonowy zważył, że w niniejszej sprawie znajduje zastosowanie art. 720 § 1 k.c.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy podkreślił, że powód udowodnił, że skutecznie wypowiedział umowę, składając wezwanie do zapłaty oraz wypowiedzenie umowy wraz z potwierdzeniem ich doręczenia. Pisma te zostały prawidłowo wysłane na adres pozwanego. Okoliczność, że wskutek ich nieodebrania przez adresata, zostały one zwrócone nadawcy, nie ma wpływu na fakt, iż pozwany miał możliwość zapoznania się z treścią przedmiotowych pism.

Dalej Sąd I instancji zaznaczył, ze nie podziela przy tym stanowiska, zaprezentowanego w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 września 2016 roku I Aca 288/16 zgodnie z którym, za niedopuszczalne należy uznać wypowiedzenie umowy pod warunkiem. Zdaniem Sądu I instancji wypowiedzenie umowy w niniejszej sprawie zostało sformułowane w sposób jednoznaczny. Zakreślono w nim pozwanemu termin na złożenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia. 30- dniowy termin wypowiedzenia zaczynał swój bieg po upływie 14 dni roboczych, liczonych od dnia doręczenia pisma, a przewidzianych na złożenie ewentualnego wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Co jest bezsporne, pozwany w zakreślonym terminie wniosku takiego nie złożył. W takiej sytuacji pismo należało traktować jako wypowiedzenie umowy. Niezależnie od powyższego zdaniem Sądu Rejonowego, nawet przy przyjęciu niedopuszczalności wypowiedzenia umowy pożyczki wiążącej strony z uwagi na jej warunkowy charakter, w okolicznościach niniejszej sprawy złożenie pozwu należałoby potraktować jako wypowiedzenie umowy. Przed wystąpieniem z niniejszym pozwem, powód kilkukrotnie wzywał pozwanego do zapłaty. Wystąpienie z przedmiotowym pozwem niewątpliwie świadczy zatem o woli powoda rozwiązania umowy pożyczki.

Sąd Rejonowy wskazał ponadto, że wprawdzie w aktach sprawy brak jest dowodu doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty należności w terminie 7 dni z dnia 22 lipca 2016 roku, co zgodnie z treści wiążącej strony umowy poprzedzać miało wypowiedzenie umowy, jednak pismo zawierające wypowiedzenie umowy pożyczki zawiera w swej treści także wezwanie do spłaty zaległości. Spełnia zatem warunek z § 9 ust. 3 umowy, zakreślony w nim termin jest nawet dłuższy niż wymagany cytowanym przepisem. Jednocześnie przy przyjęciu koncepcji, iż wypowiedzeniem umowy może być także pozew, warunek wyczerpania tzw. postępowania upominawczego za strony banku jest spełniony. Powód udowodnił również, wbrew twierdzeniom pozwanego, wysokość dochodzonego roszczenia, która wynika z przedłożonych dokumentów, w tym, m.in.. historii rachunku bankowego, na który dokonywane były spłaty kredytu oraz z zestawienia wpłat i sposobu ich rozliczenia przez powoda. Sąd zasądził zatem na rzecz powoda żądaną pozwem kwotę.

Od powyższego orzeczenia apelację wywiodła strona pozwana zaskarżając powyższe orzeczenie w części zasądzającej od pozwanego P. Ł. na rzecz powoda (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 55.596,24 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 grudnia 2016 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 8.180 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Powyższemu orzeczeniu skarżący zarzucił:

- naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy - art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez nierozważenie w sposób wszechstronny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dowodu z dokumentów w postaci umowy pożyczki, warunkowego wypowiedzenia umowy pożyczki z dnia 22 sierpnia 2016 roku oraz wezwania do zapłaty zaległych rat pożyczki z dnia 22 lipca 2016 roku i przekroczenie granic swobodnej oceny w/w dowodów skutkujące bezzasadnym przyjęciem przez Sąd, że wypowiedzenie umowy pożyczki przez powódkę miało charakter jednoznaczny, a powódka podjęła wszystkie wymagane przez Prawo bankowe czynności w ramach bankowego postępowania upominawczego poprzedzającego dochodzenie roszczenia przed Sądem i zapewniające prawną ochronę pozwanego, mimo zaniechania wezwania do zapłaty pozwanego przed wypowiedzeniem umowy zaległych rat pożyczki oraz niejednoznacznego i nieprecyzyjnego, a także warunkowego wypowiedzenia umowy pożyczki, uzależnionego od ewentualnej spłaty zaległości lub złożenia wniosku o restrukturyzację kredytu, złożonego już uprzednio przez pozwanego;

- naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy - art. 102 k.p.c. - zaniechanie przez Sąd uznania okoliczności związanych, zarówno z zarzutami pozwanego wskazanymi w toku procesu, jak i jego sytuacją majątkową w postaci braku jakichkolwiek dochodów i majątku oraz koniecznością spłaty kredytów nie tylko przez pozwanego, ale także jego żonę, za szczególnie uzasadniony wypadek pozwalający na nieobciążenie pozwanego kosztami procesu.

- naruszenie prawa materialnego - art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 58 k.c. i art. 89 k.c. i art. 94 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie skutkujące błędnym przyjęciem, że wypowiedzenie umowy pożyczki jako jednostronne oświadczenie woli o charakterze kształtującym prawo, dokonane przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumenta, może być złożone z zastrzeżeniem warunku, mimo iż pozostaje to w sprzeczności z istotą tego rodzaju czynności, której celem jest definitywne uregulowanie łączącego strony stosunku prawnego i pozbawia prawnej ochrony drugą stronę umowy,

- naruszenie prawa materialnego - art. 65 § 1 i 2 k.c. - poprzez dokonanie przez Sąd interpretacji postanowienia § 9 punktu 3 umowy, zgodnie z którym wypowiedzenie umowy winno być poprzedzone wezwaniem do zapłaty należności w ciągu 7 dni, którego to wezwania powód nie doręczył pozwanemu (brak w aktach dowodu doręczenia wezwania, czego nie kwestionuje Sąd w uzasadnieniu wyroku) wbrew uzgodnionej i rzeczywistej woli stron umowy, zgodnej z brzmieniem postanowienia umowy, co skutkowało bezzasadnym przyjęciem, że warunek wskazany w w/w postanowieniu umowy został spełniony na skutek wezwania do zapłaty zawartego dopiero w wypowiedzeniu umowy, podczas gdy uprzednie zaniechanie wezwania do zapłaty nie dawało podstaw powodowi do wypowiedzenia umowy, a z przyczyn wskazanych w kolejnych zarzutach apelacji nie można było uznać pozwu za wypowiedzenie umowy pożyczki.

- naruszenie prawa materialnego - art. 104 k.c. - poprzez jego niezastosowanie skutkujące uznaniem za ważną czynności pełnomocnika powodowej spółki w postaci wniesienia powództwa utożsamianego przez Sąd z wypowiedzeniem umowy pożyczki (na wypadek braku możliwości uznania za skuteczne wypowiedzenia umowy pożyczki z powodu jego warunkowego charakteru), podczas gdy pełnomocnik powodowej spółki, co wynika z treści pełnomocnictwa, nie miał umocowania do podejmowania czynności materialnoprawnej w imieniu (...) Bank S.A. w postaci wypowiedzenia pozwanemu umowy kredytu.

Na podstawie tak sformowanych zarzutów skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w punkcie 1 orzeczenia i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez nieobciążenie pozwanego kosztami procesu za postepowanie przed Sądem I instancji.

Z ostrożności procesowej, w przypadku oddalenia apelacji pozwanego na podstawie art. 102 k.p.c. skarżący wniósł o nieobciążanie pozwanego kosztami procesu za postępowanie przed Sądem Okręgowym.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W toku postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy ustalił, że wezwanie do zapłaty z dnia 22 lipca 2016 roku, doręczono pozwanemu w dniu 25 lipca 2016 roku ( k. 140 w zw. z k. 188).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Ustalenia sądu I instancji i wyprowadzone na ich podstawie wnioski Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne. Sprawia to, że nie zachodzi potrzeba powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych oraz dokonanej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku interpretacji przepisów prawa mających zastosowanie w niniejszej sprawie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 r., sygn. akt II UKN 61/97 - OSNAP 1998 r. nr 3, poz. 104; wyrok Sądu Najwyższego z 8 października 1998 r., sygn. akt II CKN 923/97- OSNC 1999 r., z. 3, poz. 60; wyrok Sądu Najwyższego z 12 stycznia 1999 r., sygn. akt I PKN 21/98 - OSNAP 2000, nr 4, poz. 143).

Oceniając zarzuty apelacji na wstępie wskazać należy, że zarówno w sferze przepisów procesowych, jak i materialnoprawnych sprowadzają się one do próby wykazania, że z materiału dowodowego przedmiotowej sprawy nie można było wywieść, aby strona powodowa skutecznie wypowiedziała pozwanemu umowę z dnia 21 sierpnia 2013 roku.

Uwzględniając konstrukcję oraz treść wywiedzionego środka odwoławczego zarzuty dotyczące naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należy rozpoznać łącznie z zarzutami dotyczącymi naruszenia przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego, tj. art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 58 k.c. i art. 89 k.c. i art. 94 k.c. Skarżący, zarzucając naruszenie przepisów procesowych, jednocześnie kwestionuje także ustalone przez Sąd fakty w kontekście relewantnych przepisów prawa materialnego, co tym bardziej powoduje konieczność dokonania łącznej analizy.

Zgodnie z § 9 pkt. 1 i 3 umowy z dnia 21 sierpnia 2013 roku, umowa rozwiązuje się z zachowaniem 30 dniowego terminu wypowiedzenia (…). Jeżeli pożyczkobiorca zalega ze spłatą dwóch kolejnych rat pożyczki, Bank pisemnie wzywa Pożyczkobiorcę do zapłaty. Gdy należności nie zostaną uregulowane w terminie 7 dni od daty odbioru wezwania do zapłaty, Bank ma prawo wypowiedzieć umowę.

Jak ostatecznie ustalono w dniu 22 lipca 2016 roku powód wystosował do pozwanego ostateczne wezwanie do zapłaty, wzywając do spłaty zadłużenia w terminie 7 dni od otrzymania pisma, informując iż nieuregulowanie zadłużenia może skutkować wypowiedzeniem umowy. Wezwanie do zapłaty z dnia 22 lipca 2016 roku, doręczono pozwanemu w dniu 25 lipca 2016 roku. Następnie pismem z dnia 22 sierpnia 2016 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty zaległości w spłacie kredytu w terminie 14 dni. Poinformował także o możliwość złożenia w terminie 14 dni wniosku o restrukturyzację zadłużenia. W treści pisma wskazano, że w przypadku nieskorzystania przez pozwanego z uprawnień wskazanych w art. 75c ustawy Prawo bankowe, niniejszym bank wypowiada umowę o pożyczkę z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia rozpoczynającego się od dnia, w którym upłynął termin 14 dni roboczych, licząc od daty doręczenia pisma. Pismo zostało zwrócone do nadawcy wobec jego nieodebrania przed adresata.

Niewątpliwie powód uczynił zadość obowiązkom przewidzianym w § 9 pkt. 3 umowy z dnia 21 sierpnia 2013 roku i tym samym skutecznie wypowiedział umowę.

Jednocześnie stanowisko judykatury odnoszące się do kwestii dopuszczalności wypowiedzenia umowy kredytowej pod warunkiem niezapłacenia zadłużenia jest zróżnicowane. W części orzeczeń prezentowane jest stanowisko zgodnie z którym nie jest dopuszczalne wypowiedzenie umowy kredytu, uczynione z zastrzeżeniem warunku - niezapłacenia zadłużenia w oznaczonym terminie ( tak Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 6.12.2017 r., I ACa 558/17, LEX nr 2425590: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 14.05.2015 r., I ACa 16/15, LEX nr 1733746: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 20.05.2008 r., I ACa 316/08, LEX nr 446159).

Odmienny, pogląd opowiada się za przyjęciem, że stworzenie kredytobiorcy możliwości doprowadzenia do kontynuacji umowy przez zależne od jego woli działanie polegające na wpłacie w terminie wypowiedzenia kwoty i zniweczenie tym samym skutku wypowiedzenia nie może prowadzić do uznania nieważności dokonanego wypowiedzenia z powołaniem się na zakwalifikowanie tej możliwości jako warunku w rozumieniu art. 89 k.c.

Sąd Okręgowy w tym składzie przychyla się do drugiego z tych stanowisk. Jak się wydaje również stanowisko to dominuje w orzecznictwie ( por. Wyrok Sądu Najwyższego z 8.09.2016 r., II CSK 750/15, LEX nr 2182659; Wyrok Sądu Najwyższego z 24.09.2015 r., V CSK 698/14, LEX nr 1805901; Postanowienie Sądu Najwyższego z 22.03.2013 r., III CZP 85/12, LEX nr 1360269 oraz Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 23.01.2018 r., V AGa 49/18, LEX nr 2447608).

Uznać zatem należy, że dopuszczalne jest, co do zasady, dokonanie czynności prawnej zawierającej zastrzeżenie, że jej skutek zależy od skorzystania z uprawnienia lub woli wykonującego zobowiązanie, a zdarzenie zależne od zachowania strony może polegać na spełnieniu lub niespełnieniu świadczenia. Zastrzeżenie to podlega ocenie na podstawie art. 353 ¹ k.c., z uwzględnieniem normatywnej konstrukcji warunku określonej w art. 89 k.c. Nie została wyłączona dopuszczalność zastrzeżenia warunku także w jednostronnej czynności prawnej obejmującej wypowiedzenie umowy. Zaakceptowane zostało stanowisko, że warunkiem może być także spełnienie świadczenia, ponieważ zapłata nie zawsze jest zdarzeniem całkowicie uzależnionym od dłużnika” ( tak Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 14.09.2017 r., I ACa 329/17, LEX nr 2379789).

Uwzględniając powyższe ustalenia i rozważania należało uznać, że po upływie terminu wskazanego w wypowiedzeniu z dnia 22 sierpnia 2016 roku, roszczenie z tytułu udzielonej pożyczki stało się wymagalne – zgodnie z § 9 pkt. 4 umowy z dnia 21 sierpnia 2013 roku.

Z tej też przyczyny zarzuty apelacji związane z naruszeniem art. 104 k.c. są bezzasadne.

W realiach niniejszej sprawy doszło bowiem do skutecznego wypowiedzenia pozwanemu umowy pożyczki pismem z dnia 22 sierpnia 2016 roku. Postawa pozwanego również wskazuje, że nie miał on wątpliwości, że do wypowiedzenia umowy faktycznie doszło. Pozwany bowiem od dwóch lat nie dokonał ani jednej wpłaty na poczet zaległego zobowiązania.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 102 k.p.c. podnieść należy co następuje;

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że strona pozwana przegrała przedmiotowe postępowanie, co dało uzasadnioną podstawę dla zastosowania przez Sąd Rejonowy przepisu art.98 k.p.c. jako uzasadnienia dla rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.

Zgodnie z utartym w doktrynie i orzecznictwie stanowiskiem do kręgu okoliczności uzasadniających zastosowanie art. 102 k.p.c. należy zaliczyć zarówno fakty związane, jak również niezwiązane z przebiegiem procesu.

Do pierwszych zaliczane są między innymi: podstawa oddalenia żądania, zgodność zamiarów stron w sprawach dotyczących stosunku prawnego, który może być ukształtowany tylko wyrokiem, szczególna zawiłość lub precedensowy charakter sprawy albo subiektywne przekonanie powoda co do zasadności zgłoszonego roszczenia - trudne do zweryfikowania a limine, a ponadto sposób prowadzenia procesu przez stronę przegrywającą albo niesumienne lub oczywiście niewłaściwe postępowanie strony wygrywającej, która w ten sposób wywołała proces i koszty połączone z jego prowadzeniem ( por. wyrok S.A. w Gdańsku z dnia 25.03.2015 roku, wydany w sprawie III AUa 1825/14, (...) LEX nr 1711387).

Osoba oczekująca zwolnienia z obowiązku poniesienia kosztów powinna wykazać okoliczności uzasadniające zastosowanie art. 102 k.p.c.

Nie sposób podzielić motywów podniesionych przez skarżącego zamierzających do wykazania, że w niniejszej sprawie zachodzi „szczególnie uzasadniony wypadek” pozwalający na odstąpienie Sądowi Rejonowemu od zasady wyrażonej w treści art. 98 k.p.c. tj. zasady odpowiedzialności za wynik postępowania w sprawie. Sprawa nie miała charakteru precedensowego. Nie można także przypisać powodowi zachowania sprzecznego z zasadami współżycia społecznego, które uzasadniłoby zastosowanie względem pozwanego dobrodziejstwa wynikającego z art. 102 k.p.c..

Odnosząc się do argumentacji apelacji dotyczącej złej sytuacji majątkowej i materialnej pozwanego podnieść należy, że stan majątkowy strony nie stanowi decydującej przesłanki zwolnienia jej od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2012 r., I CZ 34/12, niepubl.), a sam fakt zwolnienia strony od kosztów sądowych nie może prowadzić do automatycznego uznania, iż zachodzi "wypadek szczególnie uzasadniony" (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2012 r., I CZ 34/12,

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy uznał, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia apelacji strony pozwanej. Z tego względu Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

W toku postępowania apelacyjnego pełnomocnik strony powodowej domagał się od strony pozwanej zwrotu kosztów procesu powstałych w toku postępowania apelacyjnego.

Wymaga podkreślenia, że pełnomocnik powoda nie złożył spisu poniesionych kosztów, nie przedstawił też jakichkolwiek dowodów które wskazywałby, aby wydatki przewidziane w art. 98 § 2 k.p.c. rzeczywiście poniósł. Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy oddalił wniosek powoda o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.