Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 5 stycznia 2018 r., powód Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w W. wniósł o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda umowy darowizny z dnia 29 maja 2017 r., mocą której H. M. darowała pozwanej Fundacji (...) z siedzibą w S., przysługujące jej prawo użytkowania wieczystego nieruchomości o charakterze przemysłowo-biurowym położonej przy ul. (...) w Z., dla której Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli, V Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą KW (...). Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów postępowania.

(pozew k. 3-6)

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany wskazał, iż w świetle art. 527 § 2 k.c., podlega badaniu, czy istnieje związek przyczynowy między zaskarżoną czynnością prawną dłużnika a jego niewypłacalnością prowadzącą do pokrzywdzenia wierzyciela, czyli niemożnością zaspokojenia przysługującej powodowi wierzytelności. Podnosił, że jeżeli stan majątku dłużnika uniemożliwiał zaspokojenie wierzyciela niezależnie od tego, czy zaskarżona czynność zostałaby dokonana, nie istnieje związek przyczynowy między tą czynnością a pokrzywdzeniem wierzycieli, co skutkuje koniecznością oddalenia skargi pauliańskiej. Pokrzywdzenie wierzyciela dokonaną przez dłużnika czynnością rozporządzającą musi mieć charakter realny, to znaczy faktycznie prowadzić do niemożliwości zaspokojenia chronionej wierzytelności wyłącznie na skutek wyzbycia się określonego składnika majątkowego na rzecz osoby trzeciej przesłanka ta nie zachodzi, gdy do zaspokojenia wierzyciela występującego ze skargą pauliańską nie doszłoby nawet wtedy, gdyby nieruchomość pozostała w majątku dłużnika, a to z uwagi na zakres jej obciążenia hipotekami o wartości przewyższającej wartość nieruchomości oraz przewidzianą w art. 1025 k.p.c. kolejność zaspokajania wierzycieli.

Strona pozwana argumentowała, że w dacie zawarcia zaskarżonej umowy nieruchomość była obciążona hipotekami na rzecz Banku (...), Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł., Gminy M. Z. oraz Urzędu Skarbowego w Z. zabezpieczającymi wierzytelności wynoszące łącznie 1 316 196,44 zł. Gdyby dłużnik nie darował pozwanej nieruchomości, a powód chciałby wszcząć egzekucję z nieruchomości, to przy podziale sumy uzyskanej z egzekucji konieczne byłoby uwzględnienie wynikającej z art. 1025 k.p.c. kolejności zaspokajania wierzycieli. Twierdził, iż wskazane wyżej wierzytelności miałyby ustawowe pierwszeństwo przed wierzytelnością powoda również zabezpieczoną hipoteką, która nie miałaby szans na zaspokojenie. Porównanie zatem wartości rynkowej nieruchomości w dacie zawarcia kwestionowanej czynności (1 305 603 zł - wg opisu i oszacowania w ramach postępowania egzekucyjnego KM 2140/16, 1366/15, 1370/15, 1369/15) z wysokością niespłaconego w tej dacie zadłużenia hipotecznego obciążającego H. M. (1 316196,44 zł), prowadzi do wniosku, że darowizna udziału na rzecz pozwanej nie stała się przyczyną niemożliwości zaspokojenia się powoda, a więc nie doprowadziła do jego pokrzywdzenia.

(odpowiedź na pozew k.56-57)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Przed A. N. - Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w Zduńskiej Woli toczą się z wniosku powoda przeciwko H. M. postępowania egzekucyjne w sprawach sygn. akt:

1) Km 1366/15 na podstawie tytułu wykonawczego - nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z dnia 20 listopada 2014 r., w sprawie sygn. akt IV Np. 350/14, zasądzającego od H. M. na rzecz powoda kwotę 38.979,67 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz kosztami procesu.

2) Km 1370/15 na podstawie tytułu wykonawczego - nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z dnia 20 października 2014 r., w sprawie sygn. akt I Nc 1077/14, zasądzającego od H. M. na rzecz powoda kwotę 30.666,24 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz kosztami procesu,

3) Km 1369/15 na podstawie tytułu wykonawczego - nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z dnia 16 grudnia 2014 r, w sprawie sygn. akt I Np 366/14, zasądzającego od H. M. na rzecz powoda kwotę 32.107,21 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz kosztami procesu,

4) Km 2140/16 na podstawie tytułu wykonawczego - nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z dnia 6 września 2016 r. w sprawie sygn. akt I Np 128/16, zasądzającego od H. M. na rzecz powoda kwotę 1.828,17 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz kosztami procesu.

Kwota zadłużenia H. M. w stosunku do powoda wynosi 103.581,29 zł należności głównej, 23.643,66 zł z tytułu odsetek wyliczonych na dzień 30.09.2017 r. oraz 7.260,00 z tytułu kosztów postępowania - łącznie kwota 134.484,95 zł.

(nakazy zapłaty zaopatrzone w klauzule wykonalności w sprawach sygn. akt IV Np 350/14,1 Nc 1077/14,1 Np 366/14,INp 128/16 k.37,40,43,46)

W wyniku dokonanych przez wyżej wymienionego komornika zajęć, w tym renty z ZUS H. M., powód otrzymywał kwotę w łącznej wysokości 2.025,00 zł.

W dniu 12 października 2017 r. wierzyciel otrzymał informację, iż wobec zmiany wysokości kwoty wolnej od zajęcia wysokość egzekwowanej kwoty po uwzględnieniu kosztów egzekucyjnych nie wystarczy na choćby częściowe zaspokojenie wierzycieli.

H. M. nigdzie nie pracuje, nie posiada nadpłat podatkowych, zamieszkuje u siostry, nie posiada żadnych przedstawiających wartość rynkową ruchomości.

Do chwili złożenia niniejszego pozwu udało się wyegzekwować od dłużnika jedynie koszty zastępstwa adwokackiego egzekucji.

(pisma komornika z dnia 12.10.2017 r. w sprawach sygn, akt Km 1366/15, Km 1369/15, Km 1370/15, Km 2140/16 k.38,41,44)

H. M. przysługiwało prawo użytkowania wieczystego nieruchomości o charakterze przemysłowo-biurowym położonej przy ul. (...) w Z., dla której Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli, V Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą KW (...). Do prawa tego prowadzona była egzekucja, jednakże w związku z faktem, iż zarówno do pierwszej, jak i do drugiej licytacji skierowanej do tego prawa nikt nie przystąpił postępowania w tym zakresie zostało umorzone postanowieniem Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Zduńskiej Woli-A. N. z dnia 7 czerwca 2017 r.

(postanowienia Komornika z dnia 7.06.2017r. w przedmiocie umorzenia postępowania egzekucyjnego do prawa użytkowania wieczystego gruntu wraz z własnością naniesień nieruchomości o charakterze przemysłowo-biurowym, w sprawach sygn. akt Km 1366/15, Km 1369/15, Km 1370/15, Km 2140/16 k.39,42,45, odpis zupełny księgi wieczystej KW (...) k.9-34)

W terminie pomiędzy umorzeniem postępowania egzekucyjnego skierowanego do prawa użytkowania wieczystego, a terminem wszczęcia kolejnego postępowania w tym zakresie - w dniu 29 maja 2017 r., H. M. na mocy umowy darowizny darowała pozwanej Fundacji przysługujące jej prawo użytkowania wieczystego.

(umowa k.87-92)

W dacie zawarcia zaskarżonej umowy nieruchomość była obciążona hipotekami na rzecz Banku (...), Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł., Gminy M. Z. oraz Urzędu Skarbowego w Z. zabezpieczającymi wierzytelności wynoszące łącznie 1 316 196,44 zł.

(okoliczności bezsporne)

Wartość rynkowa nieruchomości w dacie zawarcia kwestionowanej czynności wg opisu i oszacowania w ramach postępowania egzekucyjnego KM 2140/16, 1366/15, 1370/15, 1369/15) wynosiła 1 305 603 zł.

(okoliczności bezsporne)

Pismem z dnia 28 listopada 2017r. powód wezwał pozwaną fundację do dobrowolnej zapłaty lub do wskazania innych składników majątku dłużniczki, z których wierzyciel mógłby zaspokoić swoją wierzytelność. Wezwanie pozostało bez odpowiedzi.

(wezwanie do zapłaty z dnia 28 listopada 2017 r. wraz z dowodem doręczenia pozwanemu k.5-6) 

Sąd oddalił wnioski dowodowe złożone przez pozwanego, iż uznając iż istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, zostały wyświetlone złożonymi do akt sprawy dokumentami.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 527 § 1 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.(art.528k.c.)

Czynność prawna w postaci darowizny na rzecz pozwanego została dokonana przez H. M. ze świadomością pokrzywdzenia powoda.

Zgodnie bowiem z art. 529 k.c. jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. W tych okolicznościach wierzyciela nie obciąża obowiązek wykazania, iż pozwany wiedział od tym, iż dokonana czynność prawna dokonana została pokrzywdzeniem wierzyciela.

Powód Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych jest państwowym funduszem celowym, działającym na podstawie ustawy z dnia 13 lipca 2016 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Z uwagi na szczegóły cel dla którego fundusz został powołany, przysługujące mu roszczenia są kwalifikowane przy podziale sumy uzyskanej z egzekucji w kategorii 3 przed należnościami zabezpieczonymi hipoteką.

Zgodnie bowiem z art. 1025§ 1k.p.c. z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w następującej kolejności:

1) koszty egzekucyjne;

2) należności alimentacyjne;

3) należności za pracę za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika;

4) należności zabezpieczone hipoteką morską lub przywilejem na statku morskim;

5) należności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym i zastawem skarbowym albo korzystające z ustawowego pierwszeństwa oraz prawa, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub przed złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie takiego wpisu;

6) należności za pracę niezaspokojone w kolejności trzeciej;

7) należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, o ile nie zostały zaspokojone w kolejności piątej;

9) należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję;

10) inne należności.

W świetle art. 527 § 2 k.c., podlega badaniu, czy istnieje związek przyczynowy między zaskarżoną czynnością prawną dłużnika a jego niewypłacalnością prowadzącą do pokrzywdzenia wierzyciela, czyli niemożności zaspokojenia przysługującej powodowi wierzytelności.

Należy podzielić pogląd, że jeżeli stan majątku dłużnika uniemożliwiał zaspokojenie wierzyciela niezależnie od tego, czy zaskarżona czynność zostałaby dokonana, nie istnieje związek przyczynowy między tą czynnością a pokrzywdzeniem wierzycieli, co skutkuje koniecznością oddalenia skargi pauliańskiej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2013 rv IV CSK 738/12, niepubl.) Nadto, iż pokrzywdzenie wierzyciela dokonaną przez dłużnika czynnością rozporządzającą musi mieć charakter realny, to znaczy faktycznie prowadzić do niemożliwości zaspokojenia chronionej wierzytelności wyłącznie na skutek wyzbycia się określonego składnika majątkowego na rzecz osoby trzeciej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012, sygn. akt V CSK 183/11, niepubl. i z dnia 13 kwietnia 2012 r., sygn. akt III CSK 214/11, Gazeta Prawna 2012/76/11).

W sprawie okolicznościami niespornymi pomiędzy stronami było to, że na skutek umowy darowizny, dłużniczka wyzbyła się jedynego składnika majątku z którego możliwe było prowadzenie egzekucji. Jednak zdaniem pozwanego na skutek czynności nie zmieniła się sytuacja wierzyciela, wobec tego, że wartość wierzytelności zabezpieczonych hipoteką przewyższała wartość nieruchomości, a tym samym stan majątku dłużnika uniemożliwiał zaspokojenie wierzyciela.

Jak wyżej wskazano powód w zakresie zaspokajania swoich roszczeń przy podziale sumy uzyskanej z egzekucji jest zaspokajany w trzeciej kolejności przed należnościami zabezpieczonymi hipoteką. Powyższe oznacza, że w sytuacji egzekucji z nieruchomości prowadzonej w stosunki do dłużniczki byłby zaspokajany w istocie przed wszystkimi innymi wierzycielami, bezpośrednio po zaspokojeniu kosztów egzekucji i należności alimentacyjnych.

Gdyby dochodził jedynie roszczeń zabezpieczonych hipoteką, utraciłby prawo pierwszeństwa zaspokojenia wynikające ze swojej uprzywilejowanej pozycji.

Zatem w sytuacji przeniesienia w drodze darowizny na rzecz pozwanego prawa użytkowania wieczystego nieruchomości przez dłużniczkę, zachodzi przypadek pokrzywdzenia wierzyciela prowadzący do braku możliwości zaspokojenia się z majątku dłużnika lub też braku możliwości zaspokojenia się w zakresie, jaki istniał przed dokonaniem czynności. Tym samym, należało uznać, iż czynność zdziałana przez dłużniczkę z pozwanym, skutkowałaby w braku ochrony wynikającej z art.527 k.c., niemożliwością zaspokojenia chronionej wierzytelności na skutek wyzbycia się jedynego wartościowego składnika majątkowego na rzecz osoby trzeciej.

Mając powyższe na uwadze, sąd uznał powództwo za zasadne i orzekł jak w wyroku.

O kosztach procesu sąd orzekł zgodnie z regułą wyrażoną w art. 98 k.p.c.

Wynagrodzenie pełnomocnika powoda zostało ustalone w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 z późn.zm.)

Powód był zwolniony z obowiązku opłat sądowych na postawie art. 23 ust. 2 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. 2006 nr 158 poz. 1121) w związku z art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398). Dlatego, w oparciu o art.113 w/w ustawy pobrano od pozwanego opłatę sądową.