Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2018r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2018r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy R. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania R. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 7 września 2017r. nr (...)

1)  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje R. B. prawo do ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst Dz. U. z 2017r. poz. 1383 ze zm.), poczynając od dnia 1 sierpnia 2017 roku;

2)  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz R. B. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

(-) SSO Grzegorz Tyrka

Sygn. akt VIII U 1538/18

UZASADNIENIE

Decyzją z 7 września 2017r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił prawa do ponownego ustalenia wysokości emerytury
na podstawie art. 114 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż po uprawomocnieniu ostatnio wydanej decyzji, to jest decyzji odmownej z 16 lutego 2017r. ubezpieczony nie przedłożył żadnych dowodów, które mają wpływ na wysokość świadczenia.

Ubezpieczony w odwołaniu od decyzji domagał się jej zmiany i orzeczenia
co do istoty sprawy oraz wniósł o obciążenie organu rentowego kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał, że nie może ponosić ujemnych konsekwencji braku dokumentów dotyczących wynagrodzeń sprzed 1972r. i domaga
się odtworzenia wynagrodzeń uzyskiwanych w latach 1960 – 1971.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

ubezpieczony R. B. urodzony (...), uzyskał prawo
do emerytury górniczej, począwszy od 1 lipca 1985r.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury górniczej organ rentowy przyjął wynagrodzenia ubezpieczonego z okresu 12 miesięcy, to jest od stycznia do grudnia 1987r.
wykazane w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 25 stycznia 1988r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 294,38% i został ograniczony do 250%.

W dniu 27 grudnia 2016r. ubezpieczony złożył wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego na podstawie art.110a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych załączając do niego:

- zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 29 listopada 2016r. sporządzone przez (...) S.A. Oddział Zakład (...) w T.
z wykazanymi wynagrodzeniami za lata 1972 – 1987, 1989 – 1995.

W rozpoznaniu tego wniosku organ rentowy decyzją z 16 lutego 2017r. odmówił przeliczenia świadczenia na podstawie art.110 i art.110a ustawy emerytalnej, gdyż – odnośnie przeliczenia emerytury na podstawie art.110a - nowo ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury nie przekroczył 250%.

W dniu 28 sierpnia 2017r. ubezpieczony złożył wniosek o przeliczenie emerytury
na podstawie art.110a ustawy emerytalnej załączając świadectwo pracy z 31 października 1995r. dotyczące zatrudnienia w KWK (...) oraz zaświadczenie kopalni o pobieraniu zasiłku chorobowego. We wniosku tym ubezpieczony podniósł, że organ rentowy dysponuje wszystkimi jego zarobkami, co do których nie istniał obowiązek zniszczenia oraz wniósł o powołanie biegłego z zakresu rent i emerytur celem ustalenia wynagrodzenia.

Ubezpieczony był zatrudniony w KWK (...) od 1 lipca 1959r.
do 31 października 1995r. na stanowiskach:

- od 1 lipca 1959r. do 31 sierpnia 1959r. – robotnika budowlanego na powierzchni,

- od 1 września 1959r. do 30 września 1967r. – młodszego górnika pod ziemią,

- od 1 października 1967r. do 31 grudnia 1987r. – górnika pod ziemią,

- od 17 kwietnia 1989r. do 28lutego 1991r. – stróża na powierzchni na ½ etatu,

- od 1 marca 1991r. do 1 stycznia 1992r. – konserwatora na powierzchni na ¾ etatu,

- od 2 stycznia 1992r. do 31 października 1995r. – konserwatora na powierzchni na ½ etatu.

Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego ds. emerytur i rent na okoliczność odtworzenia zarobków ubezpieczonego za okres zatrudnienia ubezpieczonego do 31 grudnia 1971r. mając na uwadze znajdujące się w aktach osobowych: kartę zasiłkową, stawki wynagrodzenia za pracę oraz dodatkowe świadczenia, to jest deputat węglowy, Kartę Górnika, a następnie ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia z okresu, o którym nowa w art.110a ustawy emerytalnej.

Opinię w sprawie wydała biegła sądowa z zakresu emerytur, rent i kapitału początkowego H. P., która kierując się zleceniem Sądu dokonała odtworzenia potencjalnych zarobków ubezpieczonego z w/w lat. Biegła ostatecznie ustaliła,
że najkorzystniejszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury górniczej ubezpieczonego wynosi 252,32% i został wyliczony z 20 najkorzystniejszych lat z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, to jest z 1968 – 1987. Za lata 1968 – 1971 biegła w opinii uzupełniającej przyjęła zarobki wyliczone w oparciu o zachowaną kartę zasiłkową dodatkowo uwzględniając wynagrodzenie z Karty Górnika za dni pracy przodkowej i poza przodkowej, dodatek szkodliwy, w 1971r. także dodatek dla przodowego, deputat węglowy. Wyliczone przez biegłą zarobki z lat 1968 – 1971 wyniosły:

- 1968r. – 44 282 zł ( 175,22% ),

- 1969r. – 49 291 zł ( 188,94% ),

- 1970r. – 72 270 zł ( 269,46% ),

- 1971r. – 63 097 zł ( 222,99% ).

Sąd dokonał weryfikacji powyższej opinii biegłej, po jej korekcie w opinii uzupełniającej, przyjmując bardziej rygorystyczne założenia, a to dokonał wyliczenia zarobków ubezpieczonego z lat 1968 – 1971 na podstawie danych zawartych w karcie zasiłkowej i następnie uwzględnił tylko wynagrodzenie z Karty Górnika i deputat węglowy, co przedstawia poniższe wyliczenie:

1.  1968 rok

a)  zarobek udokumentowany kartą zasiłkową

- 11 722,98 zł za okres od stycznia do marca

- 11 890 zł za okres od czerwca do sierpnia

- 8 498 zł za okres od listopada do grudnia

- 755,50 zł zasiłek chorobowy

b)  zarobek odtworzony

- 4 000 zł deputat węglowy,

- 5 760 zł = 96 dni roboczych (s. 2 opinii) x 60 zł dniówka [wynagrodzenie zasadnicze]

- 1 152 zł = 5 760 zł x 20% [Karta Górnika]

c)  Razem 43 778,48 zł : 25 272 zł [przeciętne wynagrodzenie roczne] = 173,23%

2.  1969 rok.

a)  zarobek udokumentowany kartą zasiłkową

- 4 159,33 zł za miesiąc styczeń [biegła błędnie podała 4 250 zł]

- 15 071 zł za okres od kwietnia do czerwca

- 2295,60 zł zasiłek chorobowy

b)  zarobek odtworzony

- 4 000 zł deputat węglowy

- 19 610 zł = 185 dni roboczych (s.4 opinii) x 106 zł dniówka [wynagrodzenie zasadnicze]

- 1 998 zł = 185 dni x 10,80 zł/ dniówka poza przodkiem [Karta Górnika]

c)  Razem 47 133,93 zł : 26 088 zł [przeciętne wynagrodzenie roczne] = 180,67%

3.  1970 rok

a)  zarobek udokumentowany kartą zasiłkową

- 21 478 zł za okres od marca do maja

- 20 658 zł za okres od czerwca do sierpnia

- 14 166,29 zł za okres od października do grudnia

- 4 934,50 zł zasiłek chorobowy

b)  zarobek odtworzony

- 4 000 zł deputat węglowy

- 7 844 zł = 74 dni robocze (s. 5 i 6 opinii) x 106 zł dniówka [wynagrodzenie zasadnicze]

- 799,20 zł = 74 dni x 10,80 zł/ dniówka poza przodkiem [Karta Górnika]

c)  Razem 73 879,99 zł : 26 820 zł = 275,47%

4.  1971 rok

a)  zarobek udokumentowany kartą zasiłkową

- 17 353 zł za okres od czerwca do sierpnia

- 17 641 zł za okres od października do grudnia

- 2 053,20 zł zasiłek chorobowy

b)  zarobek odtworzony

- 4 400 zł deputat węglowy

- 10 176 zł = 96 dni roboczych (s. 8 opinii) x 106 zł dniówka [wynagrodzenie zasadnicze]

- 1 036,80 zł = 96 dni x 10,80 zł /dniówka poza przodkiem [Karta Górnika]

c)  Razem 52 660 zł : 28 296 zł [przeciętne wynagrodzenie roczne] = 186,10%

Wyliczony w ten sposób wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia z 20 lat kalendarzowych 1968 – 1971 wyniósł 250,27%.

/ Dowód z: akt organu rentowego, akt osobowych ubezpieczonego, opinii biegłego sądowego H. P., wyliczeń Sądu na okoliczność ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru /

Sąd podzielił opinię biegłej sądowej z zakresu emerytur i rent oraz kapitału początkowego H. P., po jej skorygowaniu w opinii uzupełniającej, gdyż została ona sporządzona w oparciu o fachową i specjalistyczną wiedzę, zgodnie ze zleceniem Sądu, na podstawie całokształtu zgromadzonej w sprawie dokumentacji i przy uwzględnieniu obowiązujących w okresie spornym przepisów płacowych. Z opinii tej wynika, że przy uwzględnieniu odtworzonych przez biegłą wynagrodzeń i tych wynikających z dokumentacji zarobkowej znajdującej się w aktach ZUS, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury górniczej ubezpieczonego obliczony z najkorzystniejszych 20 lat 1968 – 1987 wyniósł 252,32%, a zatem przekroczył 250%. Podzielając tę opinię Sąd miał na uwadze, że organ rentowy nie zgłaszał względem niej ostatecznie żadnych zastrzeżeń. Zaznaczyć jedynie należy, że Sąd dokonał również weryfikacji tej opinii dokonując własnych wyliczeń
na podstawie bardziej rygorystycznych założeń odnośnie odtworzenia zarobków ubezpieczonego z lat 1968 – 1971 i następnie wyliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 20 lat kalendarzowych. Wskaźnik ten okazał się nadal wyższy niż 250%,
bo wyniósł 250,27%.

Sąd zważył, co następuje:

odwołanie ubezpieczonego R. B. zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd uznał, że nie zachodziły przesłanki do odmowy przeliczenia emerytury górniczej ubezpieczonego na podstawie art.114 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t.j. Dz.U. z 2018r., poz.1270 ).

Zgodnie z art.114 ust.1 pkt 1 ustawy w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokości, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Zdaniem Sądu istniały podstawy do merytorycznego rozpoznania wniosku ubezpieczonego z 28 sierpnia 2017r., a nie odmowy przeliczenia świadczenia na podstawie art.114 ustawy emerytalnej w sytuacji, gdy ubezpieczony we wniosku tym powołał
się na nowe dowody, a mianowicie zwrócił uwagę na fakt, że organ rentowy dysponuje wszystkimi jego zarobkami w sytuacji, gdy zakład pracy przekazywał do ZUS składki
na ubezpieczenia społeczne za pracowników oraz domagał się przeprowadzenia opinii biegłego z zakresu emerytur i rent dla ustalenia wynagrodzenia. Nadto, w toku postępowania zwrócono uwagę na możliwość odtworzenia zarobków na podstawie akt osobowych, w tym zachowanej karty zasiłkowej (orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie I UZ 28/17).

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się ostatecznie
do ustalenia, czy ubezpieczony spełnia warunki do przeliczenia emerytury górniczej
na podstawie art.110a ustawy emerytalnej.

Zgodnie z art.110a wysokość emerytury oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art.15, z uwzględnieniem art.110 ust.3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia:

- z kolejnych 10 lat kalendarzowych przypadających w ostatnich 20 latach kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek
o ponowne ustalenie emerytury od przeliczonej podstawy,

- dowolnie wybranych przez emeryta 20 lat kalendarzowych, w których podlegał ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia o ponowne ustalenie wysokości emerytury, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przed zastosowaniem ograniczenia, o którym mowa w art.15 ust.5, jest wyższy niż 250%.

Ustalenie wysokości emerytury w sposób wskazany powyżej może nastąpić tylko raz.

Szczegółowe zasady postępowania w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Rozporządzenie to w § 21 pkt 1 przewiduje, iż środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Powyższy przepis zakłada istnienie optymalnych warunków, tj. wymaga,
by zachowała się dokumentacja płacowa pracodawcy. Natomiast w sytuacji, gdy
nie zachowała się stosowna dokumentacja płacowa, wysokość zarobków może być ustalona na podstawie dokumentacji zastępczej z akt osobowych pracownika (np. umów o pracę, angaży, wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej oraz innych pism dotyczących zatrudnienia, które zawierają informacje o wynagrodzeniu), a także zeznań świadków.

Trzeba jednak wskazać, że w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia,
co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określone w § 21 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki
na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997r., sygn. akt II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006r., sygn. akt I UK 115/06, OSNP 2007/17-18/257). Niemniej jednaj zarobki
za poszczególne lata muszą być wykazane w sposób niebudzący wątpliwości, w ściśle określonej kwotowo wysokości. Nie jest natomiast możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o hipotetyczne lub uśrednione wysokości zarobków. Kwestia pobieranego wynagrodzenia musi zostać udowodniona w sposób bezwzględny, a tylko dokumentacja stanowi precyzyjny dowód w zakresie wysokości wynagrodzenia
w postępowaniu sądowym ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 czerwca 2014r. III AUa 1136/13 ).

W toku postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego
do spraw emerytur i rent celem odtworzenia zarobków ubezpieczonego z lat, co do których nie zachowała się dokumentacja zarobkowa i obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia z najkorzystniejszych lat zgodnie z art.110a ustawy emerytalnej.

Z opinii biegłej sądowej H. P., którą to opinię Sąd uznał za miarodajną
w sprawie z przyczyn wskazanych wcześniej, wynika jednoznacznie, że najkorzystniejszy wskaźnik wysokości emerytury górniczej ubezpieczonego wyliczony z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, to jest z lat 1968 – 1987, w tym z okresu przypadającego po przyznaniu prawa do emerytury górniczej, wynosi 252,32%. Również z wyliczeń wskaźnika wysokości podstawy wymiaru dokonanych przez Sąd, bardziej rygorystycznych niż wyliczenia biegłej wynika, że nowo wyliczony wskaźnik przekracza 250%.

W takiej sytuacji, gdy wyliczony na nowo wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia jest wyższy niż 250%, ubezpieczonemu przysługuje prawo do ponownego przeliczenia pobieranej przez niego emerytury górniczej z zastosowaniem art.110a ustawy emerytalnej.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w sentencji wyroku i na mocy
art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w pkt 1 zmienił zaskarżoną decyzję jak w sentencji i przyznał prawo
do ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie art.110a ustawy emerytalnej, poczynając od 1 sierpnia 2017r., czyli od miesiąca zgłoszenia wniosku ( art.133 ust.1 ustawy emerytalnej ).

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c. i art.99 k.p.c. w związku z §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz.U. poz.1804 ze zm. ).

(-) SSO Grzegorz Tyrka