Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2018 r.

Sąd Rejonowy w Kutnie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SR Paweł Wrzesiński

Protokolant – st. sekr. sąd. I. A.

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2018 r. w Kutnie

na rozprawie

I.  sprawy z powództwa J. P. i L. W.

przeciwko D. P. (1)

o zapłatę

1.  zasądza od D. P. (1) na rzecz J. P. kwotę 378,31 (trzysta siedemdziesiąt osiem 31/100) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości odsetek ustawowych od dnia 28 lutego 2017 r. do dnia zapłaty,

2.  zasądza od D. P. (1) na rzecz L. W. kwotę 378,31 (trzysta siedemdziesiąt osiem 31/100) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości odsetek ustawowych od dnia 28 lutego 2017 r. do dnia zapłaty,

3.  oddala powództwa w pozostałym zakresie,

4.  zasądza od J. P. na rzecz D. P. (1) kwotę 694,16 (sześćset dziewięćdziesiąt cztery 16/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

5.  zasądza od L. W. na rzecz D. P. (1) kwotę 694,16 (sześćset dziewięćdziesiąt cztery 16/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

6.  nakazuje zwrócić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kutnie na rzecz D. P. (1) kwotę 170,66 (sto siedemdziesiąt 66/100) złotych tytułem zwrotu niewykorzystanej części zaliczki zaksięgowanej pod pozycją 500032849596,

7.  wyrokowi w punkcie I. podpunkt 1. nadaje rygor natychmiastowej wykonalności w zakresie zapłaty kwoty 205,00 (dwieście pięć) złotych,

8.  wyrokowi w punkcie I. podpunkt 2. nadaje rygor natychmiastowej wykonalności w zakresie zapłaty kwoty 205,00 (dwieście pięć) złotych,

II.  sprawy z powództwa wzajemnego D. P. (1)

przeciwko J. P. i L. W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od D. P. (1) na rzecz L. W. kwotę 900,00 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 743/16

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym dnia 8 sierpnia 2016 r. powódka L. W. wniosła o zasądzenie od pozwanej D. P. (1) kwoty 4.000,00 zł tytułem zapłaty za zboże i słomę zebrane przez pozwaną z 30 arów działki przysługującej ojcu powódki M. P.. W uzasadnieniu powódka wskazała, że jej ojcu przysługiwała dożywotnia służebność osobista polegająca na prawie zamieszkiwania w dwóch izbach budynku oraz korzystania z działki o powierzchni 0,30 ha położonej w miejscowości E.. Ojciec powódki uprawiał na działce zboże, lecz w dniu 9 marca 2015 r. zmarł i nie zdążył zebrać plonów. Zgodnie ze wskazaniem powódki M. P. poniósł wysokie koszty zakupu zboża i oczekiwał na zebranie plonów, jednak zmarł przed żniwami. Spadek po zmarłym M. P. nabyły córki L. W. oraz J. P. po ½ części każda z nich. Powódka chciała skosić zboże i pozyskać słomę, ale po udaniu się na miejsce okazało się, że zboże zostało skoszone przez M. J. i P. J. na zlecenie D. P. (1) (synowej M. P.). W związku z tym powódka dochodziła równowartości skoszonego zboża i słomy w kwocie 4.000,00 zł.

/pozew – k. 2-4/

W odpowiedzi na pozew pozwana uznała powództwo do kwoty 205 zł, wnosząc o jego oddalenie w pozostałej części. Pozwana zakwestionowała wysokość roszczenia, wskazując, że powierzchnia działki to jedynie 30 arów, wskazana przez powódkę kwota oderwana jest od realiów. Pozwana przyznała fakt zebrania zboża, gdyż działka stanowiła jej własność, wskazał jednak, że poniosła koszty pracy kombajnu na kwotę 150 zł, za 1 tonę pszenżyta uzyskała cenę 500 zł, za 2 belki słomy 60 zł, a po odliczeniu kosztów pracy kombajnu została jej do dyspozycji kwota 410 zł. W ocenie pozwanej powódka jest spadkobierczynią w ½ części, wobec czego przysługuje jej jedynie zwrot ½ uzyskanych przez pozwaną korzyści, co stanowi wskazaną przez pozwaną kwotę 205 zł. Pozwana wskazała na możliwość dochodzenia od powódki kosztów przechowywania rzeczy po zmarłym teściu po jego śmierci.

/odpowiedź na pozew – k. 21-23/

Sąd skierował strony do mediacji, jednak powódka L. W. nie wyraziła zgody na mediację, ani na polubowne zakończenie sprawy w toku postępowania, pozwana wyrażała gotowość polubownego zakończenia postępowania.

/postanowienie w przedmiocie skierowania do mediacji – k. 19, pismo powódki z dnia 18 stycznia 2017 r. – k. 20, odpowiedź na pozew – k. 21-23, protokół rozprawy z dnia 16 maja 2017 r. – k. 47-49, protokół rozprawy z dnia 20 grudnia 2018 r. – k. 244-245/

Pismem z dnia 21 lutego 2017 r. powódka L. W. zmodyfikowała powództwo, wskazując, że wytoczyła je również w imieniu swojej siostry J. P., wniosła o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódek L. W. i J. P. kwot po 2.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 września 2015 r. do dnia zapłaty. Powódki wskazały, że wartość nakładów oraz samego zboża i słomy stanowi równowartość 4.050,00 zł, zatem żądana od pozwanej kwota 4.000,00 zł jest adekwatna do wartości plonów zabranych przez pozwaną. Zgodnie ze wskazaniem powódek na żądaną kwotę składały się: oranie 2 godziny i dojazd 140 zł, nawóz, sianie nawozu i dojazd 380 zł, agregatownie i dojazd 80 zł, zakup zboża siewnego 200 zł, sianie zboża i dojazd 80 zł, bronowanie po siewie i dojazd 80 zł, sianie nawozu wiosną i dojazd 170 zł, opryski, środki ochrony i dojazd 280 zł, wymłócone zboże (3 tony) 2.100 zł (3 tony x 700 zł), słoma w belkach 540 zł (9 sztuk x 60 zł). Odpis pisma modyfikującego powództwo został doręczony pozwanej w dniu 28 lutego 2017 r.

/pismo procesowe powódek z dnia 21.02.2017 r. wraz z pełnomocnictwem – k. 31-33, zwrotne potwierdzenie odbioru – k. 130/

Na rozprawie w dniu 16 maja 2017 r. pozwana złożyła pismo procesowe wraz z powództwem wzajemnym, w którym uznała powództwo co do kwoty 410 zł tj. po 205 zł na rzecz każdej z powódek, wnosząc o oddalenie powództwa w pozostałej części. Jednocześnie pozwana/powódka wzajemna wniosła o zasądzenie solidarnie od powódek/pozwanych wzajemnych na rzecz pozwanej/powódki wzajemnej kwoty 3.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie od daty wytoczenia powództwa do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie w okresie od dnia 9 marca 2015 r. do 31 sierpnia 2016 r. z pomieszczeń znajdujących się w budynku mieszkalnym, piwnicy, letniej kuchni w budynku gospodarczym. Wniosła także o obciążenie pozwanych wzajemnych kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwana zakwestionowała wysokość nakładów poniesionych przez M. P. na uprawę działki, wskazała, że M. P. czynił ewentualne nakłady na swoją rzecz, na rzecz przyszłych plonów, zatem powódki jako jego spadkobiercy nie mają podstaw do domagania się zwrotu tych nakładów od pozwanej.

/pismo procesowe pozwanej/powódki wzajemnej – k. 44-46, protokół rozprawy z dnia 16 maja 2017 r. – k. 47-49/

Powódki/pozwane wzajemne wniosły o oddalenie powództwa wzajemnego.

/protokół rozprawy z dnia 16 maja 2017 r. – k. 47-49, pismo procesowe z dnia 29.05.2017 r. – k. 51-53/

Na rozprawie w dniu 20 grudnia 2018 r. pełnomocnik powódki/pozwanej wzajemnej poparł powództwo, wnosząc o oddalenie powództwa wzajemnego i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz powódki/pozwanej wzajemnej. Natomiast pełnomocnik pozwanej/powódki wzajemnej podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko, wnosząc o zasądzenie na rzecz pozwanej/powódki wzajemnej kosztów postępowania.

/protokół rozprawy z dnia 20 grudnia 2018 r. – k. 244-245/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na mocy aktu notarialnego z dnia 13 lipca 1993 r. umowy darowizny, Rep. A Nr 7377/93, sporządzonego przez Notariusza D. A., na rzecz M. i A. małżonków P. została ustanowiona dożywotnia służebność osobista polegająca na prawie zamieszkiwania w dwóch izbach w budynku mieszkalnym od strony zachodniej, prawie korzystania z garażu, letniej kuchni, piwnicy i kurnika w budynku gospodarczym oraz korzystania z budynku inwentarsko-składowego oraz korzystania z działki o powierzchni 0,30 ha według wyboru uprawnionych, położonej we wsi E., gmina B., składającej się z działek oznaczonych numerami (...) o łącznej powierzchni 3,11 ha, stanowiącej własność Z. i D. małżonków P..

/dowód: wypis aktu notarialnego Rep. A nr (...) – k. 14-21 w załączonych aktach ROW-150/15/

Ojciec powódek M. P. w 2014 roku zadecydował uprawić przysługującą mu z tytułu służebności działkę o powierzchni ok. 30 arów. Działka została przez niego wskazana, zaorana przez zięcia A. W. (męża powódki), zasiano zboże tj. pszenżyto z odnowy zakupione z hodowli w S.. M. P. był w zawansowanym wieku, chorował, nie był w stanie samodzielnie uprawiać ziemi, w związku z tym działką zajmowali się faktycznie z jego polecenia A. W. i L. W.. Działka została najpierw zaorana, bronowana, został posiany nawóz, po siewie było bronowanie, na wiosnę miało miejsce sianie nawozu.

/dowód: przesłuchanie powódki/pozwanej wzajemnej L. W. – k. 99v-100 w zw. z k. 48, przesłuchanie pozwanej/powódki wzajemnej – k. 100-101 w zw. z k. 48-48v, zeznania świadka J. T. – k. 82v-83, zeznania świadka A. W. – k. 96-97/

Wskazana przez M. P. działka przylegała do ziemi uprawianej przez synową D. P. (1), która obok tej działki miała zasiane żyto, pomiędzy obiema uprawionymi działkami nie było wyznaczonej granicy.

/bezsporne/

M. P. początkowo zajmował 2 pomieszczenia w budynku mieszkalnym, letniak, piwnicę, kurnik, część garażu. Następnie przestał użytkować kurnik, z letniaka jego rzeczy zostały wyniesione, z garażu został zabrany węgiel, M. P. zajmował tylko pomieszczenia w budynku mieszkalnym, ale pod koniec 2014 roku poszedł mieszkać do córki L. W., w mieszkaniu pozostały meble i jego rzeczy. Do śmierci ojca na nieruchomości w E. mogła przebywać także jego córka J. P., w mieszkaniu miała swoje rzeczy, faktycznie jednak przebywała w Hiszpanii. Podczas pobytu M. P. u córki, L. W. wraz z mężem i synem wielokrotnie przyjeżdżali do E., L. W. dysonowała kluczami do mieszkania ojca, zabierali stamtąd różne rzeczy należące do ojca i siostry, wizyty te zwykle kończyły się awanturami i interwencjami policji.

/dowód: przesłuchanie powódki/pozwanej wzajemnej L. W. – k. 99v-100 w zw. z k. 48, przesłuchanie pozwanej/powódki wzajemnej – k. 100-101 w zw. z k. 48-48v, zeznania świadka J. T. – k. 82v-83, zaświadczenie Komisariatu Policji w Ż. z dnia 5.06.2017 r. – k. 55-57/

W dniu 9 marca 2015 r. M. P. zmarł. Zgon nastąpił przed żniwami, nie zdążył zebrać plonów z uprawionej działki.

/bezsporne/

Spadek po M. P. na podstawie testamentu notarialnego z dnia 25 sierpnia 2014 r. Rep. A nr 5486/2014 nabyły córki L. W. (z domu P.) i J. P. po ½ części każda z nich.

/bezsporne, nadto testament – k. 4-5 w załączonych aktach ROW-150/15/

Po śmierci M. P. między stronami trwał spór odnośnie pozostawionych w mieszkaniu rzeczy, wizyty kończyły się awanturami i interwencjami policji, funkcjonariusze wskazywali na możliwość zabrania rzeczy dopiero po otwarciu testamentu.

/dowód: przesłuchanie powódki/pozwanej wzajemnej L. W. – k. 99v-100 w zw. z k. 48, przesłuchanie pozwanej/powódki wzajemnej – k. 100-101 w zw. z k. 48-48v, zeznania świadka J. T. – k. 82v-83, zaświadczenie Komisariatu Policji w Ż. z dnia 5.06.2017 r. – k. 55-57/

W lipcu 2015 roku D. P. (1) skierowała do L. W. listowne wezwania do odbioru pozostałych rzeczy po zmarłym M. P., wskazując termin odbioru na 1 i 15 sierpnia 2015 r., adresatka odmówiła odbioru korespondencji.

/dowód: przesłuchanie pozwanej/powódki wzajemnej – k. 100-101 w zw. z k. 48-48v, zeznania świadka J. T. – k. 82v-83, kopie wezwań wraz z kopertami – k. 24-29/

Latem 2015 roku D. P. (1) dokonała otwarcia pomieszczeń zajmowanych przez M. P. celem ich wietrzenia.

/dowód: przesłuchanie pozwanej/powódki wzajemnej – k. 100-101 w zw. z k. 48-48v, zeznania świadka J. T. – k. 82v-83, zeznania świadka E. P. – k. 104v-105, dokumenty znajdujące się w załączonych aktach ROW-150/15/

W okresie żniw D. P. (1) (bratowa powódki L. W.), przy pomocy swojego syna D. P. (2), skosiła zboże znajdujące się na działce uprawionej przez zmarłego teścia tj. ojca powódek. Pszenżyto było oddzielone od żyta, a słoma zebrana w bele. Zboże nie było zważone po skoszeniu, było w pojemniku w kombajnie. Zbiornik kombajnu D. P. (2) miał około 1400 kg, zboże zajmowało około ¾ zbiornika. Następnie zboże było zsypane na szpicherek. Słomę zbierali i zwijali w bele M. J. i P. J. (zięć pozwanej). B. były średnie, M. J. i P. J. nie rozliczali się z pozwaną z ilości zebranej słomy ani ilości bel. Słoma była prasowana prasą rolującą warfama 120. Słoma została przekazana przez D. P. (1) zięciowi.

/dowód: przesłuchanie pozwanej/powódki wzajemnej – k. 100-101 w zw. z k. 48-48v, zeznania świadka M. J. – k. 81v-82, zeznania świadka P. J. – k. 82-82v, zeznania świadka D. P. (2) – k. 98-99/

W dniu 2 sierpnia 2015 r. L. W. udała się wraz z mężem A. W. do miejscowości E. w celu skoszenia zboża i pozyskania słomy z działki uprawionej przez zmarłego ojca. Na miejscu dowiedziała się, że zboże zostało już skoszone przez D. P. (1) (bratową powódki). Powódka zgłosiła telefonicznie fakt wymłócenia zboża przez pozwaną na Policję. Interwencja zakończyła się pouczeniem. Funkcjonariusze Policji nie dokonywali zabezpieczenia zboża ani słomy.

/dowód: przesłuchanie powódki/pozwanej wzajemnej L. W. – k. 99v-100 w zw. z k. 48, zeznania świadka A. W. – k. 96-97, pismo Komisariatu Policji w Ż. z dnia 1.03.2017 r. – k. 34-35, zaświadczenie Komisariatu Policji w Ż. – k. 43, 55-57/

D. P. (1) podjęła czynności zmierzające do wymeldowania J. P., nastąpiło to w czerwcu 2016 roku. Reszta rzeczy z pomieszczeń w budynku mieszkalnym została zabrana latem 2016 roku.

/dowód: przesłuchanie powódki/pozwanej wzajemnej L. W. – k. 99v-100 w zw. z k. 48, zeznania świadka A. W. – k. 96-97/

Strony pomimo więzi rodzinnych pozostają w ostrym konflikcie, w okresie od września 2014 roku do 23 sierpnia 2015 r. miały miejsce kilkukrotne interwencje Policji, które kończyły się pouczeniami, toczyły się również postępowania przygotowawcze.

/dowód: przesłuchanie powódki/pozwanej wzajemnej L. W. – k. 99v-100 w zw. z k. 48, przesłuchanie pozwanej/powódki wzajemnej – k. 100-101 w zw. z k. 48-48v, pismo Komisariatu Policji w Ż. z dnia 26.07.2016 r. – k. 6, pismo Komisariatu Policji w Ż. z dnia 1.03.2017 r. – k. 34-35, zaświadczenie Komisariatu Policji w Ż. z dnia 5.06.2017 r. – k. 55-57, dokumenty znajdujące się w załączonych aktach spraw Ds. 1460/15 oraz (...)150/15 i (...)172/15/

Pismem z dnia 20 sierpnia 2015 r. L. W. złożyła do Komendy Powiatowej Policji w K. zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa kradzieży zboża i słomy.

/dowód: zawiadomienie – k. 8-10/

Postanowieniem wydanym w dniu 22 września 2015 r. przez Komisariat Policji w Ż. odmówiono wszczęcia dochodzenia wobec braku znamion czynu zabronionego.

/dowód: postanowienie z dnia 22.09.2015 r. – k. 22 w załączonych aktach ROW 150/15, pismo Komisariatu Policji w Ż. z dnia 3.06.2016 r. – k. 5/

Pismem z dnia 20 maja 2016 r. L. W. wezwała D. P. (1) do wydania jej jako następcy prawnemu zmarłego M. P. zboża i słomy. Wezwanie pozostało bez odpowiedzi.

/dowód: wezwanie do wydania zboża i słomy – k. 7/

Z opinii biegłego z zakresu rolnictwa wynika, że jakość gleby, na której uprawiane było pszenżyto była odpowiednia do jego uprawy. Średnie plony pszenżyta w Polsce w 2015 roku wyniosły 36,3 dt/ha, w województwie (...) wyniosły 33,8 dt/ha. W odniesieniu do przedmiotowej działki biegły określił plon pszenżyta na 40 dt/ha, w przeliczeniu na powierzchnię 0,30 ha zbiór nasion pszenżyta z tej powierzchni wynosił 12 dt. Średnia cena skupu pszenżyta w okresie od sierpnia 2015 r. do lipca 2016 r. wynosiła 59,01 zł/dt. Wartość plonu pszenżyta wyniosła zatem 708,12 zł (12 dt x 59,01 zł/dt). Przy plonie ziarna wynoszącym 12 dt ilość słomy zbelowanej wynosiła także 12 dt. Słoma była zbierana prasą zbierającą marki S. (...), bele słomy o wymiarach 120 x 120. W 2015 r. waga beli słomy o wymiarach 120 x 120 wynosiła około 160-180 kg za sztukę. Biegły przyjął wagę 1 beli słomy w wysokości 170 kg, cena rynkowa takiej beli słomy w 2015 r. wynosiła 35 zł za sztukę. Przy 12 dt słomy otrzymamy 7 bel słomy. Wartość słomy wyniesie 245 zł (7 szt. x 35 zł/szt.). Koszty kombajnowania w 2015 r. w województwie (...) 1 ha zboża wynosiły od 330 do 350 zł za 1 godzinę. Biegły przyjął koszt usługi kombajnowania w wysokości 340 zł/h – kombajn B. 058. Przy powierzchni 0,30 ha wydajność kombajnu przyjęto na 1 ha na 1 godzinę pracy kombajnu, w związku z czym koszy kombajnowania wyniosły 102 zł (1 h x 0,30 ha x 340 zł/h). Koszty zbioru słomy liczone są w stosunku do ilości zwiniętych bel słomy. Koszt usługi zwinięcia 1 beli w 2015 r. wynosił 12-15 zł/szt. Biegły przyjął 13,5 zł/szt. Przy 7 sztukach bel słomy koszt usługi ich zbelowania wynosił 94,50 zł (7 sztuk x 13,50 zł/szt.). Łącznie koszty pracy kombajnu i belowania słomy wyniosły 196,50 zł (102 zł + 94,50 zł).

/dowód: pisemna opinia biegłego z zakresu rolnictwa F. W. – k. 109-112/

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o przywołane dowody, które w odpowiedniej części stanowiły podstawę poczynionych ustaleń, w pewnym zakresie przywołane okoliczności faktyczne były bezsporne.

Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie miało poczynienie ustaleń odnośnie podstawy i zakresu odpowiedzialności każdej ze stron. Powódki po dokonanej modyfikacji żądania pozwu dochodziły od pozwanej zapłaty tytułem zwrotu wartość nakładów oraz plonów zabranych przez pozwaną. Z kolei powódka wzajemna dochodziła od pozwanych wzajemnych zapłaty tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie w okresie od dnia 9 marca 2015 r. do 31 sierpnia 2016 r. z pomieszczeń znajdujących się w budynku mieszkalnym, piwnicy, letniej kuchni w budynku gospodarczym.

Nie ulega wątpliwości, że wobec zgłoszenia żądania zapłaty, w razie zakwestionowania tego roszczenia przez stronę pozwaną, co też miało miejsce odnośnie każdego z powództw, poza uznanym zakresem powództwa głównego, na stronie zgłaszającej dane roszczenie spoczywał ciężar wykazania zgłoszonego roszczenia oraz jego wysokości.

W złożonym pozwie powódka wskazała, że wyceniła zebrane zboże i słomę na kwotę 4.000 zł. Następnie sprecyzowała, że dochodzona pozwem kwota obejmuje wartość nakładów poczynionych na zasiewy oraz samego zebranego zboża i słomy. Fakt zebrania zboża i słomy nie był kwestionowany przez pozwaną. Pozwana zakwestionowała jednak wskazaną wartość zboża i słomy, jak również czynione nakłady, zarówno odnośnie wskazanego zakresu, jak i zasadności żądania ich rozliczenia.

W sytuacji, gdy zgłoszone roszczenie wynika z obowiązku zwrotu nakładów, fakt poczynienia tych nakładów, ich rodzaj i wartość muszą być wykazane.

Tymczasem z całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w przedmiotowej sprawie nie wynika, jakie konkretne nakłady oraz w jakim faktycznie zakresie były czynione na działce, do której uprawiania był uprawniony ojciec powódek, a także kto faktycznie finansował te nakłady. Wypada także zauważyć, że nakłady te były czynione za życia ojca powódek, czynione były na działce, z której ojciec powódek mógł korzystać w ramach przysługującej mu służebności, dokonywane były na poczet spodziewanych plonów.

Pozwana zakwestionowała roszczenie również co do jego wysokości, poza uznanym zakresem. Według wskazania powódek kwota uznanego powództwa była zdecydowanie zaniżona i nieadekwatna do zabranych rzeczy, ani też nie uwzględniała nakładów poniesionych na uprawy. W konsekwencji to na stronie powodowej zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu w sprawie spoczywał obowiązek podjęcia stosownej inicjatywy dowodowej celem wykazania wysokości roszczenia. Wniosek w tym zakresie zgłosiła jednak pozwana. W konsekwencji został przeprowadzony dowód z opinii biegłego z zakresu rolnictwa.

Sporządzona opinia w obiektywny sposób wskazuje na wartość plonu pszenżyta oraz słomy, jak również kosztów pozyskania tych plonów. Wskazania biegłego odnośnie możliwego zakresu uzyskanych plonów znajdują potwierdzenie w ogólnych wskazaniach świadków, którzy dokonywali zbioru zboża oraz słomy. Żadna ze stron nie podważyła wskazań zawartych w opinii. W szczególności opinii tej nie kwestionowała strona powodowa, mimo że wartość zboża została ostatecznie wyceniona przez powódki na kwotę 2.100 zł (3 tony x 700 zł), zaś wartość słomy w belkach została wyceniona na 540 zł (9 sztuk x 60 zł). W tym zakresie powódka L. W. powoływała się jedynie na własne doświadczenie oraz doświadczenie męża w zakresie prowadzenia produkcji rolnej oraz poczynione rozeznanie odnośnie wyceny zboża i słomy. Jednakże twierdzenia strony powodowej w tym zakresie nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, przesłuchanie powódki oraz zeznania męża powódki w tym zakresie mają jedynie charakter oceny, pozostają w sprzeczności z ustaleniami poczynionymi przez biegłego w oparciu o materiał dowodowy ujawniony w sprawie.

W ocenie sądu nie sposób kwestionować obiektywnych ustaleń zawartych w opinii biegłego z zakresu rolnictwa. Opinia ta została sporządzona w sposób fachowy i rzeczowy, dający możliwość wyjaśnienia kwestii wartości plonu pszenżyta oraz słomy, jak również kosztów pozyskania tych plonów.

W konsekwencji wartość zboża należało przyjąć w kwocie 708,12 zł, zaś wartość słomy w kwocie 245 zł, z kolei koszty związane z ich zebraniem to kwota 196,50 zł, koszty te zostały poniesione przez pozwaną.

Wypada zauważyć, że strona powodowa dochodziła zwrotu nakładów na zasiewy, nie zaś tytułem zwrotu nakładów na nieruchomość, które to nakłady zwiększałyby wartość nieruchomości pozwanej, przez co pozwana mogłaby osiągnąć bezpodstawną korzyść.

Z kolei powódka wzajemna wskazała, że dochodzone przez nią odszkodowanie za bezumowne korzystanie odnosi się do pomieszczeń znajdujących się w budynku mieszkalnym, piwnicy, letniej kuchni w budynku gospodarczym, obejmuje okres od dnia 9 marca 2015 r. do 31 sierpnia 2016 r. Jednakże przywołanie w pozwie wzajemnym okoliczności faktycznych, które uzasadniałyby to roszczenie było nader skąpe, odnosiło się w dużej mierze do faktu przechowywania przez powódkę rzeczy zmarłego teścia po jego śmierci, a także sporu pomiędzy stronami odnośnie odebrania tych rzeczy.

Wypada zauważyć, że powódka wzajemna nie dochodziła wynagrodzenia za przechowywanie rzeczy, lecz zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie ze wskazanych pomieszczeń.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że po śmierci ojca powódek, rzeczy zmarłego znajdowały się w zasadzie tylko w pomieszczeniach w budynku mieszkalnym. Wprawdzie kluczami do tych pomieszczeń dysponowała powódka, jednak dostęp do tych pomieszczeń miała także powódka wzajemna, co oznacza, że miała ona faktyczną możliwość korzystania z tych pomieszczeń.

Wobec zakwestionowania roszczenia o zapłatę odszkodowanie za bezumowne korzystanie, zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu w sprawie na powódce wzajemnej spoczywał obowiązek podjęcia stosownej inicjatywy dowodowej celem wykazania wysokości roszczenia. Jednak w tym zakresie powódka wzajemna pozostała bierna, w szczególności nie został zgłoszony dowód z opinii biegłego, który w obiektywny sposób wskazałby na wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie ze wskazanych pomieszczeń.

Zgodnie z art. 322 k.p.c., sąd może zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy tylko w ściśle określonych sprawach. Ustawodawca takie uprawnienie przyznał sądowi jedynie w sprawach o naprawienie szkody, o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy dożywocia. Wyliczenie spraw, w których sąd może określać wielkość należnego świadczenia ze względu na charakter tej wyjątkowej kompetencji sądu, musi być rozumiana ściśle.

Przedmiotem zgłoszonych powództw był zwrot nakładów oraz zapłata odszkodowania za bezumowne korzystanie, a zatem sąd nie mógł skorzystać z możliwości przewidzianej we wskazanym przepisie, roszczenia te co do ich wysokości powinny być wykazane przez strony.

Zgodnie z art. 232 zd. 1 k.p.c. to na stronach spoczywa ciężar prowadzenia postępowania dowodowego dla stwierdzenia faktów, z których strony te wywodzą skutki prawne. Strony były reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników, którzy w tym zakresie mieli możliwość przytoczenia określonych twierdzeń oraz zgłoszenia stosownych wniosków dowodowych. Oczywistym jest, że jeżeli strona nie zgłosiła twierdzeń i dowodów w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym, a w sprawie nie występują okoliczności usprawiedliwiające późniejsze ich powołanie, to sąd obowiązany jest pominąć te twierdzenia i wnioski dowodowe.

Zgodnie z art. 6 § 2 k.p.c., strony i uczestnicy postępowania obowiązani są przytaczać wszystkie okoliczności faktyczne i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko. Strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej. Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich we właściwym czasie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. Sąd pomija twierdzenia i dowody, jeżeli są powoływane jedynie dla zwłoki lub okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione (art. 217 § 1-3 k.p.c.).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne zasługiwało na uwzględnienie w części, natomiast powództwo wzajemne nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu mającego istotne znaczenie spoczywa na stronie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zasada skonkretyzowana w tym przepisie jest jasna, kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić okoliczności faktyczne uzasadniające to żądanie. Zaprzeczenie okolicznościom dokonane przez stronę przeciwną wywołuje ten skutek, że istotne dla sprawy fakty stają się sporne i muszą być udowodnione. W razie ich nieudowodnienia sąd oceni je na niekorzyść strony, na której spoczywał ciężar dowodu, chyba że miał możność przekonać się o prawdziwości twierdzeń na innej podstawie. Jeżeli strona powodowa udowodniła fakty przemawiające za zasadnością powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających jej zdaniem oddalenie powództwa (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82, niepubl.). Oznacza to, iż strona kwestionująca poparte dowodami twierdzenia strony przeciwnej, która wbrew obowiązkowi z art. 3 k.p.c. nie przedstawia dowodów na poparcie własnego stanowiska procesowego, naraża się na dokonanie przez sąd orzekający w danej sprawie ustaleń zgodnie z tymi twierdzeniami, które znajdują oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym. Wobec niewykazania zgłoszonych twierdzeń, sąd pomija te twierdzenia jako gołosłowne.

Nie ulega wątpliwości, że nie wystarczy zgłosić do sądu żądanie zasądzenia odpowiedniej kwoty, ale trzeba to żądanie udowodnić, zarówno co do zasady, jak i co do wysokości.

Strona powodowa nie wykazała okoliczności uzasadniających przyjęcie odpowiedzialności pozwanej z tytułu zwrotu nakładów poczynionych na zasiewy, poza zebranym przez pozwaną zbożem i słomą, w zakresie wskazań wynikających z opinii biegłego.

Z kolei powódka wzajemna nie wykazała faktycznego zakresu zgłoszonego roszczenia o zapłatę odszkodowanie za bezumowne korzystanie, jak również faktycznej wysokości tego żądania.

Decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia roszczenia głównego miało również ustalenie, w ramach jakiego stosunku prawnego zostały poczynione nakłady, których zwrotu żąda obecnie strona powodowa. Nie ma bowiem uniwersalnego, abstrakcyjnego modelu roszczenia o zwrot nakładów, który byłby możliwy do zastosowania w każdej sprawie, w której zgłoszono to roszczenie (zob. uchwały Sądu Najwyższego z 30 września 2005 r., III CZP 50/05, OSNC 2006/3/40 oraz z 10 maja 2006 r., III CZP 11/06, OSNC 2007/3/38).

Zmarły ojciec powódek korzystał z nieruchomości pozwanej w ramach ustanowionej na jego rzecz służebności osobistej, a zatem jako posiadacz zależny. Stanowiące przedmiot sporu nakłady na zasiewy czynione były za życia ojca powódek, w jego interesie jako uprawnionego z tytułu służebności.

W razie istnienia stosunku prawnego uzasadniającego władanie rzeczą przez posiadacza zależnego wzajemne prawa i obowiązki stron, związane chociażby z wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy czy zwrotem nakładów, znajdują uregulowanie w treści tego stosunku, czyli w umowie, z uzupełniającym stosowaniem względnie obowiązujących przepisów prawa. W żadnym zakresie nie można tu sięgać do przepisów art. 224-226 k.c. Wypada bowiem zauważyć, że odsyłanie zawarte w przepisie art. 230 k.c. nie dotyczy w ogóle posiadania zależnego zgodnego z prawem (popartego tytułem prawnym).

Do wzajemnych stosunków między uprawnionym z tytułu służebności, a właścicielem nieruchomości obciążonej, stosuje się przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne (art. 252-262 k.c. oraz art. 266-270 k.c.). Zatem uprawniony ze służebności obowiązany jest między innymi zachować substancje rzeczy oraz jej dotychczasowe przeznaczenie, ma obowiązek dokonywania napraw i innych nakładów związanych tylko ze zwykłym korzystaniem, a o potrzebie innych nakładów ma obowiązek zawiadomić właściciela (art. 260 k.c.).

Użytkownik nie ponosi obowiązku dokonywania „innych" napraw i nakładów. Jeżeli zachodzi potrzeba dokonywania napraw lub nakładów nie związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy, użytkownik powinien niezwłocznie zawiadomić właściciela i zezwolić mu na dokonanie potrzebnych robót (art. 260 § 1 zd. 2 k.c.). Jednak właściciel nie jest zobowiązany dokonywać jakichkolwiek nakładów na rzecz (art. 259 k.c.). Może zatem właściciel zlekceważyć potrzebę dokonywania napraw i nakładów. Nie jest bowiem zobowiązany do utrzymywania rzeczy w stanie przydatnym do umówionego użytku.

Użytkownik może więc we własnym interesie dokonywać, w razie bezczynności właściciela, potrzebnych napraw (nakładów) nie związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy. Stosuje się wówczas do rozliczenia stron przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia (art. 752-757 k.c. w zw. z art. 260 § 2 k.c.). Wypada zauważyć, że przepis art. 753 § 2 k.c. w zw. z art. 260 § 2 k.c. nie ma na względzie nakładów uzasadnionych z punktu widzenia użytkownika, lecz właściciela; wymaga, żeby te nakłady przyniosły korzyść właścicielowi.

Wszelkie nakłady dokonane na zasiewy na działce, którą zmarły ojciec powódek mógł użytkować w ramach przysługującej mu służebności, czynione zatem były tylko i wyłącznie w interesie czyniącego nakłady i na jego ryzyko. Pozwana jako właścicielka nieruchomości obciążonej nie była w tym zakresie obciążona obowiązkiem czynienia jakichkolwiek nakładów na rzecz uprawnionego z tytułu służebności, łącząca strony umowa służebności nie kreowała obowiązku zwrotu nakładów na rzecz uprawnionego z tytułu służebności. Jednakże rezultat poczynionych nakładów na użytkowanej przez służebnika działce przysługiwał służebnikowi, a wobec jego śmierci, uprawnione do zebrania pożytków były powódki jako spadkobierczynie czyniącego nakłady. Powódkom przysługiwał zatem jedynie zwrot zebranych przez pozwaną pożytków [zboże 708,12 zł + słoma 245 zł], pomniejszony o poniesione przez pozwaną koszty związane z ich zebraniem [196,50 zł], czyli w łącznej kwocie 756,62 zł. Powódki nabyły spadek po zmarłym ojcu po połowie, zatem na rzecz każdej z powódek zasądzeniu podlegała kwota 378,31 zł. Powództwo główne w pozostałym zakresie jako nieudowodnione i nieuzasadnione nie zasługiwało na uwzględnienie.

Natomiast powództwo wzajemne podlegało oddaleniu w całości jako nieudowodnione co do wskazanego zakresu zajmowanych pomieszczeń oraz co do jego wysokości.

O odsetkach za opóźnienie w spełnieniu zasądzonego świadczenia pieniężnego sąd orzekł w oparciu o przepis art. 481 § 1 i 2 k.c. W sytuacji, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.

Należy zauważyć, że termin wymagalności i termin spełnienia świadczenia jest niewątpliwie tożsamy w przypadku zobowiązań o charakterze terminowym. Wierzytelność jest bowiem wymagalna, jeśli nadszedł termin świadczenia i od tej daty wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia, które dłużnik musi spełnić. Inaczej rzecz się ma ze zobowiązaniami bezterminowymi. W takiej sytuacji nie jest bowiem możliwe utożsamianie terminu wymagalności i terminu spełnienia świadczenia z uwagi na treść art. 455 k.c., określającego termin spełnienia świadczenia jako niezwłoczny po wezwaniu przez wierzyciela.

Przepisy regulujące odpowiedzialność odszkodowawczą za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nie określają terminu, w jakim nastąpić ma wykonanie obowiązku zapłaty z tytułu zwrotu nakładów, czy odszkodowania za bezumowne korzystanie. Nie można też wyznaczyć tego terminu, odwołując się do natury zobowiązania, z którego świadczenie wynika. Termin ten nie wynikał także z umowy. Tym samym trzeba przyjąć, że zobowiązanie strony pozwanej do zapłaty wskazanych należności miało charakter bezterminowy. Oznaczało to, że termin spełnienia takiego świadczenia musiał być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez stronę powodową. Zatem dopiero od bezskutecznego upływu tego terminu stronie powodowej należały się odsetki za opóźnienie.

Powódka dołączyła do pozwu jedynie wezwanie do wydania zboża i słomy, bez potwierdzenia wręczenia czy przesłania pozwanej. Wezwanie to zostało sformułowane tylko w imieniu powódki L. W., podobnie jak pozew złożony w niniejszej sprawie. Dopiero w piśmie modyfikującym wytoczone powództwo, powódki określiły zakres oraz podstawy faktyczne żądania zapłaty, wskazały kwoty dochodzone na rzecz każdej z powódek. Należało zatem przyjąć, że dopiero z chwilą otrzymania pisma z dnia 21 lutego 2017 r., co nastąpiło w dniu 28 lutego 2017 r., pozwana pozostawała w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia pieniężnego i dopiero od tej chwili, stronie powodowej należały się ustawowe odsetki za opóźnienie. Brak było zatem uzasadnionych podstaw do uwzględnienia żądania strony powodowej w zakresie zapłaty odsetek za opóźnienie za okres wcześniejszy.

Wysokość odsetek za opóźnienie w braku odmiennego jej ustalenia odpowiada odsetkom ustawowym zgodnie z art. 481 § 2 k.c., z uwzględnieniem zmiany wprowadzonej z dniem 1 stycznia 2016 r. przez art. 2 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 9 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 poz. 1830). Strona powodowa dochodziła zapłaty odsetek za opóźnienie w wysokości odsetek ustawowych.

Z tych względów w oparciu o przywołane przepisy sąd orzekł jak w punkcie I. podpunkt 1.-3. sentencji wyroku oraz w punkcie II. podpunkt 1. sentencji wyroku.

W zakresie, w jakim pozwana uznała powództwo, mając na względzie regulację art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c., wyrokowi w tym właśnie zakresie został nadany rygor natychmiastowej wykonalności.

Zgodnie z art. 84 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z późn. zm.), sąd z urzędu zwraca stronie wszelkie należności z tytułu wydatków, stanowiące różnicę między kosztami pobranymi od strony a kosztami należnymi, stosując odpowiednio przepisy art. 80-82 tej ustawy.

Uiszczona przez pozwaną/powódkę wzajemną zaliczka w kwocie 1.000 zł na poczet wynagrodzenia biegłego zaksięgowana pod pozycją 500032849596 nie została wykorzystana w całości, gdyż wynagrodzenie biegłego obejmowało kwotę 829,34 zł, pozostała zatem kwota 170,66 zł. W oparciu o przywołane przepisy kwota ta podlegała zwrotowi tytułem zwrotu nadpłaconej przez stronę zaliczki.

O kosztach procesu odnośnie powództwa głównego sąd postanowił na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., stosując zasadę stosunkowego rozdzielenia pomiędzy stronami tych kosztów.

Koszty procesu poniesione przez stronę powodową to kwota 1.417 zł [200 zł opłata sądowa od pozwu + 1.200 zł wynagrodzenie fachowego pełnomocnika (§ 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015, poz. 1800) w brzmieniu sprzed 27 października 2016 r. w zw. z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2016.1668)) + 17 zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa], zaś pozwana poniosła koszty procesu w wysokości 2.046,34 zł [1.200 zł wynagrodzenie fachowego pełnomocnika (§ 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015, poz. 1800) w brzmieniu sprzed 27 października 2016 r. w zw. z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2016.1668)) + 17 zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa + 829,34 zł wydatki sądowe związane ze sporządzoną opinią], co stanowi w sumie kwotę 3.463,34 zł.

Roszczenie strony powodowej zostało uwzględnione w ok. 19%, zatem koszty procesu powinny obciążać pozwaną w 19%, a stronę powodową w 81% [2.046,34 zł – 658,03 zł (19% x 3.463,34 zł) = 1.388,31 zł]. W konsekwencji pozwanej przysługiwał od każdej z powódek zwrot kosztów procesu w kwotach po 694,16 zł [1.388,31 zł/2].

Natomiast wobec oddalenia w całości powództwa wzajemnego, o kosztach procesu odnośnie powództwa wzajemnego sąd postanowił na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.).

Pozwana wzajemna poniosła jedynie wynagrodzenie fachowego pełnomocnika w osobie adwokata w kwocie 900 zł.

W konsekwencji sąd zasądził od powódki wzajemnej na rzecz pozwanej wzajemnej poniesione faktycznie przez tę pozwaną koszty procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., ustalając koszty zastępstwa procesowego w oparciu o przepis § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015, poz. 1800) w brzmieniu od 27 października 2016 r. w zw. z § 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2016.1668), powództwo wzajemne zostało złożone 16 maja 2017 r.

Nie ulega wątpliwości, że instytucja zasądzenia na rzecz strony wygrywającej kosztów procesu ma nie tylko charakter finansowy. Groźba konieczności pokrycia kosztów procesu przeciwnika ma motywować osoby inicjujące postępowanie sądowe, po pierwsze do rozważnego formułowania roszczeń, po drugie właściwego określania wartości przedmiotu sporu. Zgłaszający roszczenie, które nie ma jakiegokolwiek oparcia w faktach, ani przepisach prawa powinien liczyć się z tym, że zapłaci w przypadku przegranej przeciwnikowi koszty procesu. Całkowite zwolnienie z odpowiedzialności za tego typu brak rozwagi przy pomocy instytucji z art. 102 k.p.c. nie powinno mieć miejsca, albo powinno być uzasadnione jedynie wyjątkowymi okolicznościami.

Z tych względów w oparciu o przywołane przepisy sąd rozstrzygnął o kosztach procesu odnośnie każdego ze zgłoszonych powództw.