Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Powalska

Protokolant: st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2019 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa I. W.

przeciwko W. L. (1)

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

1.  pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy w postaci ugody sądowej zawartej przez I. W. i W. L. (1) w dniu 9 czerwca 2016 roku przed Sądem Rejonowym w Zduńskiej Woli w sprawie o sygnaturze akt I Ns 495/16, której sądową klauzulę wykonalności nadano postanowieniem z dnia 25 sierpnia 2017 roku, w zakresie wierzytelności objętej punktem II c opisanej wyżej ugody ponad kwotę 1.202,81 ( jeden tysiąc dwieście dwa 81/100 ) złote;

2.  umarza postępowanie w zakresie cofniętej części pozwu;

3.  zasądza od pozwanego W. L. (1) na rzecz powódki I. W. kwotę 4.428 ( cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem ) złotych brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu przez adwokat A. D.;

4.  przyznaje adwokatowi W. S. kwotę 4.428 ( cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem ) złotych brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu, którą nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu;

5.  nie obciąża stron kosztami sądowymi, które przejmuje na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu.

Sygn. akt I C 48/18

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 07 lutego 2018 r. (data wpływu) pełnomocnik powódki I. W. wniósł o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w całości w postaci ugody sądowej z dnia 09 czerwca 2016 r. zawartej przed Sądem Rejonowym w Zduńskiej Woli I Wydział Cywilny w sprawie o sygn. akt I Ns 495/16 zaopatrzonej w klauzulę wykonalności nadaną postanowieniem z dnia 25 sierpnia 2017 r. Podniósł zarzut potrącenia wierzytelności z pkt II c wyżej wskazanej ugody sądowej z wierzytelnością powstałą na podstawie punktu 8 wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu II Wydział Karny z dnia 11 maja 2017 r. w sprawie o sygn. akt II K 9/16 zmienionego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego II Wydział Karny z dnia 18 grudnia 2017 r. w sprawie o sygn. akt II AKa 217/17 w wysokości 15.000 zł, z umowy przelewu wierzytelności z dnia 19 grudnia 2017 r. zawartej pomiędzy W. L. (2), a I. W. w wysokości 70.000 zł, umowy przelewu wierzytelności z dnia 19 grudnia 2017 r. zawartej pomiędzy O. L. a I. W. w wysokości 70.000 zł. Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oświadczając, że koszty te nie zostały uiszczone .

W piśmie procesowym z dnia 12 września 2018 r. pełnomocnik pozwanego W. L. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, które nie zostały pokryte w części, ani w całości. Argumentował, że cesja wierzytelności, na którą powołała się powódka jest niedopuszczalna , gdyż sprzeciwia się ustawie z uwagi na charakter wierzytelności. Nadto wywodził, iż przelew wierzytelności zmierzał do obejścia prawa.

Pismem procesowym z dnia 07 lutego 2019 r. pełnomocnik powódki zmodyfikował punkt 1 pozwu, w ten sposób, że wniósł o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci ugody sądowej z dnia 09 czerwca 2016 r. zawartej przed Sądem Rejonowym w Zduńskiej Woli I Wydział Cywilny w sprawie o sygn. akt I Ns 495/16 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności nadaną postanowieniem z dnia 25 sierpnia 2017 r. w części tj. ponad kwotę 1.202,81 zł., a na rozprawie w dniu 8 lutego 2019 r. wyraźnie sprecyzował, że żądanie obejmuje wyłącznie wykonalność w zakresie należności wynikającej z punktu II c ugody. W pozostałym zakresie strona powodowa podtrzymała wszystkie wnioski i twierdzenia pozwu.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

I. W. i W. L. (1) byli małżeństwem, z którego pochodzą dwie córki : W. L. (2) i O. L.. Małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód z winy męża wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 2 lutego 2016 r. w sprawie o sygnaturze akt I1C 884/14 ( bezsporne).

W dniu 09 czerwca 2016 r. przed Sądem Rejonowym w Zduńskiej Woli I Wydział Cywilny w sprawie sygn. akt I Ns 495/16 powódka zawarła z pozwanym W. L. (1) ugodę w przedmiocie podziału ich majątku wspólnego, na mocy której przypadła jej na wyłączną własność nieruchomość, ruchomości i składki emerytalne zaewidencjonowane na jej subkoncie. W punkcie IIc ugody powódka zobowiązała się do zapłaty na rzecz pozwanego kwoty 100.000 zł w terminie do dnia 09 sierpnia 2017 r. wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności, tytułem dopłaty wyrównującej należny mu udział w majątku wspólnym (dowód: kserokopia ugody zawartej przed SR w Zduńskiej Woli w sprawie I Ns 495/16 k. 10-11, zeznania pozwanego- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. 00:08:43-00:23:37 w zw. z k. 110v, zeznania powódki- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. 00:23:37-00:26:20 w zw. z k. 110v-111).

Wyrokiem z dnia 11 maja 2017 r. wydanym przez Sąd Okręgowy w Sieradzu II Wydział Karny w sprawie sygn. akt II K 9/16, następnie zmienionym prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi, II Wydział Karny, z dnia 18 grudnia 2017 r. w sprawie sygn. akt II AKa 217/17 zasądzono od pozwanego W. L. (1), skazanego za znęcanie psychiczne i fizyczne nad żoną i córkami, na rzecz powódki zadośćuczynienie w kwocie 15.000 zł (punkt 8 wyroku), na rzecz W. L. (2) zadośćuczynienie w kwocie 70.000 zł (punkt 9 wyroku), zaś na rzecz O. L. zadośćuczynienie w kwocie 70.000 zł (punkt 10 wyroku), (dowód: kserokopia wyroku SO w Sieradzu w sprawie II K 9/16 k. 16-18, 19-20, 21-23, 25-26, 26-28, 29-30).

Powódka nie dokonała zapłaty w powyższym zakresie, wynikającym z ugody w przewidzianym terminie i w dniu 25 sierpnia 2017 r. tytułowi egzekucyjnemu w postaci powyższej ugody w zakresie obowiązku zapłaty po jej stronie Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli nadał klauzulę wykonalności.

W dniu 25 sierpnia 2017 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Zduńskiej Woli A. N. (1) wszczął postępowanie egzekucyjne w sprawie o sygn. akt Km 2656/17 prowadzone z wniosku W. L. (1) przeciwko powódce, na podstawie w/w tytułu wykonawczego. W. L. (1) dokonał także wpisu hipoteki przymusowej w kwocie 153.423,29 zł na nieruchomości położonej w Z. przy ulicy (...), która przypadła powódce w wyniku podziału majątku dorobkowego.

W dniu 19 grudnia 2017 r. powódka I. W. zawarła z córkami W. L. (2) oraz O. L. dwie umowy przelewu wierzytelności wynikających z wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi, II Wydział Karny, z dnia 18 grudnia 2017 r. w sprawie sygn. akt II AKa 217/17, skutkiem czego powódka stała się uprawniona do dochodzenia od W. L. (1) wierzytelności będących przedmiotem umów przelewu. Oświadczeniem z dnia 20 grudnia 2017 r. powódka dokonała potrąceń przysługujących jej wobec pozwanego wierzytelności z wierzytelnością wynikającą z pkt. IIc ugody zawartej w dniu 09 czerwca 2016 r. przed Sądem Rejonowym w Zduńskiej Woli I Wydział Cywilny w sprawie sygn. akt I Ns 495/16. Oryginały umów przelewu oraz oryginał oświadczenia powódki zostały wysłane na adres zameldowania pozwanego w Z. przy ul. (...) oraz na adres korespondencyjny wskazany przez pozwanego Komornikowi Sądowemu prowadzącemu egzekucję o sygn. akt Km 2656/17. Pisma wysłane na adres zameldowania pozwanego nie zostały podjęte w terminie, natomiast pisma wysłane na adres korespondencyjny w P. ul. (...) pozwany odebrał w dniu 22 grudnia 2018 r. Pozwany W. L. (1) przebywa w zakładzie karnym, nie zareagował na przedmiotowe oświadczenie, w szczególności pomimo wezwania do cofnięcia wniosku egzekucyjnego i wykreślenia hipoteki przymusowej ustanowionej na nieruchomości położonej w Z. przy ul. (...), kontynuował postępowanie egzekucyjne, (dowód: kserokopia zawiadomienia o wszczęciu egzekucji k. 12, kserokopia wezwania do zapłaty należności k. 12v, kserokopia zajęcia wierzytelności k. 13, kserokopia zajęcia wynagrodzenia za pracę oraz zasiłku chorobowego i wezwania do dokonywania potrąceń k. 14, wypis z księgi wieczystej k. 15, kserokopia umowy przelewu wierzytelności k. 31-35, 36-39, kserokopia oświadczenia o potrąceniu wierzytelności wraz z wezwaniem do zapłaty k. 40-43, zeznania pozwanego- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. 00:08:43-00:23:37 w zw. z k. 110v, zeznania powódki- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. 00:23:37-00:26:20 w zw. z k. 110v-111).

W okresie od 29 września 2017 r. do 29 stycznia 2018 r. na poczet egzekwowanej należności dokonano 7 wpłat w łącznej kwocie 1.363 złote. W tym dla wierzycielowi przekazano 1.202,81 złotych ( dowód: zaświadczenie komornika k. 117).

Postanowieniem z dnia 16 stycznia 2018 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny w sprawie o sygn. akt I Co 2/18 udzielił powódce zabezpieczenia powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Zduńskiej Woli A. N. (2) w sprawie o sygn. akt Km 2656/17. Sąd w orzeczeniu wyznaczył także powódce termin dwutygodniowy na wytoczenie przeciwko W. L. (1) wymienionego powództwa, (dowód: postanowienie SO w Sieradzu w sprawie o sygn. akt I Co 2/18- akta egzekucyjne Km 2565/17 k. 63).

Powyższy stan faktów sąd ustalił w głównej mierze na podstawie dokumentów, przy uzupełnieniu zeznaniami stron, które co do istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności nie pozostawały sporne.

Sąd Okręgowy zważył:

Powództwo jest zasadne w popieranym zakresie.

Zgodnie z unormowaniem art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne.

Wskazana tutaj jedna z podstaw powództwa przeciwegzekucyjnego sprowadza się do oceny czy po powstaniu tytułu egzekucyjnego, a w przypadku tytułu jakim jest orzeczenie sądowe i odpowiednio ugoda sądowa zaopatrzona w sądową klauzulę wykonalności, także po zamknięciu rozprawy, nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. Do zdarzeń takich zarówno orzecznictwo jak i literatura zgodnie zaliczają wszelkie zjawiska i stany świata zewnętrznego oraz objawy wewnętrznego życia stron, z którymi przepisy prawa materialnego łączą wygaśnięcie zobowiązań albo które powodują niemożność egzekwowania świadczeń wynikających z tytułu egzekucyjnego ( Wengerek , komentarz , s. 288). Niewątpliwie zdarzeniem takim jest wykonanie zobowiązania ( art. 450 i nast. k.c. ) czyli m.in. dokonanie zapłaty długu na rzecz wierzyciela. Podstawą mieszczącą się wśród wskazywanych tutaj zdarzeń będzie także potrącenie ( art. 498 i nast. k.c.) choć było przedmiotem wielu kontrowersji, czy potrącenie może być traktowane jako zdarzenie powodujące wygaśnięcie zobowiązania, a tym samym jako podstawa powództwa opozycyjnego. Sporna była jednak przede wszystkim dopuszczalność potrącenia wierzytelności powstałej przed wydaniem orzeczenia sądowego stanowiącego tytuł egzekucyjny, natomiast nie budzi w świetle orzecznictwa S.N. wątpliwości, że potrącenie wierzytelności powstałej już po zaistnieniu tytułu egzekucyjnego może być podstawą powództwa przeciwegzekucyjnego jeżeli wierzytelność ta została stwierdzona orzeczeniem sądowym.

W przedmiotowej sprawie niewątpliwe jest, iż pozwany nabył wierzytelność wobec powódki w przedmiocie należnej mu dopłaty wyrównawczej jego udziału w majątku wspólnym w momencie zawarcia ugody sądowej w dniu 9 czerwca 2016 r., zaś sama ugoda stała się tytułem wykonawczym po zaopatrzeniu jej w klauzulę wykonalności co do tego obowiązku zapłaty z dniem 25 sierpnia 2017 r. i na jego podstawie wszczął egzekucję wierzytelności, która na dzień 25 sierpnia 2017 r. wynosiła 100.318,85 złotych. Od tego czasu na rzecz wierzyciela były przekazywane przez komornika w kolejnych miesiącach określone kwoty, które łącznie aż do zawieszenia egzekucji w ramach zabezpieczenia wyniosły 1.202,81 złotych.

Tymczasem w dniu 11 maja 2017 roku zostaje wydany przez Sąd Okręgowy w Sieradzu w sprawie II K 9/16 wyrok skazujący W. L. (1) za znęcanie nad żoną i córkami i zawiera on także orzeczenie co do obowiązku zapłaty przez skazanego na rzecz pokrzywdzonych zadośćuczynienia. Wyrok ten zostaje następnie zmieniony przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w dniu 18 grudnia 2017 roku w zakresie m.in. wysokości zadośćuczynienia należnego każdej z pokrzywdzonych. Tak więc na rzecz powódki I. W. jest to ostatecznie kwota 15.000 złotych i na rzecz W. L. (2) i O. L. po 70.000 złotych. Wierzytelności w tym przedmiocie wobec pozwanego powstają z mocy prawomocnego orzeczenia sądu. W dniu 19 grudnia 2017 roku zostają zawarte pomiędzy powódką a jej córkami umowy przelewu wierzytelności przysługujących im wobec ojca z tytułu zadośćuczynienia i następnego dnia – 20 grudnia 2017 roku powódka składa na piśmie oświadczenie kierowane do pozwanego o potrąceniu przysługującej jej łącznie wierzytelności wobec niego w kwocie 155.000 złotych ( 70.000 x 2 + 15.000 ) wraz z dalszą kwotą 52 449.32 złotych jako rozliczeniem obu potrącanych należności. Zarówno umowy przelewu, jak i oświadczenie o potraceniu zostaje przesłane pozwanemu.

Jest to klasyczna postać potrącenia, kiedy dwie strony będąc względem siebie jednocześnie wierzycielami i dłużnikami potrącają z wierzytelności drugiej strony swoje długi ( art. 498§1 kc.). W orzecznictwie S.N. funkcjonuje pogląd, zgodnie z którym potrącenie jako podstawa powództwa opozycyjnego może mieć miejsce jedynie w przypadku gdy wierzytelność potrącana także stwierdzona jest orzeczeniem sądowym. Wydaje się to oczywiste, bo zasądzenie potrącanej wierzytelności orzeczeniem przez sąd wzmacnia pozycję potrącającego, bowiem zasądzonej prawomocnym orzeczeniem należności co do jej istnienia i podstaw nie może już kwestionować dłużnik w procesie z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. ( por. wyrok S.N. z dnia 27.09.2005 r., V CK 183/05, LEX nr 172091).

Pozwany w przedmiotowej sprawie podnosił wszakże zarzut, że zważywszy na charakter wierzytelności objętej umowami przelewu wierzytelności samo zbycie wierzytelności było niedopuszczalne, a w konsekwencji także potrącenie ich było niedopuszczalne w świetle normy art. 505 pkt 3 k.c. Przepis ten wyłącza bowiem możliwość potrącenia, a tym samym umorzenia wierzytelności wynikających z czynów niedozwolonych.

Przede wszystkim trzeba odnieść się więc do zarzutu niedopuszczalnego zbycia wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia. Zgodnie z treścią art. 449 k.c. roszczenie takie istotnie nie może być zbyte, chyba że jest wymagalne i zostało przyznane prawomocnym orzeczeniem. Nie budzi więc wątpliwości, że skoro wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia wynikają na rzecz W. L. (2) i O. L. z prawomocnego orzeczenia sądu karnego, powyższe ograniczenie ich nie dotyczy. Skoro zaś mogą być przedmiotem przelewu, to zdaniem sadu dopuszczalne jest także ich potrącenie. Trzeba bowiem zauważyć na gruncie art. 505 pkt k.c. że niedopuszczalne jest umorzenie wskutek potrącenia wierzytelności wynikającej z czynu niedozwolonego. Ratio legis takiego unormowania zakłada, że zadośćuczynienie pełni funkcję kompensacyjną wyrządzonej krzywdy przez sprawcę. Osoba ta nawet jeśli jest wierzycielem poszkodowanego, nie może uchylić się do skutków naprawienia wyrządzonej szkody poprzez potrącenie swojego długu z długiem poszkodowanego. Nie ma zaś ograniczeń w wyzbyciu się , w tym także umorzeniu poprzez potrącenie po stronie uprawnionego do zadośćuczynienia, który sam decyduje w jaki sposób chce wykorzystać przyznane świadczenie. Niezależnie jednak od tego, nie można nie zauważyć, że w przedmiotowej sprawie powódka składając oświadczenie o potrąceniu objęła nim w zasadniczej części wierzytelności jakie nabyła od swoich córek ( łącznie co najmniej 140.000 zł). Zatem w tym zakresie w relacji pomiędzy nią a pozwanym co do wierzytelności , jakich wyzbyły się na jej rzecz W. i O. L., nie można mówić o pochodzeniu wierzytelności z czynu niedozwolonego. Rację ma więc strona powodowa, podnosząc iż w tej mierze podstawą faktyczną i prawną roszczenia zgłoszonego w sprawie nie jest wyrok karny, ale umowa cesji, na podstawie której doszło do nabycia przez powódkę wierzytelności zasądzonych prawomocnym wyrokiem karnym.

W konsekwencji jeśli przyjąć dopuszczalność zarówno nabycia przez powódkę wierzytelności, jak i skutecznego dokonania potrącenia, to należność objęta tytułem wykonawczym w postaci ugody sądowej z dnia 9 czerwca 2016 r. w sprawie I Ns 495/16 nie może być dalej egzekwowana. Jak wynika bowiem z akt egzekucji Km 2656/17 na dzień 30 maja 2018 r. dług powódki objęty egzekucją wynosił 104.550,12 złotych. Zaś na dzień wszczęcia egzekucji tj. 25 sierpnia 2017 r. – 100.318,85 złotych. Jeśli więc w momencie składania oświadczenia o potrąceniu tj. 20 grudnia 2017 r. powódce przysługiwała wobec pozwanego wierzytelność na poziomie co najmniej 155.000 złotych, dalsza część wierzytelności objętej powyższym postepowaniem nie może być egzekwowana. Zgodnie bowiem z art. 498 § 2 k.c. wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Umorzenie wierzytelności pozwanego jako skutek oświadczenia o potrąceniu nie dotyczy jednak tej części wierzytelności, która została na dzień składania oświadczenia o potrąceniu już przekazana wierzycielowi. Wskutek zapłaty bowiem , a w tym przypadku przekazania należności przez komornika pozwanemu, zobowiązanie w tym aspekcie jest spełnione i wygasa. Warunkiem zaś skuteczności przedstawienia do potracenia jest wymagalność wierzytelności ( art. 498 § 1 k.c. ).

O umorzeniu postępowania orzeczono na podstawie art. 355§ 1k.p.c. w związku z art. 203 § 1 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. przy zastosowaniu zasady odpowiedzialności za wynik sprawy.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej orzeczono na podstawie § 8 ust. 6 w związku z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. – w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu- Dz. U. poz. 1714, ze zm.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w wyroku.