Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2019 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Magdalena Marczyńska

Protokolant st. sekr. sądowy Alicja Jesion

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2019 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku H. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek odwołań H. Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 3 lutego 2017r. sygn. (...) i z dnia 26 września 2018 r. sygn. (...)

1.  zmienia zaskarżone decyzje i przyznaje wnioskodawcy H. Z. prawo do emerytury od dnia (...)

2.  oddala odwołanie w pozostałej części.

VU 547/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 lutego 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił wnioskodawcy H. Z. prawa do emerytury. ZUS uznał, że wnioskodawca wykazał staż ubezpieczeniowy w ilości 14 lat, 10 miesięcy i 20 dni. Stąd też, powołując się na treść art. 27 i art. 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, stwierdził, że wnioskodawca nie może nabyć prawa do emerytury, ponieważ nie udowodnił wymaganego stażu w ilości co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych. ZUS wskazał jednocześnie, że nie uwzględnił do stażu ubezpieczeniowego okresu pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym (...) od 15 kwietnia 1964 roku do 20 listopada 1967 roku oraz od 10 lutego 1969 roku do 15 czerwca 1972 roku, ponieważ pracodawca nie zgłosił wnioskodawcy do ubezpieczenia, a wnioskodawca nie przedłożył nowych dokumentów potwierdzających powyższe zatrudnienie.

Od powyższej decyzji odwołał się w dniu 14 marca 2017 roku wnioskodawca H. Z. i wniósł o przyznanie prawa do emerytury. Wniósł o zaliczenie do stażu ubezpieczeniowego okresów pracy w gospodarstwie rolnym należącym do J. L. od 15 kwietnia 1964 roku do 20 listopada 1967 roku oraz od 10 lutego 1969 roku do 15 sierpnia 1969 roku. Podniósł, że okres ten uznany został za stażowy wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. sygn. akt VU 6279/14. Wskazał także, że od 1 listopada 2014 roku pracuje na podstawie umowy cywilnoprawnej w M. M. B. (1) i M. B. (2) i także okres ten powinien zostać zaliczony do jego stażu ubezpieczeniowego.

ZUS w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania. Podniósł, że wnioskodawca wykazał staż ubezpieczeniowy w ilości 14 lat, 10 miesięcy i 20 dni, w tym z tytułu zatrudnienia od 1 listopada 2014 roku do dnia złożenia wniosku o emeryturę. Co do pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym organ rentowy podniósł, że wnioskodawca nie wykazał, by łączyła go z J. L. umowa o pracę.

Sprawa z powyższego odwołania zarejestrowana została pod sygn. akt VU 547/17.

Kolejną decyzją z dnia 26 września 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił wnioskodawcy H. Z. prawa do emerytury, powołując się na to, że wnioskodawca nadal nie wykazał wymaganego dla nabycia emerytury stażu ubezpieczeniowego w ilości co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Staż ten wynosi bowiem 16 lat 8 miesięcy i 20 dni.

Od powyższej decyzji odwołał się w dniu 15 października 2018 roku wnioskodawca H. Z., wnosząc ponownie o zaliczenie do stażu ubezpieczeniowego okresów zatrudnienia w gospodarstwie rolnym od 15 kwietnia 1964 roku do 20 listopada 1967 roku oraz od 10 lutego 1969 roku do 15 sierpnia 1969 roku oraz firmie (...).

ZUS wniósł o oddalenie odwołania. Wskazał, że nie uwzględnił okresu pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym (...), ponieważ nie zgłosił on wnioskodawcy do ubezpieczenia. Natomiast ZUS zaliczył wnioskodawcy do stażu ubezpieczeniowego okres zatrudnienia w M. M. B. (1) i M. B. (2) do dnia 31 lipca 2018 roku.

Sprawa z powyższego odwołania zarejestrowana została pod sygn. akt VU 721/18.

Postanowieniem z dnia 29 listopada 2018 roku Sąd Okręgowy połączył sprawę VU 721/18 ze sprawą VU 547/17 celem ich wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

W toku procesu wnioskodawca wnosił o zaliczenie do stażu ubezpieczeniowego okresów pracy w gospodarstwie rolnym od 15 kwietnia 1964 roku do 20 listopada 1967 roku oraz od 10 lutego 1969 roku do 15 sierpnia 1969 roku. Wnosił także o zaliczenie do tego stażu okresu zatrudnienia na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z M. M. B. (1) i M. B. (2) po dniu 30 września 2016 roku.

Na rozprawie w dniu 9 stycznia 2019 roku i w dniu 12 lutego 2019 roku pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury od dnia 30 września 2016 roku.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Wnioskodawca H. Z., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 6 czerwca 2013 roku wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 18 lipca 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, wskazując, że nie udowodnił on wymaganego dla nabycia emerytury stażu ubezpieczeniowego w ilości co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, bowiem staż ten wynosi łącznie 13 lat, 7 miesięcy i 20 dni.

Od powyższej decyzji odwołał się w dniu 28 sierpnia 2014 roku wnioskodawca wnosząc o zaliczenie do stażu ubezpieczeniowego okresów pracy w gospodarstwie rolnym należącym do J. L. od 15 kwietnia 1964 roku do 20 listopada 1967 roku oraz od 10 lutego 1969 roku do 15 czerwca 1972 roku.

Wyrokiem z dnia 28 października 2015 roku w sprawie sygn. akt VU 6279/14. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. oddalił powyższe odwołanie. W uzasadnieniu orzeczenia wskazał, że wnioskodawca udowodnił, iż pracował w gospodarstwie (...) od 15 kwietnia 1964 roku do 20 listopada 1967 roku oraz od 10 lutego 1969 roku do 15 sierpnia 1969 roku. Okresy te należy zatem zaliczyć, jako uzupełniające w rozumieniu art. 10 ust. l pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy. Pomimo to Sąd Okręgowy oddalił odwołanie, ponieważ zaliczenie powyższych okresów nie uzupełni stażu do wymaganych 20 lat. Wyrok ten uprawomocnił się z dniem 21 grudnia 2015 roku.

Kolejny wniosek o emeryturę H. Z. złożył w dniu 30 września 2016 roku. W kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych podał, że przebieg zatrudnienia udokumentował przy poprzednim wniosku o emeryturę. Wskazał także, że jest zatrudniony od dnia 1 listopada 2014 roku do 30 września 2016 roku w M. M. B. (1) i M. B. (2) na podstawie umowy zlecenia. Do wniosku załączył informację pracodawcy o zatrudnieniu potwierdzającą tę okoliczność.

W dniu 12 października 2016 roku wnioskodawca złożył w ZUS wniosek o udzielenie informacji, czy do jego stażu ubezpieczeniowego zaliczone zostały okresy pracy w gospodarstwie rolnym należącym do J. L. od 15 kwietnia 1964 roku do 20 listopada 1967 roku oraz od 10 lutego 1969 roku do 15 czerwca 1972 roku.

ZUS poinformował wnioskodawcę, że Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. wyrokiem z dnia 28 października 2015 roku oddalił odwołanie wnioskodawcy od decyzji o odmowie prawa do emerytury z dnia 18 lipca 2014 roku. Ponadto wskazano, że do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy zaliczono okres pracy w gospodarstwie rolnym od 3 sierpnia 1973 roku do 10 listopada 1982 roku, celem zaś ponownego rozpatrzenia spornego okresu pracy w latach 1964 – 1972 wnioskodawca powinien przedstawić oświadczenia świadków.

W następstwie wniosku z dnia 30 września 2016 roku wydana została zaskarżona decyzja z dnia 3 lutego 2017 roku.

Kolejny wniosek o emeryturę H. Z. złożył w dniu 10 sierpnia 2018 roku. Do wniosku załączył zaświadczenie wydane przez M. M. B. (1) i M. B. (2), że był zatrudniony od dnia 1 listopada 2014 roku do 31 lipca 2018 roku w na podstawie umowy cywilnoprawnej. ZUS uznał ten okres za składkowy po potwierdzeniu ubezpieczenia, a następnie wydał zaskarżoną decyzję z dnia 26 września 2018 roku.

(okoliczności niesporne)

Wnioskodawca ukończył szkołę podstawową. W okresie od 15 kwietnia 1964 roku do 20 listopada 1967 roku pracował w gospodarstwie rolnym należącym do J. L. we wsi D.. Gospodarstwo to było oddalone o około 9 kilometrów od B.. W 1965 roku J. L. poślubił siostrę wnioskodawcy. Do ślubu siostry wnioskodawca dojeżdżał z B. do wsi D. rowerem albo autobusem, a po ślubie zamieszkał u siostry w gospodarstwie. W gospodarstwie rolnym (...) wnioskodawca pracował od wiosny do zimy przy pracach polowych, jak nawożenie, wykopki, żniwa, przy burakach. Pracował również w obejściu, w tym młóceniu zboża, przy obrządku zwierząt, naprawiał sprzęt rolniczy, wyprowadzał krowy na łąkę, donosił wodę. Gospodarz przekazywał mu, jakimi ma się zająć pracami. Prace te wykonywał w wymiarze co najmniej 4 -5 godzin dziennie w zimie, a od wiosny do jesieni w ilości większej. Za wykonaną pracę wnioskodawca miał zapewnione wyżywienie i nocleg, czasami J. L. przekazywał mu drobne pieniądze, np. na kino.

(dowód: zeznania świadka D. Z. k. 68-69, zeznania wnioskodawcy k. 119, 121)

W okresie od 15 lutego 1968 roku do 14 grudnia 1968 roku wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową.

(dowód: zaświadczenie k. 24 w aktach ZUS)

Po powrocie z wojska wnioskodawca ponownie pracował w gospodarstwie rolnym należącym do J. L. w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie jeszcze przez okres 8 miesięcy, tj. od 15 grudnia 1968 roku do 15 sierpnia 1969 roku, a następnie wyjechał i zamieszkał u teściów żony.

(dowód: zeznania świadka D. Z. k. 68-69, zeznania wnioskodawcy k. 119, 121)

Sąd Okręgowy zważył i ocenił co następuje:

Żądanie wnioskodawcy zawarte w odwołaniach i sprecyzowane na rozprawach w dniu 9 stycznia 2019 roku i w dniu 12 lutego 2019 roku jest częściowo zasadne.

Zgodnie z treścią art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2018 roku poz. 1270) w brzmieniu obowiązującym w dniu 30 września 2016 roku, to jest w dniu złożenia przez wnioskodawcę wniosku o emeryturę, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: 1) osiągnęli wiek emerytalny określony w ust. 2 albo 3; oraz 2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a. Wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych w okresie: od dnia 1 stycznia 1948 roku do dnia 31 marca 1948 roku wynosi co najmniej 65 lat i 1 miesiąc (art.27 ust. 3 pkt 2 ustawy).

Natomiast od dnia 1 października 2017 roku przepis art. 27 ustawy stanowi, że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: 1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn; 2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

Z kolei w myśl art. 28 ustawy w brzmieniu do zmiany od dnia 1 października 2017 roku, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 ust. 1 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: 1) osiągnęli wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 ust. 2 i 3; oraz 2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn. Od dnia 1 października 2017 roku przepis ten stanowi, że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: 1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn; oraz 2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

W celu przyznania prawa do emerytury, wnioskodawca powinien więc wykazać, że posiada okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze co najmniej 20 lat. Spełnienie pozostałych przesłanek do nabycia prawa do emerytury jest natomiast niesporne.

Przede wszystkim należy wskazać, że wnioskodawca wnosił w odwołaniu i w toku procesu o zaliczenie do stażu ubezpieczeniowego okresów pracy w gospodarstwie rolnym od 15 kwietnia 1964 roku do 20 listopada 1967 roku oraz od 10 lutego 1969 roku do 15 sierpnia 1969 roku, a nie do 15 czerwca 1972 roku, jak to twierdził ZUS. Wnosił także o zaliczenie do tego stażu okresu zatrudnienia po dniu 30 września 2016 roku w M. M. B. (1) i M. B. (2) na podstawie umowy cywilnoprawnej. Ostatecznie w drugiej zaskarżonej decyzji organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do stażu ubezpieczeniowego z tytułu zatrudnienia u tego pracodawcy okres od dnia 1 listopada 2014 roku do 31 lipca 2018 roku. Tym samym uznany przez ZUS staż pracy wnioskodawcy wyniósł 16 lat 8 miesięcy i 20 dni.

Należało zatem rozważyć, czy zasadne jest żądanie uwzględnienia do stażu ubezpieczeniowego okresów od 15 kwietnia 1964 roku do 20 listopada 1967 roku oraz od 10 lutego 1969 roku do 15 sierpnia 1969 roku. Podnieść przy tym należy, że wnioskodawca wskazywał, że okresy te uwzględnione zostały już jako uzupełniające przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. przy rozpoznaniu sprawy sygn. akt VU 6279/14, co wynika jasno z uzasadnienia wyroku wydanego w tejże sprawie.

Możliwość uwzględnienia pracy w gospodarstwie rolnym jako okresu uzupełniającego przewiduje art. 10 ust. l pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również jako okresy składkowe przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 czerwca 2014 roku w sprawie III UK 180/13, okres pracy w gospodarstwie rolnym według ustawy o emeryturach i rentach nie może być uważany za przewidziany w art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników okres ubezpieczenia społecznego domownika, zwłaszcza że sporne okresy pracy w gospodarstwie rolnym przed dniem 1 stycznia 1983 roku nie były okresami podlegania ubezpieczeniu społecznemu i nie była za nie opłacana składka na ubezpieczenie. Przeciwko takiemu pojmowaniu okresu pracy w gospodarstwie rolnym przemawia także to, że przepis art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach nie jest wyraźnie adresowany do osób objętych ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym (domowników), ani do osób zatrudnionych w gospodarstwie rolnym na podstawie umowy o pracę (pracowników); reguluje on kwestie stażu emerytalnego wymaganego od innych ubezpieczonych niż rolnicy, w którym okres pracy w gospodarstwie rolnym jest okresem zaliczanym wprost, niezależnie od uregulowań z ustawy o ubezpieczeniu społecznym, i traktowanym jak okres składkowy. Implikuje to stwierdzenie niedopuszczalności stosowania przez analogię wobec osoby, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach, kryteriów objęcia ubezpieczeniem domowników rolnika na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz art. 2 pkt 2 poprzedzającej ją ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. Analogiczny pogląd został wyrażony przez Sąd Najwyższy także w wyroku z dnia 6 stycznia 2010 roku, I UK 246/09.

Jednakże wyłączenie przesłanek ubezpieczenia rolniczego pociąga za sobą konieczność zajęcia, na gruncie systemu ubezpieczenia społecznego obowiązującego od dnia 1 stycznia 1999 roku, stanowiska wobec zagadnienia, czy pracy w gospodarstwie rolnym, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach, stawiane są jakiekolwiek inne warunki. Na to pytanie należy odpowiedzieć twierdząco, mając na uwadze ugruntowane stanowisko orzecznictwa. Mianowicie, jako przesłankę zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, a przed objęciem ubezpieczeniem społecznym, należy przyjąć wymiar pracy nie krótszy niż 4 godziny dziennie Doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, nie stanowi więc stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2014 roku, I UK 17/14, LEX nr 1538420, z dnia 25 marca 2014 roku, I UK 340/13, LEX nr 1477426 oraz z dnia 6 czerwca 2013 roku, II UK 368/12 , LEX nr 1363452).

Mając na uwadze powyższe, wnioskodawca powinien był wykazać, że w gospodarstwie (...) pracował co najmniej 4 godziny dziennie. Ustaleń w tym zakresie Sąd dokonał w oparciu o zeznania świadka D. Z. (o jej przesłuchanie w drodze odezwy wnosił ZUS) oraz zeznania wnioskodawcy, z których wynika, że w okresach spornych wnioskodawca w gospodarstwie rolnym pracował w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Wnioskodawca pracował od wiosny do zimy przy pracach polowych, jak nawożenie, wykopki, żniwa, przy burakach. Pracował również w obejściu, w tym młóceniu zboża, przy obrządku zwierząt, naprawiał sprzęt rolniczy, wyprowadzał krowy na łąkę, donosił wodę. Prace te wykonywał w wymiarze co najmniej 4 -5 godzin dziennie w zimie, a od wiosny do jesieni w ilości większej. Za wykonaną pracę wnioskodawca miał zapewnione wyżywienie i nocleg. Wskazać należy, że nawet w okresie, gdy wnioskodawca dojeżdżał do gospodarstwa, to mieszkał w pobliżu, czyli w takiej odległości, która umożliwia jak najszybsze dotarcie na teren gospodarstwa, jeżeli zajdzie taka potrzeba i świadczenia pracy na rzecz gospodarstwa.

Biorąc pod uwagę powyższe uznać należało, że w toku procesu wnioskodawca wykazał, iż spełnił przesłankę posiadania stażu ubezpieczeniowego w wymiarze co najmniej 20 lat, to jest przy zaliczeniu do stażu już uznanego przez ZUS w drugiej zaskarżonej decyzji okresów od 15 kwietnia 1964 roku do 20 listopada 1967 roku oraz od 10 lutego 1969 roku do 15 sierpnia 1968 roku. Jednocześnie nie ma podstaw, by przyznać wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 30 września 2016 roku. Dopiero bowiem zaliczenie wnioskodawcy do stażu ubezpieczeniowego okresu zatrudnienia po dniu 30 września 2016 roku (to jest złożenia wniosku o przyznanie prawa do emerytury, na skutek którego wydano decyzję z dnia 3 lutego 2017 roku), uzupełniło staż ubezpieczeniowy do wymaganego. Jasno wynika to z pisma ZUS z dnia 20 grudnia 2018 roku (k. 114-116).

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, uznał odwołanie za częściowo zasadne i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.