Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 sierpnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jolanta Krzywonos

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Misiuda

po rozpoznaniu w dniu 9 sierpnia 2018 r. w Rzeszowie

sprawy z wniosku A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o emeryturę

na skutek odwołania A. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 02/01/2018 r. znak (...)

I.zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 02/01/2018 r , znak: (...)w ten sposób, że przyznaje A. S. prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych od 12 grudnia 2017r oraz ustala brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na rzecz A. S. kwotę 180 złotych / słownie : sto osiemdziesiąt/ tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 255/18

UZASADNIENIE

Wyroku z dnia 9 sierpnia 2018 r.

Decyzją z dnia 2 stycznia 2018 r. znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., wskazując na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1383) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43) odmówił A. S. prawa do emerytury wskazując, że do dnia 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił on co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, lecz jedynie 2 lata, 1 miesiąc i 28 dni.

A. S., działając przez pełnomocnika, złożył odwołanie od decyzji ZUS domagając się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury oraz zasądzenia na swą rzecz kosztów postępowania. Zarzucił naruszenie normy art. 184 ustawy emerytalno – rentowej oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. skutkujące uznaniem, że nie wykazał wymaganego przepisami stażu pracy w warunkach szczególnych. Podniósł, iż w okresie od 21 czerwca 1975 r. do 31 grudnia 1998 r. w trakcie zatrudnienia w (...) w R., w okresie uznanym przez organ rentowy wykonywał pracę jako maszynista żurawi wieżowych, natomiast w pozostałym okresie pracował jako mechanik w kanałach remontowych. Pracę taką wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu, a okoliczność powyższą, w jego przekonaniu, potwierdzić mogą świadkowie, o przesłuchanie których zawnioskował. Wskazał, iż wykonywał pracę w warunkach szczególnych ujętą w wykazie A dział XIV poz. 16 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.

Zdaniem odwołującego się, do kwestionowanego przez ZUS stażu pracy w warunkach szczególnych winien też zostać zaliczony okres służby wojskowej jaką odbywał od 26 kwietnia 1977 r. do 9 kwietnia 1979 r., gdyż po zwolnieniu ze służby w terminie 1 miesiąca powrócił on do pracy na poprzednio zajmowane stanowisko.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o jego oddalenie z przyczyn identycznych jak wskazane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Raz jeszcze organ rentowy podał, iż A. S. nie wykazał wymaganego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Z ogólnego świadectwa pracy wynika, iż w/w zatrudniony był na stanowisku mechanika, maszynisty żurawia wieżowego. Zakład dodał też, że brak jest podstaw do zaliczenia do okresów pracy w warunkach szczególnych okresu służby wojskowej.

Poza sporem pozostaje, że na dzień 1 stycznia 1999 r. A. S. wykazał ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 2 lata 1 miesiąc i 28 dni stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych przypadającego na okres od 27 lutego 1995 r. do 16 listopada 1995 r. w (...) Sp. z o.o. Centrum Operacyjne W. oraz od 17 kwietnia 1997 r. do 20 sierpnia 1997 r. i od 1 września 1997 r. do 31 grudnia 1998 r. w (...) S.A. W.. Wnioskodawca przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego lecz złożył wniosek o przekazanie środków tam zgromadzonych na dochody budżetu państwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. S. urodził się (...)

W dniu 12 grudnia 2017 r. złożył w (...) Oddział w R. wniosek o emeryturę w wieku obniżonym ze względu na rodzaj wykonywanej pracy, wskazując na okres zatrudnienia w (...) w R., później Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o., jako czas pracy w warunkach szczególnych.

Decyzją z dnia 2 stycznia 2018 r., zaskarżoną w sprawie, organ rentowy odmówił mu prawa do świadczenia stwierdzając, iż wnioskodawca nie wykazał 15 – letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

(dowód: dokumentacja w aktach ZUS)

Wnioskodawca A. S. pracę w (...) Przedsiębiorstwie (...) w R. podjął od 1 września 1972 r., początkowo jako uczeń szkoły przyzakładowej, a od 21 czerwca 1975 r. jako mechanik. Pomimo, iż zgodnie z treścią umowy o pracę stanowisko jakie mu powierzono to ślusarz mechanik, to faktycznie wykonywał on prace mechanika - naprawy maszyn budowlanych w kanałach remontowych.

Początkowo w przedsiębiorstwie były dwa kanały remontowe, a następnie wybudowano dwa kolejne. W brygadzie mechaników, którzy pracowali w kanałach było 10 osób. Naprawiano maszyny budowlane – spycharki, koparki, dźwigi samochodowe. Z poziomu kanału A. S. dokonywał napraw układu hamulcowego, skrzyni biegów, naprawy podwozi. Takie czynności wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu. Razem z wnioskodawcą pracowali wówczas H. C. oraz E. R..

W okresie tego zatrudnienia A. S. powołany został do służby wojskowej. Odbywał ją od 26 kwietnia 1977 r. do 9 kwietnia 1979 r, po czym w dniu 7 maja 1979 r. powrócił do pracy, do wykonywania tożsamych obowiązków co w okresie przed wojskiem.

Wnioskodawca w ramach urlopów bezpłatnych w macierzystym zakładzie pracy pracował na budowach eksportowych w N.od 27 lutego 1995 r. do 16 listopada 1995 r. oraz od 17 kwietnia 1997 r. do 20 sierpnia 1997 r. i od 1 września 1997 r. do 31 grudnia 1998 r. jako operator/maszynista żurawia wieżowego. Okresy te zostały uwzględnione przez ZUS do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

(dowód: zeznania wnioskodawcy A. S. k. 20b, zeznania świadka H. C. k. 20b, zeznania świadka E. R. k. 20b, akta osobowe, dokumentacja w aktach ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody. Jako wiarygodne ocenił zeznania wnioskodawcy korespondujące z pozostałymi osobowymi źródłami dowodu oraz dowodami z dokumentów.

Sąd czyniąc ustalenia w sprawie, oparł się na zeznaniach świadków: H. C. i E. R. - współpracowników A. S., którzy bez wątpienia posiadali wiedzę istotną w niniejszym postępowaniu odnośnie charakteru czynności przez niego wykonywanych. Twierdzenia ich korelują z twierdzeniami wnioskodawcy i jako jasne, logiczne i rzeczowe nie budzą wątpliwości co do swej wiarygodności.

Sąd dał także wiarę zebranym w sprawie dokumentom, których treść i forma nie budziły zastrzeżeń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie istotą sporu pozostawało ustalenie uprawnień A. S. do emerytury w wieku obniżonym ze względu na rodzaj wykonywanej pracy przy uwzględnieniu, iż w/w urodził się (...), a więc z punktu widzenia przesłanek określonych treścią art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1270).

W przepisie tym zostało przewidziane prawo do wcześniejszej emerytury dla zamkniętego katalogu ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy do końca 1998 r. spełnili ustawowo określone wymogi stażowe. Zróżnicowanie warunków przechodzenia na emeryturę ubezpieczonych, o których mowa w powoływanym przepisie ustawy w stosunku do innych ubezpieczonych dokonane zatem zostało nie tylko według kryterium urodzenia, ale także według dodatkowego kryterium posiadania na dzień 1 stycznia 1999 r. wymaganego stażu "zawodowego" i ubezpieczeniowego (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2007 r. II UZP 14/06 OSNP 2007/13 – 14/199).

Art. 184 dotyczy więc tylko tych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia ustawy w życie o emeryturach i rentach tj. 1 stycznia 1999 r. osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego.

W niniejszej sprawie bezsprzecznie zastosowanie znajdą też przepisy wydanego przez Radę Ministrów w dniu 7 lutego 1983 r. rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43). Stosowne do jego § 4 ust. 1, mężczyzna, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Po rozstrzygnięciu kwestii podstawy ubiegania się przez wnioskodawcę o prawo do świadczenia ważkie znaczenie ma ustalenie czy okres nie uznany przez organ rentowy za czas pracy w warunkach szczególnych rzeczywiście nim nie jest.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w zaskarżonej decyzji z 2 stycznia 2018 r. odmawia A. S. uznania za czas pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w (...) w R., później Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. od 21 czerwca 1975 r. do 31 grudnia 1998 r. na stanowisku mechanika wskazując na niejasności w treści dokumentów – świadectwa pracy, głównie w zakresie określenia stanowiska pracy zajmowanego przez w/w. W ocenie organu rentowego powyższe powoduje, iż brak jest dowodów potwierdzających taki charakter zatrudnienia wnioskodawcy. Kwestionuje również możliwość uwzględnienia okresu służby wojskowej w/w do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Wątpliwości ZUS nie sposób jednak podzielić z uwagi na wynik przeprowadzonego przed sądem postępowania dowodowego.

Mianowicie w orzecznictwie wyrażony został pogląd, iż w postępowaniu sądowym, toczącym się z odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego, dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo skarżącego do świadczenia, i to zarówno wtedy, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument taki z żadnych przyczyn nie może być sporządzony (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 grudnia 2004 r. III AUa 2474/03 Lex nr 151770). Zatem ewentualne niedokładności czy nawet braki w treści świadectwa pracy nie mogą skutkować negatywnie dla pracownika, jeżeli fakty nim stwierdzone mogą być potwierdzone w inny sposób. Nadto ustalenie jakie prace wnioskodawca faktycznie wykonywał, nie zaś nazwa zajmowanego stanowiska, przesądza o ewentualnym istnieniu przesłanek dla przyznania dochodzonego świadczenia (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 r. II UK 337/03 OSNP 2004/22/392).

Materiał dowodowy zgromadzony w postępowaniu głównie w postaci zeznań współpracowników wnioskodawcy oraz jego twierdzeń uzupełniając dowody z dokumentów, wyjaśniał wynikające z nich wątpliwości i ostatecznie pozwolił przesądzić, że A. S. w spornym w sprawie czasie zatrudnienia wykonywał pracę kwalifikowaną jako praca w warunkach szczególnych tj. pracę przy naprawie pojazdów mechanicznych wykonywaną w kanałach remontowych. Osobowe źródła dowodu pozwoliły ustalić faktyczny charakter jego pracy. Jako mechanik pracował od 21 czerwca 1975 r. do czasu powołania do służby wojskowej tj. do 26 kwietnia 1977 r. oraz po jej zakończeniu od 7 maja 1979 r. do 31 grudnia 1998 r. W okresach pracy na budowach eksportowych w N. od 27 lutego 1995 r. do 16 listopada 1995 r. oraz od 17 kwietnia 1997 r. do 20 sierpnia 1997 r. i od 1 września 1997 r. do 31 grudnia 1998 r. zatrudniony był jako operator/maszynista żurawia wieżowego.

W spornym natomiast czasie zatrudnienia wnioskodawca pracował jako mechanik w kanałach remontowych. Charakter jego pracy pozostawał niezmienny. Zajmował się naprawami pojazdów będących na stanie przedsiębiorstwa – głównie maszyn budowlanych. Wszystkie prace z tym związane wykonywał w kanale. Usuwał awarie układu hamulcowego, kierowniczego, skrzyni biegów, które mogły być wykonane jedynie w kanale.

Nie ulega wątpliwości, że by praca mogła zostać zaliczona do pracy w warunkach szczególnych ujętej w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm). wykazie A w Dziale XIV pod. poz. 16 – prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, musiałaby być ona stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywana w kanałach remontowych. Ta stałość pracy nie oznacza niemożności czasowego opuszczenia kanału. Pamiętać należy, że okoliczność, że mechanik w czasie obowiązujących go 8 godzin pracy wychodzi z kanału po narzędzia mu niezbędne lub w celu zdemontowania części naprawianego pojazdu poza kanałem po to by część tą zamontować następnie w pojeździe w kanale, nie jest niezgodna z normą przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego z B. z 22 maja 2014 r. III AUa 1998/13 lex nr 1473678, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 27 listopada 2012 r. III AUa 2001/12 lex nr 1239924).

Jak ustalono w sprawie wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał naprawy pojazdów w kanałach remontowych, gdyż usuwał awarie układów, podwozi, które nie mogły być usunięte w inny sposób. Prac poza kanałem nie świadczył. Tym samym należy uznać, że od 21 czerwca 1975 r. do 31 grudnia 1998 r. (na ta datę, zgodnie z przepisami powołanymi na wstępie, maksymalnie możemy badać spełnienie warunków dotyczących pracy w szczególnych warunkach) A. S. wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu, również okres służby wojskowej powinien zostać uwzględniony przy ustalaniu stażu pracy w warunkach szczególnych. Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr, 44 poz. 220) w brzmieniu obowiązującym do 31 sierpnia 1979 r. - w okresie odbywania przez wnioskodawcę służby wojskowej, w art. 106 ust.1 stanowiła, że zakład pracy, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, zobowiązany był zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby pracownik zgłosił swój powrót do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia. Niezachowanie tego terminu powodowało wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że niezachowanie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika. Natomiast w myśl art. 108 ust.1 czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby - przy czym warunkiem wliczenia służby wojskowej do okresu zatrudnienia jest zachowanie terminów, o których mowa w art. 106 ust. 1 lub w art. 107 ust. 1. (ustęp 3)

Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 6 kwietnia 2006r., sygn. akt III UK 5/06 (OSNP 20007/7-8/108) i przyjmuje za własne twierdzenie, że okres odbytej czynnej (zasadniczej) służby wojskowej przez pracownika zatrudnionego poprzednio w szczególnych warunkach pracy, który po zakończeniu tej służby zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia, traktuje się tak samo jak wykonywanie takiej pracy, a skoro okres ten podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w szczególnych warunkach, to uwzględnia się go również do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym. (por. również: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010r., II UK 219/09, LEX nr 590248).

Po zakończeniu służby wojskowej w dniu 9 kwietnia 1979 r. już 7 maja 1979 r. wnioskodawca powrócił do pracy w przedsiębiorstwie i tym samym dochował 30-dniowego terminu powrotu do zakładu pracy, warunkującego wliczenie okresu służby wojskowej do okresu zatrudnienia. Zatem okres zasadniczej służby wojskowej przypadający w okresie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia jest składkowym okresem pracy w szczególnych warunkach.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że wnioskodawca w dacie wejścia w życie ustawy emerytalnej a to 1 stycznia 1999 r. spełniał wymóg stażu zatrudnienia w szczególnych warunkach – wykazał ponad wymagane przepisami 15 lat. Pozostałe natomiast warunki nie były przedmiotem sporu stron.

Skutkiem uprzedniego Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie i stosownie do art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję przyznając A. S. prawo do emerytury poczynając od dnia 12 grudnia 2017 r. tj. daty złożenia wniosku o świadczenie.

W tym miejscu dodać jeszcze należy, że zasady przyznawania i wypłacania świadczeń emerytalno-rentowych reguluje ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W myśl art. 118 ust. 1 tej ustawy, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, przy czym w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego, za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego (ust. 1a). W niniejszej sprawie nie ma podstaw do uznania, iż opóźnienie w przyznaniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność. Chociaż bowiem orzeczenie w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych ma charakter ustalający i prawo wnioskodawcy do emerytury istniało również w dacie wydania przez ZUS decyzji odmownej, to obowiązek świadczenia po stronie organu rentowego powstał dopiero od chwili ostatecznego rozstrzygnięcia sporu. Odpowiednie dowody przesądzenia kwestii stażu pracy A. S. w szczególnych warunkach zostały zgromadzone dopiero w postępowaniu sądowym zakończonym wyrokiem zmieniającym zaskarżoną decyzję. Za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono stosownie do treści art. 98 kpc i z zastosowaniem stawki przewidzianej w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych - § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2015r., poz. 1800).