Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący: SSA Magdalena Sajur - Kordula (spr.)

Sędziowie:SA Jolanta de Heij-Kaplińska

SA Marek Kolasiński

Protokolant:praktykant absolwencki Magdalena Wójcicka

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2018 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa J. P.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 30 stycznia 2018 r., sygn. akt XVII AmC 1743/15

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od J. P. na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 540 (pięćset czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VII AGa 1595/18

UZASADNIENIE

Pozwem z 5 sierpnia 2015 r. (data stempla pocztowego), skierowanym przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W., J. P. domagał się uznania poniższych postanowień zawartych we wzorcu umownym o nazwie „Umowa o kredyt mieszkaniowy N. - H.” oraz we wzorcu umownym stanowiącym załącznik do OWU nr 1 o nazwie U. poręczenia stosowanych w obrocie z konsumentami przez (...) Bank (...) SA za niedozwolone i zakazanie ich wykorzystywania na podstawie art. 479 ⁴² § 1 k.p.c.:

- Treść postanowienia umownego par. 3 pkt 5 Zabezpieczenia spłaty kredytu przejściowe i dodatkowe OWU nr 1, na podstawie którego „ Inne: Umowa poręczenia cywilnego 1) poręczenie osoby fizycznej Pana (...) na okres co najmniej 6 miesięcy do czasu potwierdzenia płynności stabilności dochodów uzyskiwanych przez Kredytobiorcę, co narusza art. 385 ¹ k.c., art. 385 § 2, oraz spełnia hipotezę postanowień art. 385 ³ pkt 8, pkt 9, pkt 11 k.c., oraz postanowienia par. 4 Umowy poręczenia o treści:

- „ Umowa poręczenia obowiązuje do czasu wykonania przez kredytobiorcę tj. do czasu potwierdzenia płynności stabilności dochodów uzyskiwanych przez Kredytobiorcę wszelkich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt i nie może być przez poręczycielu odwołana”, co narusza art. 385 ¹ k.c., art. 385 § 2, oraz spełnia hipotezę postanowień art. 385 ³ pkt 8, pkt 9, pkt 11 k.c.

Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przypisanych. W piśmie procesowym z 21 czerwca 2017 r. powód uzupełnił powództwo w ten sposób, że wniósł o uznanie za niedozwolone treści wzorca umownego zawartego w umowie o poręczenie stanowiącym załącznik do Umowy o kredyt mieszkaniowy N. H. stosowanych w obrocie z konsumentami przez (...) Bank (...) S.A., którego następcą prawnym jest (...) Bank (...) SA, postanowienia par. 3:

1. Poręczenie niniejsze obejmuje wszystkie zobowiązania Kredytobiorcy istniejące w dacie zawarcia niniejszej umowy oraz mogące powstać w przyszłości z tytułu umowy określonej w § 1.

2. W szczególności poręczenie dotyczy zobowiązań z tytułu zwrotu kapitału kredytu, odsetek, prowizji, kosztów zawiadomień i upomnień oraz ewentualnych kosztów postępowania egzekucyjnego, w przypadku nie wywiązania się Kredytobiorcy z umowy kredytowej.

3. Poręczyciel udziela poręczenia obejmującego: całość zobowiązań wynikających z umowy kredytowej.,

który rozwija zawarte w par. 4 umowy formułowanie: „ do czasu wykonania przez Kredytobiorcę tj. do czasu potwierdzenia płynności stabilności dochodów uzyskiwanych przez Kredytobiorcę wszelkich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt”, co narusza art. 385 ¹ k.c., art. 385 § 2 oraz 385 ³ pkty 8-11 k.c. oraz art. 6 ust. 1 w związku z art. 4 ust. 1 ustawy z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Wyrokiem z dnia 30 stycznia 2018r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

1.  oddalił powództwo;

2.  zasądził od powoda J. P. na rzecz pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 77 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3.  nieuiszczone w sprawie koszty sądowe przejął na rachunek Skarbu Państwa.

Sąd I instancji oparł swe rozstrzygnięcie na podstawie następujących ustaleń i rozważań prawnych:

(...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. prowadzi działalność gospodarczą związaną z wykonywaniem czynności bankowych, w tym m.in. zawieraniem z konsumentami umów kredytu.

W dniu 31 października 2014 r. (...) S.A. połączył się (jako spółka przejmująca) z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. (jako spółką przejmowaną) w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h., w konsekwencji czego (...) S.A., jako następca prawny, wstąpił w prawa i obowiązki (...) Bank (...) S.A.

(...) Bank (...) S.A., także prowadząc działalność gospodarczą związaną z wykonywaniem czynności bankowych, w tym udzielaniem kredytów, posługiwał się w obrocie z udziałem konsumentów wzorcami umowy dotyczącymi kredytu mieszkaniowego N. – H. (stanowiącego kredyt denominowany w walucie obcej), zawierającymi następujące postanowienia:

- „ * Inne zabezpieczenia docelowe: …………..” oraz „ *Inne:……….” – stanowiące § 3 pkt 5 i § 3 pkt 9 części szczególnej (A) „Umowy nr … o kredyt mieszkaniowy N. – H. (kredyt hipoteczny przeznaczony na zakup lub zamianę nieruchomości na rynku wtórnym), stanowiącej część nr 2a „Regulaminu udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...);

- „ Umowa poręczenia obowiązuje do czasu wykonania przez Kredytobiorcę wszelkich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt i nie może być przez poręczyciela odwołana.” - § 4 wzorca „Umowa poręczenia”, stanowiącej załącznik nr 17 do „Instrukcji udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...);

- „ 1. Poręczenie niniejsze obejmuje wszystkie zobowiązania Kredytobiorcy istniejące w dacie zawarcia niniejszej umowy oraz mogące powstać w przyszłości z tytułu umowy określonej w § 1.

2. W szczególności poręczenie dotyczy zobowiązań z tytułu zwrotu kapitału kredytu, odsetek, prowizji, kosztów zawiadomień i upomnień oraz ewentualnych kosztów postępowania egzekucyjnego, w przypadku nie wywiązania się Kredytobiorcy z umowy kredytowej.

3. Poręczyciel udziela poręczenia obejmującego: całość zobowiązań wynikających z umowy kredytowej / zobowiązania do kwoty ……. Zł (słownie złotych: …….) / zobowiązanie do kwoty, stanowiącej równowartość w złotych …… USD / EUR / CHF / DKK / SEK / NOK* (słownie USD / EUR / CHF / DKK / SEK / NOK* ………)* - § 3 „Umowa poręczenia”, stanowiącej załącznik nr 17 do „Instrukcji udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...).

Z dniem 31 października 2014 r. zaprzestano udzielania kredytu mieszkaniowego N. – H. (Zarządzenie Nr (...) Prezesa Zarządu N. Bank z 19.09.2014 r. w sprawie wprowadzenia „Regulaminu obsługi przez (...) S.A. kredytu mieszkaniowego A.”).

W dniu 15 lutego 2008 r. pomiędzy (...) Bank (...) S.A. a A. D. zawarta została „Umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy N. – H. (kredyt hipoteczny przeznaczony na zakup lub zamianę nieruchomości na rynku wtórnym)” oraz dotycząca jej „Umowa poręczenia” zawarta w tym samym dniu między ww. Bankiem a J. P. jako poręczycielem. W pierwszej z umów zawarto postanowienie o treści:

„ Inne: Umowa poręczenia cywilnego

1) poręczenie osoby fizycznej Pana (…) na okres co najmniej 6 miesięcy do czasu potwierdzenia płynności stabilności dochodów uzyskiwanych przez Kredytobiorcę” (§ 3 pkt 5). Natomiast w § 3 i § 4 drugiej z wskazanych umów zawarto – odpowiednio - następujące postanowienia:

- „ 1. Poręczenie niniejsze obejmuje wszystkie zobowiązania Kredytobiorcy istniejące w dacie zawarcia niniejszej umowy oraz mogące powstać w przyszłości z tytułu umowy określonej w § 1.

2. W szczególności poręczenie dotyczy zobowiązań z tytułu zwrotu kapitału kredytu, odsetek, prowizji, kosztów zawiadomień i upomnień oraz ewentualnych kosztów postępowania egzekucyjnego, w przypadku nie wywiązania się Kredytobiorcy z umowy kredytowej.

3. Poręczyciel udziela poręczenia obejmującego: całość zobowiązań wynikających z umowy kredytowej.” [§ 3].

- „ Umowa poręczenia obowiązuje do czasu wykonania przez kredytobiorcę tj. do czasu potwierdzenia płynności stabilności dochodów uzyskiwanych przez Kredytobiorcę wszelkich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt i nie może być przez poręczyciela odwołana.” [§ 4].

Powyżej opisany stan faktyczny został ustalony przez Sąd w oparciu o twierdzenia stron przedstawione w złożonych przez nie pismach procesowych oraz na rozprawie, jak również na podstawie dokumentów zgromadzone w aktach sprawy.

Sąd oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków. Uznał, że okoliczności, na jakie miał zeznawać świadek P. Ż., zostały już dostatecznie wyjaśnione, zatem przesłuchanie tego świadka jedynie przedłużyłoby postępowanie, natomiast okoliczności, na jakie zgłoszono świadków M. U. i A. D., nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, gdyż dotyczyły konkretnej umowy kredytu a nie wzorca umownego, a więc nawiązywały do kontroli incydentalnej, a nie abstrakcyjnej.

Sąd I instancji uznał, że powództwo podlegało oddaleniu.

Przedmiot sporu stanowiło w niniejszej sprawie to, czy stronom przysługuje legitymacja procesowa, czy w dacie wniesienia pozwu (tj. 5 sierpnia 2015 r.) oraz w okresie sześciu miesięcy poprzedzających tę datę pozwany stosował w obrocie z udziałem konsumentów postanowienia wzorca umowy wskazane w pozwie, a także, czy postanowienia te maja charakter niedozwolonych postanowień, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.p.c.

Ustosunkowując się w pierwszej kolejności do kwestii legitymacji procesowej, Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że w analizowanym przypadku stronom nie przysługuje w sprawie legitymacja procesowa czynna i bierna, co stanowi postawę do oddalenia powództwa.

Stosownie do treści art. 479 ³⁸ § 1 k.p.c., powództwo w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone może wytoczyć każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem. Natomiast według 494 § 1 k.s.h., spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki.

Ostatni z wymienionych przepisów dotyczy sukcesji generalnej (cywilnoprawnej, administracyjnoprawnej i korporacyjnej). Stanowi on wprawdzie, że z dniem połączenia spółek, spółka przejmująca wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej, to jednak reguła ta nie znajdzie zastosowania w postępowaniu o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Legitymacja procesowa do wytoczenia powództwa w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, określona w art. 479 ³⁸ § 1 k.p.c., jako taka nie kreuje prawa podmiotowego. Wytoczenie powództwa w tym szczególnym rodzaju postępowania nie wiąże się w każdym razie z jakimkolwiek skonkretyzowanym prawem podmiotowym, gdyż w postępowaniu tym sąd przeprowadza abstrakcyjną kontrolę postanowień wzorca umowy. Innymi słowy, przedmiotem ochrony instytucji niedozwolonych postanowień wzorca umowy jest interes prawny niemający postaci prawa podmiotowego. Dlatego też legitymacja procesowa powoda w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone wynika nie z racji przysługiwania prawa podmiotowego, lecz ze względu na fakt, że art. 479 ³⁸ k.p.c. wprost przyznaje legitymację określonym osobom, które nie są podmiotami prawa materialnego, o jakiego ochronę prawną chodzi (Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 19 maja 2010 r., sygn. akt I CZ 121/09, System Informacji Prawnej Legalis nr 381532). Skoro według tego przepisu, legitymację procesową czynną ma każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem, oznacza to, że powództwo w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone może wytoczyć podmiot, którego nie łączy z pozwanym żaden stosunek materialnoprawny, o ile jednak temu ostatniemu można przypisać posługiwanie się wzorcem umowy, do którego nawiązuje żądanie pozwu w chwili jego wniesienia lub w okresie sześciu miesięcy poprzedzających ten moment.

Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że podnoszona przez powoda kwestia sukcesji przez (...) S.A. praw i obowiązków (...) Bank (...) S.A. byłaby istotna w przypadku incydentalnej kontroli sądowej, której przedmiot stanowi konkretna umowa zawarta pomiędzy stronami, nie zaś wzorzec umowy. Natomiast możliwość zawarcia umowy według oferty pozwanego, o której mowa w art. 479 ³⁸ § 1 k.p.c., dotyczy okoliczności faktycznych, nie zaś praw i obowiązków w rozumieniu art. 494 § 1 k.s.h. Oznacza to, że wprawdzie w analizowanym przypadku z dniem fuzji (tj. 31 października 2014 r.) (...) S.A. wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki, wynikające z umów kredytu zawartych do tego czasu przez (...) Bank (...) S.A., to jednak nie można występować przeciwko niemu z roszczeniami zgłoszonymi w niniejszym postępowaniu, gdyż pozostają one bez jakiegokolwiek związku z wyżej wymienionymi. Jak wskazano, kwestia możliwości przypisania przedsiębiorcy posługiwania się wzorcem umowy oraz możliwości zawarcia umowy według oferty pozwanego, dotyczy okoliczności faktycznych, a nie jakiegokolwiek stosunku materialnoprawnego. Natomiast w niniejszej sprawie Sąd ustalił, że nigdy nie istniała możliwość zawarcia umowy z pozwanym przedsiębiorcą, w oparciu o wzorzec umowny dotyczący kredytu mieszkaniowego N. – H., który zawierałby postanowienia o treści wskazanej w petitum pozwu. Pozwany Bank w ramach swej działalności gospodarczej nigdy nie oferował produktu w postaci kredytu mieszkaniowego N. – H.. W odpowiedzi na pozew wskazano, że z dniem połączenia (...) S.A. z (...) Bank (...) S.A. zaprzestano udzielania kredytu N. – H., co oznacza, że podmiotem, który oferował go w obrocie konsumenckim był wyłącznie (...) Bank (...) S.A. Z tych wszystkich względów, mając na uwadze treść przywołanych wyżej przepisów prawa, powództwo podlegało oddaleniu.

Sąd I instancji wskazał, że niezależnie od powyższego, nawet gdyby przyjąć, że stronom niniejszego postępowania przysługuje legitymacja procesowa, to powództwo podlegałoby oddaleniu z uwagi na to, że zostało wytoczone po upływie sześciu miesięcy od dnia zaniechania stosowania wzorców umowy dotyczących kredytu mieszkaniowego N. –H..

Zgodnie z obowiązującym w dacie wytoczenia powództwa przepisem art. 479 ³⁹ k.p.c., z żądaniem uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone można wystąpić również wtedy, gdy pozwany zaniechał jego stosowania, jeżeli od tego zaniechania nie minęło sześć miesięcy. Termin wskazany w przywołanym przepisie należy liczyć od dnia wniesienia pozwu do sądu. Termin ten ma charakter terminu zawitego (materialnoprawnego), a jego upływ powoduje wygaśnięcia roszczenia i co za tym idzie, prowadzi do utraty uprawnienia do wystąpienia z powództwem. W orzecznictwie podnosi się, że wprowadzenie ograniczenia czasowego do występowania z powództwami o uznanie postanowień wzorców umowy za niedozwolone podyktowane zostało m. in. względami ekonomii procesowej. Brak byłoby bowiem uzasadnienia dla prowadzenia procesów tego rodzaju w przypadku, gdy przedsiębiorca zaprzestał już dawno stosowania zakwestionowanego wzorca umownego i niebezpieczeństwo nawiązywania nowych stosunków prawnych, na podstawie wzorców zawierających niedozwolone postanowienia, już by nie występowało. Zdaniem Sądu, istotą „stosowania” postanowień zamieszczonych we wzorcu umowy jest wprowadzanie wzorca do obrotu prawnego poprzez oferowanie go konsumentom i proponowanie zawierania umów na warunkach w nim określonych. Pojęcie to jest zatem związane z momentem, od którego możliwe jest zawarcie umowy z użyciem danego wzorca. Natomiast momentem równoznacznym z zaniechaniem stosowania przez pozwanego przedsiębiorcę wzorca, zawierającego zakwestionowane w pozwie postanowienie umowne, jest przykładowo rezygnacja ze stosowania dotychczasowego wzorca umowy lub wprowadzenie do obrotu zmodyfikowanego wzorca umowy, z treści którego wyeliminowano sporną klauzulę. Na podobne rozumienie pojęcia „stosowania” wzorca umowy wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 30 listopada 2004 r. (sygn. akt VI ACa 399/04, System Informacji Prawnej LEX nr 156758), podkreślając, że pojęcia „stosowania” wzorców umów w rozumieniu art. 479 ³⁹ k.p.c. nie należy wiązać z samym wykonywaniem przez strony postanowień umowy zawartej z użyciem tego wzorca. Trzeba bowiem wyraźnie rozróżnić obiektywną możliwość zawarcia umowy w oparciu o treść wzorca (tj. możliwość zawarcia nowej umowy na podstawie spornego wzorca) od wykonywania umów, zawartych uprzednio w oparciu o postanowienia danego wzorca. Ostatnia ze wskazanych sytuacji nie wpływa w żadnej mierze na skuteczność powództwa o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Jeśli bowiem zawarte uprzednio umowy w dalszym ciągu są wykonywane (tak, jak to miało miejsce w przypadku umowy kredytu mieszkaniowego i dotyczącej jej umowy poręczenia zawartej z powodem), ale nie istnieje już możliwość zawierania kolejnych w oparciu o ten sam wzorzec, to nie jest możliwe twierdzenie o stosowaniu wzorca w rozumieniu art. 479 ³⁸ § 1 zd. 1 k.p.c. Przyjęcie odmiennego stanowiska byłoby w praktyce niemożliwe lub przynajmniej znacznie utrudnione, ponieważ wiązałoby się z koniecznością badania wszystkich umów zawartych z użyciem wzorca, a także stanu ich wykonywania przez strony. W konsekwencji powyższego, także sformułowanie „zaniechanie stosowania wzorca”, użyte w art. 479 ³⁹ k.p.c., należy wiązać z momentem zaprzestania zwierania umów z zastosowaniem ocenianego wzorca. Prezentowane stanowisko opiera się na wszechstronnej analizie wskazanych przepisów w kontekście całego systemu ochrony konsumentów przed stosowaniem wobec nich klauzul niedozwolonych. W szczególności należy zwrócić uwagę na to, że system ten tworzy wspomniana już kontrola abstrakcyjna dotycząca wzorców umowy, realizowana w oderwaniu od konkretnych stosunków prawnych (w tym przypadku bada się jedynie treść postanowień wzorca), a także kontrola incydentalna, w ramach której analizie, z punktu widzenia przesłanek wyrażonych w art. 385 ¹ § 1 k.c., poddana zostaje konkretna umowa. Czynienie dystynkcji pomiędzy tymi dwoma rodzajami kontroli jest istotne z punktu widzenia prawidłowej wykładni przepisów art. 479 ³⁸ i art. 479 ³⁹ k.p.c. W ramach wskazanego systemu chronione są zatem interesy konsumentów, potencjalnych kontrahentów przedsiębiorcy, w sytuacji, gdy w dalszym ciągu mogą oni zawrzeć umowę, w której będą zamieszczone klauzule abuzywne, a także interesy aktualnych kontrahentów przedsiębiorcy, gdy wprawdzie nie istnieje już możliwość kontraktowania w oparciu o wzorzec zawierający takie klauzule, ale umowy, w których są one zamieszczone, ciągle obowiązują. Postępowanie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone zmierza przede wszystkim do eliminowania niedozwolonych zapisów z wzorów umów, w czasie gdy przedsiębiorcy posługują się nimi w obrocie. Równocześnie w sytuacji, gdy przedsiębiorca nie stosuje już konkretnego wzorca, ale umowy zawarte na jego podstawie w dalszym ciągu są wykonywane, nie zachodzi potrzeba ochrony zbiorowych interesów konsumentów, czemu służy abstrakcyjna ocena wzorców. W takim przypadku konsumenci, których ciągle dotykają negatywne skutki stosowania takich wzorców, mogą żądać uznania ich postanowień za niedozwolone wyłącznie w ramach tego stosunku prawego (tj. w ramach kontroli incydentalnej). Taka dwuwymiarowa ochrona konsumentów przed nieuczciwymi warunkami stwarza analogiczne gwarancje zarówno dla potencjalnych, jak i aktualnych kontrahentów przedsiębiorcy stosującego niedozwolone warunki umowne.

Sąd uznał, że w niniejszej sprawie, na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, nie można przyjąć, że w okresie ponad sześciu miesięcy poprzedzających datę wniesienia pozwu oraz jego modyfikację (w ramach której zaskarżono postanowienie § 3 „Umowy poręczenia”) - które to czynności miały miejsce, odpowiednio, 5 sierpnia 2015 r. i 21 czerwca 2017 r. - pozwany Bank posługiwał się w obrocie konsumenckim zakwestionowanymi wzorcami umowy, których treść obejmowałaby wskazane przez powoda postanowienia. Z dniem, w którym doszło do fuzji (...) S.A. (...) Bank (...) S.A. (tj. 31.10.2014 r.) zaprzestano bowiem jednocześnie udzielania kredytu mieszkaniowego N. – H., na co wskazuje Zarządzenie Nr (...) Prezesa Zarządu N. Bank z 19 września 2014 r. w sprawie wprowadzenia „Regulaminu obsługi przez (...) S.A. kredytu mieszkaniowego A.” (k. 169). Tym samym, od wskazanej daty nie zawierano nowych umów z wykorzystaniem wzorców umownych opracowanych dla tego produktu. Po fuzji (...) oferowało inny kredyt mieszkaniowy, mianowicie, kredyt mieszkaniowy A. udzielany w złotych, przy czym mógł on być indeksowany do waluty obcej, podczas gdy kredyt N. – H. był kredytem denominowany w walucie obcej. Zatem kredyty te stanowiły produkty o różnej konstrukcji, co zdaniem sądu ma istotne znaczenie, zarówno w kontekście brzemienia, jak i wykładni postanowień wzorców umownych dotyczących tych produktów, które zasadniczo nie muszą być interpretowane jednakowo.

W ocenie Sądu, sformułowanie „zaniechanie stosowania wzorca”, użyte w art. 479 ³⁹ k.p.c., należy wiązać z momentem zaprzestania zwierania umów z zastosowaniem wzorca, w którego treści zawarto kwestionowane postanowienie. W ramach kontroli abstrakcyjnej (...) ocenia konkretne postanowienia, zawarte w konkretnym wzorcu umownym, dotyczącym konkretnego produktu bankowego (bo istotny jest też kontekst całego badanego wzorca), natomiast te wzorce, które wskazuje powód w niniejszej sprawie, nie są stosowane od momentu fuzji banków.

Mając zatem na względzie przedstawioną wyżej argumentację oraz poczynione ustalenia faktyczne, Sąd uznał, że zaniechano stosowania spornych wzorców umowy 31 października 2014 r. Oznacza to, że w niniejszej sprawie pozew został wniesiony i zmodyfikowany po upływie zawitego terminu, uprawniającego powoda do wystąpienia z żądaniem uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone. W sytuacji zaś wystąpienia przesłanek uzasadniających zastosowanie przepisu art. 479 ³⁹ k.p.c., powództwo podlega oddaleniu, a sąd jest zwolniony od obowiązku merytorycznej oceny zakwestionowanych postanowień.

Na marginesie Sąd wskazał że częściowo zasadny był zarzut pozwanego, iż zakwestionowane postanowienia (tj. dwa postanowienia wymienione w pozwie) nie mogą podlegać ocenie (...) w ramach kontroli abstrakcyjnej, gdyż nie pochodzą ze wzorca umowy, lecz są postanowieniami uzgodnionymi przez strony umowy kredytu mieszkaniowego – „Umowy nr (...) o kredyt mieszkaniowy N. – H. (…)”, zawartej 15 lutego 2008 r. pomiędzy (...) Bank (...) S.A. a A. D. oraz dotyczącej jej umowy poręczenia, zawartej pomiędzy ww. bankiem a J. P.. Zgodnie bowiem z art. 385 ¹ § 1 k.c., za niedozwolone postanowienia umowne mogą zostać uznane tylko postanowienia nieuzgodnione indywidualnie z konsumentem. Natomiast co do pierwszej z zakwestionowanych klauzul należy zauważyć, że według powoda stanowiła ona § 3 pkt 5 części pt. Zabezpieczenia spłaty kredytu przejściowe i dodatkowe OWU nr 1 i brzmiała: „ Inne: Umowa poręczenia cywilnego

1) poręczenie osoby fizycznej Pana (…) na okres co najmniej 6 miesięcy do czasu potwierdzenia płynności stabilności dochodów uzyskiwanych przez Kredytobiorcę.”

Natomiast klauzula zawarta we wzorcu posiadała brzmienie:

„* Inne zabezpieczenia docelowe: …………..” (§ 3 pkt 5) oraz „ *Inne:……….” (§ 3 pkt 9) - część szczególna (A) „Umowy nr … o kredyt mieszkaniowy N. – H. (kredyt hipoteczny przeznaczony na zakup lub zamianę nieruchomości na rynku wtórnym), stanowiącej część nr 2a „Regulaminu udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...).

Sąd odnotował, że w przedstawionej przez powoda umowie § 3 pkt 5 dotyczy „zabezpieczeń spłaty kredytu – przejściowych i dodatkowych”, natomiast we wzorcu umownym § 3 pkt 5 dotyczy „zabezpieczeń spłaty kredytu – docelowych”, a wskazanych przez powoda zabezpieczeń spłaty kredytu - przejściowych i dodatkowych dotyczy § 3 pkt 9. Niezależnie jednak od tego, porównanie treści postanowienia wskazanego przez powoda oraz postanowień wzorca jednoznacznie wskazuje na to, że pierwsze z nich stanowi postanowienie konkretnej umowy i zostało indywidualnie uzgodnione przez strony, nie jest zaś postanowieniem wzorca umownego.

To samo dotyczy postanowienia § 4 wzorca – „Umowa poręczenia”, stanowiącej załącznik nr 17 do „Instrukcji udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...). Treść klauzuli kwestionowanej przez powoda brzmi: „ Umowa poręczenia obowiązuje do czasu wykonania przez kredytobiorcę tj. do czasu potwierdzenia płynności stabilności dochodów uzyskiwanych przez Kredytobiorcę wszelkich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt i nie może być przez poręczyciela odwołana.” Natomiast treść klauzuli zawartej we wzorcu prezentowała się następująco: „ Umowa poręczenia obowiązuje do czasu wykonania przez Kredytobiorcę wszelkich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt i nie może być przez poręczyciela odwołana.” Jakkolwiek sens obu klauzul może być zbieżny, to jednak to, co literalnie zostało zakwestionowane przez powoda, to nie jest dokładnie ta sama klauzula, co stosowana we wzorcu, gdyż posiada dłuższą treść. Oznacza to, że postanowienie wskazane przez powoda w pozwie pochodzi z konkretnej umowy, a nie ze wzorca, zatem jego ocena pozostaje poza kognicją SOKiK. Sąd podkreślił, że jest związany żądaniem pozwu i nie może ingerować w treść zaskarżonych postanowień. Strona powodowa jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika i mimo zarzutów podnoszonych przez pozwanego i dokonanej modyfikacji żądania pozwu, strona pozostała przy pierwotnym brzmieniu kwestionowanej klauzuli, wynikającym z umowy a nie ze wzorca.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o - przewidzianą w art. 98 § 1 k.p.c. - zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, w myśl której strona, która przegrała sprawę, obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu. Na koszty należne stronie pozwanej od powoda złożyły się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 60 zł - ustalone w oparciu o § 14 ust. 3 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. ws. opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu w związku z § 21 ww. Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa.

Wobec, wynikającego z art. 96 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zwolnienia powoda od kosztów sądowych, w braku podstaw do obciążenia tymi kosztami strony pozwanej, Sąd orzekł o przejęciu opłaty od pozwu w wysokości 600 zł na rachunek Skarbu Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości. Wyrokowi zarzucił naruszenie:

1.  przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik postępowania i nierozpoznanie istoty sprawy t.j. art. 479 ³⁸ na podstawie art. 367, 368 i 369 k.p.c. w zw. z art. 494 k.s.h. poprzez uznanie, że pozwany nie ma legitymacji biernej, a sukcesja uniwersalna nie dotyczy kontynuacji stosowania wzorca umownego przez podmiot przejmujący,

2.  przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik postępowania i nierozpoznanie istoty sprawy t.j. art. 479 ³⁹ k.p.c. poprzez uznanie, że pozwany zaniechał stosowania zaskarżonych wzorców umownych z dniem 31 października 2014r.,

3.  przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik postępowania t.j. art. 479 ³⁸ k.p.c. i art. 479 ³⁹ k.p.c. poprzez uznanie, że pozwany nie posługuje się zaskarżonym wzorcem umowy poręczenia w obrocie,

4.  przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik postępowania t.j. art. 233 § 1 w zw. z art. 217 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z zarządzeń: (...), (...) dotyczących kredytu N.-H. i zarządzeń: 342, (...) odnoszących się do kredytu A., z których wynika, że pozwany stosował zaskarżone klauzule poręczenia po 31 października 2014r. oraz dowodu z wydruków ze strony internetowej pozwanego odnośnie udzielania kredytu MdM na okoliczność stosowania przez pozwanego umowy poręczenia po 31 października 2014r.,

5.  przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik postępowania t.j. art.232 k.p.c. w zw. z art. 479 ³⁸ k.p.c. i art. 479 ³⁹ k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że powód nie wywiązał się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywodzi skutki prawne, iż pozwany stosował zaskarżone klauzule, podczas gdy to pozwany miał obowiązek wykazania zaniechania ich stosowania,

6.  przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik postępowania t.j. art. 233 § 1 i 2 i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegającej na pominięciu dla legitymacji biernej faktu, że pozwany po dacie 31 października 2014r. stosował regulamin dot. obsługi kredytu A. oraz uznaniu, że klauzule poręczenia w umowach A. i N. H. różniły się od siebie z uwagi na charakter kredytu (deminominowany i indeksowany), jak również brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonania jego oceny z pominięciem części tego materiału, w tym poprzez ograniczenie analizy stosowania wzorców umownych wyłącznie do umowy kredytu, podczas gdy przedmiotem pozwu objęte były przede wszystkim postanowienia zawarte w umowie o poręczenie i jako takie były stosowane po 31 października 2014r.

W związku z powyższym wniósł o zmianę wyroku, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego przed sądami obu instancji.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Wbrew zarzutowi apelacji, Sąd I instancji dokonał wszechstronnej i właściwej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za swoje. Powód w sposób jednoznaczny określił, że domaga się oceny pod kątem abuzywności określonych postanowień zawartych we wzorcach umownych o nazwach: „Umowa o kredyt mieszkaniowy N.-H.” i „Umowa poręczenia” (stanowiącej załącznik do powyższej umowy kredytowej), stosowanych przez (...) Bank (...) S.A. Tymczasem Sąd I instancji ustalił, że wskazane wzorce nigdy nie były stosowane przez pozwany Bank, przy czym - co wymaga w tym miejscu podkreślenia - „stosowanie” wzorca w sprawach dotyczących kontroli abstrakcyjnej, oznacza proponowanie zawierania umów na warunkach określonych we wzorcu, a więc możliwość zawierania nowych umów z konsumentami przy wykorzystaniu danego wzorca.

Powód dołączył do pozwu umowę kredytową zawartą w dniu 15 lutego 2008r. pomiędzy (...) Bank (...) S.A. w G. i A. D. (k.8-10) oraz umowę poręczenia zawartą pomiędzy (...) Bank (...) S.A. w G. i J. P. (k.11). Okolicznością bezsporną jest, że umowy powyższe zostały zawarte przy użyciu wzorców umownych wprowadzonych do obrotu przez N. Bank.

Jak z treści Zarządzenia Nr (...) Prezesa Zarządu (...) Bank (...) S.A. z dnia 19 września 2014r. z dniem fuzji prawnej z (...) Bankiem (...) S.A. zaprzestano udzielania kredytu mieszkaniowego N.-H., wprowadzono natomiast produkt nazwany kredytem mieszkaniowym A. („Instrukcja (...) przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego A.” k.244, Zarządzenie Nr (...) Prezesa Zarządu N. Bank z 19.09.2014 r. w sprawie wprowadzenia „Regulaminu obsługi przez (...) S.A. kredytu mieszkaniowego A.” k.169). W w/w zarządzeniach określono, że wchodzą one w życie z dniem fuzji prawnej z (...) Bankiem (...) S.A. Przedmiotowa fuzja miała miejsce w dniu 31 października 2014 r., wówczas (...) S.A. połączył się (jako spółka przejmująca) z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. (jako spółką przejmowaną) w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h., w konsekwencji czego (...) S.A., jako następca prawny, wstąpił w prawa i obowiązki (...) Bank (...) S.A. Z powyższego jednoznacznie wynika więc, że z chwilą połączenia banków (...) rozpoczął udzielanie kredytu mieszkaniowego A. (k.170-243), nigdy zaś nie udzielał kredytu mieszkaniowego N.-H.. Zakończenie oferowania produktu w postaci kredytu mieszkaniowego N.-H. zostało zarządzone przez prezesa zarządu banku (...) jeszcze przed fuzją. Okoliczność stosowania nowych wzorców oraz ich treści nie było pomiędzy stronami sporne, w przeciwieństwie do oceny prawnej zaistniałych faktów. Ustalenia Sądu I instancji są więc prawidłowe, dlatego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. uznać należało za bezzasadny.

Sąd I instancji nie naruszył również art. 479 ³⁸ § 1 k.p.c. i 479 ³⁹ k.p.c. (obowiązujących do dnia 17 kwietnia 2016r.), dokonując prawidłowej ich wykładni, a następnie poprawnie stosując w stanie faktycznym sprawy.

Zgodnie z art. 479 ³⁸ § 1 k.p.c. obowiązującym do dnia 17 kwietnia 2016r., powództwo w sprawach rozpoznawanych według przepisów niniejszego działu (t.j. postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone) może wytoczyć każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem. Powództwo może wytoczyć także organizacja pozarządowa, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów, powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Przepis powyższy określa krąg podmiotów uprawnionych do wytoczenia powództwa (legitymowanych czynnie). Przede wszystkim uprawniony jest każdy potencjalny kontrahent, czyli ten, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się w pozwie. W orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że przez „każdego" należy rozumieć „każdego konsumenta”. Wynika to z treści art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowiącego, że za niedozwolone mogą zostać uznane wyłącznie postanowienia umowy zawieranej z konsumentem. Nie budzi również wątpliwości legitymacja bierna w tego rodzaju sprawach – ma ją podmiot (przedsiębiorca) stosujący wzorzec zawierający kwestionowane postanowienie. Legitymowanymi biernie mogą być także stosujący niedozwolony wzorzec przedsiębiorcy będący jednostkami organizacyjnymi niemającymi osobowości prawnej, utworzonymi zgodnie z przepisami prawa, jeżeli ich przedmiot działania obejmuje prowadzenie działalności gospodarczej (zob. Ewa Stefańska „Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz.” Wolter Kluwer 2015).

Wskazać należy, że wykładania art. 479 ³⁹ k.p.c. w doktrynie i judykaturze jest tożsama i nie wzbudza żadnych wątpliwości. Co do zasady zaprzestanie przez przedsiębiorcę stosowania wzorca umowy nie stoi na przeszkodzie wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Jednakże po upływie 6 miesięcy od chwili zaniechania stosowania wzorca umowy przedsiębiorca traci legitymację procesową bierną i wniesione przeciwko niemu powództwo powinno zostać oddalone (por.: wyrok SA w Warszawie z dnia 26 lipca 2017 r., sygn. akt VI ACa 533/16, wyrok SA w Warszawie z dn. 29 czerwca 2004 r., sygn. VI ACa 1068/03; wyrok SA w Warszawie z dn. 20 lutego 2014 r., sygn. VI ACa 962/13; wyrok SA w Warszawie z dn. 3 lutego 2016 r., sygn. VI ACa 14/15). Dla ustalenia chwili utraty legitymacji procesowej biernej przez przedsiębiorcę podstawowe znaczenie ma więc ustalenie momentu zaniechania przez niego stosowania wzorca umowy. Stosowanie danej umowy z użyciem wzorca umownego rozpoczyna się z momentem zawarcia takiej umowy, nie zaś z chwilą jej realizacji. W konsekwencji pojęcie stosowania wzorców umów należy wiązać z momentem zawierania umów z użyciem danego wzorca, nie zaś z samym wykonywaniem przez strony postanowień umowy zawartej z jego użyciem. W przypadku przyjęcia odmiennego poglądu ustalenie momentu zaniechania stosowania zakwestionowanego wzorca, stanowiącego początek biegu 6-miesięcznego terminu prowadzącego do wygaśnięcia roszczenia, byłoby niemożliwe bądź znacznie utrudnione. Należałoby bowiem badać wszystkie umowy zawarte z użyciem tego wzorca oraz stan ich wykonania przez strony, a nawet po ich wygaśnięciu, rozwiązaniu bądź odstąpieniu od tych umów, czy nadal którejś ze stron przysługują roszczenia wynikające z tych umów, których mogłaby dochodzić przed sądem bądź egzekwować w postępowaniu egzekucyjnym.

Uwzględniając powyższe stwierdzić należy, że „stosowanie” wzorca przez przedsiębiorcę oznacza, że istnieje możliwość zawierania nowych umów z konsumentami przy wykorzystaniu konkretnego wzorca zawierającego postanowienia, których uznania za niedozwolone domaga się powód. Możliwość ta musi istnieć ponadto w okresie zakreślonym legitymacją czynną powoda.

Jak prawidłowo ustalił Sąd I instancji brak było możliwości, aby konsument w dacie 5 sierpnia 2015r. oraz w okresie wcześniejszych 6 miesięcy zawarł umowę kredytową na podstawie wzorca „Umowa o kredyt mieszkaniowy N.-H.” lub „Umowę poręczenia (dot. Umowy o kredyt mieszkaniowy N.-H.…”), gdyż od dnia 31 października 2014 r. wzorce te nie były stosowane. Podkreślenia przy tym wymaga, że (...) Bank (...) S.A. nigdy tych wzorców nie stosowała. Jakakolwiek możliwość zawarcia umowy przy użyciu tych wzorców wygasła wraz z utratą przez N. Bank bytu prawnego.

Oceny tej tej nie zmieniają następujące bezsporne okoliczności:

1)  (...) Bank (...) S.A. jest następcą prawnym N. Bank,

2)  (...) Bank (...) S.A. z dniem 31 października 2014r. stała się stroną umów kredytowych zawartych przez N. Bank,

3)  umowy zawarte przez N. Bank przy wykorzystaniu wzorców „Umowa o kredyt mieszkaniowy N.-H.” lub „Umowę poręczenia (dot. Umowy o kredyt mieszkaniowy N.-H.…” nadal obowiązują i są wykonywane.

Ocena ta jest prawidłowa, dlatego, że jak wskazano powyżej „stosowanie” wzorca w rozumieniu art. 479 ³⁹ k.p.c. oznacza wyłącznie proponowanie zawierania nowych umów przy wykorzystaniu wzorca, nie zaś wykonywanie już zawartych umów. Przy takim rozumieniu pojęcia „stosowanie” wzorca istotnie sukcesja uniwersalna nie ma znaczenia dla oceny legitymacji biernej pozwanego. Pozwany stał się sukcesorem (...) Bank (...) S.A. wyłącznie w zakresie praw i obowiązków powstałych wskutek indywidualnych umów kredytu zawartych przez N. Bank, co nie ma żadnego związku z faktem posługiwania się przez poprzednika prawnego określonym wzorcem umownym. Istotne jest również, że Sąd orzeka w ramach wyznaczonych żądaniem pozwu, zaś powód domagał się uznania za niedozwolone postanowień zawartych we wzorcach umownych o nazwach: „Umowa o kredyt mieszkaniowy N.-H.” i „Umowa poręczenia”, nie zaś we wzorcach dotyczących kredytu A. czy (...) Podkreślenia wymaga, że wykładnia powyższa pojęcia „stosowanie wzorca” nie narusza praw konsumenta, gdyż w okresie obowiązywania umowy może domagać się kontroli incydentalnej.

Przede wszystkim okoliczność, że sprawa niniejsza dotyczy abstrakcyjnej kontroli wzorca umownego, determinuje wnioski w odniesieniu do wskazanych powyżej kwestii związanych z dalszym obowiązywaniem umów kredytowych i skutków następstwa prawnego N. Bank. Kontrola abstrakcyjna jest bowiem dokonywana w oderwaniu od konkretnego stosunku umownego i niezależnie od tego, czy postanowienie wzorca zostało zastosowane czy też nie w jakiejś konkretnej umowie z konsumentem. Odmiennie ma to miejsce w przypadku kontroli incydentalnej, która polega na badaniu treści postanowień konkretnej umowy i przy założeniu, że postanowienia kontrolowanej umowy mogą być lub są zaczerpnięte z wzorca umowy, pośrednio skutkuje również kontrolą postanowień samego wzorca. Ma na celu ochronę indywidualnych interesów konsumenta a jej następstwem nie jest eliminacja niedozwolonego postanowienia wzorca umowy z obrotu, a jedynie stwierdzenie - na potrzeby konkretnej sprawy między konsumentem a jego kontrahentem - że konsument w ramach umowy zawartej z kontrahentem nie jest związany konkretnym postanowieniem umowy. W przeciwieństwie do kontroli incydentalnej, której skutkiem jest wyłącznie stwierdzenie bezskuteczności konkretnego postanowienia umowy na podstawie art. 385 ¹ § 1 k.c., konsekwencją kontroli abstrakcyjnej jest wyeliminowanie z obrotu postanowień wzorca umowy, które z dużym prawdopodobieństwem w większości umów z konsumentami powinny być zakwalifikowane jako abuzywne (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012r., I CZ 135/12). Wskazać należy, że nawet uwzględnienie powództwa w procesie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone nie daje korzyści dla ochrony indywidualnych praw konsumenta.

Postępowanie dotyczące kontroli abstrakcyjnej ustanowione zostało w celu wykluczenia z obrotu określonego fragmentu tekstu wzorca umownego, a nie reguły wynikającej z tego tekstu. Zgodnie z art. 479 ⁴² § 1 k.p.c. w razie uwzględnienia powództwa sąd "zakazuje wykorzystywania postanowienia wzorca umownego uznanego za niedozwolony". Aczkolwiek z art. 479 ⁴³ k.p.c. (obowiązującego do dnia 17 kwietnia 2017r.) wynika, że „wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania postanowienia do rejestru", jednak żaden przepis nie przesądza, jakie są cywilnoprawne konsekwencje takiego wpisu. Skuteczność wyroku względem osób trzecich związana jest bowiem ściśle z treścią tego wyroku, a zakazuje on jedynie stosowania zakwestionowanych postanowień, nie przesądzając o skutkach cywilnoprawnych ich użycia. Wydając wyrok, sąd musi bowiem brać pod uwagę, że zgodnie z art. 479 ⁴⁵ k.p.c. uwzględnienie powództwa powoduje wpisanie postanowienia do rejestru i zakaz jego stosowania. Tymczasem zaczerpnięte z wzorca postanowienie umowy w danym stosunku może - na skutek splotu określonych okoliczności faktycznych - naruszać interesy konsumenta, w pozostałych przypadkach zaś nie, gdyż oceniane samodzielnie postanowienie wzorca nie będzie wykazywało cech abuzywności (zob. Maciej Skory „Środki ochrony indywidualnej”, Zakamycze 2005). Może dojść również do sytuacji odwrotnej, gdy abuzywność zostanie stwierdzona w toku kontroli incydentalnej, nie zaś abstrakcyjnej.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, stwierdzić należy, że kwestia sukcesji uniwersalnej pozwanego oraz, że z dniem 31 października 2014r. stał się on stroną umów kredytowych zawartych przez N. Bank miałaby znaczenie przy kontroli incydentalnej wzorca. W przypadku kontroli abstrakcyjnej na mocy art. 6 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia, że pozwany stosował wzorzec w terminie określonym w art. 479 ³⁹ k.p.c. Istotne jest również, że kontroli poddaje się postanowienie umieszczone w konkretnym wzorcu, gdyż jak wynika z ugruntowanego, zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie poglądu, oceny postanowienia dokonuje się w kontekście wzorca. Stąd, uwzględniając żądanie pozwu, również po zmianie, Sąd I instancji nie miał podstaw do oceny postanowień zawartych we wzorcach A. i (...). Nie uzasadnia tego tożsamość postanowień, zwłaszcza w sytuacji gdy - jak słusznie podniósł Sąd I instancji - znaczenie ma okoliczność, że kredyt N.-H. był indeksowany do waluty obcej, zaś A. denominowany w walucie obcej. Zauważyć należy, że przytoczone przez powoda orzecznictwo odnoszące się do tożsamości klauzul dotyczy spraw toczących się na skutek wydania przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na podstawie art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów i nie uzasadnia w żaden sposób, że mimo żądania w pozwie oceny postanowień konkretnego wzorca, Sąd może dokonać oceny postanowień zupełnie innego wzorca. Za niezrozumiałe uznać należy wywody apelacji dotyczące nadużycia przez pozwanego pozycji dominującej i przedawnienia antymonopolowego, zdają się bowiem odnosić do do art. 93 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Pogląd dotyczący rozumienia pojęcia zaprzestania stosowania wzorca przytoczony przez powoda z powołaniem się na wyrok z dnia 16 kwietnia 2003r. Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (sygn. akt XVII AmC 24/02) uznać należy za odosobniony i sprzeczny z obowiązującą obecnie linią orzecznictwa (wskazaną powyżej).

Z tych względów właściwa jest konkluzja, że pozwany nie ma legitymacji biernej w niniejszym procesie oraz, że nie stosował wzorców „Umowa o kredyt mieszkaniowy N.-H.” i „Umowa poręczenia” w dacie wniesienia pozwu oraz w okresie 6 miesięcy przed wytoczeniem powództwa.

Wyrok Sądu I instancji odpowiada prawu, stąd na mocy art. 385 k.p.c. apelacja podlegała oddaleniu.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego oparto na mocy art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego ustalono na podstawie § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 14 ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 15 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018r. poz. 265) uwzględniając nakład pracy pełnomocnika i stopień trudności sprawy.