Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 października 2017 r., znak (...) - 2017, Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ustalił Z. K. kapitał początkowy i określił jego wartość na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 104 245,02 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjął : podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1 165,46 zł (pomnożono wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 95,46% - wyliczony z przeciętnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kalendarzowych tj. 1978 – 1987 przez kwotę bazową tj. 1 220,89 zł) ; okresy składkowe ( tj. 19 lat , 3 miesiące i 28 dni – 231 miesięcy) , okresy nieskładkowe ( tj. 7 miesięcy i 10 dni tj. 7 miesięcy) ; współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego w wysokości 69,04 % ; średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat tj. 209 miesięcy ( komunikat Prezesa GUS z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn). Organ rentowy wskazał ,że od ustalenia wartości kapitału początkowego wnioskodawcy nie uwzględniono okresu od 22 kwietnia 1991 r. do 2 maja 1991 r. tj. urlopu bezpłatnego oraz okresu od 3 maja 1991 r. do 31 maja 1991 r. tj. okresu zatrudnienia wnioskodawcy w wymiarze niż ½ pełnego wymiaru. /decyzja k.5 - 6 plik I akt ZUS/

W dniu 22 listopada 2017 r. do organu rentowego wpłynęło odwołanie Z. K. od ww. decyzji, w którym wniósł o jej zmianę. Z. K. podniósł , że nie zgadza się z wyliczoną kwotą kapitału początkowego , gdyż w okresie od 1 września 1972 r. do 18 października 1977 r. tj. podczas zatrudnienia w Fabryce (...) uzyskiwał wyższe wynagrodzenie niż przyjęte przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przy wyliczaniu kwoty kapitału początkowego. /odwołanie k.2/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie. W treści odpowiedzi wskazano , że w przy ustalaniu najkorzystniejszego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego uwzględniono również okresy : od 1 września 1972 r. do 15 kwietnia 1973 r. , od 7 maja 1975 r. do 18 października 1977 r. , od 21 listopada 1977 r. do 31 stycznia 1979 r. , od 1 stycznia 1988 r. do 14 października 1988 r. , od 4 kwietnia 1989 r. do 6 stycznia 1990 r. , od 18 lipca 1994 r. do 8 sierpnia 1994 r. , od 6 grudnia 1997 r. do 13 lutego 1998 r. oraz od 1 grudnia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. za które przyjęto wynagrodzenie minimalne obowiązujące w danych okresach w związku z faktem , że wnioskodawca nie przedłożył dokumentacji dotyczącej wysokości osiąganych w tym okresie zarobków. /odpowiedź na odwołanie k.3 – 4/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca Z. K. urodził się (...)

/okoliczność bezsporna/

Zaskarżoną decyzją z dnia 25 października 2017 r., znak (...) – 2017, Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. ustalił Z. K. kapitał początkowy i określił jego wartość na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 104 245,02 zł. /decyzja k.5 - 6 plik I akt ZUS/

Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto wynagrodzenia ubezpieczonego w następującej wysokości:

-

za rok 1978 – 18 400,00 zł co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 58 644,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 31,38 %,

-

za rok 1979 – 21 417,00 zł co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 63 924,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 50,26 %,

-

za rok 1980 – 31 745,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 72 480,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 58,40 %,

-

za rok 1981 – 52 979,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 92 268,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 57,42 %,

-

za rok 1982 – 66 873,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 139 572,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 47,91 %,

-

za rok 1983 – 224 484,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 173 700,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 129,24 %,

-

za rok 1984 – 305 234,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 202 056,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 151,06 %,

-

za rok 1985 – 320 484,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 240 060,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 133,50 %,

-

za rok 1986 – 379 334,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 289 140,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 131,19 %,

-

za rok 1987 – 575 221,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 350 208,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 164,25 %,

Wyliczony na podstawie powyższych danych wskaźnik wyniósł 95,46 %.

/obliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego k.7 plik I akt ZUS/

W okresie od 1 września 1972 r. do 18 października 1977 r. Z. K. zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w Fabryce (...) w Ł. (w okresie od 25 kwietnia 1973 r. do 9 kwietnia 1975 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową).

/świadectwo pracy k.5 – 5 odwrót , książeczka wojskowa k.6 – 6 odwrót plik II akt ZUS , zeznania wnioskodawcy min.00:02:02 – 00:09:32 rozprawy z dnia 14 marca 2018 r. , płyta CD k.21/

Podczas zatrudnienia w ww. zakładzie pracy Z. K. zajmował następujące stanowiska pracy:

- od 1 września 1972 r. nastawiacz maszyn i urządzeń w Oddziale Wykańczalni – stażysty.

- od 1 grudnia 1972 r. nastawiacz maszyn i urządzeń w Oddziale Wykańczalni.

- od 7 maja 1975 r. znakowacza tkanin w Oddziale Wykańczalni.

- od 1 czerwca 1975 r. wybijacza kart żakardowych w Oddziale Wzorcowni.

- od 1 lipca 1976 r. nastawiacza maszyn w Oddziale Tkalni.

/dokumentacja osobowa wnioskodawcy k. 35 , zeznania świadków: B. Ś. min.00:03:29 – 00:22:09 , M. A. min.00:23:03 – 00:28:15 rozprawy z dnia 4 czerwca 2018 r. , płyta CD k.34/

Średnie miesięczne wynagrodzenie wnioskodawcy w 1977 r. wynosiło 5 600,00 zł.

/legitymacja ubezpieczeniowa wnioskodawcy k.15 plik IV akt ZUS/

Przy uwzględnieniu wysokości zarobków osiąganych przez wnioskodawcę w 1977 r. wartość kapitału początkowego wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 r. nie uległa zmianie.

/wyliczenia ZUS k.52/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zawartej w aktach organu rentowego , dokumentacji osobowej wnioskodawcy , a jedynie częściowo na podstawie zeznań wnioskodawcy oraz zeznań świadków. Podkreślić bowiem należy , że jakkolwiek zarówno wnioskodawca jak i świadkowie byli zgodni , co do faktu , że jego wynagrodzenie w spornym okresie było wyższe niż przyjęte przez organ rentowy (czego wykluczyć nie można), to jednak nie potrafili oni , oprócz tych twierdzeń, wskazać jakichkolwiek danych w tym zakresie. Wprawdzie do akt niniejszej sprawy załączono dokumentację pracowniczą wnioskodawcy z Fabryki (...) w Ł. , to jednak nie zawierała ona jakichkolwiek danych mogących wskazywać wprost na faktyczną wysokość dochodów osiąganych przez wnioskodawcę takich jak umowa o pracę , angaże , czy też regulaminy wynagradzania. W ocenie Sądu jedynym zatem wiarygodnym dowodem wskazującym na realną wysokość zarobków osiąganych przez wnioskodawcę w spornym okres był wpis w legitymacji ubezpieczeniowej wnioskodawcy wskazujący wprost na wysokość osiąganych przez niego zarobków w 1977 r. w ww. zakładzie pracy. Niemiej jednak na podstawie tego wpisu nie sposób było z całą pewnością przyjąć , że takie wynagrodzenie osiągał on również w poprzednim spornym okresie zatrudnienia czyli w latach 1972 – 1976. W trakcie procesu organ rentowy dokonał przeliczenia kapitału początkowego wnioskodawcy z uwzględnieniem zarobków osiąganych przez niego w 1977 r., co jednak nie wpłynęło na wartość kapitału początkowego ustaloną zaskarżoną decyzją.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest nieuzasadnione.

Zgodnie z treścią art.173 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art.174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art.26 ust.3 dla osób w wieku 62 lat (art.173 ust.2 ww. ustawy). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art.173 ust.3 ww. ustawy).

Zgodnie z treścią art.174 ust.1 i 2 ww. ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art.53, z uwzględnieniem ust.2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1.  okresy składkowe, o których mowa w art.6,

2.  okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 punkt 5,

3.  okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 punkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art.15, 16, 17 ust.1 i 3 oraz 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (ust.3)

Z kolei w myśl art.15 ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego. Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (ust. 6 cytowanego artykułu).

Zgodnie natomiast z treścią art. 15 ust. 2a cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. (por. też uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku o sygn. III UZP 2/03 opubl. w OSNAPiUS z 2003 roku nr. 14 , poz.338)

Postępowanie w niniejszej sprawie sprowadziło się do ustalenia czy możliwym jest przyjęcie do obliczenia kapitału początkowego wnioskodawcy wyższego wynagrodzenia niż przyjęte przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych , w szczególności za lata 1972 - 1977.

Zgodnie z treścią §21 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237, poz.1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja §21 ust.1 powołanego rozporządzenia stanowiąca odpowiednik obowiązującego do dnia 23 listopada 2011 roku §20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. nr 10, poz.49) wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak stanowi m. in. teza wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, a także wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 marca 1997 roku - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 1995 roku - III AUr 177/95, OSA 1996/10/32, czy Sądu Apelacyjnego Białymstoku - III AUr 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych może być uwzględnione tylko wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez ubezpieczonego w danym okresie, a nie zaś wynagrodzenie ustalone na podstawie przypuszczeń czy też uśrednień. Jedynie wynagrodzenie ubezpieczonego ustalone w sposób niewątpliwy, wobec którego nie istnieje wątpliwość, iż zostało ono zawyżone, może być podstawą do ustalenia współczynnika wysokości podstawy wymiaru.

W niniejszej sprawie o ile nie ulegało wątpliwości, że ubezpieczony w spornym okresie świadczył pracę na rzecz Fabryki (...) w Ł. , o tyle dokumentacja pracownicza z ww. zakładu pracy nie odnosiła się do wysokości osiąganych przez niego zarobków w latach 1972 - 1977. Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe nie wykazało, że w ww. spornym okresie , za wyjątkiem 1977 r., wnioskodawca osiągał wynagrodzenie wyższe niż przyjęte przez organ rentowy. Szczególnie nie jest możliwe zastosowanie wynagrodzenia z 1977 roku do lat wcześniejszych czyli 1972 – 1976. Powodem takiego stanowiska jest okoliczność, że wynagrodzenia mają charakter dynamiczny, co oznacza, że na początku zatrudnienia sytuują się na niższym poziomie a dopiero zaczynają rosnąc z dalszym stażem pracy i osiągnięciami pracownika. Bowiem przeszeregowanie pracownika do wyższej grupy wynagrodzeniowej też było swoistą nagrodą za jakość pracy, mobilność pracowniczą itp.

Nadto należy wskazać, że Sąd nie może ustalać wysokości zarobków na podstawie przypuszczeń, uśrednień, czy też hipotetycznych wyliczeń na podstawie wynagrodzeń innych pracowników. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych może być bowiem uwzględnione tylko wynagrodzenie faktyczne uzyskane przez zainteresowanego w danym okresie. Jego wysokość musi być niewątpliwa i bezwarunkowa, a nie jedynie prawdopodobna. Podkreślić należy, że stosunek pracy ma zawsze charakter indywidualny, a określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały wyznaczone pomiędzy pracodawcą a jego konkretnym pracownikiem. Zatem jedynie wynagrodzenie wnioskodawcy ustalone w sposób niewątpliwy, wobec którego nie istnieje wątpliwość, że zostało ono zawyżone, może być podstawą do ustalenia współczynnika wysokości podstawy wymiaru, a następnie kwoty świadczenia emerytalnego.

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy podziela pogląd, który zaprezentował Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 marca 2006 r., zapadłego w sprawie o sygnaturze akt III AUa 1096/05, wskazując, że ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu wysokości wynagrodzeń z lat odległych nie powinny obciążać wyłącznie ubezpieczonych, jednakże nie można również odpowiedzialności za taki stan rzeczy przenosić wyłącznie na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ustawowym wymogiem jest bowiem wykazanie przez ubezpieczonego konkretnych kwot otrzymanych przez niego zarobków, jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe lub ubezpieczenie społeczne, przy czym nie może istnieć tu żaden stan niepewności co do wysokości. Aby dokonać przeliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury trzeba mieć konkretne i rzeczywiste dowody na okoliczność uzyskiwania zarobków w danej wysokości i okresie. Skoro zatem zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy nie wskazuje jednoznacznie na faktyczną wysokość osiąganego przez wnioskodawcę wynagrodzenia w latach 1972 – 1976 , a przyjęte za 1977 r. wynagrodzenie nie wpływa na wartość kapitału początkowego , Sąd nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji.

Na marginesie dodać należy, że nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.) (wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 r., sygn. akt I CKU 45/96, OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76; wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 1998 r., sygn. II UKN 244/98, OSNAP 1999, nr 20, poz. 662).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżona decyzja odpowiada wyżej przytoczonym przepisom prawa i w konsekwencji orzekł, jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalając odwołanie.

Z:odpis doręczyć wnioskodawcy.

S.B.