Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 14 listopada 2016 r. powód (...) sp. z o.o. w K. wniosła o zasądzenie od pozwanej M. J. kwoty 12.703,44 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwot: 8.253,79 zł od 4.10.2013 r. i 4.449,65 zł od 5.10.2013 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. Ponadto strona powodowa wniosła o ustanowienie kuratora do doręczeń dla pozwanej z uwagi na nieznany jej adres pobytu.

W uzasadnieniu podniesiono, że pozwana jest spadkobiercą dłużnika powodowej spółki. Ojciec pozwanej zakupił od powoda towary, za które nie uiścił należności. Wobec czego - w ocenie strony powodowej wytoczone powództwo jest zasadne.

Kurator do doręczeń wniósł odpowiedź na pozew, w której zawarł żądanie oddalenia powództwa. W uzasadnieniu wskazał, że roszczenie nie zostało wykazane. Ponadto podniósł zarzut przedawnienia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. J. (1) nawiązał współpracę z przedstawicielem powodowej spółki (...) sp. z o.o. w K. i za jego pośrednictwem kupował za gotówkę, przez okres około pół roku środki chemiczne, za kwoty od 500 do 1.500 zł. Pewnego razu, A. J. (1) poinformował – przedstawiciela powoda - Ł. O., że chciałby zakupić środki chemiczne w celu ich odsprzedaży do hotelu, z którym podjął współpracę. Zamówienie opiewało na kwotę rzędu 21.000 zł. A. J. (1) nie był w stanie zapłacić za towar gotówką, bezpośrednio przy zawieraniu transakcji. Potrzebował około 21 dni na refakturowanie na hotel i otrzymanie pieniędzy od swojego kontrahenta by móc zapłacić za zamawiany w (...) sp. z o.o. towar. Ł. O. nie zgodził się na powyższe z uwagi na zbyt duże ryzyko transakcji. Zasugerował więc rozłożenie zamówienia na kilka dostaw. Żądany przez A. J. (1) towar, został przygotowany do sprzedaży. Mężczyźni umówili się, że ojciec pozwanej dokona w przedpłacie zapłaty połowy kwoty. Ostatecznie A. J. (1) wpłacił kwotę rzędu 3 – 4 tys. zł. Następnie po odebraniu części zamówienia powodowa spółka wystawiła na A. J. (1), w dniu 26 września 203 r. fakturę na kwotę 8.253,79 zł z terminem płatności 3 października 2013 r. Po pierwszej dostawie i wystawieniu faktury, A. J. (1) umówił się z przedstawicielem powodowej spółki na realizację drugiej części zamówienia. W dniu 27 września 2013 r. A. J. (1) odebrał kolejną część zamówienia w postaci proszków do prania a spółka wystawiła fakturę na kwotę 4.449,65 zł z terminem płatności 4 października 2013 r. A. J. (1) nie uregulował wystawionych na niego faktur, za zamówiony i pobrany towar.

Dowód:

- zeznania świadka M. D. k. 72

- zeznania świadka Ł. O. k. 85-86

- faktury VAT k. 7,8,9

A. J. (1) zmarł w dniu 15 października 2013 r.

W dniu 9 września 2014 r. powodowa spółka złożyła wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po A. J. (1), nie znając spadkobierców ani ich adresów. Pismem z dnia 8 grudnia 2014 r. spółka wystąpiła do USC w S. o informacje o rodzicach dłużnika, lecz takich informacji nie uzyskała. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku został zwrócony 16 grudnia 2014 r.

Wnioskiem z dnia 26 czerwca 2014 r. o stwierdzenie nabycia spadku po A. J. (1) wystąpiła S.A. (...). Jako spadkobierców wskazała braci swojego dłużnika. Brat A. W. J. pismem z dnia 7 lutego 2015 r. adresowanym do Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, prowadzącego sprawę o stwierdzenie nabycia spadku pod sygn. II Ns 3180/14 poinformował, że zmarły miał córkę M. J., która prawdopodobnie mieszka w Kanadzie.

Pismem z dnia 24 marca 2015 r. (data wpływu do Sądu 25 marca 2015 r.) pełnomocnik (...) sp. z o.o. wniósł o wyrażenie zgody na wgląd do akt sprawy II Ns 3180/14, wykazując swój interes prawny.

W dniu 26 marca 2015 r. do akt sprawy II Ns 3180/14 wpłynęła informacja z (...), w której potwierdzono, że M. J. jest córką A. J. (1). Jednocześnie w informacji widniał brak danych na temat adresu ww. Zarządzeniem wydanym w sprawie II Ns 3180/14, w dniu 31 marca 2015 r. wyrażono pełnomocnikowi (...) sp. z o.o. zgodę na wgląd w akta a ponadto ustanowiono dla nieznanej z miejsca pobytu M. J. – kuratora do doręczeń - w osobie pracownika sądu.

W dniu 7 kwietnia 2015 r. pełnomocnik E. sp. o.o. zapoznał się z aktami sprawy II Ns 3180/14.

Pismem z dnia 8 stycznia 2016 r. pełnomocnik E. sp. o.o. wniósł o przyspieszanie rozpoznania sprawy o stwierdzenie nabycia spadku po A. J. (1). Po zamknięciu rozprawy z dnia 30 marca 2016 r. wydano postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po A. J. (1), zmarłym w dniu 15 października 2013 r., przez córkę M. J., w całości, wprost, na podstawie ustawy.

Dowód:

- dokumenty w aktach sprawy II Ns 3180/14

Sąd zważył, co następuje :

Wytoczone powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie strona powodowa domagała się od pozwanej jako spadkobiercy A. J. (1) zapłaty kwoty 12.703,44 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwot: 8.253,79 zł od 4.10.2013 r. i 4.449,65 zł od 5.10.2013 r. W uzasadnieniu powołała się na fakt zawarcia przez ojca pozwanej umowy sprzedaży, brak zapłaty za zamówiony pobrany towar oraz fakt spadkobrania.

Kurator do doręczeń dla nieznanej z miejsca pobytu pozwanej wnosząc o oddalenie powództwa podważył roszczenie co do zasady, z uwagi na jego niewykazanie oraz podniósł zarzut przedawnienia.

W ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał, że zasada odpowiedzialności pozwanej za dług A. J. (1) została wykazana. Strona powodowa przedstawiła dwie faktury wystawione dla A. J. (1) w związku z zakupionym towarem w postaci proszków do prania a nadto zgłosiła na potwierdzenie twierdzeń pozwu, dowody w postaci w postaci zeznań świadków. Z zeznań świadków, które Sąd uznał za wiarygodne oraz przedstawionych przez stronę powodową dokumentów wynika jednoznacznie, że pomiędzy powodową spółką a A. J. (1) doszło do zawarcia umowy sprzedaży, pobrania zamówionych towarów oraz braku uregulowania dwóch faktur na kwotę 8.253,79 zł i 4.449,65 zł. Pozwana z kolei, jako spadkobierca po A. J. (1) nabyła na podstawie art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki wynikające ze stosunków zobowiązaniowych, których podmiotem był spadkodawca. Co do zasady zatem roszczenie pozwu zasługiwałoby na uwzględnienie.

Nie ulega wątpliwości, iż powód dokonywał sprzedaży proszków do prania w ramach prowadzonego przedsiębiorstwa. Do powyższej sprzedaży doszło zatem w warunkach określonych w art. 554 k.c., Termin przedawnienia roszczeń powoda wynosił 2 lata. Data płatności ceny z pierwszej faktury to 3 października 2013 r. a drugiej to 4 października 2013 r. Powództwo zostało wniesione w niniejszej sprawie dnia 14 listopada 2016 r.

Sąd nie podziela oceny strony powodowej jakoby wszczęcie przez powoda postępowania spadkowego po zmarłym kontrahencie A. J. przerwało bieg przedawnienia jego roszczenia. Podobnie jak nie przerwała tego biegu czynność w postaci złożenia wniosku o wgląd w akta II Ns 3180/14, czy też wniosek o przyspieszenie jej rozpoznania. Wbrew bowiem sugestiom orzeczenie spadkowe nie stanowi prejudykatu dla wyroku w sprawie o zapłatę dochodzonego przez powoda w niniejszym postępowaniu roszczenia.

Podkreślić należy, że przepisy art. 123 k.c. przewidują trzy grupy przyczyn (zdarzeń) powodujących przerwanie biegu terminu przedawnienia. Zgodnie z wyliczeniem zawartym w tym przepisie, przerwanie biegu terminu przedawnienia następuje między innymi przez każdą czynność dokonaną przed właściwymi, wskazanymi w art. 123 § 1 pkt 1 k.c. organami powołanymi do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Roszczenie o stwierdzenie nabycia spadku nie jest czynnością zmierzającą do dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia ani też zabezpieczenia roszczenia o zapłatę. Niewłaściwe jest twierdzenie, że przed wytoczeniem powództwa w sprawie, było konieczne sądowe uregulowanie kręgu spadkobierców po zmarłym A. J. (1). W doktrynie podkreśla się, że celem czynności, której skuteczne dokonanie doprowadza do przerwania biegu przedawnienia roszczenia, ma być realizacja tego roszczenia przez uprawnionego (por. J. Ignatowicz, w: System PrCyw, t. I, s. 823). Ustawodawca wskazuje opisowo, iż chodzi tutaj o czynności przedsięwzięte w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Wymóg bezpośredniości określony w art. 123 § 1 pkt 1 k.c. należy odczytywać w ten sposób, iż przerwanie biegu przedawnienia może być skutkiem wyłącznie takiej czynności uprawnionego, która jest niezbędna dla realizacji przysługującego mu roszczenia zgodnie z normami prawa postępowania cywilnego. W literaturze nadto wskazuje się, że po podjęciu takiej czynności przez uprawnionego, do czasu ustosunkowania się do niej przez sąd lub właściwy organ, uprawniony nie ma możliwości przedsięwzięcia innych środków zmierzających do realizacji roszczenia (por. B. Kordasiewicz, w: System PrPryw, t. 2, 2008, s. 653). Zatem uznać należy, że czynność wierzyciela zmierza bezpośrednio do określonego celu, jeśli jej ominięcie w procesie dochodzenia i egzekwowania roszczenia jest niemożliwe oraz po jej podjęciu, do czasu ustosunkowania się do niej przez sąd, wierzyciel nie ma możliwości kontynuacji postępowania (por. B. Kordasiewicz (w:) System Prawa Prywatnego, t. 2, s. 611). Dla ustalenia „bezpośredniości” musi wystąpić obligatoryjny charakter czynności w procesie realizacji roszczenia, niezależnie od tego, w jakim postępowaniu i przed jakim organem realizacja ta następuje. Stosując to kryterium, z kręgu przerywających bieg przedawnienia należy wyeliminować nie tylko czynności przygotowawcze, ale także te, które są de facto czynnościami incydentalnymi, które mogą wystąpić w konkretnym przypadku i mogą nawet – z punktu widzenia konkretnej sprawy czy konkretnego uprawnionego – być krokiem niezbędnym do realizacji roszczenia. Generalnie jednak – nie mają charakteru obligatoryjnego. Złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nie stanowi czynności przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia objętego żądaniem pozwu w niniejszej sprawie. Nie przerywa biegu przedawnienia wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, gdyż przedmiotem takiego postępowania jest ustalenie sukcesji generalnej prawa spadkodawcy, a nie ochrona konkretnej wierzytelności.

Podkreślić należy, iż już w toku postępowania sprawy II Ns 3180/14, po zapoznaniu się z aktami, w dniu 7 kwietnia 2015 r. – strona powodowa posiadała już informację jaki jest krąg spadkobierców. Na tym etapie bowiem w sprawie pojawiły się dane osobowe jedynej córki zmarłego, zatem jeszcze przed upływem terminu przedawnienia. Pomimo, tego powodowa spółka nie wystąpiła do sądu z zawezwaniem pozwanej do próby ugodowej, określonej w przepisach art. 184-186 k.p.c., co bez wątpienia przerwałoby bieg przedawnienia, nie wystąpiła także z pozwem o zapłatę przed upływem terminu przedawnienia. Brak adresu, czy też postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nie stanowił ku temu przeszkody. Możliwym było, to co uczyniła strona powodowa w niniejszym postepowaniu, złożenie wniosku o ustanowienie kuratora dla doręczeń; ponadto można było wnieść o zawieszenie postępowania o zapłatę do czasu rozstrzygnięcia sprawy w przedmiocie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

W końcu wskazać należy, iż w dacie otwarcia spadku po A. J. (1) obowiązywały jeszcze przepisy sprzed nowelizacji ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 539), a zatem z mocy prawa dziedziczone były także i długi spadkowe. Następstwo prawne po osobie zmarłej ma charakter sukcesji uniwersalnej, jest to następstwo pod tytułem ogólnym, spadkobierca na mocy jednego zdarzenia, jakim jest otwarcie spadku, wstępuje w ogół praw i obowiązków osoby zmarłej (spadkodawcy). Bez potrzeby podejmowania ze swojej strony dodatkowych czynności może więc stać się spadkobiercą. Otwarcie spadku następuje zawsze w chwili śmierci osoby fizycznej, z tą też chwilą spadkobierca nabywa spadek. Z chwilą otwarcia spadku określone prawa i obowiązki wchodzą do majątku spadkobierców (art. 925 k.c.), stając się prawami i obowiązkami tych osób (zob. komentarz do art. 922 k.c. autorstwa Andrzej Kidyba, Lex 2015). Zatem nie można uznać, o czym była mowa powyżej, iż postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku miało stanowić prejudykat do wydania orzeczenia w niniejszym postępowaniu. Reasumując powód, bez konieczności oczekiwania na zakończenie postępowania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po ojcu pozwanej znając krąg jego spadkobierców (po powzięciu informacji o danych osobowych córki zmarłego; dodatkowo w sytuacji, w której zmarły nie pozostawił testamentu) mógł wystąpić z pozwem o zapłatę, a w razie gdyby doszło do zakwestionowania tegoż kręgu spadkobierców, mógł wnieść o zawieszenie przedmiotowego postępowania do czasu rozstrzygnięcia sprawy w przedmiocie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

W świetle zaprezentowanych powyżej rozważań, mając na uwadze 2-letni termin przedawnienia roszczenia powoda, wynikający z przepisu art. 554 k.c. fakt, że data płatności ceny z pierwszej faktury to 3 października 2013 r. a z drugiej to 4 października 2013 r., zaś powództwo zostało wniesione w niniejszej sprawie dnia 14 listopada 2016 r., roszczenie powoda uległo przedawnieniu.

Sąd jednocześnie wskazuje, że brak w niniejszej sprawie jakichkolwiek podstaw do nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia na podstawie art. 5 kc. Stosowanie klauzuli generalnej zawartej w art. 5 k.c. nie jest wykluczone w odniesieniu do zarzutu przedawnienia, o tyle – jak wskazano w orzecznictwie - „przyjęcie przez sądy meriti sprzeczności zarzutu przedawnienia z zasadami współżycia społecznego należy do kategorii ocennych i wobec tego może mieć miejsce jedynie wyjątkowo. Sąd winien ocenić, czy okoliczności w rozstrzyganej sprawie dają podstawę do usprawiedliwienia opóźnienia w dochodzeniu spornego roszczenia, które to opóźnienie nie jawi się też jako nadmierne. Znaczenie ma również charakter dochodzonego roszczenia” (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 września 2012 r., V CSK 409/11, Lex nr 1230163). Ponadto, uznanie zarzutu przedawnienia za nadużycie prawa i uwzględnienie przez sąd przedawnionego roszczenia możliwe jest jedynie wyjątkowo, gdy indywidualna ocena okoliczności w rozstrzyganej sprawie wskazuje, iż opóźnienie w dochodzeniu przedawnionego roszczenia jest spowodowane szczególnymi przesłankami uzasadniającymi to opóźnienie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2011 r., I CSK 238/11, Lex nr 1129070). Stosowanie art. 5 k.c. znajduje uzasadnienie w sytuacjach, gdy wydane rozstrzygnięcie, mimo, że zgodne z prawem, musiałoby jednocześnie zostać negatywne ocenione na podstawie norm pozaprawnych, regulujących zasady moralne funkcjonujące w społeczeństwie. W odniesieniu do instytucji przedawnienia, ocena czy powołanie się na nie przez pozwanego narusza zasady współżycia społecznego powinna być dokonywana z dużą ostrożnością, przy uwzględnieniu postawy prezentowanej zarówno przez każdą ze stron postępowania, jak i przyczyn wcześniejszego zaniechania dochodzenia swoich roszczeń przez powoda.

Dla oceny możności zastosowania w realiach rozpoznawanej sprawy generalnej klauzuli art. 5 k.c. istotne znaczenie ma to, że pomimo braku stwierdzenia nabycia spadku powód miał możliwość realizacji swoich uprawnień. Jeszcze raz należy bowiem podkreślić, że nie był on zobowiązany do wcześniejszego potwierdzenia kręgu spadkobierców swojego kontrahenta handlowego. Do przesłanek żądania zapłaty kwoty pieniężnej, wynikającej ze sprzedaży towaru spadkodawcy nie jest konieczne wcześniejsze wydanie postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku, ani aktu poświadczenia dziedziczenia. W dacie otwarcia spadku po zmarłym dziedziczenie następowało z mocy samego prawa, w tym również długów spadkowych, zaś dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza występowało w wyjątkowych, enumeratywnie wskazanych przypadkach i nie dotyczyło apelujących. Jak wskazano w orzecznictwie, art. 1027 k.c., który stanowi, że względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia, dotyczy tylko sytuacji, gdy spadkobierca powołuje się wobec osoby trzeciej na swe prawa spadkowe z tytułu dziedziczenia, a nie w sytuacji gdy osoba trzecia dochodzi roszczeń wobec spadkobiercy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1975 r., sygn. akt III CRN 102/75, OSNC 1976/6/139).

W świetle powyższych uwag powodowa spółka miała więc możliwość wystąpienia przeciwko pozwanej z roszczeniem o zapłatę, przed upływem terminu przedawnienia, tym bardziej, że wiedziała kto jest spadkobiercą po zmarłym. Powód, mając świadomość konsekwencji prawnych wynikających z biegu terminu przedawnienia roszczenia, winien był dołożyć należytej staranności w celu dochodzenia swoich praw. W sprawie nie można więc podnieść zarzutu, że zarzut przedawnienia roszczenia był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub stanowił nadużycie prawa ze strony spadkobierca dłużnika.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w pkt I wyroku, oddalając powództwo.

W pkt II orzeczono o wynagrodzeniu należnym kuratorowi do doręczeń.

Zarządzenie”:

- odnotować

- odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda

- akta przedłożyć z wpływem apelacji lub za 21 dni

11.01.2018 r.