Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Poznań, dnia 22 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XVIII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Magdalena Ławrynowicz

Protokolant: Starszy sekretarz sądowy Karolina Jeżewska

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2019 r. w Poznaniu

na rozprawie sprawy z powództwa B. Z., M. Z.

przeciwko (...) sp. z o.o.

- ochrona naturalnego środowiska człowieka

Protokolant: st.sekr. sąd. Karolina Jeżewska

po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2019 r. w Poznaniu na rozprawie

sprawy z powództwa

B. Z. i M. Z.

przeciwko

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów tytułem zwrotu kosztów nakładów adaptacyjnych na nieruchomość 91.057 (dziewięćdziesiąt jeden tysięcy pięćdziesiąt siedem) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi do kwoty 19.200 zł od dnia 6 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty i od kwoty 71.857 zł od dnia 9 marca 2019 r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  kosztami procesu obciąża strony stosunkowo tj. pozwanego w 90%, a powodów w 10%, szczegółowe ich wyliczenie pozostawiając referendarzowi sądowemu.

/-/ SSO Magdalena Ławrynowicz

Sygnatura akt XVIII C 565/15

UZASADNIENIE

WYROKU KOŃCOWEGO

Powodowie B. Z. i M. Z. w pozwie z dnia 23 maja 2013 r. wnieśli o zasądzenie solidarnie na swoją rzecz od pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. kwoty 130.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, w tym kwoty 50.000 zł tytułem odszkodowania związanego z koniecznością poniesienia nakładów akustycznych w budynku powodów i kwoty 80.000 zł tytułem odszkodowania za spadek wartości nieruchomości powodów oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że zabudowana domem jednorodzinnym nieruchomość powodów znalazła się w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania wprowadzonym uchwałą Sejmiku Województwa (...) nr XVIII/302/12 z dnia 30 stycznia 2012 r., a jej wartość uległa zmniejszeniu z powodu hałasu związanego z ruchem lotniczym i w związku z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania. Wskazali również, że oddziaływanie lotniska, w związku z obowiązującymi uregulowaniami prawnymi, obliguje ich do poczynienia nakładów mających na celu zwiększenie izolacyjności akustycznej pomieszczeń mieszkalnych znajdującego się na terenie nieruchomości budynku. Jako podstawę prawną swoich roszczeń powodowie wskazali art. 129 ust. 2 oraz art. 136 ust. 3 w zw. z art. 129 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, a z ostrożności procesowej także art. 435 k.c. w zw. z art. 322-325 powołanej wyżej ustawy. (k. 1-23)

W odpowiedzi na pozew doręczony w dniu 11 lipca 2013 r. (k. 59), pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował żądanie dotyczące nakładów na rewitalizację akustyczną budynku, podnosząc, że nie jest wykluczone, iż zastosowane w budynku powodów rozwiązania techniczne są wystarczające dla zapewnienia komfortu akustycznego w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej. Podniósł również, że w dacie ustanowienia strefy ograniczonego użytkowania nie doszło do naruszenia standardów jakości środowiska, a zatem nie może być mowy o powstaniu szkody. (k. 60-72)

Pismem z dnia 26 stycznia 2016 r. powodowie zmienili żądanie pozwu i w zakresie roszczenia z tytułu ubytku wartości nieruchomości rozszerzyli pozew do kwoty 110.800 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i wnieśli o wydanie wyroku częściowego w tej części. Jednocześnie powodowie ograniczyli żądanie w zakresie odszkodowania związanego z koniecznością poniesienia nakładów akustycznych w budynku do kwoty 19.200 zł (k. 819-822).

Wyrokiem częściowym z dnia 4 października 2016 r. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów tytułem spadku wartości nieruchomości 98.600 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 80.000 zł od dnia 12 lipca 2013 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 18.600 zł od dnia 29 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty i oddalił powództwo o zapłatę z tytułu spadku wartości nieruchomości w pozostałym zakresie (k. 882).

Po rozpoznaniu apelacji stron, Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 21 listopada 2017 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że początkowy termin odsetek za opóźnienie od kwoty 80.000 zł ustalił na dzień 3 września 2014 r., a w pozostałym zakresie powództwo o odsetki od tej kwoty oddalił oraz oddalił apelację powodów i w pozostałym zakresie apelację pozwanego (k. 1329). W uzasadnieniu wyroku, co do odsetek, Sąd II instancji zajął stanowisko, że błędnym było w okolicznościach sprawy przyjęcie, że roszczenie stało się wymagalne już od sformułowania roszczenia w pozwie, który miał stanowić wezwanie do zapłaty, skoro dla określenia terminu początkowego należności odsetkowych za opóźnienie w wypłacie odszkodowania nie jest wystarczające samo wskazanie jego wysokości. Zdaniem Sądu Apelacyjnego strona powodowa powinna wyjaśnić to w jaki sposób ustaliła wysokość szkody, podczas gdy w tym zakresie powodowie jedynie wnieśli o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego celem ustalenia spadku wartości nieruchomości. Sąd II instancji uznał wobec tego, że termin początkowy odsetek za opóźnienie należy liczyć dopiero od doręczenia opinii biegłego ustalającej spadek wartości stronie pozwanej (k. 1339-1363).

Postanowieniem z dnia 6 listopada 2018 r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 listopada 2017 r. i orzekł o kosztach postępowania kasacyjnego (k. 1389-1390).

Pismem z dnia 8 marca 2019 r., doręczonym pozwanemu za pośrednictwem Sądu na rozprawie w dniu 8 marca 2019 r. (k. 1711), powodowie rozszerzyli pozew o kwotę 71.857 zł i wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie 91.057 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania związanego z koniecznością poniesienia nakładów akustycznych w budynku oraz obciążenie pozwanego kosztami procesu w całości z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego, w tym za I i II instancję w związku z uprawomocnieniem się wyroku częściowego z dnia 4 października 2016 r., według norm przepisanych (k. 1705-1706).

Pełnomocnik pozwanego na rozprawie w dniu 8 marca 2019 r. wniósł o oddalenie powództwa również w rozszerzonej części (k. 1711).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Lotnisko P. - Ł. powstało w 1913 r. jako pruskie lotnisko wojskowe w Ł. pod P.. Przed I wojną światową, a także w czasie jej trwania, na lotnisku funkcjonowała szkoła pilotów, obserwatorów i mechaników, poza tym naprawiano tam samoloty i składowano sprzęt lotniczy. W latach 1931 - 1938 nastąpiła rozbudowa cywilnej części lotniska, port w Ł. stał się drugim po W. - O. lotniskiem w kraju. W 1987 r. powstało Przedsiębiorstwo Państwowe (...), które przejęło zarządzanie lotniskiem w Ł.. W 1993 r. przystąpiono do budowy nowego terminalu pasażerskiego, uruchomiono pierwsze połączenie zagraniczne do Düsseldorfu. W 1996 r. rozpoczęto rozbudowę i modernizację terminalu (przeprojektowanie całego obiektu, zmiana funkcjonalności pomieszczeń, połączenie hal przylotów i odlotów) oraz podpisano porozumienia w sprawie utworzenia spółki (...). W dniu 11 lipca 1997 r. utworzono spółkę (...), której udziałowcami zostali Przedsiębiorstwo Państwowe (...), Miasto P. oraz Skarb Państwa. W 2000 r. rozpoczęto prace przy budowie terminalu pasażerskiego, przystąpiono do modernizacji i rozbudowy płyty postojowej samolotów, uruchomiono połączenia do Brukseli i zawarto porozumienia o współpracy z Frankfurt Airport. W 2001 r. oddano do użytku dwa nowoczesne terminale: pasażerski i cargo oraz nową płytę postojową. W 2002 r. uruchomiono połączenia do Wiednia i Frankfurtu nad Menem. W 2003 r. uruchomiono połączenia do Kolonii/Bonn, Wiednia, Monachium i Londynu, a także oddano do użytkowania zmodernizowany terminal GA. W 2004 r. uruchomiono połączenia do Brukseli i Monachium. W latach 2005 - 2007 uruchomiono kolejne połączenia do Londyn Luton, Londyn Stansted, Dublina, Liverpoolu, Sztokholmu, Barcelona-Girona, Bristolu, Dortmundu, East Midlands, Londyn Gatwick, Edynburga, Paryż-Beauvais, Rzym-Ciampino i Krakowa. W 2008 r. przystąpiono do rozbudowy terminala pasażerskiego i dostosowano infrastrukturę do obsługi ruchu w strefie Schengen. W dniu 28 lutego 2011 r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w P. wydał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia „Rozbudowa i modernizacja (...)”. W kwietniu 2011 r. rozpoczęto rozbudowę terminala pasażerskiego, a w czerwcu 2011 r. rozpoczęto rozbudowę płaszczyzn lotniskowych. W lipcu 2012 r. rozpoczęto kontynuację rozbudowy terminalu pasażerskiego - początek prac przy budowie nowej sortowni bagażu oraz rozbudowie strefy odlotów. Rozwój lotniska w kolejnych dziesięcioleciach skutkował wzrostem liczby pasażerów obsługiwanych przez port lotniczy. W 2000 r. skorzystało z niego 227.847 pasażerów, przy liczbie 13.225 operacji lotniczych. W 2008 r. natomiast z portu skorzystało już 1.274.679 pasażerów, a operacji lotniczych odnotowano w liczbie 23.609. W 2012 r. z portu skorzystało 1.595.221 pasażerów i odbyło się 25.261 operacji lotniczych. Lotnisko cywilne P. - Ł. jest własnością pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P..

okoliczności bezsporne, a nadto dowód: decyzja w przedmiocie środowiskowego uwarunkowania dla przedsięwzięcia „Rozbudowa i modernizacja (...)” - k. 73-81, 137-168, 747-752, mapa akustyczna P. wraz z programem ochrony środowiska przed hałasem k. 578-622, Program ochrony środowiska przed hałasem sporządzony przez A. k. 623-656, decyzja Wojewody Wielopolskiego z dnia 18 kwietnia 2011 r. k. 193-200, pismo Ministerstwa Środowiska z dnia 16 lipca 2007 r. k. 136, decyzja Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska z dnia 7 grudnia 2011 r. k. 169-192, informacja dotycząca wdrożenia decyzji środowiskowej, informacje o lotnisku, wydruki dotyczące ruchu na lotnisku, statystyki - k. 41-46, 50-54, 82-169, dokumenty na płycie CD na k. 201

W dniu 30 stycznia 2012 r. Sejmik Województwa (...) podjął uchwałę nr XVIII/302/12 w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P. - Ł. w P.. Uchwałą został utworzony obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska P. - Ł. w P., którego zarządcą jest (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.. Przedmiotowa uchwała wyznaczyła zewnętrzną granicę obszaru ograniczonego użytkowania na podstawie: (1) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 55 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych; (2) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy LAeqN = 45 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych; (3) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 50 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska; (4) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy LAeqN = 40 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska. Na obszarze ograniczonego użytkowania wyodrębniono dwie strefy: (1) zewnętrzną, której obszar od zewnątrz wyznacza linia będąca granicą obszaru ograniczonego użytkowania, a od wewnątrz linia będąca obwiednią izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 60 dB oraz dla nocy LAeqN = 50 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych oraz izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 55 dB oraz dla nocy LAeqN = 45 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska; (2) wewnętrzną, której obszar od zewnątrz wyznacza linia będąca obwiednią, o której mowa w pkt 1, a od wewnątrz linia biegnąca wzdłuż granicy terenu lotniska. W uchwale wprowadzono wymagania techniczne dotyczące budynków położonych w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania w postaci: obowiązku zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej. Wskazano również, że przez odpowiednią izolacyjność akustyczną przegród budowlanych należy rozumieć izolacyjność akustyczną określoną zgodnie z Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej z uwzględnieniem poziomu hałasu powodowanego przez starty, lądowania, przeloty statków powietrznych, operacje naziemne i inne źródła hałasu związane z funkcjonowaniem lotniska, przy zapewnieniu wymaganej wymiany powietrza w pomieszczeniu, a także wymaganej izolacyjności cieplnej. Wskazano również, że przez właściwy klimat akustyczny w budynkach rozumie się poziom dźwięku zgodny z obowiązującymi Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej. Powyższa uchwała weszła w życie w dniu 28 lutego 2012 r.

okoliczności bezsporne

Powodowie B. Z. i M. Z. są właścicielami nieruchomości położonej w P., przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), o powierzchni 0,0784 ha, zabudowanej niepodpiwniczonym, dwukondygnacyjnym budynkiem mieszkalnym w zabudowie wolnostojącej, dla której Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą (...). Decyzją z dnia 20 września 2011 r. prawo użytkowania wieczystego do gruntu zostało przekształcone w prawo własności.

dowód: odpis z księgi wieczystej (...) k. 30-34, zawiadomienie z dnia 7 kwietnia 2010 r. k. 205, zaświadczenie z dnia 21 sierpnia 2009 r. k. 204, decyzja z dnia 17 stycznia 2013 r. w sprawie wymiaru podatku od nieruchomości k. 202, mapa zasadnicza k. 203, opinia biegłego sądowego K. R. (1) z dnia 24 lipca 2014 r. k. 240-297

Zgodnie z załącznikami nr 6b i 7b do uchwały Sejmiku Województwa (...) nr XVIII/302/12, nieruchomość powodów znajduje się w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska P. - Ł. w P.. Budynek powodów leży w odległości 200 m na południe od przedłużenia pasa startowego lotniska Ł.. Tory lotów niejednokrotnie przebiegają nad dachem budynku. W nocy odbywa się przeciętnie 10 operacji lotniczych.

okoliczność bezsporna, a nadto dowód: zaświadczenie z dnia 4 grudnia 2012 r. z załączonymi mapami k. 27-29, opinia biegłego sądowego K. R. (1) z dnia 24 lipca 2014 r. k. 240-297, opinia biegłej akustyk T. W. k. 915-953

Na dzień wejścia w życie powołanej wyżej uchwały Sejmiku Województwa (...), przedmiotowa nieruchomość zabudowana była niepodpiwniczonym, dwukondygnacyjnym budynkiem mieszkalnym w zabudowie wolnostojącej w technologii murowanej. Dla powyższego terenu jest uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w P. – Osiedle (...) – część A.”. Teren, na którym jest położona nieruchomość powodów oznaczono symbolem 14MN - teren przeznaczony pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną z możliwością zorganizowania miejsc pracy oraz lokalizowania budynków gospodarczych.

dowód: opinia biegłego sądowego K. R. (1) z dnia 24 lipca 2014 r. k. 240-297

Pismem z dnia 20 grudnia 2012 r. powodowie zgłosili pozwanemu roszczenia w trybie art. 129 ust. 4 ustawy Prawo ochrony środowiska bez wskazania konkretnych kwot w tym zakresie i wezwali pozwanego do podjęcia negocjacji w sprawie ustalenia wysokości szkody. Pismem z dnia 7 lutego 2013 r. powodowie monitowali pozwanego do podjęcia negocjacji. Odpowiadając na wezwanie powodów pozwany oświadczył, że przewiduje możliwość podjęcia negocjacji wyłącznie w zakresie modernizacji akustycznej nieruchomości. Kolejnym pismem z dnia 25 marca 2013 r. powodowie wezwali pozwanego do podjęcia negocjacji w sprawie ustalenia wysokości szkody, bez wskazania konkretnych kwot w tym zakresie. Pismem z dnia 3 lutego 2014 r. oświadczyli pozwanemu, że w ich opinii należne i adekwatne im odszkodowanie wynosi 600.000 zł, w tym 400.000 zł za spadek wartości nieruchomości i 200.000 zł za nakłady konieczne na wygłuszenie zgodnie z Polskimi Normami. Jednocześnie powodowie zwrócili się do pozwanego o jednoznaczne wskazanie – wyłącznie na podstawie opinii biegłych sądowych, iż żądane kwoty przysługującego im odszkodowania są inne.

dowód: pisma powoda z dnia 20 grudnia 2012 r. wraz z dowodem nadania k. 35-37, pismo powodów z dnia 7 lutego 2013 r. wraz z dowodem nadania k. 38-39, pismo pozwanego z dnia 22 lutego 2013 r. k. 40, pismo powodów z dnia 25 marca 2013 r. wraz z dowodem nadania k. 47-49, pismo powodów z dnia 3 lutego 2014 r. k. 1707

Poziom równoważny hałasu lotniczego w odniesieniu do pół godziny nocy dla nieruchomości powodów ma wartość 62-63 dB, a biorąc pod uwagę korektę na prognozę rozwoju lotniska 64-65 dB, przy normie 50 dB w porze nocnej. Poziom hałasu w środowisku budynku powodów w porze dnia nie przekracza wartości 50 dB, a w porze nocy 40 dB. Klimat akustyczny terenu kształtuje hałas wynikający z działania (...); brak innych istotnych źródeł hałasu.

Obecnie budynek powodów nie spełnia wymogów Polskiej Normy PN-B-021515-3:2015-10 „Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach – Część 3: Wymagania dotyczące izolacyjności akustycznej przegród w budynkach i elementów budowlanych” i wymaga nakładów w związku z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska Ł. w postaci wymiany okien w budynku w salonie na trzech ścianach oraz w trzech pokojach i łazience wraz ze specjalistycznym montażem oraz zwiększenia izolacyjności okiennych rolet zewnętrznych. Okna, które należy zastosować w celu poprawy izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych posiadają deklarowaną izolacyjność akustyczną w przypadku szczelnego ich zamknięcia (nie można stosować nawietrzaków okiennych lub pozostawiać okna z tzw. rozszczelnieniem). Nie jest również możliwe otwieranie okien w okresach podwyższonych temperatur, kiedy zupełnie nie działa wentylacja grawitacyjna. Z tych względów należy w budynku powodów zastosować wentylację mechaniczną tj. zapewnić wentylację pomieszczeń przez zastosowanie nawiewu świeżego powietrza do pokoi i wyciągu zużytego powietrza z pomieszczeń „brudnych” (kuchnia, łazienka, garderoba, wc), czyli zastosować wentylację nawiewno – wyciągową z możliwością sterowania wielkości strumieni powietrza do poszczególnych pomieszczeń poprzez zastosowanie centrali wentylacyjnej ze sterownikiem. Dla wykonania nakładów, konieczne są też roboty przygotowawcze i wykończeniowe.

Wartość powyższych nakładów, niezbędnych dla zachowania prawidłowego klimatu akustycznego w budynku powodów według cen aktualnych wynosi 91.057 zł brutto, w tym 54.459,21 zł na wymianę stolarki okiennej, 18.676,79 na wykonanie instalacji wentylacyjnej i 17.921,01 zł na roboty przygotowawcze i wykończeniowe. Koszty wykonania wentylacji z nawiewnikami ściennymi są porównywalne i wynoszą 90.523,53 zł brutto przy wykorzystaniu atestowanych nawiewników ściennych (...)501 lub 84.268,20 zł brutto przy wykorzystaniu nieatestowanych nawiewników ściennych typu (...) Kameleon (proponowanych przez stronę pozwaną). Wentylacja nawiewno – wyciągowa jest bardziej skuteczna i działa w sposób ciągły, niezależnie od warunków atmosferycznych.

Dowód: opinia biegłej akustyk T. W. k. 915-953 wraz z pisemnymi wyjaśnieniami biegłej z dnia 10 stycznia 2017 r. k. 1182-1186 i zeznaniami biegłej na rozprawie w dniu 4 lipca 2017 r. e-protokół (...):05:45 – 00:14:31 k. 1314, opinia biegłego sądowego z dziedziny budownictwa Z. B. k. 1414-1463 wraz z opiniami uzupełniającymi k. 1506-1528 i 1666-1704 i zeznaniami biegłego na rozprawie w dniu 8 marca 2019 r. 00:02:07 – 00:26:31 k. 1708-1710

Przedstawiony stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Sąd dał wiarę powołanym wyżej dokumentom stanowiącym podstawę ustaleń faktycznych, gdyż nie były przez strony kwestionowane, jak również nie budziły wątpliwości Sądu co do ich prawdziwości i autentyczności.

Zasadnicze dla poczynienia ustaleń faktycznych w sprawie były dowody z opinii biegłych z dziedziny akustyki i budownictwa. Opinie te Sąd uznał za rzetelny i w pełni przydatny materiał dowodowy.

W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, iż opinia biegłego podobnie jak inne dowody podlega ocenie według art. 233 § 1 k.p.c., lecz co odróżnia ją pod tym względem to szczególne kryteria oceny, które stanowią poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej (por: wyrok SN z dnia 15 listopada 2002 roku, V CKN 1354/00, LEX nr 77046). Należy zaznaczyć, że pozwany nie przedstawił ani argumentacji ani dowodów, mogących skutecznie podważyć wnioski opinii biegłych T. W. i Z. B., a tym samym brak było podstaw do dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych akustyki i z dziedziny budownictwa, zresztą ostatecznie strona pozwana na rozpriwe w dniu 8 marca 2019 r. cofnęła wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego z dziedziny budownictwa.

Podkreślenia wymaga, że biegła T. W. wyjaśniła w sposób zrozumiały metodologię swojej pracy. Wykonując opinię, określając poziom hałasu powodowanego funkcjonowaniem lotniska P. - Ł. na terenie nieruchomości powodów, biegły stosowała zasady i tryb przewidziany w przepisach rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku oraz rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, a także wskazała na normy PN-87/B-02151/02 „Akustyka budowalna. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości dźwięku w pomieszczeniach”, PN-B-02151-03:1999 „Akustyka budowalna. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Izolacyjność akustyczna przegród w budynkach i izolacyjność akustyczna elementów budowlanych”, PN-B-02151-3:2015-10 „Akustyka Budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach – Część 3. Wymagania dotyczące izolacyjności akustycznej przegród w budynkach i elementów budowlanych”. Biegła oceniła także budynek powodów w świetle wymogów obowiązujących norm - w sytuacji ograniczenia uciążliwości akustycznych w środowisku zewnętrznym do poziomów dopuszczalnych określonych w aktualnie obowiązujących przepisach oraz – dla nieskrępowanej działalności lotniska, dopuszczonej w związku z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, a więc wg zamierzonego stanu na 2034 r. Biegła podkreśliła, że określenie nakładów w celu zapewniania podstawnych wymagań odnośnie izolacyjności akustycznej budynków dotyczy stanu na 2034 r. zgodnie z wytycznymi dla stanu docelowego OOU w decyzji RDOŚ. Wskazać w tym zakresie trzeba, że zgodnie przecież z dyspozycją art. 136 ust. 3 p.o.ś. w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki i to nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie.

Biegła oceniła budynek powodów w świetle wymogów normy PN-B-02151-03 by ustalić czy budynek powodów spełnia te wymogi w związku z wprowadzeniem OOU dla stanu docelowego. Konieczność stosowania w tym przypadku tej ostatniej normy wynika stąd, że jest ona obowiązująca, a jedynie nie został uaktualniony załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, gdzie nadal wymieniona jest norma PN-B-02151-03:1999, zastąpiona jednak z dniem 1 października 2015 r. przez normę PN-B-02151-3:2015-10. Przy tym w uchwale z dnia 30 stycznia 2012 r. Sejmiku Województwa (...) nr XVIII/302/12 w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P. - Ł. w P., mowa jest właśnie o obowiązujących Polskich Normach, a nie normach wymienionych w załączniku do ww. rozporządzenia.

Biegła akustyk podkreśliła, że na nieruchomości powodów dominującym źródłem hałasu są operacje lotnicze, tj. starty, lądowania, przeloty statków powietrznych związane z działalnością (...). W pobliżu nieruchomości brak jest źródeł hałasu przemysłowego, dróg i linii kolejowych, linii elektroenergetycznych, dla których stwierdzono by, że wartości poziomu hałasu były większe od dopuszczalnych, określonych norami w przepisach prawa.

W ocenie Sądu, zarówno metoda wykonania opinii, jak i wnioski są wiarygodne, rzetelne i spójne. W piśmie z dnia 10 stycznia 2017 r. i następnie w toku przesłuchania na rozprawie w dniu 4 lipca 2017 r. biegła w sposób szczegółowy i wyczerpujący odniosła się do uwag podniesionych do opinii przez stronę pozwaną.

Biegły Z. B., który posiada kompetencje w zakresie ustalania wymogów wentylacji w pomieszczeniach oraz uprawnienia wykonawcze i projektowe w tym zakresie wyjaśnił, że ze względu na to, że po wymianie okien zostaną zmienione warunki dotyczące wentylacji pomieszczeń należy dostosować pomieszczenia do spełnienia wymogów zapisanych w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U.2015.1422 t.j.). W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi należy zapewnić odpowiednie wymiany powietrza przez cały czas obojętnie od pory roku i warunków atmosferycznych panujących na zewnątrz budynku. Biegły wyjaśnił, że wentylacja grawitacyjna (w tym nawiewniki ciśnieniowe, higrosterowalne) działa poprawnie przy występowaniu różnicy pomiędzy temperaturą pomieszczenia a temperaturą zewnętrzną oraz przy różnicy ciśnień zależnej od siły wiatru, wilgotności powietrza itp. i to jedynie w niektórych budynkach. Okna, które należy zastosować w celu poprawy izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych w budynku powódki posiadają natomiast deklarowaną izolacyjność akustyczną jedynie w przypadku szczelnego ich zamknięcia. Charakterystyka budynku powodów powoduje, że zgodnie z normą PN-83/B-03430/Az3:2000 „Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej – Wymagania”, należy w nim dla zapewnienia ciągłego nawiewu świeżego powietrza do pokoi i wyciągu zużytego powietrza z pomieszczeń tzw. „brudnych” (kuchnia, łazienka) zastosować wentylację mechaniczną nawiewno - wyciągową z możliwością sterowania wielkości strumieni powietrza do poszczególnych pomieszczeń poprzez zastosowanie centrali wentylacyjnej ze sterownikiem.

W opinii uzupełniającej z dnia 12 marca 2018 r. biegły Z. B. szczegółowo odniósł się do zarzutów pozwanego kwestionującego zasadność zastosowania wentylacji mechanicznej w miejsce nawiewników. Biegły nie zgadzając się z twierdzeniem pozwanego, że hałas lotniczy jako nie mający charakteru ciągłego pozwala na uchylanie okien celem wymiany powietrza w pomieszczeniach, zauważył, że stoi ono w sprzeczności z wymogami normy PN-83/B-03430/Az3:2000, zgodnie z którą wymiana powietrza w pomieszczeniach ma odbywać się w sposób ciągły.

Z uwagi na ponawiane zarzuty pozwanego, zarówno w niniejszej sprawie, jak i innych tego rodzaju sprawach z udziałem pozwanego w odniesieniu do opinii biegłego Z. B., biegły przed przesłuchaniem na rozprawie w dniu 8 marca 2019 r. sporządził kolejną opinię uzupełniającą (z dnia 5 marca 2019 r.), w której ustalił koszty wykonania w budynku powodów wentylacji z nawiewnikami ściennymi. Wnioski tej opinii w sposób jasny, logiczny i nie budzący wątpliwości przekonują, że, biegły wykazał, że wentylacja mechaniczna jest rozwiązaniem optymalnym nie tylko z technicznego punktu widzenia, ale również ekonomicznego. Biegły przedstawił koszty montażu wentylacji z użyciem nawiewników ściennych, która wymusza wyższe w stosunku do wentylacji mechanicznej koszty w zakresie okien z uwagi na konieczność zastosowania okien o jeszcze wyższej izolacyjności akustycznej w celu zachowania właściwego klimatu akustycznego w budynku powoda, obniżonego wskutek zastosowania nawiewników ściennych zmniejszających izolacyjność akustyczną przegród zewnętrznych.

Mając powyższe na względzie Sąd uznał, że jasne, logiczne i oparte na obowiązującym stanie prawnym (przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie) wywody opinii przekonujące o tym, że najbardziej efektywnym i ekonomicznym rozwiązaniem w zakresie wentylacji będzie wentylacja mechaniczna. Wniosków tych nie podważają ani złożone przez strony pozwaną przy piśmie z dnia 18 grudnia 2017 r. wyciąg z opinii biegłego sądowego J. W. sporządzonej do sprawy I C 2506/13/12 P. (k. 14751481) ani jego zeznania złożone w sprawie I C 2046/13 SO w Poznaniu (k. 1482-1483) ani wyciąg z opinii biegłego sądowego K. R. (2) do sprawy XVIII C 342/15 SO w Poznaniu (k. 1484-1486) ani stanowisko Sądu Okręgowego w Poznaniu w sprawie I C 2408/13 (k. 1487-1494) oparte na sporządzonej do tej sprawy opinii biegłego sądowego K. R. (1), ani stanowisko Sądu Okręgowego w Poznaniu w sprawie XVIII C 344/15 (k. 1497-1500) ani teza dowodowa w sprawie XVIII C 69/17 Sądu Okręgowego w Poznaniu (k. 1501) ani złożona przy piśmie z dnia 6 kwietnia 2018 r. teza dowodowa w sprawie XVIII C 561/15 Sądu Okręgowego w Poznaniu (k. 1550). Biegli J. W. i K. R. (1) są rzeczoznawcami majątkowymi z uprawnieniami do kosztorysowania prac budowlanych, a K. R. (2) jest akustykiem. Podczas gdy powołany w niniejszej sprawie biegły Z. B. jest ściśle biegłym z dziedziny budownictwa. Z kolei poglądy innych składów Sądu Okręgowego w Poznaniu nie są dla Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę w żaden sposób wiążące. Co więcej wynikają zawsze z materiału dowodowego zgromadzonego w każdej konkretnej sprawie. Sąd w niniejszym składzie również wydał wyroki, w których biorąc pod uwagę opinie biegłych sporządzone dla danej sprawy i przekonujące ich wnioski, że dla konkretnej nieruchomości wystarczająca będzie wentylacja w postaci systemu nawiewników, a także stanowisko powodów poprzestających na kosztach wentylacji w postaci nawiewników, zasądzał odszkodowania na podstawie art. 136 ust. 3 p.o.ś. z uwzględnieniem nawiewników.

Ww. opinie zostały sporządzone przez biegłych dysponujących wiedzą i doświadczeniem w sporządzaniu opinii w analogicznych sprawach i są zgodne z zasadami logiki. Dodatkowo biegli w sposób wyczerpujący i stanowczy ustosunkowali się do zarzutów stron zeznając przed Sądem, w szczególności do zarzutów strony pozwanej. Podkreślić należy, że to do biegłego należy wybór metodyki opracowania opinii, a okoliczność, że opinia biegłych okazała się niekorzystna dla strony nie oznacza, że jest ona niekompletna czy wadliwa. Sporządzone przez biegłych opinie w zakresie wartości nakładów akustycznych poddawały się pozytywnej ocenie, gdyż pozostawały w zgodzie z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, osoby ją sporządzające dysponowały wysokim poziomem wiedzy i doświadczenia zawodowego, a sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków nie budził zastrzeżeń Sądu.

Powtórzyć raz jeszcze należy, że ostatecznie Sąd opinie uznał za jasne, rzetelne i wiarygodne. W sprawach, w których ustalenie okoliczności faktycznych w dużej mierze opiera się na zaawansowanych wiadomościach specjalnych, Sąd musi działać w zaufaniu do biegłego sądowego, jego rzetelności i bezstronności i to tak długo, gdy dla Sądu argumentacja opinii pozostaje logicznym uzasadnieniem wniosków biegłego. W przeciwnym razie w każdej sprawie, w której jest sporządzany dowód z opinii biegłego, Sąd w osobie sędziego z przyczyn oczywistych nie będącego specjalistą we wszystkich możliwych dziedzinach, które są poddawane mu do rozstrzygnięcia, byłby zmuszony do weryfikowania wniosków opinii biegłego poprzez dowód z opinii biegłego i tak przy tym nie uwalniając się od wątpliwości, który z biegłych ma „lepszą” wiedzę specjalną. Dopóki opinii biegłego sądowego nie można postawić skutecznych zarzutów co do braku wiadomości specjalnych biegłego w danej dziedzinie, poprawności metodologicznej (w tym zgodności z przepisami prawa), logiki i rzetelności, pozostaje ona objęta swego rodzaju domniemaniem należytej poprawności, a tym samym prawidłowości jej wniosków.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ramach wywiedzionego powództwa powodowie zgłosili dwa żądania - odszkodowania z tytułu spadku wartości nieruchomości oraz odszkodowania związanego z koniecznością poniesienia nakładów akustycznych w budynku mieszkalnym powodów na tej nieruchomości. Roszczenie z tytułu spadku wartości nieruchomości powodów było już przedmiotem rozstrzygnięcia zawartego w wyroku częściowym. Zatem przedmiotem wyroku końcowego było rozpoznanie roszczenia powodów z tytułu nakładów koniecznych do zapewnienia odpowiedniego klimatu akustycznego w związku z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowani wokół (...) w P. oraz orzeczenie o kosztach procesu.

Legitymacja czynna powodów w niniejszym procesie nie budziła wątpliwości i nie była przez pozwanego kwestionowana. Powodowie są współwłaścicielami nieruchomości położonej w P., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą (...), a tym samym, zgodnie z art. 129 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2013.1232 j.t.), są uprawnieni do dochodzenia od pozwanego odszkodowania z powyższego tytułu.

Legitymacja bierna pozwanego wynikała z art. 136 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska Dz. U. z 2018 r. poz. 9 i 88) stanowiącego, że obowiązany do wypłaty odszkodowania lub wykupu nieruchomości jest ten, którego działalność spowodowała wprowadzenie ograniczeń w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania. Niewątpliwie podmiotem tym jest w rozpoznawanej sprawie pozwana spółka, będąca właścicielem portu lotniczego, którego działalność spowodowała wprowadzenie ograniczeń.

Stosownie do art. 135 § 1 p.o.ś. obszary ograniczonego użytkowania tworzy się jeżeli z przeglądu ekologicznego albo z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wymaganej przepisami ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, albo z analizy porealizacyjnej wynika, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska poza terenem zakładu lub innego obiektu. Obszar ten dla przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko lub dla zakładów, lub innych obiektów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako takie przedsięwzięcie, tworzy obecnie - zgodnie z art. 135 ust. 2 p.o.ś. - sejmik województwa w drodze uchwał, a dla zakładów lub innych obiektów, niewymienionych w art. 135 ust. 2 p.o.ś., rada powiatu w drodze uchwały (art. 135 ust. 3 p.o.ś.). Tworząc obszar ograniczonego użytkowania, wskazane organy określają granice obszaru, ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, wymagania techniczne budynków oraz sposób korzystania z terenów wynikające z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko lub analizy porealizacyjnej albo przeglądu ekologicznego (art. 135 ust. 3a p.o.ś.).

Jak zauważył Sąd Najwyższy (zob. orzeczenia Sądu Najwyższego: wyrok z dnia 25 lutego 2009 r., II CSK 546/08, publ. Biul. SN 2009/7/11 oraz Lex nr 503415; postanowienia z dnia 24 lutego 2010 r., III CZP 128/09, niepubl. oraz z dnia 9 kwietnia 2010 r., III CZP 17/10, publ .Lex nr 584036) – które to stanowisko Sąd Okręgowy podziela, przewidziana w art. 129 p.o.ś. odpowiedzialność odszkodowawcza obejmuje także te szkody, które wynikają z przekroczenia standardów jakości środowiska w zakresie emitowanego hałasu. U podstaw tego poglądu leży wykładnia celowościowa regulacji zawartej w ustawie Prawo ochrony środowiska. W myśl tej wykładni, art. 135 ust. 1 p.o.ś., przewidujący możliwość ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, jest wyjątkiem od zasady wyrażonej w art. 144 ust. 1 p.o.ś., zgodnie z którą eksploatacja instalacji w rozumieniu art. 3 pkt. 6 p.o.ś., nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska. Wyjątek ten polega na tym, że na terenie obszaru ograniczonego użytkowania, eksploatacja instalacji może powodować przekroczenie standardów jakości środowiska. Ustawodawca w art. 129 – 136 p.o.ś. samodzielnie uregulował podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej podmiotu, który tę działalność podejmuje. Przesłankami tej odpowiedzialności są: wejście w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości, a nadto związek przyczynowy pomiędzy wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości a szkodą ( zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 r., III CZP 128/09, Lex nr 578138). Za tą szeroką interpretacją przemawia dążenie do kompleksowego uregulowania skutków ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania (tak: SN w postanowieniu z dnia 9 kwietnia 2010 r., III CZP 17/10, publ. Lex nr 584036).

Sąd Okręgowy nie podziela natomiast odmiennego stanowiska, wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 grudnia 2008 r., II CSK 367/08, czy w wyroku z dnia 25 lutego 2009 r., II CSK 565/08, zgodnie z którym podstawą tych roszczeń jest przepis art. 435 k.c. zw. z art. 322 p.o.ś., a pogorszenie warunków korzystania z nieruchomości na skutek dozwolenia emitowania hałasu powyżej dopuszczalnego poziomu, wpływające na pogorszenie komfortu życia oraz obniżenie wartości nieruchomości, nie spełnia przesłanki z art. 129 ust. 2 p.o.ś. W ocenie Sądu Okręgowego należy przychylić się do stanowiska zaprezentowanego powyżej jako pierwsze, zgodnie z którym trzeba szeroko interpretować normę wynikającą z art. 129 ust. 2 p.o.ś., zwłaszcza, że za taką interpretacją przemawia wykładnia językowa tego przepisu. Literalne bowiem brzmienie art. 129 ust. 2 p.o.ś. nie daje podstaw do dokonania rozróżnienia na poszczególne rodzaje ograniczeń sposobu korzystania z nieruchomości, skoro w przepisie tym chodzi o ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości powstałe w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania.

Odnosząc powyższe do okoliczności sprawy stwierdzić należy, że powodowie wykazali wszystkie przesłanki odpowiedzialności pozwanego w oparciu o art. 129 ust. 2 w zw. z art. 136 ust. 3 p.o.ś. co do żądania z tytułu nakładów.

Bezspornym w niniejszej sprawie było, że w dniu 30 stycznia 2012 r. Sejmik Województwa (...) podjął uchwałę nr XVIII/302/12 w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P. - Ł. w P.. Obszar ograniczonego użytkowania podzielony został na dwie strefy - wewnętrzną i zewnętrzną, w zależności od odległości od lotniska P. - Ł. i poziomu natężenia hałasu w danej strefie, a nieruchomość powodów położona w P., ul. (...), znajduje się w obszarze ograniczonego użytkowania, w strefie wewnętrznej.

Dalej Sąd zauważa, że zgodnie z art. 129 ust. 4 p.o.ś. z roszczeniem odszkodowawczym „można wystąpić” w okresie dwóch lat od wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Cytowany przepis ustawy wprowadza termin zawity, niebędący terminem przedawnienia, którego upływ ma ten skutek, że roszczenie to wygasa ( por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2008 r., II CSK 216/2008). Terminowe zgłoszenie roszczenia odszkodowawczego obowiązanemu powoduje, że roszczenie nie wygasa, przy czym do zgłoszenia roszczenia nie jest niezbędnie konieczne jego dochodzenie przed sądem. Ponieważ jest to odszkodowawcze roszczenie majątkowe, co do którego zastosowanie znajduje art. 117 § 1 k.c. stwierdzić należy, że podlega ono przedawnieniu. Przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska nie statuują szczególnych postanowień oznaczających termin przedawnienia tego roszczenia. Ponieważ nie jest to roszczenie wynikające z reżimu odpowiedzialności deliktowej, nie ma podstaw do zastosowania w tym przypadku przepisu art. 442 ¹ § 1 k.c. Przyjąć więc należy, że roszczenie przewidziane w art. 129 ust. 2 p.o.ś. przedawnia się w terminie ogólnym z art. 118 k.c. (w rozpoznawanej sprawie wynoszącym 10 lat). Termin ten biegnie od chwili powstania roszczenia - to znaczy od dnia wprowadzenia ograniczeń korzystania z nieruchomości w drodze ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, od tego momentu bowiem roszczenie jest wymagalne i może być dochodzone od zobowiązanego ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 r., II CSK 161/13).

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił na ustalenie, że powodowie zgłosili pozwanemu roszczenie z tytułu tzw. nakładów na rewitalizację akustyczną nieruchomości przed upływem terminu zawitego liczonego od daty wejścia w życie tej uchwały. Dokonali tego najpierw pismem z dnia 20 grudnia 2012 r., skierowanym bezpośrednio do pozwanego, a następnie pozwem wniesionym do sądu w dniu 23 maja 2013 r. Powodowie zatem zgłosili pozwanemu roszczenie przed upływem dwóch lat od wejścia w życie uchwały ustanawiającej obszar ograniczonego użytkowania, wnosząc powództwo w niniejszej sprawie przed upływem tego terminu, tj. przed 1 marca 2014 r. Przy tym samo zgłoszenie przez poszkodowanych obowiązanemu w tym terminie żądania do naprawienia szkody było wystarczające ( por. wyrok SA w Warszawie z dnia 6 lipca 2011r., VI Aca 14/11, publ., wyrok SN z dnia 10 października 2008 r., II CSK 216/2008).

Jak wskazano powyżej bezpośrednim uszczerbkiem powodów związanym z ustanowieniem strefy ograniczonego użytkowania są również koszty związane z zapewnieniem w ich budynku mieszkalnym właściwego klimatu akustycznego. Na konieczność zapewnienia takich warunków wskazują bowiem wymagania określone w uchwale Sejmiku Województwa (...) nr XVIII/302/12, w § 9 pkt 2. Zgodnie zaś z dyspozycją art. 136 ust. 3 p.o.ś., w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki i to nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie.

Przy dokonywaniu wykładni wskazanego przepisu należy wziąć pod uwagę, że celem uregulowań art. 129 i 136 ustawy p.o.ś. jest ułatwienie osobom poszkodowanym w wyniku wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania dochodzenia roszczeń odszkodowawczych. Zatem należy przyjąć, że wskazanie na koszty poniesione w celu wypełnienia wymagań technicznych przez istniejące budynki miało wyeliminować spory co do objęcia tych kosztów obowiązkiem naprawienia szkody. Obowiązek naprawienia szkody przez wypłatę odpowiedniej sumy pieniężnej powstaje z chwilą wyrządzenia szkody i nie jest uzależniony od tego, czy poszkodowany dokonał naprawy rzeczy i czy w ogóle zamierza ją naprawić. Odszkodowanie bowiem ma wyrównać uszczerbek majątkowy powstały w wyniku zdarzenia wyrządzającego szkodę, istniejący od chwili wyrządzenia szkody do czasu, gdy zobowiązany wpłaci poszkodowanemu sumę pieniężną odpowiadającą szkodzie ustalonej w sposób przewidziany prawem (por. uchwała Sądu Najwyższego z 15 listopada 2001r. III CZP 68/01, OSNC 2002, z.6, póz. 74; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 10 kwietnia 2008 r. I ACa 2/08, M.Prawn. 2010/12/692).

Wskazać należy, że szkoda w majątku powodów przejawiająca się w konieczności poniesienia nakładów rewitalizacyjnych powstała już w dacie wejścia w życie uchwały Sejmiku Województwa (...) z dnia 30 stycznia 2012 r. tj. w dniu 28 lutego 2012 r. Ustalając stan techniczny budynku mieszkalnego i wymagania akustyczne, jaki ten budynek winien spełniać, uwzględniono zatem stan przegród budowlanych na dzień wejścia w życie ww. uchwały. W związku z tym należy mieć tu na uwadze, że po wprowadzeniu przedmiotowej uchwały budynek mieszkalny powodów nie spełnia norm dla zamierzonych poziomów dźwięku hałasu. Budynek ten wymaga zatem - po wprowadzeniu obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska Ł. - modernizacji w zakresie wymiany stolarki okiennej, wykonania instalacji wentylacyjnej i wykonania w związku z tym robót przygotowawczych oraz wykończeniowych, których koszt został ustalony w sprawie na 91.057 zł brutto.

Ze względu na zapotrzebowanie na stolarkę budowlaną o wysokiej i bardzo wysokiej izolacyjności akustycznej, nie może mieć zastosowania standardowa oferta cenowa produktów, dotycząca okien o typowych, powszechnie stosowanych izolacyjnościach akustycznych. Zapewnienie znacznej izolacyjności akustycznej okna wymaga zastosowania odpowiedniego oszklenia, ram i mocowania, a także odpowiedniego starannego montażu, w związku z czym wzrost wymagań dotyczących izolacyjności pociąga za sobą wzrost cen w stosunku do okien standardowych.

Z uwagi na konieczność spełnienia wymogów z zakresie odpowiedniej izolacyjności akustycznej budynku powodów, zobowiązani są oni ponieść nakłady na stolarkę okienną o wysokiej izolacyjności akustycznej wraz ze specjalistycznym montażem z zachowaniem warunków technicznych montażu okien o podwyższonych parametrach akustycznych. Wartość tych nakładów szacowana jest na podstawie średnich cen czynników produkcji budowlanej publikowanych przez (...) Serwis (...) oraz (...) Ośrodek (...) sp. z o.o. w W.. Natomiast stawki robocizny, narzutu kosztów pośrednich oraz zysku i kosztów zaopatrzenia odpowiadają warunkom cenowym obowiązującym na rynku (...) usług w omawianym zakresie.

Ponieważ wzrost izolacyjności akustycznej stolarki budowlanej powoduje ograniczenie infiltracji powietrza do wnętrza budynku, adaptacja akustyczna obejmuje również działania służące poprawie sprawności systemu wentylacji. W budynku powodów, przy konieczności poprawy izolacyjności akustycznej, wentylacja grawitacyjna nie spełni swojej roli. Z uwagi na charakterystykę budynku powodów, konieczne jest zatem zastosowanie w nim wentylacji mechanicznej, nawiewno-wyciągowej. Podkreślenia wymaga przy tym, że sama uchwała wprowadzająca (...) dla lotniska Ł. w swej treści wskazuje na konieczność zapewnienia wymaganej wymiany powietrza w pomieszczeniu, a także wymaganej izolacyjności cieplnej. Zgodnie bowiem z § 2 pkt 3 uchwały przez odpowiednią izolacyjność akustyczną przegród budowlanych należy rozumieć izolacyjność akustyczną określoną zgodnie z Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej z uwzględnieniem poziomu hałasu powodowanego przez starty, lądowania, przeloty statków powietrznych, operacje naziemne i inne źródła hałasu związane z funkcjonowaniem lotniska, przy zapewnieniu wymaganej wymiany powietrza w pomieszczeniu, a także wymaganej izolacyjności cieplnej.

W tym miejscu, wobec konsekwentnego kwestionowana przez stronę pozwaną w toku postępowania kwestii zasadności poniesienia nakładów na wentylację mechaniczną w budynku powodów, należy wskazać, że Sądowi w niniejszej sprawie znana jest już praktyka uwzględniania nakładów koniecznych na rewitalizację budynku także na montaż wentylacji mechanicznej nawiewno – wywiewnej. Zaznaczyć należy, że Sąd Okręgowy nie jest związany rozstrzygnięciem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, który koszty takie zanegował w jedynym ze swych orzeczeń w roku 2017 r. W ocenie Sądu każda sprawa przeciwko lotnisku Ł. ma charakter indywidualny pomimo występujących, z przyczyn obiektywnych, pomiędzy poszczególnymi sprawami podobieństw. W ocenie Sądu, wyniki przeprowadzonego w sprawie postepowania dowodowego w sposób jednoznaczny wskazują, że w celu zapewnienia właściwego klimatu akustycznego dla nieruchomości powodów konieczne jest dokonanie odpowiednich nakładów adaptacyjnych w zakresie zwiększenia izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych w tym wymiany stolarki okiennej, co z kolei powoduje, konieczność zapewnienia właściwej wentylacji nieruchomości, co jest możliwe jedynie poprzez zamontowanie wentylacji nawiewno – wywiewnej. W tym miejscu należy mieć na względzie, że fakt, iż w innych sprawach biegli nie wskazywali na konieczność zamontowania takiej wentylacji, nie przesądza o wyniku niniejszej sprawy. W ocenie Sądu sposób motywowania wniosków przez biegłego sądowego Z. B., specjalistę w zakresie budownictwa, jest przekonujący, a Sąd nie posiadający w tym zakresie wiadomości specjalnych opiera się na takich opiniach, tak długo jak stanowią one metodologicznie poprawną i logiczną całość. Z kolei rozumowania biegłego nie sposób zakwestionować, nie sposób zarzucić mu braku logiki czy niezgodności z przepisami prawa. Biegły sądowy zresztą w swojej opinii wskazuje na konkretne przepisy prawa budowalnego na podstawie, których doszedł do przedstawionych wniosków. Precyzyjnie wyjaśnia dlaczego nawiewniki nie spełniają swojej roli i dlaczego ich zamontowanie ostatecznie jest ekonomicznie mniej korzystne i te wyjaśnienia w ocenie Sądu są przekonujące. Dlatego też Sąd uznając opinię za wiarygodną w całości na niej się oparł wydając rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że opinia biegłego Z. B. koresponduje z uprzednio sporządzoną opinią biegłego akustyka, który także wskazywał na zasadność zastosowania wentylacji mechanicznej.

Odnosząc się do wyrażonego przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 12 października 2017 r. w sprawie I ACa 312/17 poglądu, że koszty wykonania instalacji wentylacyjnej nie stanowią nakładów koniecznych niezbędnych do dostosowania budynku do norm izolacyjności akustycznej, a jedynie stanowią ulepszenie, wskazać należy na swego rodzaju niekonsekwencję Sądu II instancji, który oddalając roszczenie powodów w zakresie kosztów wentylacji mechanicznej odmówił im jakiejkolwiek wentylacji, chociażby w postaci nawiewników uwzględnianej we wszystkich sprawach. Ponadto idąc tym tropem rozumowania za ulepszenie należałoby również uznać część kosztów za okna o podwyższonej izolacyjności akustycznej, w zakresie w jakim podwyższają one izolacyjność termiczną budynku. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku tym nie odniósł się ponadto szerzej do wymogów zapisanych w Rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie oraz normy PN-83/B-03430/Az3:2000 „Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej – Wymagania”, do której odwołuje się biegły Z. B.. Jak zostało zaś ustalone w sprawie, w przypadku montażu okien o podwyższonej izolacyjności akustycznej, które spełniają swoje wymagania wyłącznie w pozycji zamkniętej, niezbędne jest, zgodnie powołanymi normami, zapewnienie właściwej wentylacji w pomieszczeniach. Do takich działań powodowie jako właściciele budynku są zatem zobligowani powszechnie obowiązującymi przepisami, a bezpośrednią przyczyną tego jest konieczność zapewnienia właściwego klimatu akustycznego na nieruchomości.

Mając wszystko powyższe na względzie Sąd w pkt 1 wyroku na podstawie art. 129 ust. 1 i 2 i art. 136 ust. 3 p.o.ś. zasądził od pozwanego na rzecz powodów tytułem nakładów na rewitalizację akustyczną nieruchomości kwotę 91.057 zł.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej należności głównej Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. Roszczenie o odszkodowanie jest roszczeniem bezterminowym, a zatem staje się ono wymagalne, zgodnie z art. 455 k.c., po wezwaniu dłużnika do zapłaty.

Z ustaleń poczynionych w sprawie wynika, że powodowie po raz pierwszy wezwali pozwanego do zapłaty odszkodowania z tytułu nakładów na rewitalizację akustyczną nieruchomości w ściśle określonej kwocie tj. 50.000 zł w pozwie z dnia 23 maja 2013 r., doręczonym pozwanemu w dniu 11 lipca 2013 r. (k. 59). Przed procesem powodowie zgłosili pozwanemu roszczenia w trybie art. 129 ustawy Prawo ochrony środowiska, ale nie konkretyzowali ich co do wysokości. Za taką konkretyzację nie można uznać pisma z dnia 3 lutego 2014 r., w którym powodowie wyrazili swoją opinię na temat wysokości adekwatnego w ich ocenie odszkodowania. Zastosowanie zaś art. 455 k.c. wymaga by było to roszczenie ściśle określone, tak by dłużnik wiedział co do jakiej należności popada w opóźnienie.

Ustalając termin początkowy naliczania odsetek Sąd miał na względzie wyrażony w niniejszej sprawie na potrzeby wyroku częściowego pogląd Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, że w wezwaniu do zapłaty, które w niniejszej sprawie de facto stanowił dopiero pozew, nie jest wystarczające samo wskazanie wysokości roszczenia, albowiem konieczne jest również wyjaśnienie w jaki sposób strona powodowa ustaliła wysokość szkody. W niniejszej sprawie ustalenie wysokości szkody w zakresie nakładów rewitalizacyjnych na nieruchomość nastąpiło dopiero w opinii biegłego sądowego Z. B. z dnia 7 listopada 2017 r., doręczonej pozwanemu w dniu 5 grudnia 2017 r. (k. 1465). Podzielić zatem należy pogląd Sądu II instancji, że skoro powodowie dla wykazania wysokości roszczenia nie popartego żadnymi kalkulacjami wnieśli o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, zasadne było by termin początkowy odsetek za opóźnienie liczyć dopiero od doręczenia opinii biegłego stronie pozwanej.

W dacie doręczenia opinii do rozpoznania, w związku z treścią pisma powodów z dnia 26 stycznia 2016 r., było żądanie z tytułu nakładów w kwocie 19.200 zł. Odsetki od tej kwoty Sąd uznał za wymagalne od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu opinii tj. od dnia 6 grudnia 2017 r., a co do pozostałej kwoty tj. 71.857 zł od dnia następnego po doręczeniu odpisu pisma rozszerzającego pozew o tę kwotę tj. od dnia 9 marca 2019 r. W pozostałym zakresie roszczenie powodów w zakresie odsetek nie zostało uwzględnione.

Za nietrafne należy uznać prezentowane w toku sprawy przez pozwanego stanowisko, że odsetki winny być zasądzone dopiero od daty wydania wyroku. Charakter roszczenia powodów i powszechność analogicznych roszczeń innych osób, których nieruchomości położone były w tej samej strefie obszaru ograniczonego użytkowania, w połączeniu z już wcześniej rozpatrywanymi przez sądy powództwami dotyczącymi tożsamych roszczeń związanych z utworzeniem obszarów ograniczonego użytkowania wokół innych polskich lotnisk, umożliwia pozwanemu oszacowanie zasadności powództwa.

W pkt 2 wyroku Sąd oddalił powództwo z tytułu nakładów rewitalizacyjnych na budynek powodów w pozostałym zakresie tj. co do bezzasadnego roszczenia o odsetki za okres od dnia wniesienia pozwu oraz co do żądania zapłaty na rzecz powodów solidarnie roszczenia, albowiem po stronie powodów nie zachodzi ani wynikająca z ustawy ani z umowy solidarność czynna.

Powodowie domagali się w niniejszej sprawie łącznie zasądzenia 201.857 zł (110.800 zł z tytułu utraty wartości nieruchomości oraz 91.057 zł odszkodowania w zakresie nakładów), a zasądzono na ich rzecz wyrokiem częściowym i końcowym łącznie 189.657 zł. Z tego względu Sąd w pkt 3 wyroku orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. obciążając nimi pozwanego w 90%, a powodów w 10%, skoro powodowie wygrali sprawę w około 90%. Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. Sąd w pkt 3 wyroku ustalił zasadę poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie kosztów referendarzowi sądowemu.

/-/ SSO Magdalena Ławrynowicz