Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 sierpnia 2019 roku

Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Radosław Florek

Protokolant: Marta Chęcińska

po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 2019 roku w Dzierżoniowie

na rozprawie

sprawy z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej w B.

przeciwko J. R. (1)

o zapłatę kwoty 1 094,89 zł

I.  oddala powództwo;

II.  nie obciąża strony powodowej Spółdzielni Mieszkaniowej w B. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu;

III.  przyznaje ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie na rzecz adwokata J. P. z Kancelarii Adwokackiej w D. kwotę 221,40 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej J. R. (1) z urzędu.

Sygn. akt I C 461/19

UZASADNIENIE

CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.Strona powodowa Spółdzielnia Mieszkaniowa w B. wystąpiła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej J. R. (1) i T. R. solidarnie 1094,89 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 240,95 zł od 26 lipca 2018 roku do dnia zapłaty, od 426,97 zł od 26 sierpnia 2018 roku do dnia zapłaty i od 426,97 zł od 26 września 2018 roku do dnia zapłaty.

Na uzasadnienie tego żądania wskazała, że pozwana i T. R. zalegają z zapłatą opłat dotyczących lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w budynku numer (...) na Osiedlu (...) w B. za okres od lipca do września 2018 roku. Podała, że pismem z 4 października 2018 roku pozwana i T. R. zostali wezwani do spłaty zadłużenia z tego tytułu, jednakże wezwanie okazało się bezskuteczne.

2. W dniu 4 stycznia 2019 roku, Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie wydał w postępowaniu upominawczym nakaz zapłaty, w którym w całości uwzględnił żądanie pozwu.

3. W ustawowym terminie pozwana J. R. (1) wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty, w którym zażądała, aby obciążyć dochodzonym w tej sprawie zadłużeniem T. R..

Motywując swoje stanowisko podała, że od 1 września 2017 roku nie zamieszkuje w spornym mieszkaniu, a opuściła je ze względu na przemoc ze strony T. R.. Wskazała, że wystąpiła o podział majątku wspólnego i w ramach tego postępowania zamierza zrezygnować z tego mieszkania na rzecz T. R..

STAN FAKTYCZNY

I.Związek małżeński

1.W dniu 25 sierpnia 2007 roku, T. R. i pozwana J. R. (2) z domu Ł. zawarli związek małżeński.

Dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa sporządzonego w Urzędzie Stanu Cywilnego w B. o oznaczeniu (...) - k. 7 akt sprawy Sądu Okręgowego w Świdnicy o sygnaturze I C 138/18.

2.W dniu 17 lipca 2018 roku, ich małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód z winy T. R..

Dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Świdnicy z 25 czerwca 2018 roku wydany w sprawie o sygnaturze akt I C 138/18 - k. 59 akt sprawy Sądu Okręgowego w Świdnicy o sygnaturze I C 138/18.

II.Ustrój majątkowy

1.T. R. i pozwana J. R. (1) nie zawierali umów majątkowych małżeńskich.

Dowód: przesłuchanie pozwanej J. R. (1) - k. 57.

III. Tytuł prawny do lokalu mieszkalnego

1.W dniu 22 czerwca 2015 roku, pozwana i T. R. nabyli spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w budynku numer (...) na Osiedlu (...) w B..

Dowód: umowa sprzedaży z 22 czerwca 2015 roku - akta lokalowe prowadzone dla lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w budynku numer (...) na Osiedlu (...) w B. ,

przesłuchanie pozwanej J. R. (1) - k. 57.

IV.Opuszczenie lokalu mieszkalnego

1.W spornym lokalu pozwana i T. R. oraz ich małoletnia córka O. R. zamieszkali na początku 2016 roku, po zakończeniu jego remontu.

Dowód: przesłuchanie pozwanej J. R. (1) - k. 57.

2.T. R. nadużywa alkoholu. Pod jego wpływem jest agresywny. On groził, wyzywał i bił pozwaną, czego świadkiem była ich córka. Pozwana bała się T. R..

Dowód: protokół przesłuchania powódki J. R. (1) z 25 czerwca 2018 roku - k. 56 akt sprawy Sądu Okręgowego w Świdnicy o sygnaturze I C 138/18,

przesłuchanie pozwanej J. R. (1) - k. 57.

3.W dniu 1 września 2017 roku, w związku z przemocą w rodzinie pozwana wraz z córka O. wyprowadziły się z tego mieszkania i zamieszkały w lokalu mieszkalnym darowanym jej przez rodziców przed zawarciem przez nią związku małżeńskiego.

Dowód: protokół przesłuchania powódki J. R. (1) z 25 czerwca 2018 roku - k. 56 akt sprawy Sądu Okręgowego w Świdnicy o sygnaturze I C 138/18,

przesłuchanie pozwanej J. R. (1) - k. 57.

4.Od tego momentu w spornym lokalu zamieszkuje tylko T. R..

Dowód: przesłuchanie pozwanej J. R. (1) - k. 57.

V.Opłaty za lokal mieszkalny

1.Do momentu opuszczenia przez pozwaną przedmiotowego lokalu mieszkalnego nie było żadnych zaległości w zapłacie opłat za to mieszkanie.

Dowód: przesłuchanie pozwanej J. R. (1) - k. 57.

2.Zadłużenie z tytułu opłat za przedmiotowe mieszkanie wynosi obecnie: za lipiec 2018 roku 240,95 zł, za sierpień 2018 roku 426,97 zł i za wrzesień 2018 roku 426,97 zł.

Dowód: odpisy przedsądowego wezwania do zapłaty z 4 października 2018 roku - k. 4,

odpis stanu zadłużenia z 5 listopada 2018 roku - k. 7.

VI.Podział majątku wspólnego

1.W dniu 18 września 2018 roku, pozwana wystąpiła do Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z wnioskiem o podział majątku wspólnego, w którym wniosła o przyznanie prawa do przedmiotowego lokalu mieszkalnego T. R..

Dowód: wniosek z 18 września 2018 roku - k. 2-4 akt sprawy Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie o sygnaturze I Ns 513/18,

przesłuchanie pozwanej J. R. (1) - k. 57.

ROZWAŻANIA PRAWNE

I. Ustrój majątkowy (punkt I wyroku)

1. Zgodnie z przepisami art. 31 § 1 k.r.o., z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny), a przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

2. W dniu 25 sierpnia 2007 roku, T. R. i pozwana J. R. (1) zawarli związek małżeński, przy czym nie zawierali żadnych umów majątkowych małżeńskich. Od tego momentu obowiązywała w ich stosunkach majątkowych ustawowa wspólność majątkowa małżeńska.

3.Z dniem 17 lipca 2018 roku, ich małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód z winy T. R., co spowodował ustanie łączącej ich ustawowej wspólności majątkowej.

II. Tytuł prawny do lokalu mieszkalnego (punkt I wyroku)

1.W dniu 22 czerwca 2015 roku, pozwana i T. R. nabyli spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w budynku numer (...) na Osiedlu (...) w B..

2.Prawo do tegoż lokalu mieszkalnego weszło w skład ich majątku wspólnego, gdyż nabyli je w czasie, gdy łączyła ich ustawowa wspólność majątkowa małżeńska.

3.Wedle przepisu art. 46 k.r.o., od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Przepis art. 1035 k.c. stanowi, że jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Z chwilą ustania wspólności majątkowej małżeńskiej powstaje majątek, w którym udziały osób współuprawnionych czyli byłych małżonków, określone są ułamkiem. Podobnie jak przy współwłasności ułamkowej mają one charakter udziałów idealnych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 2 sierpnia 2017 roku, III AUa 31/17, LEX nr 2338604).

4. Przepis art. 43 § 1 k.r.o. stanowi, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

5. Od momentu rozwiązania małżeństwa, czyli dnia 17 lipca 2018 roku, pozwana i T. R. są współuprawnieni do spornego lokalu w udziałach wynoszących po 50%.

III. Opłaty za lokal mieszkalny (punkt I wyroku)

1.Przepis art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jednolity - Dz.U. z 2018 roku, poz. 845 z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą", stanowi, że członkowie spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali, są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu. Wedle przepisu art. 4 ust. 1 ¹ ustawy, osoby niebędące członkami spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze własnościowe prawa do lokali, są obowiązane uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat na takich samych zasadach, jak członkowie spółdzielni, z zastrzeżeniem art. 5.

2. Wedle przepisów art. 4 ust. 6 ² ustawy, opłaty, o których mowa w ust. 1-2 i 4, wnosi się co miesiąc z góry do 10 dnia miesiąca, jednakże statut spółdzielni może określić inny termin wnoszenia opłat, nie wcześniejszy jednak niż ustawowy.

3.Strona powodowa nie udowodniła, że statut przewiduje inny termin wnoszenia opłat. W związku z tym pozwana i T. R. powinni uiszczać przedmiotowe opłaty co miesiąc z góry do 10 dnia miesiąca.

4.Przepis art. 30 § 1 k.r.o. stanowi, że oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.

5. Opłacanie należności związanych z korzystaniem z mieszkania, w tym spółdzielczego mieszkania, traktowane jest jako świadczenie normalne, wynikające z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny w rozumieniu przepisu art. 30 § 1 k.r.o. (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 11 października 1995 roku, III CZP 137/95, OSNC 1996, nr 1, poz. 16).

6.Zgodnie z przepisami art. 207 w zw. z art. 1035 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o., po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej pożytki i inne przychody z rzeczy należącej do majątku wspólnego przypadają małżonkom w stosunku do wielkości ich udziałów w tym majątku i w takim samym stosunku małżonkowie ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

7. Pozwana i T. R. do dnia 17 lipca 2018 roku odpowiadali za opłaty związane z prawem do spornego lokalu mieszkalnego solidarnie, a po tej dacie każde z nich odpowiadało samodzielnie za zapłatę połowy tej opłaty.

8.Zadłużenie z tytułu opłat za przedmiotowe mieszkanie wynosi: za lipiec 2018 roku 240,95 zł, za sierpień 2018 roku 426,97 zł i za wrzesień 2018 roku 426,97 zł, przy czym roszczenie o zapłatę tych opłat powstało z początkiem każdego z tych miesięcy.

9.Za opłatę za lipiec 2018 roku w kwocie 240,95 zł pozwana i T. R. odpowiadali solidarnie. Z kolei za opłaty za sierpień i wrzesień 2018 roku pozwana odpowiadała samodzielnie, ale jedynie w połowie czyli po 213,49 zł.

IV. Nadużycie prawa (punkt I wyroku)

1.Wedle przepisów art. 5 k.c., nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego, a takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

2.Klauzule generalne zawarta w przepisach art. 5 k.c. wskazuje na niedopuszczalność czynienia ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa i ma na celu zapobieżenie stosowaniu prawa w sposób, który prowadzi do skutków nieakceptowalnych z aksjologicznego punktu widzenia. Każda z tych klauzul każdorazowo musi być wypełniona konkretną treścią odnoszącą się do okoliczności sprawy, a kryterium oceny jest wykonywanie przez daną osobę, przysługującego jej uprawnienia materialno-prawnego w aspekcie zasad współżycia społecznego, przez które należy rozumieć podstawowe reguły etycznego i uczciwego postępowania, akceptowane i godne ochrony reguły rzetelnego postępowania w stosunkach społecznych. Należą do nich "zasady słuszności", "zasady uczciwego obrotu", "zasady uczciwości" czy "lojalności". Zastosowanie tego unormowania musi być zobiektywizowane, czemu wyraz należy dać poprzez przytoczenie argumentacji przemawiającej za tym. Sąd oceniając stosowanie w konkretnej sprawie art. 5 k.c. ma obowiązek wyjaśnić, jakim wartościom i ze względu na jakie okoliczności konkretnej sprawy dał pierwszeństwo. Omawiana klauzula generalna ma charakter wyjątku, co oznacza, że odmowa udzielenia ochrony prawnej musi być uzasadniona istnieniem okoliczności szczególnie rażących i nieakceptowalnych w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości, prowadzących do przyjęcia, że uwzględnienie powództwa, powodowałoby skutki rażąco niesprawiedliwe i krzywdzące, nieakceptowalne z punktu widzenia norm moralnych i wartości powszechnie uznawanych w społeczeństwie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 czerwca 2019 roku, V ACa 35/19, LEX nr 2706622).

3. Od 1 września 2017 roku pozwana J. R. (1) nie zamieszkuje w spornym lokalu mieszkalnym i w żaden sposób z niego nie korzysta, a jedynym jego użytkownikiem jest T. R..

4. Pozwana była ofiarą przemocy fizycznej i psychicznej ze strony T. R., co uniemożliwiało wspólne zamieszkiwanie z nim. T. R. nadużywał także alkoholu. To były przyczyny opuszczenia przez nią tego lokalu.

5. Pozwana wystąpiła do tutejszego Sądu z wnioskiem o podział majątku wspólnego i w ramach tegoż postępowania dąży do przekazania praw do tego mieszkania na rzecz T. R..

6. Dochodzone w tej sprawie zadłużenie powstało w czasie, gdy jedynym użytkownikiem tego lokalu był T. R. i w stosunku do niego uprawomocnił się nakaz zapłaty obejmujący to zadłużenie w całości.

7. Nie ma wątpliwości, że pozwana dobrowolnie i z własnej woli nie zrezygnowała z zamieszkiwana w przedmiotowym lokalu mieszkalnym, lecz była do tego zmuszona nagannym zachowaniem T. R., który był sprawcą przemocy w rodzinie. Co istotne, pozwana nie chce już korzystać z tego lokalu mieszkalnego i podjęła kroki prawne w celu przekazania praw do niego T. R.. Musi jednak oczekiwać na rozstrzygnięcie Sądu w tym zakresie. Należy także podkreślić, że wszelkie opłaty za ten lokal były terminowe uiszczane dopóki pozwana w nim mieszkała, a zadłużył ten lokal T. R.. W tych okolicznościach obciążenie pozwanej tym zadłużeniem pogłębiałoby jej poczucie krzywdy związane z koniecznością opuszczenia tego lokalu i rozpadu jej małżeństwa, co było wynikiem nagannych zachowań T. R.. Zgodnie natomiast z zasadami współżycia społecznego należy chronić ofiary przemocy i nie podejmować żadnych działań dla nich krzywdzących. Należy także zauważyć, że T. R. jest alkoholikiem i najprawdopodobniej dobrowolnie nie spłaci tegoż zadłużenia, a tym samym strona powodowa najprawdopodobniej ściągnęłaby ten dług od pozwanej. W ten sposób osoba, która krzywdziła pozwaną i doprowadziła do powstania tego długu, nie poniosłaby żadnych negatywnych tego konsekwencji. Warto także podkreślić, że z tego lokalu korzysta tylko T. R.. Skoro wyłącznie on ma korzyści z tego mieszkania, to i on powinien ponosić koszty z tym związane, w szczególności, że swoim nagannym zachowaniem doprowadził do takiej sytuacji. Inne stanowisko nie jest społecznie akceptowalne. Każdy powinien bowiem sam odpowiadać za swoje czyny i ponosić ich konsekwencje, a nie powinien nimi być obarczany podmiotu, który nie przyczynił się do ich powstania.

8. Obciążenie pozwanej obowiązkiem zapłaty zaległych opłat za korzystanie z przedmiotowego lokalu mieszkalnego jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i stanowi nadużycie prawa. W związku z tym powództwo podlega oddaleniu.

VI. Koszty procesu (punkt II wyroku)

1.Wedle przepisu art. 98 § 3 k.p.c., do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

2.Do kosztów procesu po stronie pozwanej J. R. (1) należało zaliczyć jedynie wynagrodzenie reprezentującego ją adwokata.

3.Wedle przepisu art. 98 § 1 k.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

4.W rozpoznawanej sprawie żądanie strony powodowej zostało w całości oddalone co oznacza, że co do zasady jest ona zobowiązana do zwrotu pozwanej poniesionych przez nią kosztów procesu.

5.Przepis art. 102 k.p.c. stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

6.Przyjmuje się powszechnie, że zastosowanie opisanej normy prawnej powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego stron. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 29 maja 2019 roku, V ACa 460/18, LEX nr 2704172; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 11 kwietnia 2019 roku, III AUa 46/19, LEX nr 2668165).

7. W niniejszej sprawie co do zasady żądanie pozwu w stosunku do pozwanej było uzasadnione, a jego oddalenie nastąpiło ze względu na szczególne okoliczności, które przemawiały za przyjęciem, że doszło do nadużycia prawa. Co istotne powodowa Spółdzielnia nie przyczyniła się do zaistnienia tych okoliczności i nie można jej w tym zakresie zarzucać złej woli. Związane one były bowiem z nagannym zachowaniem T. R.. W tych okolicznościach obciążenie jej kosztami procesu byłoby sprzeczne z powszechnym poczuciem sprawiedliwości.

8. W ocenie Sądu, w rozpoznawanej sprawie zachodzi szczególny wypadek uzasadniający odstąpienie od obciążenia strony powodowej kosztami procesu.

VII. Koszty pomocy prawnej udzielonej z urzędu (punkt III wyroku)

1.Zgodnie z przepisem art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku – Prawo o adwokaturze (tekst jednolity – Dz.U. z 2017 roku, poz. 2368), koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa. Obowiązek pokrycia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej nie jest obowiązkiem mieszczącym się w formule obowiązku zwrotu kosztów procesu między stronami, lecz ma charakter publicznoprawny i subsydiarny, gdyż powstaje dopiero wówczas, gdy egzekucja kosztów zasądzonych od przeciwnika procesowego strony korzystającej z pomocy prawnej udzielonej z urzędu okazała się bezskuteczna albo gdy kosztami procesu została obciążona strona korzystająca z pomocy prawnej z urzędu, czy też jeżeli koszty procesu zostały stosunkowo rozdzielone, a opłaty z tytułu udzielonej pomocy prawnej nie zostały zapłacone w całości lub w części. Skarb Państwa nie będzie nimi obciążony jedynie w sprawie, w której kosztami procesu obciążony został przeciwnik procesowy strony korzystającej z pomocy udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 10 października 2013 roku, I ACa 23/13, LEX nr 1386079).

2. W rozpoznawanej sprawie pozwana korzystała z pomocy (...) udzielonej jej z urzędu.

3.Kosztami procesu nie został obciążona strona powodowa.

4.Koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu obowiązany jest ponieść Skarb Państwa.

5.Należne pełnomocnikowi z urzędu pozwanej wynagrodzenie wyniosło 180 zł (§ 8 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu – Dz.U. poz. 1714 z późn. zm.), przy czym podlegało ono podwyższeniu o podatek VAT (§ 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu – Dz.U. poz. 1714 z poźn. zm.), co daje łącznie 221,40 zł.