Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2013 r. w Szczecinie

sprawy B. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przyznanie emerytury

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 27 lutego 2013 r. sygn. akt VI U 1154/12

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział wG. na rzecz ubezpieczonego B. D. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSA Anna Polak SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko

Sygn. akt III AUa 302/13

UZASADNIENIE

Ubezpieczony B. D. wniósł odwołanie od decyzji ZUS Oddziału w G. z 10 września 2012 r. i 23 listopada 2012 r. odmawiających przyznania prawa do emerytury. W uzasadnieniu podniósł, że spełnia wszystkie warunki przyznania prawa do emerytury, a w szczególności posiada wymagany okres pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołań wskazując, że ubezpieczony nie osiągnął wieku emerytalnego 65 lat, a mimo osiągnięcia 60 lat życia nie udokumentował 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Wyrokiem z 27 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z 10 września 2012 r. oraz z 23 listopada 2012 r. i przyznał B. D. prawo do emerytury od 1 stycznia 2013 r.

Z ustaleń podjętych przez sąd okręgowy wynika, że ubezpieczony B. D. urodził się (...) r., nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego a stosunek pracy rozwiązał w 15 stycznia 2013 r. B. D. wniosek o emeryturę złożył w 28 sierpnia 2012 r. Na 1 stycznia 1999 r. wykazał 29 lat, 2 miesiące i 26 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym w okresie od 26 czerwca 1972 r. do 21 września 1974 r. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Z., gdzie pracował jako maszynista operator żurawi wieżowych. W okresie od 26 lipca 1972 r. do 13 lipca 1974 r. B. D. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych przez 16 lat, 8 miesięcy i 28 dni.

Kierując się treścią art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 nr 153 poz. 1227 tekst jednolity ze zm.) oraz treścią § 2, 4 i 19 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 poz. 43 ze zm.) sąd okręgowy uznał, że ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki warunkujące nabycie prawa do wcześniejszej emerytury w związku z pracą w warunkach szczególnych. Organ rentowy przyjął okres 14 lat, 5 miesięcy i 9 dni pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych, z pominięciem okresu służby wojskowej. Jednak rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318 ze zm.), wydane z delegacji art. 108 ust. 4 ustawy z dnia z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, regulowało uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni po zwolnieniu ze służby zgłosił powrót do zakładu pracy i podjął zatrudnienie. W myśl § 5 ust. 1 rozporządzenia w takim przypadku żołnierzowi wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Co więcej z art. 105 powyższej ustawy (w brzmieniu obowiązującym do 6 sierpnia 1979 r.) wynika, że w okresie między powołaniem pracownika do czynnej służby wojskowej a jej odbyciem stosunek pracy nie może być przez zakład pracy wypowiedziany ani rozwiązany. Innymi słowy, w zakresie zatrudnienia żołnierz czynnej służby wojskowej jest pracownikiem wykonującym pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jeśli wykonywał ją w taki sam sposób (stale i w pełnym wymiarze czasu pracy) przed powołaniem do służby i do zatrudnienia tego powrócił po jej zakończeniu w przepisanym terminie. Do okresu pracy w warunkach szczególnych uwzględnionego przez organ sąd okręgowy wliczył cały okres zatrudnienia B. D. w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Z.. Sąd okręgowy zważył, że ubezpieczony spełnił także pozostałe przesłanki nabycia prawa do wcześniejszej emerytury; co prawda stosunek pracy rozwiązał 15 stycznia 2013 r., jednak sąd okręgowy uwzględnił, że 1 stycznia 2013 r. ustawa emerytalna uległa zmianie i nie wymaga już spełnienia warunku rozwiązania stosunku pracy. Mając na uwadze treść art. 316 k.p.c. sąd I instancji biorąc pod uwagę stan prawny i okoliczności faktyczne z daty orzekania przyznał więc ubezpieczonemu od tej daty emeryturę, bowiem z dniem 1 stycznia 2013 r. spełnił wszystkie warunki do przyznania emerytury w wieku obniżonym.

Apelację od wyroku wywiódł organ rentowy, zarzucając naruszenie prawa procesowego, w szczególności art. 477 ⁹ § 1 k.p.c. w związku z art. 316 k.p.c. wskutek niewłaściwego zastosowania poprzez uznanie, że w postępowaniach odrębnych ma on zastosowanie oraz naruszenie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskutek niewłaściwego zastosowania przez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury mimo, że w chwili wydawania zaskarżonych decyzji nie spełniał wszystkich warunków wymaganych do nabycia prawa do tego świadczenia. Organ rentowy wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania B. D..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd okręgowy dokonał prawidłowych i wyczerpujących ustaleń oraz dokonał właściwej ich oceny prawnej, co w całości akceptuje sąd odwoławczy. Jakkolwiek istotnie ubezpieczony nie rozwiązał stosunku pracy w dacie zaskarżonych decyzji, tj. nie spełnił obowiązującego wówczas warunku nabycia prawa, to sąd apelacyjny nie zaaprobował zarzutów apelacji. Sąd odwoławczy podziela pogląd, że co do zasadny w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych kompetencją sądu jest badanie legalności decyzji według stanu na dzień jej wydania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012 r., II UK 235/11, LEX nr 1216853), jednak brak procesowych podstaw uznania, że zasadna ta kategorycznie wyłącza stosowanie art. 316 § 1 k.p.c. Orzecznictwo sądowe wskazuje bowiem, że odstępstwo od zasady badania legalności decyzji na dzień jej wydania jest dopuszczalne i uzasadnione w niektórych, wyjątkowych wypadkach, kiedy to np. ostatnia z przesłanek prawa do świadczenia zostanie spełniona w czasie postępowania odwoławczego przed sądem. Każdorazowo należy rozważyć, czy odstępstwo takie nie doprowadzi do wypaczenia charakteru postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i całkowitego pozbawienia znaczenia postępowania administracyjnego poprzedzającego postępowanie sądowe (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1998 r., II UKN 555/97, OSNAPiUS 1999/5/181, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 lutego 2013 r., III AUa 1079/12). W ocenie sądu apelacyjnego taka szczególna sytuacja zaistniała w rozpoznawanej sprawie, a odstępstwo od wskazanej zasady nie doprowadzi do wypaczenia charakteru postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń. W okolicznościach sprawy odstąpienie od zasady badania legalności decyzji według stanu na dzień jej wydania odnośnie przesłanki rozwiązania stosunku pracy, która nie obowiązuje według stanu prawnego od dnia 1 stycznia 2013 r., jest uzasadnione przede wszystkim dlatego, że wobec ustaleń i rozważań dokonanych przez sąd okręgowy była to ostatnia konieczna do wykazania przesłanka nabycia prawa, którą ubezpieczony spełnił jeszcze przed wyrokiem sądu I instancji (świadectwo pracy z dnia 15 stycznia 2013 r., k. 25 akt sąd.). Również Sąd Najwyższy w powołanym wcześniej wyroku z dnia 12 kwietnia 2012 r. podkreślił, że odstępstwo od zasady badania legalności decyzji na dzień jej wydania jest szczególnie uzasadnione w przypadku oceny prawa do świadczenia uzależnionego między innymi od warunku rozwiązania stosunku pracy. Dla powyższej oceny szczególnie doniosły był też fakt, że ustawą z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – art. 1 pkt 20 – ustawodawca znowelizował art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej. Od 1 stycznia 2013 r. nabycie uprawnień emerytalnych w obniżonym wieku nie jest już uzależnione od rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. Skoro zatem wszystkie pozostałe przesłanki warunkujące nabycie przez B. D. prawa do wcześniejszej emerytury zostały przez niego wykazane i ostatecznie nie były kwestionowane przez organ rentowy, a wprowadzane zmiany odnośnie warunku rozwiązania stosunku pracy było powszechne zaś wyrok sądu okręgowego zapadł po wejściu w życie zmiany w prawie, to także z tego względu należało przyjąć, że ubezpieczony spełnił warunki nabycia prawa do emerytury, bowiem zarówno sąd okręgowy, jak i sąd apelacyjny uprawnione były do uwzględnienia nowego stanu prawnego (art. 316 k.p.c.).

Zgodnie z przedstawionymi motywami sąd apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego jako nieuzasadnioną oraz na podstawie art. 108 § 1 k.p.c., przy zastosowaniu zasady wyrażonej w art. 98 k.p.c. orzekł również o kosztach zastępstwa procesowego za II instancję.