Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie VIII Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Tomasz Julian Grochowicz

Protokolanci: Roman Akopian, st. sekretarz sądowy Paulina Jarczak

przy udziale Prokuratorów: Stanisława Wieśniakowskiego, Krystyny Nogal-Załuskiej

po rozpoznaniu na rozprawie w dniach 18 kwietnia 2018 roku i 3 stycznia 2019 roku

sprawy S. B.

przeciwko Skarbowi Państwa

o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłą z wykonania kar orzeczonych wyrokiem Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 22 grudnia 1999 roku, sygn. akt V K 1092/99

na podstawie art. 552 § 1 i 2 k.p.k., art. 554 § 4 k.p.k.

orzeka

1.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz S. B. kwotę 95.000,00 (dziewięćdziesięciu pięciu tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z tytułu wykonania kar: pozbawienia wolności i zastępczej kary pozbawienia wolności wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

2.  w pozostałym zakresie wniosek oddala,

3.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy S. B. kwotę 216,00 (dwustu szesnastu) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

4.  koszty postępowania przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

SSO Tomasz Julian Grochowicz

UZASADNIENIE

Dnia 29 stycznia 2018 roku do Sądu Okręgowego w Warszawie wpłynął wniosek pełnomocnika S. B., wniesiony na podstawie art. 552 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 554 § 4 k.p.k., o zasądzenie od Skarbu Państwa zadośćuczynienia w kwocie 1.700.000,00 złotych za krzywdę doznaną wskutek niesłusznego skazania wyrokiem Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 22 grudnia 1999 roku, sygn. akt V K 1092/99, którym wymierzono S. B. karę 2 lat pozbawienia wolności i karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych przy przyjęciu, jedna stawka dzienna wynosi 10 złotych, która to kara została następnie zamieniona na zastępczą karę 50 dni pozbawienia wolności. Pełnomocnik wniósł również o orzeczenie zwrotu wydatków tytułem kosztów ustanowienia pełnomocnika. Na rozprawie głównej dnia 3 stycznia 2019 roku pełnomocnik Wnioskodawcy podtrzymał sporządzony przez siebie wniosek i wysokość żądanego zadośćuczynienia.

Na rozprawie głównej dnia 3 stycznia 2019 roku Prokurator wniósł o zasądzenie zadośćuczynienia w wysokości 95.000,00 zł.

Analizując treść złożonego wniosku, załączone do niego dowody, a także pozostałe materiały zgromadzone w trakcie przeprowadzonego postępowania, Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Prokuratura Rejonowa W. – (...) w W. prowadziła postępowanie przygotowawcze pod sygn. akt 2 Ds. (...) przeciwko S. B., w ramach którego podejrzany był on o popełnienie czynu kwalifikowanego z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. W toku postępowania przygotowawczego, na mocy postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie, sygn. akt V Ko1 439/99, z dnia 3 września 1999 roku zastosowano wobec S. B. środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania od dnia 31 sierpnia 1999 roku do dnia 1 grudnia 1999 roku.

Dnia 19 listopada 1999 roku do Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie skierowany został akt oskarżenia przeciwko S. B.. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt V K 1092/99. Po przeprowadzeniu postępowania sądowego, wyrokiem z dnia 22 grudnia 1999 roku Sąd uznał S. B. za winnego tego, że w dniu 31 sierpnia 1999 roku w W. dokonał kradzieży artykułów tekstylnych o wartości 1.940,00 złotych ze sklepu (...), przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat od odbycia co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności orzeczonej za umyślne przestępstwo podobne, tj. czynu z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych przyjmując wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych. Na poczet orzeczonej kary zaliczono S. B. okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 31 sierpnia 1999 roku do 19 listopada 1999 roku (łącznie 80 dni). Od przedmiotowego wyroku nie wniesiono apelacji i orzeczenie uprawomocniło się z dniem 30 grudnia 1999 roku.

S. B. rozpoczął wykonywanie kary 2 lat pozbawienia wolności dnia 15 lipca 2000 roku.

Postanowieniem z dnia 22 listopada 2001 roku, sygn. akt IV Wz 2415/01, Sąd Okręgowy w Opolu warunkowo zwolnił S. B. z odbycia reszty kary pozbawienia wolności ustalając okres próby do dnia 22 listopada 2003 roku – S. B. opuścił Zakład Karny dnia 28 listopada 2001 roku (przebywał w Zakładzie Karnym łącznie przez 501 dni), a warunkowego przedterminowego zwolnienia nie odwołano w okresie próby i kolejnych 6 miesięcy.

Następnie postanowieniem z dnia 25 listopada 2005 roku, sygn. akt V Ko 690/05, Sąd Rejonowy dla Warszawy - Woli w Warszawie zarządził wykonanie zastępczej kary 50 dni pozbawienia wolności w zamian za nieuiszczoną karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych. S. B. rozpoczął wykonywanie zastępczej kary pozbawienia wolności dnia 26 lipca 2006 roku, a zakończył dnia 14 września 2006 roku – zastępcza kara pozbawienia wolności została przez niego wykonana w całości.

Pismem z dnia 21 grudnia 2016 roku obrońca S. B., zwrócił się do Sądu Okręgowego w Warszawie o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 22 grudnia 1999 roku, sygn. akt V K 1092/99. Po rozpatrzeniu przedmiotowego wniosku Sąd Okręgowy w Warszawie, wyrokiem z dnia 27 września 2017 roku, sygn. akt IX Ko 59/17, wznowił postępowanie w sprawie o sygn. akt V K 1092/99, uchylił wyrok Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 22 grudnia 1999 roku i umorzył postępowanie karne przeciwko S. B. wobec stwierdzenia, że czynu nim objętego dopuścił się on mając całkowicie zniesioną zdolność rozpoznania jego znaczenia i pokierowania swoim postępowaniem.

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie: dokumentacji dołączonej do wniosku (k. 10-12, 14-25), akt Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie o sygn. V K 1092/99, akt osobowych S. B. nadesłanych z Aresztu Śledczego w O. i Zakładu Karnego w K., akt dozoru Sądu Okręgowego w Opolu o sygn. IV D 346/01.

Wnioskodawca S. B. słuchany po raz pierwszy 18 kwietnia 2018 roku potwierdził fakt skazania i odbywania kary 2 lat pozbawienia wolności. Opisał warunki w jakich odbywał karę, a także swój stan zdrowia będąc pozbawionym wolności. Potwierdził, że jest chory na schizofrenię i leczy się psychiatrycznie z powodu tej choroby. Nadmienił, że nikt nie odwiedzał go w zakładzie karnym, ponieważ nie wiedział, że istnieje taka możliwość. Wnioskodawca opisał swoją sytuację osobistą i zawodową z okresu odbywania przez niego kary pozbawienia wolności, wskazując, że z jej powodu nie założył rodziny.

Słuchany ponownie w drodze pomocy prawnej przez Sąd Rejonowy dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie dnia 24 września 2018 roku, wskazał, że ze względu na swój stan zdrowia nie pamięta wielu szczegółów dotyczących wydarzeń z przeszłości. Potwierdził fakt swojej znajomości z U. H. i związane z nią plany dotyczące zawarcia związku małżeńskiego, jednak odmówił podania szczegółów dotyczących tej relacji. Ponownie wskazał na swoją karierę w zakresie tenisa pokazowego i osiągane w tym przedmiocie sukcesy, jednak Wnioskodawca nie był w stanie podać żadnych szczegółów z tym związanych. S. B. wskazał, że istniały problemy z kontaktowaniem się z członkami rodziny w okresie pobytu w zakładzie karnym. Wnioskodawca podał również, że w 1999 roku miał już problemy ze zdrowiem psychicznym, jednak nie stwierdzono wtedy oficjalnie choroby. W czasie pobytu w warunkach izolacji więziennej zgłaszał uwagi dotyczące swego zdrowia, jednak nie był leczony.

M. B. , bratanica S. B., słuchana 18 kwietnia 2018 roku potwierdziła odbywanie przez Wnioskodawcę kary 2 lat pozbawienia wolności. Wskazała, że jej ojciec i babcia próbowali uzyskać widzenia z Wnioskodawcą, jednak nie było to skuteczne. Nadmieniła, że po opuszczeniu zakładu karnego S. B. był wycofany, skryty i wstydził się całej sytuacji stroniąc od kontaktu. Opisała okoliczności niezałożenia rodziny przez wnioskodawcę, a także udzielanie przez niego lekcji gry w tenisa, w którym to celu wyjeżdżał również za granicę.

N. B. , szwagierka S. B., słuchana 3 stycznia 2019 roku opisała sytuację rodzinną Wnioskodawcy, w tym dokonywanie odwiedzin jego osoby w zakładach karnych przez matkę i brata. Podała, że, tak samo jak pozostałą część rodziny, nigdy nie poznała kobiety, z którą miał być związany S. B. i z którą planował założyć rodzinę. Wskazała, że po opuszczeniu zakładu karnego Wnioskodawca był załamany, skryty i wyłączony z życia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy oraz treść przepisów regulujących uprawnienia do dochodzenia zadośćuczynienia, Sąd Okręgowy uznał, że S. B. w związku z treścią prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 27 września 2017 roku, sygn. akt IX Ko 59/17, niewątpliwe spełnia warunki określone w art. 552 § 1 i 2 k.p.k., uprawniające do ubiegania się o zadośćuczynienie. Wskazany przepis kształtuje odpowiedzialność Skarbu Państwa na zasadzie ryzyka, a jednocześnie wyraźnie ogranicza zakres tej odpowiedzialności do ściśle określonych w nim wypadków.

W stosunku do osoby S. B. zapadł prawomocny wyrok Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 22 grudnia 1999 roku, sygn. akt V K 1092/99, w związku z którym wykonywał on karę 2 lat pozbawienia wolności i 50 dni zastępczej kary pozbawiania wolności, spędzając w warunkach zakładu karnego okres 631 dni, co daje ponad 21 miesięcy pozbawienia wolności. Powyższy wyrok Sądu Rejonowego dl (...) W. w W., w wyniku wznowienia postępowania, został następnie uchylony, a postępowanie karne wobec osoby Wnioskodawcy, na podstawie art. 17 § 1 pkt. 2 k.p.k. w zw. z art. 31 § 1 k.k. umorzone wobec stwierdzenia, że czynu nim objętego S. B. dopuścił się mając całkowicie zniesioną zdolność rozpoznania jego znaczenia i pokierowania swoim postępowaniem. Wnioskodawca na tej podstawie nabył roszczenie o przyznanie mu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wynikłą z wykonania względem niego w części kary, której nie powinien był ponieść. Kwestią sporną w realiach przedmiotowej sprawy pozostawała jednakże wysokość zadośćuczynienia, które należało przyznać Wnioskodawcy.

Sąd dał wiarę zeznaniom S. B., gdyż zdaniem Sądu jego zeznania w zakresie żądanego zadośćuczynienia są szczere i korespondują z pozostałym zgromadzonym materiałem dowodowym, w postaci zeznań bratanicy M. B. i szwagierki N. B.. Wnioskodawca nie starał się nadmiernie eksponować krzywd doznanych w wyniku wykonania orzeczonych wobec niego kar, obiektywnie przedstawiał swoją sytuację rodzinną, osobistą, zdrowotną i zawodową, jaka miała miejsce przed oraz w czasie wykonywania kar. W toku postępowania niemożliwym było dokładne zweryfikowanie wpływu wykonywania orzeczonych wobec Wnioskodawcy kar na jego plany dotyczące założenia rodziny, bowiem nie było możliwości przesłuchania jego byłej narzeczonej. Jednakże fakt jej istnienia i rozstania z nią potwierdzili przesłuchani w spawie świadkowie, którzy jednak również osobiście nigdy jej nie spotkali.

Oceniając zeznania M. B. i N. B., Sąd uznał je za wiarygodne, logiczne i korespondujące ze sobą oraz pozostałym materiałem dowodowym. Zeznania obu świadków, opisujące stan zdrowia psychicznego Wnioskodawcy, konieczność porzucenia przez niego swojej pasji związanej z nauczaniem gry w tenisa, nieudane plany założenia rodziny, trudności z uzyskiwaniem widzeń przez rodzinę, a także wpływ przebywania w warunkach zakładu karnego na stan psychiczny i emocjonalny przejawiający się zamknięciem i odizolowaniem po powrocie do domu, korelują z zeznaniami samego S. B., a zdaniem Sądu nie istniały podstawy, które przemawiałyby za koniecznością odmówienia przyznania waloru prawdziwości depozycjom obu tych świadków.

Przechodząc do roszczenia zawartego we wniosku S. B., o zasądzenie na jego rzecz odpowiedniej kwoty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zasługiwało ono jedynie na częściowe uwzględnienie w kwocie 95.000,00 złotych.

Rozpatrując wniosek S. B. Sąd miał na uwadze słuszne stanowisko występujące w orzecznictwie, zgodnie z którym, oczywistym jest, że każda niesłusznie pozbawiona wolności osoba ma poczucie ogromnej krzywdy i niesprawiedliwości, jednakże wielkość zadośćuczynienia musi zależeć od oceny całokształtu okoliczności (nie tylko subiektywnych, ale i obiektywnych). Zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, nie może być rażąco wygórowane, ani też rażąco niskie, a jego wielkość zależy od oceny całokształtu okoliczności, w tym rozmiaru doznanych cierpień, ich intensywności, nieodwracalnego charakteru. Pamiętać należy, że wysokość zadośćuczynienia, z jednej strony, powinna służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, a z drugiej, nie może być źródłem nieuzasadnionego wzbogacenia. Wysokość sumy zadośćuczynienia nie jest łatwa do precyzyjnego ustalenia, a żadna kwota pieniężna nie jest w stanie w pełni i w sposób właściwy zrekompensować krzywd wynikłych z niesłusznego pozbawienia wolności. Najistotniejszym jest, aby zadośćuczynienie było odpowiednie, adekwatne, sprawiedliwe, a więc przedstawiało ekonomicznie odczuwalną wartość. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2017 r., sygn. akt III KK 81/17, Legalis 1682078, także wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 5 maja 2016 roku, sygn. akt II AKa 49/16, Legalis nr 1461200).

Rozważając wysokość zadośćuczynienia, Sąd brał pod uwagę cały szereg okoliczności, w tym czas trwania pozbawienia wolności, warunki jego odbywania, negatywne przeżycia wiążące się z izolacją więzienną, rozłąkę z rodziną, a także wpływ wykonywania kar na sytuację osobistą i zawodową. Sąd baczył przy tym, by przyznane zadośćuczynienie było odpowiednie, tj. naprawiające w miarę możliwości krzywdę wyrządzoną wykonaniem kar – stosownie do treści art. 445 § 1 k.c., który to przepis posiłkowo winien być stosowany w sprawach o ustalenie wysokości zadośćuczynienia.

Wskazać należy, że zadośćuczynienie musi mieć charakter kompensacyjny, ale zarazem ma być – zgodnie z art. 448 k.c. – odpowiednie, a więc nie może osiągać wartości nadmiernej w stosunku do doznanej krzywdy oraz musi być utrzymane w rozsądnych granicach i dostosowane do majątkowych stosunków panujących w społeczeństwie. Uzasadnia to miarkowanie zadośćuczynienia w oparciu o kryteria obiektywne, związane z przyjętymi w społeczeństwie ocenami.

Decydując o wysokości należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia Sąd uznał, że żądana kwota 1.700.000,00 złotych jest kwotą zbyt wygórowaną i nieuzasadnioną biorąc pod uwagę realia niniejszej sprawy, w związku z czym należało zmiarkować jej wysokość. Sąd uznał, że kwota 95.000,00 złotych (a więc w wysokości 4.500 złotych za miesiąc) będzie kwotą adekwatną i uwzględniającą wszelkie okoliczności sprawy w związku z ponad 21 miesięcznym pobytem w warunkach izolacji więziennej. Miarkując wysokość kwoty Sąd miał na uwadze niewątpliwe poczucie krzywdy jakie musiało wywrzeć na Wnioskodawcy osadzenie w zakładzie karnym, a także okoliczność, że pobyt w zakładzie karnym wobec choroby psychicznej, na którą cierpi Wnioskodawca, negatywnie wpłynął na jego stan psychiczny i emocjonalny. Wpływ na ustalenie wysokości kwoty zadośćuczynienia miały również zaprzestanie prowadzenia dotychczasowego życia zawodowego i niezrealizowane plany założenia rodziny.

Uwzględniając wszystkie powyżej powołane okoliczności Sąd uznał, że kwotą zadośćuczynienia adekwatną do stopnia doznanej przez wnioskodawcę krzywdy z tytułu wykonania przez niego kary pozbawiania wolności i zastępczej kary pozbawienia wolności, będzie kwota 95.000,00 złotych. Spełni ona swój kompensacyjny cel, nie jest symboliczna, wyraża odczuwalną i odpowiednią ekonomicznie wartość. Kwota ta zdaniem Sądu jest również adekwatna do możliwości finansowych Skarbu Państwa.

Powyższą kwotę zadośćuczynienia, Sąd zasądził na rzecz S. B. z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

O kosztach zastępstwa procesowego, Sąd orzekł mając na uwadze treść art. 554 § 4 k.p.k. zgodnie z treścią którego, w razie choćby częściowego uwzględnienia roszczeń, wnioskodawcy należy się od Skarbu Państwa zwrot uzasadnionych wydatków, w tym z tytułu ustanowienia jednego pełnomocnika, co skutkowało, przy uwzględnieniu pięciu terminów rozprawy głównej, przyznaniem kwoty 216 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w niniejszej sprawie.

O kosztach postępowania, Sąd orzekł na podstawie art. 554 § 2 k.p.k.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku.

SSO Tomasz Julian Grochowicz