Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2019r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 listopada 2019r. w Warszawie

sprawy W. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania W. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 10 maja 2019r., znak: (...)

oddala odwołanie.

SSO Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

W. R. w dniu 6 czerwca 2019r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 10 maja 2019r., znak: (...) wnosząc o uchylenie decyzji z dnia 30 sierpnia 2013r. i stwierdzenie jej wydania z naruszeniem prawa.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że ze względu na stan swojego zdrowia i opiekę nad chorą matką skorzystała z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę. Po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego złożyła wniosek o ponowne przeliczenie emerytury, którą ZUS obliczył pomniejszając podstawę o kwoty pobranej wcześniej emerytury. Taka decyzja jest dla ubezpieczonej krzywdząca, co potwierdził wyrok Trybunału Konstytucyjnego ( odwołanie z dnia 6 czerwca 2019r., k. 3 a.s.).

W piśmie zatytułowanym „Uzupełnienie do odwołania do Sąd Okręgowego z dnia 06.06.2019r.” W. R. dodatkowo wniosła o sprawdzenie środków zgromadzonych w Otwartym Funduszu Emerytalnym (...). Wskazała przy tym, że przechodząc na wcześniejszą emeryturę złożyła pismo w ZUS-ie o przekazanie składek zgromadzonych od 2000r. w OFE. Emerytura została jednak obliczona bez uwzględnienia ww. składek, w wyniku czego ubezpieczona uważa, że jest podwójnie pokrzywdzona ( uzupełnienie odwołania z dnia 6 czerwca 2019r., k. 4 a.s.).).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 2 lipca 2019r. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że odmówił uchylenia decyzji z dnia 30 sierpnia 2013r., znak: (...) i stwierdził, że jej wydanie nastąpiło z naruszeniem prawa. Powołał się przy tym na art. 146 § 1 k.p.a., który stanowi, że uchylenie decyzji z powodu orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego została ona wydana, nie może nastąpić, jeżeli od dnia jej doręczenia upłynęło 5 lat. Wówczas na podstawie art. 151 § 2 k.p.a. organ ogranicza się do stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazuje przyczyny, z powodu których jej nie uchylił. W przedmiotowej sprawie od dnia doręczenia odwołującej decyzji z dnia 30 sierpnia 2013r. upłynął pięcioletni termin, zatem nie było możliwe jej uchylenie, a odwołanie powinno zostać oddalone ( odpowiedź na odwołanie z dnia 2 lipca 2019r., k. 6 a.s.).

W. R. w piśmie z dnia 9 sierpnia 2019r. wskazała, że nie zgadza się ze stanowiskiem ZUS. Dodatkowo podniosła, że nie może ponosić negatywnych konsekwencji tego, że sprawa w Trybunale Konstytucyjnym była rozpatrywana 3 lata. Ponadto wskazała, że przystąpiła do Otwartego Funduszu Emerytalnego w dniu 15 kwietnia 1999r. i łączna kwota zgromadzonych tam składek, wynosząca 53.100,16 zł, została przekazana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do budżetu państwa. Nie została zaś uwzględniona przy wyliczaniu świadczenia emerytalnego (pismo W. R. z dnia 9 sierpnia 2019r., k. 12 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W. R., urodzona w dniu (...), na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 10 grudnia 2008r., znak: E (...), uzyskała prawo do wcześniejszej emerytury począwszy od 1 listopada 2008r., tj. od miesiąca, w którym zgłosiła wniosek. Przed wydaniem tej decyzji, w dniu 27 listopada 2008r. złożyła organowi rentowemu wniosek o wykreślenie jej z rejestru członków otwartych funduszy emerytalnych i jednocześnie o przekazanie do budżetu państwa środków pieniężnych zgromadzonych na jej rachunku w otwartym funduszu emerytalnym. Świadczenie emerytalne, które zostało jej przyznane, było wielokrotnie waloryzowane i przeliczane (wniosek o wykreślenie z rejestru członków otwartych funduszy emerytalnych, k. 21 akt rentowych - tom I; decyzja z dnia 10 grudnia 2008r., k. 33 akt organu rentowego - tom I; decyzja z dnia 13 stycznia 2009r., k. 51 akt organu rentowego - tom I; decyzja z dnia 16 marca 2009r., k. 95 akt organu rentowego - tom I; decyzja z dnia 14 kwietnia 2009r., k. 89 akt organu rentowego - tom I; decyzja z dnia 15 marca 2010r., k. 97 akt organu rentowego - tom I; decyzja z 15 marca 2011r., k. 103 akt organu rentowego - tom I).

W dniu 30 lipca 2013r. ubezpieczona złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego. Po jego rozpoznaniu organ rentowy decyzją z dnia 30 sierpnia 2013r., znak: (...), przyznał prawo do emerytury powszechnej od 2 sierpnia 2013r., tj. od daty osiągnięcia wieku emerytalnego. Podstawa wymiaru emerytury, obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej, została pomniejszona o sumę kwot pobranych emerytur po uwzględnieniu kwoty wypłaconego wyrównania, tj. 201.089,31 zł, wobec czego obliczona przez organ rentowy wysokość emerytury wyniosła 3.610,74 zł. Ponieważ była niższa od dotychczas pobieranej emerytury wcześniejszej, to w decyzji zostało wskazane, że będzie wypłacane świadczenie ustalone na podstawie art. 29 ustawy emerytalnej w kwocie 3.943,79 zł brutto (wniosek o emeryturę z dnia 30 lipca 2013r., k. 1 - 4 akt organu rentowego - tom II; decyzja z dnia 30 lipca 2013r., k. 15-17 akt organu rentowego - tom II).

W dniu 23 kwietnia 2019r., w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019r., W. R. złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. pismo zatytułowane (...), w którym wniosła o ponowne przeliczenie emerytury (skarga z dnia 23 kwietnia 2019r., k. 19 akt organu rentowego - tom II).

W odpowiedzi na powyższe organ rentowy wydał w dniu 10 maja 2019r. postanowienie o wznowieniu postępowania w sprawie emerytury przyznanej decyzją z dnia 30 sierpnia 2013r. W decyzji z tej samej daty odmówił jednak uchylenia ww. decyzji, ale zarazem stwierdził jej wydanie z naruszeniem prawa (decyzja z dnia 10 maja 2019r., k. 23 akt organu rentowego - tom II; postanowienie z dnia 10 maja 2019r., k. 22 akt organu rentowego – tom II).

Powyższy stan faktyczny, który nie był sporny między stronami, Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, których wiarygodność nie budziła wątpliwości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w rozpatrywanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2019r., poz. 1460), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a zatem nie zachodziła potrzeba przeprowadzania dowodów. Spór dotyczy jedynie prawa. Ponadto strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Przechodząc do oceny zaskarżonej decyzji, na wstępie należy przypomnieć, że spór w przedmiotowej sprawie powstał w związku z tym, że Trybunał Konstytucyjny w dniu 6 marca 2019r. wydał wyrok w sprawie o sygn. P 20/16, w którym orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy kobiet urodzonych w (...)r., które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy.

Konsekwencją każdego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, wynikającą z art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, jest to, że takie orzeczenie stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. 2018r., poz. 1270 ze zm.), zwana dalej ustawą emerytalną, nie zawiera odpowiedniej regulacji określającej wprost zasady i tryb postępowania w omawianym przypadku. Co prawda, można byłoby rozważać zastosowanie w takiej sytuacji art. 114 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, jednakże takie stanowisko nie jest uprawnione, co potwierdza orzecznictwo (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2014r., III UZP 3/13; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2017r., III UK 117/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 marca 2016r., III AUa 455/15; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2018r., I UK 355/17). Wskazany pogląd opiera na tym, że art. 190 ust. 4 Konstytucji RP wyraźnie odsyła w przypadku w nim określonym do przepisów określających zasady i tryb wznowienia postępowania. Tymczasem instytucja przewidziana w art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie jest wznowieniem postępowania sensu stricto, lecz co najwyżej "swoistym wznowieniem postępowania" (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003r., III UZP 5/03 i orzecznictwo tam powołane), ma szerszy charakter niż wznowienie postępowania i nieco odmienne od niego przesłanki. Z istoty swej służy też innym celom, pozwalając - przy wykorzystaniu mniej rygorystycznych podstaw niż określone w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego podstawy wznowienia takiego postępowania - ponownie ustalić prawo do świadczeń emerytalno-rentowych lub ich wysokość. Nie jest też ograniczona jakimkolwiek terminem. Co jednak szczególnie istotne, orzeczenie, o którym mowa w art. 190 ust. 4 Konstytucji, stanowi samodzielną i szczególną podstawę wznowienia postępowania wymienioną expressis verbis w przepisach regulujących postępowanie zarówno sądowe (art. 401 ¹ k.p.c. i art. 540 § 2 k.p.k.), jak i administracyjne (art. 145a k.p.a.). Stosownie do art. 124 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w niej stosuje się zaś przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Za przepis, na podstawie którego może dojść do wzruszenia decyzji organu rentowego wydanej w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, należy zatem uznać art. 145a k.p.a., w myśl którego można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (§ 1). W takim przypadku skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

W rozpatrywanej sprawie – wobec faktu, że w dniu 6 marca 2019r. Trybunał Konstytucyjny wydał wymieniony wcześniej wyrok w sprawie o sygn. P 20/16 - organ rentowy, stosując powołany art. 145a k.p.a. w związku z art. 149 k.p.a. wznowił postępowanie, lecz nie uchylił decyzji z dnia 2 października 2013r., wskazując jako podstawę takiego rozstrzygnięcia art. 146 § 1 k.p.a. Wymieniony przepis przewiduje, że uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 3-8 oraz w art. 145a i art. 145b, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.

W sprawie poddanej kontroli sądu nie budzi wątpliwości, że od daty doręczenia decyzji z dnia 30 sierpnia 2013r., której uchylenia domaga się ubezpieczona, upłynęło 5 lat. Wprawdzie w aktach organu rentowego brak jest potwierdzenia odbioru tej decyzji przez W. R., jednak zgodnie z datą pieczęci widniejącą na decyzji, decyzja została wysłana do ubezpieczonej w dniu 4 września 2013r. Ubezpieczona nie kwestionowała okoliczności doręczenia jej ww. decyzji. W takiej sytuacji zastosowanie przez organ rentowy art. 151 § 2 k.p.a. było prawidłowe. Wskazany przepis stanowi, że w przypadku, gdy w wyniku wznowienia postępowania nie można uchylić decyzji na skutek okoliczności, o których mowa w art. 146, organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji.

W przedmiotowej sprawie Sąd, dokonując analizy stanowiska ubezpieczonej, nie znalazł więc podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji poprzez uchylenie decyzji z 30 sierpnia 2013r. i ponowne wyliczenie emerytury. Uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt. 3-8 oraz w art. 145a nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat, co oznacza, że organ administracyjny rozpoznający sprawę po wznowieniu postępowania musi badać nie tylko, czy istniały przyczyny wznowienia, ale także czy na przeszkodzie ewentualnemu rozstrzygnięciu sprawy co do istoty nie stoją okoliczności, o jakich mowa w cytowanym art. 146 k.p.a. ( wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 września 1999r., sygn. akt I SA 1956/98). Przepis ten zawiera dwie przesłanki negatywne ograniczające dopuszczalność uchylenia decyzji administracyjnej w trybie wznowienia postępowania. W przypadku upływu pięcioletniego terminu od daty doręczenia decyzji organ rentowy nie może orzec co do istoty sprawy. Zgodnie z poglądami orzecznictwa upływ tego terminu jest bezwarunkowy, niezależny od okoliczności, które go spowodowały. Termin taki nie może być przywrócony na podstawie art. 58 k.p.a., a jego upływ pozbawia organ administracyjny prowadzący wznowione postępowanie możliwości orzeczenia co do istoty i ewentualnego uchylenia lub zmiany decyzji wydanej w postępowaniu zwykłym ( wyrok Wojewódzkiego Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 listopada 2005r., sygn. akt VII SA/Wa 463/05 oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 kwietnia 2009r., sygn. akt II OSK 124/09).

Zaznaczenia wymaga także, że choć w wyroku z dnia 6 marca 2019r. Trybunał Konstytucyjny wskazał na możliwość dochodzenia wyrównania świadczeń przez wszystkie kobiety objęte zakresem przedmiotowego orzeczenia, to jednocześnie orzeczenie to nie doprowadziło do wyrugowania z systemu prawa omówionych przepisów art. 146 i art. 151 k.p.a., które nadal wiążą przy rozpatrywaniu skarg o wznowienie postępowania. Z kolei wskazanie w uzasadnieniu powyższego orzeczenia na powinność ustawodawcy wprowadzenia odpowiednich regulacji w celu zagwarantowania jednolitych zasad zwrotu świadczeń należnych uprawnionym, świadczy o świadomości TK co do przedstawionego wyżej problemu. Stąd też, na marginesie powyższych rozważań, Sąd wskazuje, że problematyka stanowiąca przedmiot rozstrzygania przez Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 6 marca 2019r. skutkowała podjęciem przez ustawodawcę inicjatywy w zakresie uregulowania sposobu przeliczania emerytury z uwzględnieniem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego. W dniu 15 maja 2019r. wniesiono senacki projekt ustawy mający na celu przywrócenie możliwości pobierania wyższej emerytury tym ubezpieczonym, które pobierały wcześniejszą emeryturę bez obiektywnej wiedzy, że kwoty tego świadczenia pomniejszą emeryturę powszechną. Projekt ten z dniem 15 lipca 2019r. przekazano do Sejmu w celu kontynuowania prac legislacyjnych, które ostatecznie nie zostały zakończone przed końcem VIII kadencji Sejmu. Jednak na dzień 13 listopada 2019r. Marszałkowi Senatu RP przedłożono tożsamy do wspomnianego senacki projekt o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( (...) nr 12), co pozwala zakładać, że kwestia ustalania emerytur powszechnych kobiet urodzonych w (...) roku, poruszona w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., będzie przedmiotem działań legislacyjnych podczas obecnej kadencji Parlamentu RP.

Odnosząc się zaś do kwestii poruszonych przez ubezpieczoną środków zgromadzonych na jej koncie w Otwartym Funduszy Emerytalnym (...), wskazać należy, że nie była ona przedmiotem rozpatrzenia w prowadzonym postępowaniu. Sąd badał jedynie prawidłowość decyzji odmawiającej uchylenia decyzji z dnia 30 sierpnia 2013r. w związku ze skargą o wznowienie postępowania złożoną przez W. R., zaś to czy ZUS prawidłowo wyliczył świadczenie, pomijając składki zgromadzone w OFE, pozostawało poza przedmiotem sporu. Odnosząc się do argumentacji ubezpieczonej można jednak wskazać, że jak wynika z akt organu rentowego ubezpieczona w toku postępowania o przyznanie wcześniejszej emerytury złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dyspozycję wykreślenia jej z rejestru członków otwartych funduszy emerytalnych i jednocześnie wniosek o przekazanie do budżetu państwa środków pieniężnych zgromadzonych na jej rachunku w otwartym funduszu emerytalnym. Wynikało to z brzmienia art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej, który wskazuje, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (tj. co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto w myśl art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej, emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do Otwartego Funduszu Emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w Otwartym Funduszu Emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Z cytowanych regulacji wynika, że jednym z warunków skorzystania przez W. R. z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturą było złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w Otwartym Funduszu Emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Tym niemniej wskazać należy, iż zgodnie z ust. 3 cytowanego przepisu przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury ubezpieczonego, który złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa, składki na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie, zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zaewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w Zakładzie.

Podsumowując zaprezentowaną argumentację wskazać należy, że Sąd Okręgowy, uwzględniając cytowane przepisy, nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji, wobec czego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie podlegało oddaleniu.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...)