Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

Protokolant: sekr. sądowy Maria Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 lutego 2020 r. w Warszawie

sprawy M. P.

przeciwko Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z udziałem (...) Sp. z o.o. w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania M. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

z dnia 18 kwietnia 2019 r. znak: (...)-ORZ-D

- zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż M. P. jako pracownik płatnika składek (...) Sp. z o.o. w W. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu w okresie od dnia 22 października 2018r. do dnia 30 listopada 2018r.

Sygn. akt VII U 3676/19

UZASADNIENIE

M. P. złożył w dniu 24 maja 2019 r. odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z dnia 18 kwietnia 2019 r., nr: (...)-ORZ-D, stwierdzającej, że nie podlega, jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 22 października 2018 r. do 30 listopada 2018 r.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony zaprzeczył ustaleniom organu rentowego, jakoby umowa o pracę została zawarta dla pozoru. Podniósł, że w dniu 19 października 2018 r., tj. w dniu podpisania umowy o pracę nie mógł przewidzieć, że wypadek komunikacyjny, któremu ulegnie w tej dacie w drodze do domu, pokrzyżuje mu plany związane z nowym zatrudnieniem. Zaznaczył, że wyłącznie zdarzenie o charakterze losowym, sprawiło, że nie mógł podjąć zatrudnienia zgodnie z zawartą umową o pracę. W ocenie odwołującego, w sytuacji gdy stosunek pracy został nawiązany, a pracownik pozostawał w gotowości do rozpoczęcia pracy, to nie można kwestionować podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu. Skoro bowiem z zawarciem umowy o pracę wiąże się obowiązek ubezpieczeń emerytalno-rentowych, chorobowych i wypadkowych, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia nimi i ewentualnego korzystania ze świadczeń nie może być traktowane jako obejście prawa. Na tej podstawie ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i uznanie podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu w okresie od 22 października 2018 r. do 30 listopada 2018 r. Na poparcie swoich twierdzeń załączył kserokopię dokumentacji medycznej oraz kserokopię wyroku Sądu Rejonowego w Legionowie II Wydziału Karnego z dnia 5 kwietnia 2019 r. (odwołanie z dnia 24 maja 2019 r. wraz z załącznikami k. 3-25 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie z dnia 20 października 2015 r. organ rentowy podniósł, że stosunek ubezpieczenia społecznego nie jest stosunkiem prawnym ukształtowanym w drodze umownej, stąd obowiązek ubezpieczenia społecznego wynika z przepisów prawa i nie jest uzależniony od woli ubezpieczonego lub organu rentowego. Brak stosunku podstawowego lub niewłaściwe jego wskazanie powoduje, że brak jest tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi. Powołując się na utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego, organ rentowy wskazał, że zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego z tytułu zawarcia umowy o pracę bez nawiązania stosunku pracy wiążącego się z wykonywaniem obowiązków pracowniczych nie ma podstawy faktycznej. W ocenie organu rentowego, przesłanki nawiązania stosunku ubezpieczenia oraz wynikające z tego stosunku prawo do świadczeń nie stanowi samo zawarcie umowy o pracę, lecz zatrudnienie, a więc wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz wypłata wynagrodzenia przez pracodawcę. Organ rentowy stwierdził, że pomimo zawarcia umowy o pracę, ubezpieczony nie przystąpił do wykonywania obowiązków pracowniczych, a zatem nie powstał obowiązek ubezpieczenia. Wobec powyższego, decyzją z dnia 18 kwietnia 2019r., nr: (...)-ORZ-D, Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. stwierdził, że M. P., jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 22 października 2018 r. do 30 listopada 2018 r. (odpowiedź na odwołanie z dnia 4 lipca 2019 r. k. 26 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. P., urodzony w dniu (...), ukończył naukę w Technikum Elektrycznym Nr 3 w W. w zawodzie technik elektryk o specjalności elektrotechnika przemysłowa. Ubezpieczony posiada uprawnienia do obsługi urządzeń transportu bliskiego, które zostały potwierdzone zaświadczeniem kwalifikacyjnym nr: (...) wydanym przez Urząd Dozoru Technicznego Oddział w W., a od dnia 8 marca 2017 r. także uprawnienia do obsługi urządzeń i sieci grupy 1 na stanowiskach związanych z ich eksploatacją (świadectwo dojrzałości, zaświadczenie kwalifikacyjne, świadectwo kwalifikacyjne z dnia 8 marca 2017 r. – nienumerowane karty akt organu rentowego).

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. świadczy usługi elektryczne. Przedmiotem pozostałej działalności Spółki jest wykonywanie robót budowalnych, instalacji elektrycznych, instalacji centralnego ogrzewania i wentylacyjnych, działalność związana z informatyką, prowadzenie sprzedaży hurtowej wyspecjalizowanej, konserwacja i naprawa maszyn biurowych oraz księgujących, działalność w zakresie projektowania budowalnego, urbanistycznego i technologicznego, działalność komercyjna, gdzie indziej niesklasyfikowana oraz pozostała działalność sportowa i rozrywkowo-rekreacyjna. (...) są R. P., J. P. i W. G.. Organem uprawnionym do reprezentacji Spółki jest zarząd, którego członkami są R. P., pełniący jednocześnie funkcję Prezesa Zarządu i W. G.. Zarząd Spółki udzielił pełnomocnictwa w formie prokury samoistnej J. P.. Z uwagi na utrzymującą się tendencję wzrostową liczby stale napływających zleceń z zakresu branży elektrycznej, jak również dużą rotację pracowników, Spółka przez cały czas aktywnie poszukuje nowych osób w związku z realizacją kontraktów podpisanych ze zleceniodawcami. W tym celu Zarząd Spółki zamieszcza ogłoszenia o pracę zarówno na tablicy informacyjnej w Powiatowym Urzędzie Pracy, jak również na portalach internetowych „BrygadyBudowlane.pl” i „J..pl”. Wszystkie dokumenty nadsyłane przez kandydatów są gromadzone i przechowywane w siedzibie Spółki przez czas trwania postępowania rekrutacyjnego, po czym są niszczone z wyłączeniem dokumentów osób wybranych do zatrudnienia. Prowadzeniem rozmów kwalifikacyjnych z kandydatami zajmuje się prokurent Spółki (...). Na rozmowie kwalifikacyjnej kandydat na stanowisko elektryka musi przedłożyć dokumenty potwierdzające posiadanie przez niego uprawnień elektrycznych (...) oraz wskazujących na posiadane doświadczenie zawodowe. Kandydat jest informowany o warunkach zatrudnienia, tj. miejscu wykonywania pracy, a także o wysokości stawki godzinowej lub miesięcznej. W 2018 r. Spółka poszukiwała przede wszystkim kandydatów do pracy z okolic L., którzy byliby chętni do wykonywania prac instalacyjnych na powietrzu, a nie w budynkach. Po akceptacji tych warunków zatrudnienia przez pracownika następowało podpisanie umowy o pracę. Z uwagi na małą liczbę nadsyłanych zgłoszeń, w celu zachęcenia potencjalnych kandydatów do nawiązania współpracy, Zarząd Spółki podjął decyzję o podpisywaniu umów o pracę już na pierwszej rozmowie kwalifikacyjnej. W związku z tym, jeżeli kandydat spełniał wszystkie niezbędne wymagania do pracy na stanowisku elektromontera i jednocześnie wyraził zgodę na wykonywanie pracy w L., gdzie była prowadzona duża inwestycja, to wówczas od razu była podpisywana umowa o pracę, tak aby pracownik jak najszybciej mógł przystąpić do realizacji obowiązków. Początkowo jednak miała to być umowa o pracę na okres próbny, a następnie na czas określony i po jego pomyślnym upływie na czas nieokreślony. Na umowy zlecenia zatrudniani byli wyłącznie pomocnicy elektromonterów. Chodziło o to, aby kierownik budowy zapoznał się z umiejętnościami praktycznymi konkretnej osoby i podjął decyzję o jej dalszym zatrudnieniu. We wrześniu 2018 r. Zarząd (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. w oparciu o portal internetowy „pracownicybuowlani.pl” sporządził wstępną listę kandydatów do zatrudnienia na stanowiska elektromonterów, na której znalazło się czterech kandydatów, w tym ubezpieczony. Spółka postanowiła nawiązać współpracę z M. P., gdyż posiada on uprawnienia (...) do 1 kV i wieloletnie doświadczenie w pracy na stanowisku elektromontera. W marcu 2019 r. Spółka zatrudniała łącznie 26 osób w oparciu o umowy o pracę na stanowiskach elektromonterów, a we wrześniu 2019 r. zatrudnienie to wzrosło do 30 osób zatrudnionych na w/w stanowiskach pracy. Na dzień 31 grudnia 2017 r. Spółka odnotowała przychód w kwocie 5.737.764,54 zł (zeznania odwołującego k. 62-63, k. 66, zeznania zainteresowanej k. 66-67 a.s., odpis KRS, lista kandydatów na stanowiska elektromonterów, wykaz osób zatrudnionych w Spółce, rachunek zysków i strat za okres od dnia 1 stycznia 2017r. do dnia 31 grudnia 2017r. – nienumerowane karty akt organu rentowego).

W związku z wyborem kandydatury M. P. do zatrudnienia, prokurent Spółki (...), która pełni również funkcję Dyrektora Zarządzającego, skontaktowała się z ubezpieczonym telefonicznie i zaprosiła go na dzień 19 października 2018 r. do siedziby Spółki celem podpisania umowy o pracę. Na ten sam dzień zostały zaproszone również inne osoby, z którymi Spółka zamierzała nawiązać współpracę na stanowiskach elektromonterów. Na podstawie danych personalnych umieszczonych w kwestionariuszach osobowych, w w/w dacie J. P. przygotowała w dwóch egzemplarzach dokumenty w postaci umów o pracę, które następnie miały zostać podpisane z nowymi pracownikami. Na spotkanie, które odbyło się w dniu 19 października 2018 r. w godzinach 10:00-14:00 w siedzibie Spółki przy ul. (...) w W., ubezpieczony przyjechał rowerem z W., pokonując trasę około 30 km. Po przybyciu na miejsce, ubezpieczony udał się do holu głównego, gdzie następnie został skierowany przez asystentkę M. M. do sali konferencyjnej, znajdującej się na parterze budynku. Po odbyciu wstępnej rozmowy, M. P. zawarł z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., reprezentowaną przez prokurenta J. P. umowę o pracę na okres próbny od dnia 22 października 2018 r. do dnia 30 listopada 2018 r. Strony umowy ustaliły, że ubezpieczony od dnia 22 października 2018 r. obejmie stanowisko elektromontera w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 3.000,00 zł plus premia uznaniowa. Wynagrodzenie miało być płatne na rachunek bankowy w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym, za który jest należne. Jednocześnie ubezpieczony zobowiązał się do zachowania tajemnicy wszelkich poufnych informacji uzyskanych podczas trwania rozmowy, a w szczególności tajemnic handlowych i tajemnic Spółki oraz powiązanych ze Spółką klientów i innych podmiotów. W dniu podpisania umowy o pracę, ubezpieczony otrzymał od pracodawcy skierowanie na badania wstępne u lekarza medycyny pracy celem uzyskania stosownego zaświadczenia o braku przeciwskazań do podjęcia pracy na stanowisku elektromontera. Po podpisaniu umowy o pracę, prokurent Spółki przekazała powyższy dokument do biura (...) Sp. z o.o., która prowadzi dla Spółki sprawy kadrowe, w tym zajmuje się zgłaszaniem pracowników do ubezpieczeń społecznych, a także przechowuje dokumentację pracowniczą. W dacie zawarcia przedmiotowej umowy, ubezpieczony nie odbył szkolenia wstępnego z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy, gdyż szkolenie to miało odbyć się w kolejnych dniach w godzinach pracy. Z tytułu zawarcia umowy o pracę, ubezpieczony został zgłoszony przez płatnika składek do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od dnia 22 października 2018 r. (zeznania odwołującego k. 62-63, k. 66, zeznania świadka M. M. k. 65, zeznania zainteresowanej k. 66-67, umowa o pracę z dnia 19 października 2018 r., (...) Raport miesięczny dla osoby ubezpieczonej – nienumerowane karty akt organu rentowego).

Po podpisaniu umowy o pracę, M. P. wyruszył w drogę powrotną do domu rowerem z W. do W.. W trakcie podróży powrotnej kilkukrotnie zatrzymywał się celem napicia się wody. Nie był ubrany w kask ochronny oraz tzw. nałokietniki, chroniące ręce przed upadkiem. Do domu miał dotrzeć po około 3-4 godzinach. Około godziny 16:00, ubezpieczony jechał ścieżką rowerową wzdłuż ul. (...) I w stronę W.. Na wysokości tej ulicy, kierowca jadący za nim pojazdem marki A. o nr rej. (...) włączył kierunkowskaz sugerujący skręt w prawo. Ubezpieczony, będąc w przeświadczeniu, że kierowca samochodu osobowego widzi go i chce przepuścić, kontynuował jazdę rowerem. W momencie kiedy ubezpieczony zbliżał się do w/w pojazdu, kierowca skręcił w prawo i wjechał na ścieżkę rowerową. W związku z tym, ubezpieczony gwałtownie zahamował, naciskając przedni i tylni hamulec, co z kolei spowodowało, że przeleciał przez kierownicę i lewą ręką uderzył w chodnik. Kierowca samochodu osobowego zatrzymał się, wysiadł z auta i pomógł ubezpieczonemu wstać. Po kilku minutach ubezpieczony zaczął odczuwać silny ból lewej ręki. Na miejsce zdarzenia została wezwana policja i pogotowie ratunkowe. Zaraz po zdarzeniu ubezpieczony udał się do przychodzi przy ul. (...) w L., gdzie został przebadany przez lekarza i wykonano mu badanie RTG lewej ręki. Po badaniu lekarz stwierdził, że z uwagi na skomplikowane złamanie ubezpieczony powinien udać się do szpitala. Na oddziale ratunkowym (...) Szpitala (...), ubezpieczonemu założono gips w związku z rozpoznaniem złamania końca dalszego kości promieniowej lewej. Ubezpieczony miał usztywnioną lewą rękę gipsem do końca grudnia 2018 r. a na zwolnieniu przebywał do kwietnia 2019 r. W trakcie przebywania na zwolnieniu lekarskim ubezpieczony stawił się w siedzibie Spółki celem poinformowania pracodawcy, że nie może przystąpić do wykonywania pracy z uwagi na złamanie lewej ręki. Z uwagi na długotrwałą nieobecność ubezpieczonego w pracy, co było związane z usztywnieniem ręki, a następnie koniecznością odbycia operacji, umowa która została zawarta na okres próbny do dnia 30 listopada 2018 r. po jego upływie uległa rozwiązaniu. W trakcie przebywania na zwolnieniu lekarskim z ubezpieczonym kontaktowała się M. M., która dowiadywała się o stanie jego zdrowia oraz wskazała, że Spółka chce kontynuować z nim dalszą współpracę i oczekuje na jego powrót celem zawarcia kolejnej umowy. Ponadto Spółka wypłaciła ubezpieczonemu wynagrodzenie za czas choroby licząc na to, że po zakończeniu zwolnienia lekarskiego, M. P. stawi się w pracy i odpracuje pobrane wynagrodzenie. Z uwagi jednak na niemożność kontynuowania pracy na budowie w charakterze elektromontera z powodów zdrowotnych, ubezpieczony nie powrócił do pracy w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., a w maju 2019 r. założył własną pozarolniczą działalność gospodarczą w ramach, której świadczy usługi elektryczne z zakresu wykonywania rozdzielnic i szaf sterowniczych (dokumentacja medyczna k. 4, k. 6-24, kserokopia z akt Sądu Rejonowego w Legionowie II Wydziału Karnego k. 38, zeznania odwołującego k. 62-63, k. 66, zeznania świadka M. M. k. 65, zeznania zainteresowanej k. 66-67).

Wyrokiem nakazowym z dnia 5 kwietnia 2019 r. Sąd Rejonowy w Legionowie II Wydział Karny uznał oskarżonego A. S. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 157 § 1 k.k. w związku z art. 177 § 1 k.k. i skazał go na karę 100 stawek dziennych kary grzywny, ustalając wysokość stawki na kwotę 10,00 zł każda, a także na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego do częściowego naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz poszkodowanego M. P. kwoty 1.000,00 zł. Z tytułu szkody wyrządzonej zaistniałym wypadkiem, ubezpieczony dochodzi też roszczeń na drodze procesu cywilnego (wyrok nakazowy Sądu Rejonowego w Legionowie II Wydziału Karnego z dnia 5 kwietnia 2019 r. k. 5, zeznania odwołującego k. 62-63 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. przeprowadził postępowanie wyjaśniające na okoliczność zgłoszenia M. P. do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.. W oparciu o wyniki przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego oraz w świetle zgromadzonych dowodów, organ rentowy uznał, że umowa o pracę na podstawie, której odwołujący został zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych przez ww. płatnika składek została zawarta w celu obejścia przepisów z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych. Zdaniem organu rentowego analiza faktyczna i prawna zgromadzonego w toku postępowania wyjaśniającego materiału, uzasadnia stwierdzenie, że ubezpieczony nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u wyżej wymienionego pracodawcy, albowiem zawarta w dniu 19 października 2018 r. umowa o pracę, jako czynność zmierzająca do obejścia prawa jest nieważna. W ocenie organu rentowego, przesłanki nawiązania stosunku ubezpieczenia oraz wynikające z tego stosunku prawo do świadczeń nie stanowi samo zawarcie umowy o pracę, lecz zatrudnienie, a więc wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz wypłata wynagrodzenia przez pracodawcę. Organ rentowy stwierdził, że pomimo zawarcia umowy o pracę, ubezpieczony nie przystąpił do wykonywania obowiązków pracowniczych, a zatem nie powstał obowiązek ubezpieczenia (zawiadomienia z dnia 20 lutego 2019 r. – nienumerowane karty akt organu rentowego).

W oparciu o powyższe ustalenia, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266 z późn. zm.) oraz art. 83 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 z późn. zm.) oraz art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. z 2019 r. nr 21 poz. 94 z późn. zm.) wydał w dniu 18 kwietnia 2019 r. decyzję nr: (...)-ORZ-D, w której stwierdził, że M. P., jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 22 października 2018 r. do 30 listopada 2018 r. (decyzja z dnia 18 kwietnia 2019 r. nr: (...)-ORZ-D – nienumerowana karta akt organu rentowego).

Od niekorzystnej dla siebie decyzji organu rentowego, M. P. złożył odwołanie do tut. Sądu, inicjując tym samym niniejsze postępowanie (odwołanie z dnia 24 maja 2019 r. wraz z załącznikami k. 3-25 a.s.).

Powołane przez Sąd Okręgowy dowody z dokumentów, w zakresie, w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, były wiarygodne, korespondowały ze sobą oraz z osobowymi źródłami dowodowymi i tworzyły spójny stan faktyczny. Co istotne, strony, w tym organ rentowy, nie kwestionowały ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z tych dokumentów, należało uznać za bezsporne i mające rozstrzygające znaczenie.

Sąd Okręgowy dał również wiarę zeznaniom świadka M. M. (k. 65 a.s.) oraz słuchanego w charakterze strony odwołującej M. P. (k. 62-63, k. 66 a.s.) i zainteresowanej J. P. (k. k. 66-67 a.s.). Zarówno ww. świadek jak również odwołujący i zainteresowana w sposób precyzyjny przedstawili posiadane informacje dotyczące okoliczności zawarcia przez strony umowy o pracę, warunków zatrudnienia M. P. oraz charakteru pracy, jaką miał on wykonywać, przebiegu jego choroby oraz przyczyn niemożności przystąpienia do wykonywania obowiązków wynikających z zawartej umowy o pracę. Zainteresowana J. P. wskazała także na powody, dla których odwołujący został zatrudniony w Spółce na stanowisku elektromontera i opisała przebieg postepowania rekrutacyjnego, a świadek M. M. potwierdziła fakt nawiązania przez Spółkę z ubezpieczonym stosunku pracy. Zeznania w/w świadka, jak i stron były spójne, logiczne i jasne, a nadto korespondowały ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, tak osobowym, jak i rzeczowym. Brak było w nich wewnętrznej sprzeczności i dlatego też stały się one podstawą ustalenia stanu faktycznego w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z dnia 18 kwietnia 2019 r., nr: (...)-ORZ-D jest zasadne i jako takie zasługuje na uwzględnienie.

W rozpatrywanej sprawie kluczowe było ustalenie, czy umowa o pracę zawarta przez ubezpieczonego M. P. z płatnikiem składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. jest umową ważną i skuteczną, czy też - jak twierdzi ZUS - umowę tę zawarto dla pozoru, w związku z czym nie wywołała ona i nie wywołuje skutków w zakresie podlegania przez M. P. ubezpieczeniom społecznym.

Przystępując do oceny prawnej przedmiotu sporu, w pierwszej kolejności przyznać należy, że dokonywana przez organ rentowy kontrola zgłoszeń do ubezpieczenia oraz prawidłowości i rzetelności obliczenia składki oznacza przyznanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania samego tytułu ubezpieczenia wynikającego z zawarcia umowy o pracę, a zatem badania również ważności takiej umowy (por. postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 stycznia 2013 r., III AUa 1039/12 oraz z dnia 25 września 2012 r., III AUa 398/12).

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt. 1, art. 11 ust.1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016r. poz. 963 ze zm.), obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalno- rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu podlegają pracownicy w okresie od momentu nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). W ujęciu art. 22 § 1 k.p. stosunek pracy to relacja prawna łącząca pracodawcę i pracownika, na której treść składają się wzajemne prawa i obowiązki. Zgodnie z treścią powołanego przepisu zasadniczym elementem konstrukcyjnym stosunku pracy jest zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy pod kierownictwem pracodawcy w czasie i miejscu przez niego wyznaczonym za wynagrodzeniem. Swoistość stosunku pracy wyraża się w jego cechach, które odróżniają go od stosunków cywilnoprawnych, a także zwyczajowej, okazjonalnej pomocy członków najbliższej rodziny świadczonej na rzecz określonego przedsiębiorcy, w ramach których świadczona jest praca. Do tych właściwości stosunku pracy należą: dobrowolność zobowiązania, zarobkowy charakter stosunku pracy, osobisty charakter świadczenia pracy oraz podporządkowanie pracownika co do miejsca, czasu i sposoby wykonywania pracy, wyrażające się również w możliwości wydawania pracownikowi poleceń dotyczących pracy.

Mając na uwadze okoliczności niniejszej sprawy, stwierdzić należy, że sformułowany przez organ rentowy zarzut pozorności umowy o pracę w oparciu o przepis art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p. był chybiony. Jak trafnie wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 czerwca 2013 r. (II PK 299/12) oświadczenie woli jest złożone dla pozoru, jeżeli jest symulowane. Symulacja ta musi się składać z dwóch elementów. Po pierwsze, strony, które dokonują symulowanej czynności prawnej, próbują wywołać wobec osób trzecich przeświadczenie (niezgodne z rzeczywistością), że ich zamiarem jest wywołanie skutków prawnych, objętych treścią ich oświadczeń woli. Po drugie między stronami musi istnieć tajne, niedostępne osobom trzecim porozumienie, że te oświadczenia woli nie mają wywołać zwykłych skutków prawnych (akt konfidencji). A zatem jest to porozumienie, co do tego, że zamiar wyrażony w treści symulowanych oświadczeń woli nie istnieje lub że zamiar ten jest inny niż ujawniony w symulowanych oświadczeniach. Niezgodność rzeczywistego zamiaru stron z treścią czynności prawnej musi odnosić się do jej skuteczności prawnej oraz woli powołania do życia określonego stosunku prawnego.

Sąd Najwyższy zwraca w tym orzeczeniu uwagę, że przepis art. 83 § 1 k.c. opisuje dwie różne postaci pozorności. Pierwsza z nich dotyczy sytuacji, gdy strony dokonują czynności prawnej dla pozoru i jej dokonanie nie służy ukryciu innej czynności prawnej. Można tu mówić o pozorności zwykłej, bezwzględnej lub o symulacji absolutnej, bezwzględnej. Druga dotyczy sytuacji, gdy strony dokonują czynności prawnej pozornej w celu ukrycia innej czynności prawnej (dysymulowanej), której skutki prawne rzeczywiście chcą wywołać. Czynność prawna pozorna, wyrażająca oświadczenie woli pozorne, nie ukrywające innej czynności prawnej, nie wywołuje między stronami skutków prawnych, gdyż jest nieważna w świetle art. 83 § 1 k.c. Oświadczenie woli stron nie może wywołać skutków prawnych odpowiadających jego treści, ponieważ same strony tego nie chcą (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 1986 r., I CR 45/86).

Osoba, która zawarła fikcyjną umowę o pracę, nie podlega ubezpieczeniu społecznemu i nie nabywa prawa do świadczeń wynikających z tego ubezpieczenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1996 r., II UKN 32/96 oraz z dnia 17 marca 1998 r., II UKN 568/97). Fakt, że oświadczenia stron umowy zawierają określone w art. 22 k.p. formalne elementy umowy o pracę, nie oznacza jednak, że umowa taka jest ważna. Jeżeli bowiem strony nie zamierzały osiągnąć skutków wynikających z umowy, w szczególności jeżeli nie doszło do podjęcia i wykonywania pracy, a jedynym celem umowy było umożliwienie pracownikowi skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, umowa taka jest pozorna (art. 83 k.c.).

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy nie potwierdzają, aby celem zawarcia umowy o pracę był brak woli rzeczywistego jej świadczenia z jednej strony i brak woli korzystania z tej pracy przez drugą stronę. Zawierając przedmiotową umowę o pracę M. P. nie mógł przewidzieć, że w dniu 19 października 2018 r. ulegnie nieszczęśliwemu wypadkowi, w wyniku którego stanie się długotrwale niezdolny do pracy. Nie mogła tego przewidzieć również J. P. oraz pozostali wspólnicy Spółki. Z dowodów zgromadzonych w sprawie wynika, że M. P. zawierając umowę o pracę miał intencję świadczenia pracy na jej podstawie. Stąd też, gdyby nie problemy zdrowotne, powstałe u niego na skutek zaistniałego zdarzenia losowego, jakim był wypadek w trakcie jazdy na rowerze, którym wracał on do domu po podpisaniu umowy i którego nie mógł wcześniej przewidzieć, mógłby świadczyć pracę na rzecz ww. płatnika składek, przy czym o wadze tych problemów świadczy konieczność długotrwałego usztywnienia ręki gipsem, a także przejścia zabiegu operacyjnego. Co więcej potwierdzeniem faktu pozostawania w gotowości do świadczenia pracy na rzecz płatnika składek było odebranie przez odwołującego skierowania na wstępne badania lekarskie z zakresu medycyny pracy celem odbioru zaświadczenia o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na stanowisku elektromontera. Odwołujący nie zdążył natomiast odbyć szkolenia z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy, gdyż miało ono zostać przeprowadzone w kolejnych dniach pracy, natomiast w związku z doznanym wypadkiem ubezpieczony był zmuszony udać się na długotrwałe zwolnienie lekarskie. Ubezpieczony dopełnił także wszelkich formalności związanych z nawiązaniem stosunku pracy, gdyż wziął udział w postępowaniu rekrutacyjnym, a następnie po pomyślnie odbytej rozmowie stawił się na podpisanie umowy. W świetle poczynionych w sprawie ustaleń nie można zatem uznać, że umowa o pracę została zawarta jedynie dla pozoru celem uzyskania ochrony ubezpieczeniowej i świadczeń z ubezpieczenia społecznego i jako taka jest nieważna. Cel zawarcia umowy o pracę, jakim jest chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego – wbrew zarzutom organu rentowego – nie jest sprzeczny z ustawą, ani nie zmierza do jej obejścia, nie świadczy też o pozorności umowy. Objęcie ubezpieczeniem społecznym i uzyskanie świadczeń z tego ubezpieczenia jest wszak głównym celem zawierania umowy o pracę. Powyższego stanu rzeczy nie zmienia fakt braku przedłożenia przez odwołującego i płatnika składek zaświadczenia potwierdzającego, że M. P. od dnia 22 października 2018 r. był zdolny do podjęcia pracy, jak również zaświadczenia o odbytym szkoleniu bhp, albowiem okoliczność ta nie może powodować nieważności umowy o pracę w związku z celem skierowanym na obejście prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. i art. 229 k.p.) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 07 lipca 2005 r. II UK 275/04). Jednocześnie fakt ten w powiązaniu z okolicznościami już opisanymi, nie nasuwa wątpliwości, co do zawartego przez strony stosunku pracy, czyniąc wiarygodnym stanowisko stron w rozpoznawanej sprawie.

Zaakcentować przy tym należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie uzależniają skuteczności nawiązania stosunku pracowniczego od czasookresu trwania konkretnej umowy, od długości wcześniej przysługującej ochrony ubezpieczeniowej, czy też od stanu zdrowia pracownika. Z tego wynika, że nagłe przerwanie relacji z pracodawcą bądź nieprzystąpienie do realizacji umowy o pracę w ustalonym czasie z powodu pogorszenia stanu zdrowia pracownika, nie może wpływać negatywnie na powstały stosunek ubezpieczenia społecznego i skutki z niego wynikające. Dla powstania wskazanych skutków konieczne jest bowiem skuteczne nawiązanie umowy o pracę. Skutku takiego nie rodzi zawarcie przez strony umowy o pracę bez woli jej realizacji, nawet jeżeli strony podejmują jakieś czynności, które mają na zewnątrz pozorować realizację umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 maja 2014r., III AUa 826/13). W przedmiotowej sprawie, z przyczyn wyjaśnionych, nie zaistniała sytuacja, aby strony umowy o pracę nie zamierzały jej realizować, co wynika z przedłożonych do akt sprawy dokumentów, jak również z relacji przesłuchanego w sprawie świadka oraz stron.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że zarzuty pozorności stosunku prawnego powstałego między M. P., a (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. nie znajdują uzasadnienia. Pomiędzy stronami faktycznie został nawiązany stosunek pracy, a argumentacja prezentowana przez organ rentowy zarówno w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji z dnia 18 kwietnia 2019 r., jak również w odpowiedzi na odwołanie z dnia 4 lipca 2019 r., w obliczu materiału dowodowego zebranego w sprawie, nie była wystarczająca do wykazania pozorności zawartej umowy.

Sąd Okręgowy zważył, że co prawda odwołujący na skutek zaistnienia nagłego zdarzenia nie przystąpił do wykonywania powierzonych czynności w dniu 22 października 2018 r., ale okoliczność ta nie zmienia faktu, że po stronie odwołującego istniała chęć oraz gotowość do świadczenia pracy zgodnie z zakresem obowiązków ustalonym przez płatnika składek. Odwołującemu zależało przy tym na znalezieniu pracy, niedaleko miejsca swojego zamieszkania dlatego niewątpliwie wyraził zgodę na świadczenie pracy w L.. Podjął również wszelkie czynności formalne zmierzające do nawiązania stosunku pracy. Mając na uwadze powyższe okoliczności, trudno jest zatem przyjąć, aby odwołujący nie kierował się zamiarem rzeczywistego podjęcia zatrudnienia i świadczenia pracy w oparciu o nawiązany stosunek pracowniczy. Realizacja umowy o pracę z dnia 22 października 2018 r. okazała się jednak niemożliwa na skutek zdarzenia nagłego, do jakiego doszło w dniu 19 października 2018 r., a więc w dacie podpisania umowy o pracę. Wobec powyższego, zarówno M. P., jak i J. P. w chwili zawierania umowy o pracę nie składali pozornych oświadczeń woli, gdyż w rzeczywistości odwołujący chciał świadczyć pracę, a pracodawca zamierzał przyjmować tą pracę i wypłacać za nią wynagrodzenie. To, że wnioskodawca nie pojawił się w pracy w poniedziałek w dniu 22 października 2018 r. było spowodowane zdarzeniem losowym – wypadkiem, który miał miejsce w trakcie jazdy na rowerze, na skutek którego odwołujący doznał poważnego urazu ręki. Tego samego dnia wnioskodawca z tego powodu trafił do szpitala, gdzie założono mu gips w związku z rozpoznaniem złamania końca dalszego kości promieniowej lewej. Gips ten ubezpieczony nosił do końca grudnia 2018 r., natomiast na zwolnieniu przebywał aż do kwietnia 2019 r. Niewątpliwie zatem doznane obrażenia były przyczyną niezdolności do pracy wnioskodawcy w spornym okresie czasu, tj. od dnia 22 października 2018 r. do dnia 30 listopada 2018 r. Ubezpieczony nie wiedział, że w dniu 19 października 2018 r. stanie się niezdolny do pracy, nie planował wypadku. Chciał kontynuować zatrudnienie, lecz wypadek losowy mu to uniemożliwił.

Ustalony w niniejszej sprawie stan faktyczny świadczy nie o pozorności złożonych przez strony oświadczeń woli ani nie o obejściu ustawy, lecz o spełnieniu warunku zatrudnienia pracowniczego stanowiącego tytuł ubezpieczenia. Do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczyło osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła, a więc nie wykonywała zatrudnienia w ogóle albo wykonywała je na podstawie innej umowy niż umowa o pracę. W prawie ubezpieczeń społecznych nie decyduje ważność umowy o pracę związana z zamiarem dyktującym potrzebę jej zawarcia, lecz to, czy zawierające ją strony miały zamiar wzajemnego zobowiązania się - pracownik do świadczenia pracy, a pracodawca do dania mu pracy i wynagrodzenia za nią - oraz czy umowa była w rzeczywistości realizowana. Nie jest także istotny czas (okres trwania) tej realizacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 października 2005 r., I UK 32/05). W ocenie Sądu nie ma zatem podstaw, aby uznać, że zawarcie umowy o pracę z dnia 19 października 2018 r. było zaplanowane przez strony z zamiarem nieprzystąpienia przez odwołującego do jej realizacji. Dowodzi tego nagłość choroby odwołującego, a także brak dowodów złożenia przez strony umowy pozornych oświadczeń woli.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy uznał odwołanie za zasadne i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję oraz stwierdził, że odwołujący M. P., jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od dnia 22 października 2018 r. do 30 listopada 2018 r.

Zarządzenie: Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...)