Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2019 r. w Gliwicach

sprawy K. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania K. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 26 kwietnia 2018 r. nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od odwołującego K. J. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) sędzia del. Magdalena Kimel

Sygn. akt VIII U 1901/18

UZASADNIENIE

punktu 1 wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 18 grudnia 2019 r.

Decyzją z dnia 26 kwietnia 2018 r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu K. J. prawa do przeliczenia emerytury na podstawie art. 110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, albowiem nowo ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru okazał niższy od 250% i wyniósł 241,25%.

Z powyższą decyzją nie zgodził się ubezpieczony. Wniósł odwołanie, w którym twierdził, że istnieją podstawy do przeliczenia otrzymywanej przez niego emerytury. Wskazał, że nie może ponosić ujemnych konsekwencji obowiązujących w minionych latach przepisów pozwalających na nieprzechowywanie dokumentów dotyczących uzyskiwanych zarobków i wynikających z tego składek na ubezpieczenie społeczne. Domagał się również dopuszczenia dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność uzyskiwanych przez niego zarobków za okres nieudokumentowany.

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony K. J. urodził się w dniu (...)

Ubezpieczony pracował:

a)  od 5 października 1958 r. do 15 lipca 1959 r. i od 1 października 1960 r. do 25 czerwca 1962 r. w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) Oddziale w P. jako tamiarz;

b)  od 12 sierpnia 1963 r. do 15 kwietnia 1967 r. w (...) jako robotnik;

c)  od 29 stycznia 1968 r. do 22 lutego 1968 r. w Zakładach (...) w C.;

d)  w dniu 14 stycznia 1968 r. w Hucie (...) w Ł.;

e)  od 28 lutego 1968 r. do 30 sierpnia 1975 r. w Górnośląskich Zakładach Produkcji (...) w C., z tym że:

- od 28 lutego 1968 r. do 31 lutego 1974 r. jako kierowca wózka podnośnikowego,

- od 1 kwietnia 1974 r. do 30 sierpnia 1975 r. jako kierowca ciągnika;

f)  od 17 września 1975 r. do 28 lutego 1994 r. w KWK (...), z tym że w okresach:

- od 17 września 1975 r. do 31 grudnia 1977 r. jako robotnik dołowy pod ziemią,

- od 1 stycznia 1978 r. do 30 listopada 1978 r. jako młodszy górnik pod ziemią,

- od 1 grudnia 1978 r. do 28 lutego 1994 r. jako górnik pod ziemią.

W okresie od 31 października 1964 r. do 30 kwietnia 1965 r. ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową.

Podczas zatrudnienia w Górnośląskich Zakładach Produkcji (...) w C. ubezpieczony pracował w systemie trzyzmianowym. Za pracę w porze nocnej otrzymywał specjalny dodatek.

Decyzją z dnia 5 stycznia 1994 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury górniczej od dnia 11 września 1993 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru został ustalony na podstawie lat 1985-1988 i wyniósł 346,86%. Następnie został ograniczony do 250%.

W dniu 28 lutego 2018 r. ubezpieczony wniósł o przeliczenie podstawy wymiaru emerytury na zasadzie art. 110a ustawy emerytalnej

Zaskarżoną decyzją z dnia 26 kwietnia 2018 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego zgodnie z żądaniem, z przyczyn wyżej wskazanych.

W trakcie postępowania dopuszczono dowód z opinii głównej i uzupełniającego biegłego sądowego Z. T., któremu zlecono odtworzenie wynagrodzenia ubezpieczonego za sporny i nieudokumentowany okres jego zatrudnienia w Górnośląskich Zakładach Produkcji (...) w C. od 28 lutego 1968 r. do 30 sierpnia 1975 r. w oparciu o jego akta osobowe i przepisy branżowe, a także wyliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury w oparciu o art. 110a ustawy emerytalnej. Biegły miał również uwzględnić fakt, że ubezpieczony pracował w systemie trzyzmianowym.

Wynagrodzenie ubezpieczonego za okres od 1963 r. do 1967 r. i od 1975 r. do 1994 r. wynika z druków rp7. Uwzględniono tam nagrody jubileuszowe, które otrzymał ubezpieczony w latach 1983 i 1988, a także rekompensatę z tytułu wzrostu cen za 1989 r.

W odtwarzanym okresie ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za pracę w porze nocnej (10% stawki godzinowej osobistej zaszeregowania, a od 1 kwietnia 1974r. – 15% stawki godzinowej osobistej zaszeregowania), premię (10% od 1 kwietnia 1974 r.) oraz dodatek stażowy (5% od 1 kwietnia 1974 r.). W obliczeniach uwzględniono tylko te składniki, co do których nie ma wątpliwości, że ubezpieczony je otrzymywał. Inne składniki nie zostały uwzględnione, ponieważ albo nie ma dowodów na to, że ubezpieczony je otrzymywał, (np. dodatek za pracę w niedziele), czy też były wolne od składek na cele emerytalne i nie stanowiły podstawy do ich naliczenia. Dotyczy to zwłaszcza dodatków z uchwały Rady Ministrów i Centralnej Rady Związków Zawodowych z dnia 30 grudnia 1970 r. w sprawie podwyżki najniższych płac, wprowadzenia dodatków do płac dla niektórych grup pracowników, podwyżki zasiłków rodzinnych oraz niektórych emerytur i rent. Do obliczeń przyjęto, że ubezpieczony pracował średnio 200 godzin w miesiącu.

Wynagrodzenie ubezpieczonego w okresie spornym kształtowało się w następujący sposób:

Stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy (w %) za lata od 1963 do 1994 kształtuje się następująco:

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru biorąc pod uwagę najlepsze 20 lat z całego okresu zatrudnienia, z uwzględnieniem zarobków po przyznaniu prawa do emerytury kształtuje się w następujący sposób:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego i aktach osobowych ubezpieczonego; zeznań ubezpieczonego złożonych na rozprawie w dniu 5 października 2018 r. (k.22); opinii sądowej głównej sporządzonej przez biegłego Z. T. z dnia 10 marca 2019 r. (k.29-52) wraz z opinią uzupełniająca z dnia 18 września 2019 r. (k.84-96); zeznań świadka M. L. (1) złożonych na rozprawie w dniu 19 czerwca 2019 r. (k.74); zeznań świadka M. Ś. złożonych na rozprawie w dniu 19 czerwca 2019 r. (k.75); zeznań ubezpieczonego złożonych na rozprawie w dniu 19 czerwca 2019 r. (k.76).

Sąd nie dał wiary zeznaniom ubezpieczonego dotyczącym wykonywanej przez niego pracy w niedziele. Ubezpieczony nie potrafił precyzyjnie wskazać, ile średnio niedzieli pracował. Jego zeznania opierają się na przypuszczeniach i są niespójne, zatem nie mogą stanowić w tym zakresie podstawy ustaleń faktycznych. W tym miejscu należy wskazać, że w sprawie, w której dokonuje się obliczenia wysokości emerytury, rzeczą sądu jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wskazane muszą być w sposób niebudzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości (por.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 6 sierpnia 2015r., sygn. akt III AUa 1878/14). Oznacza to, że odtwarzane składniki wynagrodzenia nie mogą być hipotetyczne, czy też uśrednione. Sąd nie podzielił również zeznań świadka M. L. (2), który wskazał, że ubezpieczony pracował średnio przez dwie niedziele w miesiącu, bowiem jak twierdzi „(…) wszyscy tak pracowali” (k.74). Zeznania te są nie tylko oparte na hipotetycznym założenia, ale i są sprzeczne z zeznaniami drugiego świadka, tj. M. Ś., który wprost wskazał, że nie przypomina sobie, aby ubezpieczony pracował w niedziele (k.75). Ilości przepracowanych przez siebie niedzieli nie potrafi również wskazać ubezpieczony. Z tych tez względów, Sąd nie dał wiary zeznaniom M. L. (2) w rzeczonym zakresie.

Sąd podzielił obliczenia biegłego sądowego Z. T., który ostatecznie odtworzył wynagrodzenie ubezpieczonego za okres nieudokumentowany i w opinii uzupełniającej ostatecznie ustalił nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru. Biegły uwzględnił tylko te pewne składniki wynagrodzenia, czyli wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za pracę na zmianie nocnej, premie (od 1 kwietnia 1974 r.) i dodatek stażowy (od 1 kwietnia 1974 r.). Inne składniki wynagrodzenia, który być może ubezpieczony otrzymywał został pominięty, bowiem albo nie ma wystarczających dowodów na to, że ubezpieczony je otrzymywał, albo w odtwarzanym okresie nie były oskładkowane, a zatem nie stanowiły podstawy wymiaru składek. Obliczony w ten sposób wskaźnik okazał się niższy niż 250% i wyniósł 242,95%.

Sąd nie podzielił zarzutów podniesionych przez ubezpieczonego, ponieważ zostały one skutecznie odparte przez biegłego sądowego w opinii uzupełniającej, w której Z. T. odniósł się do nich w sposób precyzyjny.

Nie zasługuje na uwzględnienie wniosek ubezpieczonego dotyczący dopuszczenia przez Sąd dowodu z kolejnej opinii biegłego, który miałby odtworzyć wynagrodzenie ubezpieczonego mając na uwadze zarobki pracowników porównawczych, po uprzednim zwróceniu się przez Sąd do właściwego archiwum, aby wskazało ono dane osób pracujących w spornym okresie na tym stanowisku co ubezpieczony i przesłało akta osobowe tychże osób, a także przesłania przez organ rentowy ich akt ubezpieczeniowych. W pierwszej kolejności należy wskazać, że brak jest podstaw do odtworzenia wynagrodzenia odwołującego w oparciu o zarobki pracowników porównawczych w sytuacji w której zachowała się dokumentacja płacowo- osobowa odwołującego. Wskazać należy, że ubezpieczony nawet nie podał danych pracowników porównawczych i wniósł o to, aby informacje te pozyskał Sąd, tymczasem to na nim spoczywał ciężar dowodu. Co więcej, Sąd Najwyższy w wyroku z 18 grudnia 1997 r. (sygn. II UK 418/97) stwierdził, że "w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych sąd nie jest obowiązany do poszukiwania dokumentów zatrudnieniowo-płacowych, o które nie zadbała osoba dochodząca świadczenia ubezpieczeniowego". Ten kto się stara udokumentować wyższe świadczenie musi gromadzić dokumenty, wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej, żeby udowodnić wysokość podstawy wymiaru świadczenia (tak również Sąd Apelacyjny w Katowicach w uzasadnieniu wyroku z 14 czerwca 2018 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 1903/17). W związku z tym, Sąd na zasadzie art. 235 ² §1 pkt 3 kpc postanowił pominąć ww. wniosek dowodowy jako nieprzydatny do wykazania danego faktu.

W konsekwencji, Sąd uznał, że zgromadzone dowody są kompletne i pozwalają na czynienie na ich podstawie ustaleń co do stanu faktycznego, a następnie na rozstrzygnięcie sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie. Zaskarżona decyzja okazała się prawidłowa.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia, czy ubezpieczony spełnia warunki do przeliczenia emerytury górniczej na podstawie art.110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2020.53 t.j. )

Zgodnie z powołanym przepisem wysokość emerytury oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art.15, z uwzględnieniem art.110 ust.3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia:

- z kolejnych 10 lat kalendarzowych przypadających w ostatnich 20 latach kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o ponowne ustalenie emerytury od przeliczonej podstawy,

- dowolnie wybranych przez emeryta 20 lat kalendarzowych, w których podlegał ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia o ponowne ustalenie wysokości emerytury, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przed zastosowaniem ograniczenia, o którym mowa w art.15 ust.5, jest wyższy niż 250%.

Ustalenie wysokości emerytury w sposób wskazany powyżej może nastąpić tylko raz.

Szczegółowe zasady postępowania w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Rozporządzenie to w § 21 pkt 1 przewiduje, iż środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Powyższy przepis zakłada istnienie optymalnych warunków, tj. wymaga, by zachowała się dokumentacja płacowa pracodawcy. Natomiast w sytuacji, gdy nie zachowała się stosowna dokumentacja płacowa, wysokość zarobków może być ustalona na podstawie dokumentacji zastępczej z akt osobowych pracownika (np. umów o pracę, angaży, wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej oraz innych pism dotyczących zatrudnienia, które zawierają informacje o wynagrodzeniu), a także zeznań świadków.

W postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określone w § 21 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997r., sygn. akt II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006r., sygn. akt I UK 115/06, OSNP 2007/17-18/257). Niemniej jednaj zarobki za poszczególne lata muszą być wykazane w sposób niebudzący wątpliwości, w ściśle określonej kwotowo wysokości. Nie jest natomiast możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o hipotetyczne lub uśrednione wysokości zarobków. Zatem – jak już to wskazano wcześniej - kwestia pobieranego wynagrodzenia musi zostać udowodniona w sposób bezwzględny.

W niniejszej sprawie Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego Z. T. który odtworzył wynagrodzenie otrzymywane przez ubezpieczonego za okres nieudokumentowany, tj. za okres jego pracy od 28 lutego 1968 r. do 30 sierpnia 1975 r. w Górnośląskich Zakładach Produkcji (...) w C., a następnie obliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w najkorzystniejszym wariancie. W sprawie sporządzono dwie opinie, tj. główną i uzupełniającą, przy czym to opinia uzupełniająca stała się podstawą rozstrzygnięcia. Mając na uwadze przepisy branżowe, dokumentację pracowniczą oraz zeznania ubezpieczonego, w opinii tej do obliczeń zostały uwzględnione tylko te składniki, co do których nie ma wątpliwości, iż ubezpieczony je otrzymywał, a więc wynagrodzenie zasadnicze, dodatek stażowy (od 1 kwietnia 1974 r.) , dodatek za pracę w porze nocnej oraz premie (od 1 kwietnia 1974 r.). Wynagrodzenie za pozostałe okresy wynika wprost z druków rp-7, które znajdują się w aktach sprawy. Natomiast inne składniki nie zostały uwzględnione do obliczeń, ponieważ w aktach sprawy nie ma dowodów na to, że ubezpieczony je otrzymywał, a jeżeli tak, to w jakiej wysokości. Dotyczy to zwłaszcza dodatku za pracę w niedziele, którego uwzględnienia domagał się ubezpieczony. Z kolei pozostałe sporne składniki w spornym okresie nie stanowiły podstawy wymiaru, zatem również nie mogły zostać uwzględnione. Z podzielonej przez Sąd opinii uzupełniającej wynika, że w najkorzystniejszym wariancie, a więc w wariancie 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym, z uwzględnieniem części zarobków przypadających po przyznaniu świadczenia, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru okazał się niższy niż 250% i wyniósł 242,95% Do obliczeń uwzględniono lata 1969, 1972, 1976-1973.

W związku z powyższym, skoro wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest niższy niż 250%, to ubezpieczonemu nie przysługuje prawo do ponownego przeliczenia pobieranej przez niego emerytury z zastosowaniem art.110a ustawy, to jest z uwzględnieniem podstawy wymiaru wyliczonej na nowo zgodnie z art.15 ustawy.

Z tych też względów Sąd oddalił odwołanie ubezpieczonego jako bezzasadne, zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

(-) sędzia (del.) Magdalena Kimel