Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 14 listopada 2018 r.

Sąd Rejonowy w Żywcu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: ASR Natalia Mrożek

po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2018 r. w Żywcu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa B. G. i I. G.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w B.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego i o zapłatę

postanawia

1.  umorzyć postępowanie w zakresie dotyczącym powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego;

2.  stwierdzić swoją niewłaściwość miejscową w zakresie dotyczącym powództwa o zapłatę i sprawę przekazać sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bielsku-Białej.

ASR Natalia Mrożek

UZASADNIENIE

Do tutejszego Sądu wpłynął pozew B. G. i I. G. przeciwko (...) S.A. z siedzibą w B. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego- nakazu zapłaty postępowaniu upominawczym z dnia 30.12.2013r. wydanego przez Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej w sprawie sygn. akt X Nc13059/13, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności przez Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej w dniu 3 sierpnia 2017r.

Pismem z dnia 27.07.2018 r. powodowie powołując się na art. 193 k.p.c. zmienili powództwo w zakresie żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego- nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 30.12.2O13r. wydanego przez Sąd Rejonowy w Bielsku -Białej w sprawie sygn. akt X Nc 13059/13, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności przez Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej w dniu 3 sierpnia 2017r., w ten sposób, że wnieśli o zapłatę odszkodowania w wysokości 5.079,39zł – odpowiadającej wysokości poniesionej przez nich szkody. W związku ze zmianą powództwa skorygowali wartość przedmiotu sporu na kwotę 5080 zł.

Odpis pisma zmieniającego powództwa doręczono stronie pozwanej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15.02.2018r., IV CSK 713/16, www.sn.pl).

Strona pozwana przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy w zakresie zmienionego żądania podniosła zarzut niewłaściwości miejscowej tut. Sądu, wnosząc o przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Bielsku-Białej. (...) S.A. z siedzibą w B. wskazał, że o ile właściwość tut. Sądu była usprawiedliwiona w oparciu o regulację z art. 843 § 1 k.p.c. dla powództwa przeciwegzekucyjnego, to mając na względzie regulację z art. 21§ 1 k.p.c. uznać należy, że zmienione powództwo przedmiotowej właściwości tut. Sądu nie podlega, co uzasadnia przekazanie sprawy sądowi miejscowo właściwemu dla pozwanego.

Sąd zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 193 § 1 i 2 k.p.c. zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeżeli nie wpływa na właściwość sądu; jeżeli zmiana nie jest dopuszczalna, a powód zmienia powództwo w ten sposób, że występuje z nowym roszczeniem obok pierwotnego, sąd rozpoznaje nowe roszczenie jako sprawę oddzielną, jeżeli jest dla niej rzeczowo i miejscowo właściwy, w przeciwnym zaś razie przekazuje sprawę sądowi właściwemu. Gdy jednak zmiana taka następuje w sądzie rejonowym, należy przekazać całe zmienione powództwo sądowi okręgowemu, który dla zmienionego powództwa jest rzeczowo i miejscowo właściwy.

Jak wskazuje się w doktrynie zmiana powództwa może dotyczyć zmiany żądania, jego podstawy faktycznej, albo obydwu elementów łącznie. Zmiana może mieć charakter ilościowy (np. żądanie wyższej kwoty tytułem zadośćuczynienia) lub jakościowy (np. żądanie zapłaty odszkodowania zamiast wydania rzeczy). W przypadku zmiany jakościowej, jeżeli powód występuje z nowym w miejsce poprzedniego – nie jest to zmiana sensu stricto – dopuszczalność podlega ocenie także według art. 203 k.p.c. Gdyby dla zmienionego powództwa sąd przestał być właściwy miejscowo i rzeczowo, zmiana nie jest dopuszczalna. W tej sytuacji sąd traktuje „zmienione" roszczenie jako nowe i rozpozna je pod odrębną sygnaturą lub przekaże sądowi, który dla nowego roszczenia będzie właściwy miejscowo. Jeżeli zmiana jest dopuszczalna, przedmiotem wyrokowania będzie wyłącznie zmienione powództwo (tak A. Jakubecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany do art. 193 k.p.c., LEX/el., 2018).

Podobnie H. Dolecki (Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 193 k.p.c., LEX/el., 2013) zauważa, że w wypadku, gdy zmiana wywołana wystąpieniem z nowym roszczeniem - mającym samodzielny byt - prowadzi w istocie do powstania nowego powództwa i jest niedopuszczalna wobec niemożności łącznego rozpoznania zgłoszonych przez powoda roszczeń w jednym postępowaniu, wówczas sąd rozpoznaje nowo zgłoszone roszczenie jako oddzielną sprawę - jeżeli jest dla niej rzeczowo i miejscowo właściwy. W przeciwnym razie przekazuje zmienione powództwo w całości do sądu dla niego właściwego.

Także T. Ereciński (Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze; komentarz do art. 193 k.p.c., LexisNexis, 2004, LEX/el.) wskazuje, że jedynym ograniczeniem dopuszczalności zmiany powództwa jest warunek, aby nie wpływała ona na właściwość sądu. Zmiana powództwa jest dopuszczalna wtedy, gdy dla zmienionego powództwa – w ramach jednego postępowania – właściwy będzie w dalszym ciągu ten sam sąd, który dotychczas sprawę rozpatrywał. W przypadku gdy zmiana powództwa polega na wystąpieniu z nowym roszczeniem i jest niedopuszczalna wobec niemożności łącznego rozpatrywania w jednym postępowaniu wszystkich zgłoszonych żądań powoda, wówczas sąd traktuje nowo zgłoszone roszczenie jako oddzielną sprawę i rozpatruje ją sam – jeżeli jest dla niej rzeczowo i miejscowo właściwy lub przekazuje ją do sądu dla niej właściwego (art. 193 § 2 k.p.c.). Zmiana powództwa, która prowadzi do wystąpienia z nowym roszczeniem zamiast pierwotnie dochodzonego, zawiera w sobie dorozumiane cofnięcie pierwotnie zgłoszonego żądania. Sytuacja taka odpowiada swoim charakterem takiej, jaka powstaje w wyniku cofnięcia pozwu.

Przepis art. 193 k.p.c. wielokrotnie podlegał wykładni Sądu Najwyższego. W uchwale z dnia 13.04.1988 r., III CZP 24/88, OSNC 1989/9/138, wskazano, że zmiana powództwa polegająca na wystąpieniu z nowym roszczeniem zamiast pierwotnie zgłoszonego zawiera w sobie rezygnację z roszczenia pierwotnie dochodzonego, co jest równoznaczne z cofnięciem pozwu w tym zakresie w rozumieniu art. 203 k.p.c. Pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa (art. 203 § 2 k.p.c.). Aby jednak cofnięcie to było skuteczne, powinny być zachowane wymagania przewidziane w omawianym artykule, a przede wszystkim zgoda pozwanego w warunkach określonych w art. 203 § 1 k.p.c. i kontrola dokonanego cofnięcia przez sąd (art. 203 § 4 k.p.c.), które może doprowadzić do uznania dokonanego cofnięcia za niedopuszczalne i rozpoznania cofniętego żądania. Natomiast pozytywne ustosunkowanie się cofnięcia żądania znajduje wyraz w umorzeniu postępowania na podstawie art. 355 k.p.c. Umorzenie postępowania oznacza, że sąd zaakceptował dokonane przez stronę powodową cofnięcie pozwu. Dalej Sąd Najwyższy podkreślił, że zaakceptowanie przez sąd cofnięcia dotychczasowego żądania powinno być wyrażone w orzeczeniu o umorzeniu postępowania i nie może go zastąpić domniemanie, że sąd, rozpoznając nowe żądanie, zaakceptował w ten sposób rezygnację powoda z roszczenia dotychczasowego.

Powyżej zaprezentowana wykładnia została podtrzymana w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 04.02.2015 r., IV CSK 188/14, LEX nr 1666900. W powołanym orzeczeniu wypowiedziano się w przedmiocie zmiany powództwa polegającego na żądaniu uznania za bezskuteczną umowy darowizny na podstawie art. 59 k.c. w miejsce pierwotnego żądania uznania za bezskuteczną umowy darowizny na podstawie art. 527 k.c. Istnieją daleko idące różnice w zakresie przesłanek materialnoprawnych obu tych roszczeń co przekłada się na obowiązek wykazywania innych okoliczności faktycznych jako decydujących o uwzględnieniu każdego z tych powództw i skutkuje odmiennym sposobem ochrony prawnej udzielanej powodowi w procesach tocznych na tych podstawach prawnych. Na tle takiej sytuacji procesowej powstało zagadnienie, czy taka zmiana powództwa, polegająca na zastąpieniu roszczenia dotychczasowego roszczeniem nowym powinna być oceniana wyłącznie z punktu widzenia art. 193 k.p.c. i określonych w tym przepisie ogólnych przesłanek dopuszczalności powództwa, czy też dodatkowo w takim wypadku uwzględnić należy przesłanki dopuszczalności i skuteczności cofnięcia powództwa określone w art. 203 k.p.c.

Sąd Najwyższy wskazał, że przedstawiona powyżej zmiana powództwa prowadzi do wyraźnego lub jedynie dorozumianego wycofania (odwołania) roszczenia dotychczasowego, które zostaje zastąpione roszczeniem nowym. Sytuację taką należy więc traktować – w odniesieniu do wycofania roszczenia dotychczasowego - w taki sam sposób, jak cofnięcie powództwa. Można więc stwierdzić, że zmiana powództwa polegająca na zastąpieniu roszczenia dotychczasowego roszczeniem nowym jest czynnością procesową złożoną, składającą się z dwóch działań, z których pierwsze obejmuje cofnięcie powództwa w zakresie dotychczasowego roszczenia, a drugie - wniesienie innego powództwa obejmującego roszczenie nowe. Jeżeli z kolei zmiana powództwa obejmująca zgłoszenie nowego roszczenia na miejsce roszczenia dotychczasowego rodzi, co do tego drugiego roszczenia skutki identyczne jak "zwykłe" cofnięcie powództwa, to uzasadnione jest stanowisko, że taka zmiana powództwa w części dotyczącej wycofania roszczenia dotychczasowego powinna być oceniania nie tylko w świetle art. 193 k.p.c., lecz także dodatkowo z punktu widzenia przesłanek określonych w art. 203 k.p.c. (zgoda pozwanego, jeżeli zmiana powództwa jest dokonywana po rozpoczęciu rozprawy, i kontrola sądu).

Sąd Najwyższy wyjaśnił dalej, że jeżeli zmiana powództwa polega na zgłoszeniu nowego roszczenia w miejsce dotychczasowego, to zmiana taka oznacza w istocie rzeczy wytoczenia nowego powództwa zamiast powództwa pierwotnego, co powoduje cofnięcie tego ostatniego. Innymi słowy, zmiana powództwa polegająca na zastąpieniu roszczenia dotychczasowego roszczeniem nowym powoduje powstanie w odniesieniu do roszczenia dotychczasowego sytuacji takiej, jaka powstaje w wyniku cofnięcia powództwa. Ostatecznie Sąd Najwyższy skonstatował, że w sytuacji, gdy zmiana powództwa polega na zastąpieniu dotychczasowego roszczenia (żądania) roszczeniem (żądaniem) nowym i tym samym stanowi w odniesieniu do roszczenia (żądania) dotychczasowego cofnięcie pierwotnego powództwa, wówczas zmiana powództwa podlega nie tylko reżimowi art. 193 k.p.c., lecz również regulacji art. 203 k.p.c. W efekcie przyjmuje się, że w omawianej sytuacji zmiana powództwa podlega kontroli z punktu widzenia przesłanek wynikających z art. 203 k.p.c., a więc jeżeli dokonywana jest po rozpoczęciu rozprawy, wówczas wymagana jest dla jej skuteczności zgoda pozwanego, o ile powód nie zrzeka się dotychczasowego roszczenia (art. 203 § 1 k.p.c.), a ponadto sąd, tak jak w wypadku "zwykłego" cofnięcia powództwa, może uznać zmianę powództwa za niedopuszczalną, gdy zachodzi sprzeczność z prawem, obejście prawa albo sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (art. 203 § 4 k.p.c.). Dalszym następstwem omawianego zapatrywania jest założenie, że sąd uznając zmianę powództwa polegającą na zgłoszeniu nowego roszczenia zamiast roszczenia dotychczasowego za dopuszczalną z punktu widzenia kryteriów wskazanych w art. 203 § 4 k.p.c. powinien zgodnie z art. 355 § 1 k.p.c. wydać postanowienie o umorzeniu postępowania w zakresie dotyczącym dotychczasowego roszczenia (co do pierwotnego, cofniętego powództwa).

Przenosząc powyższe rozważania teoretyczne na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że żądanie zapłaty tytułem odszkodowania (art. 415 k.c.) w miejsce pierwotnego żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego (art. 840 § 1 k.p.c.) stanowi zmianę jakościową powództwa. Nie ma żadnych wątpliwości, że obydwa roszczenia oparte są o inne przesłanki materialnoprawne, a w konsekwencji wymagają wykazania innych okoliczności faktycznych, a sposób ochrony prawnej udzielanej powodom w procesach toczących się na tych podstawach prawnych jest odmienny. Zmianę powództwa należało zatem ocenić z punktu widzenia regulacji z art. 203 k.p.c. i art. 193 k.p.c.

Pismo powodów z dnia 27.07.2018r. przekonuje, że w niniejszej sprawie miało miejsce dorozumiane cofnięcie powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego. Świadczą o tym następujące fragmenty: „na podstawie art. 193 k.p.c. zmieniam powództwo w zakresie żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego (…) w ten sposób, że wnoszę o zapłatę na rzecz pozwanych odszkodowania”, „zasadnym staje się zmiana żądania z pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego na żądanie naprawienia szkody powstałej u powodów w związku z postępowaniem egzekucyjnym”. Powodowie wystąpili z nowym roszczeniem w miejsce roszczenia pierwotnie zgłoszonego.

Zgodnie z art. 203 § 1 i 4 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku; sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.

W niniejszej sprawie nie został jeszcze wyznaczony termin rozprawy, a w konsekwencji do cofnięcia powództwa nie była wymagana zgoda strony pozwanej. Sąd nie dostrzegł również takich okoliczności, które przemawiałby za przyjęciem, że cofnięcie pozwu byłoby sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Cofnięcie powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego powodowie uzasadniali tym, że postępowania egzekucyjne zakończyło się wobec całkowitej spłaty roszczenia. Zmiana stanu faktycznego uzasadniała zdaniem powodów zmianę sposobu ochrony prawnej.

Konsekwencją skutecznego cofnięcia powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego było umorzenie postępowania w tym zakresie w oparciu o art. 355 § 1 k.p.c., który stanowi, że sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew.

Resumując dotychczasowe rozważania, wskazać należy, że zmiana powództwa oceniana z punktu widzenia regulacji z art. 203 k.p.c. była dopuszczalna i skutkowała umorzeniem postępowania w zakresie dotyczącym roszczenia pierwotnie zgłoszonego.

W dalszej kolejności należało ocenić zmianę powództwa pod kątem regulacji z art. 193 k.p.c. O ile Sąd Rejonowy w Żywcu właściwy był do rozpoznania powództwa przeciwegzekucyjnego (art. 843. § 1 k.p.c.; postępowanie egzekucyjne toczyło się przeciwko dłużnikom mającym miejsce zamieszkana w obszarze właściwości tut. Sądu), o tyle powództwo o zapłatę wytoczone przeciwko spółce mającej siedzibę w B. podlega rozpoznaniu przez Sąd Rejonowym w Bielsku-Białej, z uwagi na art. 30 k.p.c. (powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi niebędącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby). Zmiana powództwa, która wpływa na właściwość sądu nie jest dopuszczalna w świetle art. 193 § 1 k.p.c. W takiej sytuacji - zgodnie z powołanymi wyżej jednolitymi poglądami doktryny i analogicznym stanowiskiem Sądu Najwyższego, zmienione powództwo należy przekazać do sądu właściwego.

Na podstawie art. 200 § 1 k.p.c. sąd, który stwierdzi swoją niewłaściwość, przekaże sprawę sądowi właściwemu. Przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu nie może nastąpić z urzędu (chyba, że chodzi o właściwość wyłączną), ale na zarzut zgłoszony i należycie uzasadniony przez pozwanego przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, o czym stanowi art. 202 k.p.c. Zarzut niewłaściwości miejscowej podniesiony przez stronę pozwaną był zasadny i skutkował przekazaniem sprawy o zapłatę tytułem odszkodowania Sądowi Rejonowemu w Bielsku-Białej (§ 3 pkt 2 lit.a rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 07.10.2014 r. w sprawie ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych, Dz.U.2014.1407).

Sąd Rejonowy w Żywcu rozważał, czy częściowe umorzenie postępowania powinno skutkować orzeczeniem o kosztach procesu w zakresie dotyczącym cofniętego powództwa. Zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Ostatecznie Sąd podzielił jednak pogląd Sądu Najwyższego przedstawiony w postanowieniu z dnia 12.04.2012 r., II CZ 207/11, LEX nr 1228679, zgodnie z którym przez orzeczenie kończące postępowanie w sprawie w danej instancji należy rozumieć wyrok (postanowienie co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym) albo inne orzeczenia, które trwale zamyka drogę do wydania wyroku. Przyjmuje się, że chodzi tutaj o orzeczenie całkowicie kończące sprawę w danej instancji, a zatem o wyrok końcowy lub postanowienie o umorzeniu postępowania w całości lub odrzuceniu pozwu w całości, ponieważ dopiero takie orzeczenie pozwala na prawidłowe ustalenie wyniku sprawy, który z kolei w myśl art. 98 § 1 k.p.c. stanowi co do zasady podstawę rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu. Stąd wywodzi się niedopuszczalność orzekania o kosztach procesu na wcześniejszym etapie w orzeczeniach kończących sprawę w określonej części, np. w razie częściowego umorzenia postępowania, nawet jeśli podlegają one zaskarżeniu w toku instancji. Podobnie w orzeczeniu z dnia 25.07.1953 r., II C 609/53, OSNCK 1954/3/61, Sąd Najwyższy wskazał, że w przepisie chodzi o orzeczenia kończące całkowicie sprawę w danej instancji. Orzeczenie, które rozstrzyga sprawę tylko częściowo, np. wyrok częściowy, postanowienie o umorzeniu postępowania w pewnej części, nie jest orzeczeniem kończącym sprawę w instancji. Sąd Najwyższy uznał, że orzekanie o kosztach procesu w postanowieniu umarzającym postępowanie z pozwu głównego, gdy toczy się nadal postępowanie z powództwa wzajemnego, jest przedwczesne.

Kierując się powyższym, Sąd Rejonowy w Żywcu uznał, że orzekanie o kosztach procesu w postanowieniu o częściowym umorzeniu postępowania w zakresie dotyczącym żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, w sytuacji gdy po uprawomocnieniu się orzeczenia, sprawa o zapłatę zostanie przekazana do Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej, byłoby przedwczesne.

ASR Natalia Mrożek

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować postanowienie z uzasadnieniem

2.  Odpis postanowienia doręczyć pełnomocnikom stron

3.  Kal. 1 tydzień

4.  Po prawomocności- zakreślić sprawę w rep. i przekazać sprawę właściwemu sądowi, zwracając się o zwrot akt związkowych (I Co 741/18 i znajdujących się w nich akt egzekucyjnych Km 2761/17) po zakończeniu postępowaniu

Żywiec, dnia 14.11.2018 r.

ASR Natalia Mrożek