Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2020 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 stycznia 2020 r. w G.

sprawy z powództwa T. S. i J. S.

przeciwko J. M.

z udziałem interwenienta ubocznego Gminy M. G.

o eksmisję

I.  nakazuje pozwanemu J. M. opuścić, opróżnić i wydać powodom solidarnie budynek mieszkalny położony w G. przy ul. (...);

II.  ustala, że pozwanemu przysługuje prawo do lokalu socjalnego;

III.  wstrzymuje wykonanie pkt.I wyroku do czasu złożenia pozwanemu przez Gminę M. G. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego;

IV.  nie obciąża pozwanego kosztami procesu;

V.  przyznaje radcy prawnemu K. T. ze Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych 60/100) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu.

Sygn. akt I C 572/19

UZASADNIENIE

Powodowie T. S. oraz J. S. domagali się od J. M., aby opuścił i opróżnił budynek mieszkalny położony przy ul. (...) w G., posadowiony na nieruchomości gruntowej o pow. 300 m ² położonej w G. przy ul. (...) oznaczonej jako działka (...), dla której Sąd Rejonowy w Gdyni prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), a także zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podał pozwany zajmuje opisany wyżej lokal mieszkalny, natomiast powodowie od dnia 18 stycznia 2016 roku są współwłaścicielami tej nieruchomości. Poprzedniczka prawna powodów – B. C. miała zawartą z pozwanym umowa dzierżawy na czas nieokreślony. Dnia 29 kwietnia 2011 roku powodowie nabyli od B. C. wszelkie przysługujące jej wierzytelności dotyczące nieruchomości. Wobec braku zapłaty przez pozwanego czynszu rocznego w wysokości 250 zł przez okres kolejnych 7 lat, powodowie pismem z dnia 13 czerwca 2018 roku wezwali pozwanego do zapłaty zaległości, a następnie pismem z dnia 26 listopada 2018 roku skutecznie wypowiedzieli pozwanemu umowę dzierżawy. Zatem pozwany pomimo wezwania zbieżnego z żądaniem pozwu, nadal zajmuje nieruchomość bez tytułu prawnego.

(pozew – k. 3-5)

Interwencję uboczną po stronie powodowej zgłosiła Gmina M. G., wnosząc o uwzględnienie powództwa i ustalenie, że pozwanemu nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego, a także zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Gmina wskazała, że nie są znane jej okoliczności uzasadniającego przyznanie pozwanemu lokalu socjalnego.

(interwencja uboczna – k. 51)

Pozwany w odpowiedzi na pozew domagał się ustalenia uprawnienia do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu na podstawie art.14 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego, wskazując, że utrzymuje się ze świadczeń rentowych w kwocie 1.633 zł miesięcznie i nie ma możliwości zamieszkania w innym lokalu niż dotychczas zajmowany, a sytuacja materialna nie pozwala mu na zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie. Dodał również, że pozwany jest osobą schorowaną w podeszłym wieku.

(pismo z dnia 03.11.2019r. – k. 92-93)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie J. S. oraz T. S. od 18 stycznia 2016 roku są współwłaścicielami działki gruntu położonej w G. przy ul. (...), na której znajduje się budynek mieszkalny o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w Gdyni prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), którą nabyli od B. C..

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o: akt notarialny z dnia 18.01.2016r., rep. A nr 205/2016 – k. 10-12, wydruk z (...) k. 13-24, wykaz zmian w ewidencji gruntów – k. 33-34, zeznania powoda J. S. – k. 118v., płyta CD – k. 120, zeznania powoda T. S. – k. 118v.-119, płyta CD – k. 120)

Dnia 29 kwietnia 2011 roku B. C. zawarła z powodami umowę przedwstępną sprzedaży ww. nieruchomości oraz przelała na powodów wszelkie istniejące oraz przyszłe wierzytelności związane z tą nieruchomości.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o: umowę przelewu praw z dnia 29.04.2011r. – k. 26, zeznania powoda J. S. – k. 118v., płyta CD – k. 120, zeznania powoda T. S. – k. 118v.-119, płyta CD – k. 120)

Dnia 01 grudnia 2012 roku pozwany J. M. oraz B. C. zawarli umowę dzierżawy wyżej opisanego budynku mieszkalnego. Ustalono wysokość czynszu dzierżawnego na kwotę 250 zł rocznie płatny w terminie do dnia 31 stycznia za dany rok z góry.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o: umowę dzierżawy z dnia 01.12.2012r. – k. 25, zeznania powoda J. S. – k. 118v., płyta CD – k. 120, zeznania powoda T. S. – k. 118v.-119, płyta CD – k. 120)

Pismem z dnia 13 czerwca 2018 roku powodowie wyznaczyli pozwanemu dodatkowy trzymiesięczny termin (liczony od dnia otrzymania pisma) do zapłaty czynszu z tytułu umowy dzierżawy za okres 2012-2018 w łącznej wysokości 1.750 zł. Powodowie poinformowali o nabyciu praw do tej wierzytelności oraz do ww. nieruchomości. Pismo zostało odebrane dnia 14 czerwca 2018 roku.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o: pismo z dnia 13.06.2018r. – k. 27, potwierdzenie odbioru – k. 28)

Pismem z dnia 26 listopada 2018 roku powodowie wypowiedzieli pozwanemu umowę dzierżawy z dnia 29 kwietnia 2011 roku oraz wezwali go do wydania nieruchomości.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o: wypowiedzenie z dnia 26.11.2018r. – k. 29, potwierdzenie nadania – k. 30)

Postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2017 roku Sąd Rejonowy w Gdyni w sprawie o sygn. akt VII Ns 3545/15 oddalił wniosek J. M. o zasiedzenie przedmiotowej nieruchomości. Postanowienie uprawomocniło się w dniu 20 grudnia 2017 roku.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o: postanowienie z dnia 27.04.2017r. w sprawie o sygn. akt VII Ns 3545/15 – k. 116, zeznania powoda J. S. – k. 118v., płyta CD – k. 120, zeznania powoda T. S. – k. 118v.-119, płyta CD – k. 120)

Pozwany J. M. obecnie ma 80 lat. Nie figuruje w ewidencji osób bezrobotnych. Nie korzysta z pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w G.. Cierpi na przewlekłą chorobę niedokrwienną serca, miażdżycę, chorobę wrzodową żołądka, niewydolność żylną. Przeszedł 4 zawały. Samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe. Utrzymuje się ze świadczenia emerytalnego w kwocie 1.633 zł miesięcznie. Nie otrzymuje pomocy od osób trzecich. Nie posiada nikogo na utrzymaniu. Jego średniomiesięczne wydatki na utrzymanie wynoszą około 1.140 zł.

(dowód: pismo z PUP G. – k. 48, pismo z MOPS – k. 49, zaświadczenie z dnia 01.08.2019r. – k. 60, oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania – k. 61-63, legitymacja emeryta-rencisty – k. 103, zeznanie roczne – k. 104-105, zaświadczenie z dni

Sąd zważył, co następujący:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów przedłożonych przez strony oraz dowodu z postanowienia Sądu Rejonowego w Gdyni w sprawie o sygn. akt VII Ns 3545/15. W ocenie Sądu powyższe dokumenty dotyczące uprawnień właścicielskich powoda do spornego budynku mieszkalnego, a przede wszystkim tytułu prawnego do niego, zajmowania go przez pozwanego, a nadto dotyczących sytuacji majątkowej, rodzinnej i zdrowotnej pozwanego J. M. nie budzą wątpliwości, co do swej prawdziwości oraz wiarygodności, a nadto ostatecznie nie były kwestionowane przez żadną ze stron, zatem brak było podstaw do odmowy dania im wiary i mocy dowodowej.

W przypadku zeznań powodów Sąd nie doszukał się żadnych okoliczności, które wzbudzałyby wątpliwości co do ich wiarygodności i zgodności z prawdą. W ocenie Sądu, zeznania te były szczere, spójne, a nadto nie były kwestionowane przez stronę przeciwną i znajdowały odzwierciedlenie w dokumentach złożonych do akt sprawy.

Sąd pominął dowód z przesłuchania pozwanego, albowiem z zaświadczenia lekarskiego wynikało, że z uwagi na jego stan zdrowia nie jest zalecane jego transportowanie do Sądu (vide: zaświadczenie – k. 60). Wobec niekwestionowania również oświadczeń i dokumentów dotyczących jego stanu zdrowia i sytuacji majątkowej, nie było potrzeby przeprowadzania takiego dowodu w jego miejscu zamieszkania.

Nadto Sąd pominął dowód z przesłuchania świadków wnioskowanych pismem z dnia 18 listopada 2019 roku (k. 99-102), albowiem w zakresie podnoszonego zarzutu zasiedzenia Sąd związany był prejudykatem w postaci prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 27 kwietnia 2017 roku wydanego w sprawie o sygn. akt VII Ns 3545/15. Kwestia ważności umowy dzierżawy z dnia 01 grudnia 2012 roku nie może być więc ponownie badana w niniejszym postępowaniu. Nawet gdyby umowa ta miała być nieważna, to potwierdzałoby to jedynie, że w okresie, kiedy miała ona obowiązywać, pozwany zajmował sporną nieruchomość bez tytułu prawnego.

Podstawę prawną roszczenia powodów stanowił przepis art. 222 § 1 k.c., zgodnie z którym właściciel może żądać od osoby, która włada jego rzeczą, aby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela prawo do władania rzeczą. Dla osób trzecich płynie stąd obowiązek biernego poszanowania cudzego prawa własności. Jeżeli wbrew temu nastąpi naruszenie prawa własności, uruchamia się stosowne roszczenia ochronne, adresowane już do konkretnej osoby z potencjalnego kręgu osób trzecich. Osoba, która faktycznie włada rzeczą nie ma obowiązku wydania jej właścicielowi, jeżeli służy jej skuteczne uprawnienie do władania rzeczą. Uprawnienie to może mieć różne źródła, np. może ono wynikać ze stosunku umownego pomiędzy stronami.

Podkreślić należy, że żadna ze stron nie kwestionowała uprawnień właścicielskich powodów do spornej nieruchomości oraz tego, że pozwany zajmuje sporną nieruchomość bezumownie, na co ostatecznie nie ma wpływu ważność umowy dzierżawy przedmiotowej nieruchomości.

Sąd związany był prejudykatem w postaci prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 27 kwietnia 2017 roku wydanego w sprawie o sygn. akt VII Ns 3545/15, oddalającego wniosek pozwanego o stwierdzenie zasiedzenia.

Strona pozwana nie kwestionowała skuteczności wypowiedzenia umowy dzierżawy. Sąd również nie dopatrzył się, aby czynność ta była nieskuteczna.

Zgodnie z art. 703 k.c. jeżeli dzierżawca dopuszcza się zwłoki z zapłatą czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności, a w wypadku gdy czynsz jest płatny rocznie, jeżeli dopuszcza się zwłoki z zapłatą ponad trzy miesiące, wydzierżawiający może dzierżawę wypowiedzieć bez zachowania terminu wypowiedzenia. Jednakże wydzierżawiający powinien uprzedzić dzierżawcę udzielając mu dodatkowego trzymiesięcznego terminu do zapłaty zaległego czynszu.

Wysokość czynszu ustalono na kwotę 250 zł miesięcznie. Natomiast pozwany w ogóle nie wywiązywał się z tego obowiązku. Wobec tego powodowie pismem z dnia 13 czerwca 2018 roku jako następcy prawni B. C. i nowi właściciele przedmiotowej nieruchomości wezwali pozwanego do zapłaty zaległego czynszu dzierżawnego, wyznaczając pozwanemu dodatkowy 3-miesięczny termin do dokonania tej czynności. Pozwany odebrał wezwanie osobiście. Wobec braku reakcji ze strony pozwanego, powodowie pismem z dnia 26 listopada 2018 roku skutecznie wypowiedzieli pozwanemu umowę dzierżawy z dnia 29 kwietnia 2011 roku w trybie natychmiastowym oraz wezwali go do wydania nieruchomości. Po upływie okresu wypowiedzenia pozwany rozpoczął zajmowanie nieruchomości bez tytułu prawnego.

W tej sytuacji Sąd doszedł do przekonania, że bezspornie pozwany J. M. zajmował sporny budynek mieszkalny bez tytułu prawnego.

Strona pozwana wskazywała również na możliwość zatrzymania przedmiotu dzierżawy do czasu otrzymania przez pozwanego zwrotu nakładów poczynionych na nieruchomość stosownie do treści art. 461 § 2 k.c. Zarzut ten jednak był bezzasadny, tym bardziej, że pełnomocnik pozwanego wskazał wprost, że pozwany nie jest w stanie wykazać skutecznie przejęcia prawa do nakładów i nie jest mu znana rzeczywista wartość tych nakładów (vide: pismo z dnia 18.11.2019r. – k. 102).

Sąd zważył, iż nie sposób uznać by żądanie zgłoszone przez powodów stanowiło nadużycie prawa. W orzecznictwie Sądu Najwyższego za utrwalony można uznać obecnie pogląd, zgodnie z którym możliwość nieuwzględnienia roszczenia windykacyjnego na podstawie art. 5 k.c. może mieć miejsce tylko w sytuacjach wyjątkowych. Oddalenie powództwa na podstawie art. 5 k.c. oznacza bowiem pozbawienie właściciela ochrony przysługującego mu prawa własności, którego ochrona jest zasadą konstytucyjną (por: orz. SN z 22.11.1994r. II CRN 127/94 nie publ; wyr. SN z 27.01.1999r. II CKN 151/98, wyr SN z 22.03.2000r. I CKN 440/98). Sąd Najwyższy trafnie stwierdził w orzeczeniu z dnia 25 maja 1973r. III CRN 86/73, że zasady współżycia społecznego chronią wprawdzie przed nadużyciem prawa, ale nie mogą tego prawa w ogóle unicestwić. W szczególności przy żądaniu eksmisji mogą one jedynie powodować odroczenie eksmisji, a nie pozbawienie uprawnionego jego prawa podmiotowego w zupełności. Sytuacja rodzinna, zdrowotna i materialna pozwanego J. M., którą Sąd ustalił nie może być uznana za szczególnie wyjątkową, by uzasadniała oddalenie powództwa, tym bardziej, że z analizy jego oświadczenia majątkowe wynika, że był w stanie ponosić roczny koszt czynszu dzierżawy w kwocie 250 zł.

Idąc dalej, szczególnie istotne było ustalenie, czy zachodzą podstawy do przyznania pozwanemu uprawnienia do lokalu socjalnego.

Sąd zważył także, iż zgodnie z dyspozycją przepisu art. 14 ust. 1 i ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego, Sąd zobowiązany jest z urzędu badać przesłanki w zakresie orzeczenia o uprawnieniu do lokalu socjalnego wobec osób których dotyczy nakaz opróżnienia lokalu. Przy czym regulacja ust. 7 ustawy przesądza o wyłączeniu stosowania przepisów o obligatoryjnym obowiązku przyznania prawa do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu, o których mowa w ust. 4, w przypadku wystąpienia pozytywnych przesłanek wskazanych w tym przepisie, w stosunku do pozwanego, albowiem nieruchomość objęta sporem nie wchodziła w skład publicznego zasobu gminnego, a stosunek prawny pomiędzy stronami (dzierżawa) nie był nawiązany ze spółdzielnią mieszkaniową albo z towarzystwem budownictwa społecznego.

Zatem w niniejszej sprawie należało wziąć pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości oraz czy jego sytuacja materialna i rodzinna jest na tyle szczególna, aby uzasadniała przyznanie pozwanemu lokalu socjalnego.

Przede wszystkim pozwany jest osobą w podeszłym wieku (80 lat). Utrzymuje się ze świadczenia emerytalnego w kwocie 1.633 zł i w większej części pożytkuje te środki na swoje utrzymanie. Jest osoba samotną. Obecnie pozwany nie może liczyć ani na wsparcie emocjonalne ani finansowe osób trzecich czy instytucji. Co szczególnie istotne cierpi na przewlekłą chorobę niedokrwienną serca, miażdżycę, chorobę wrzodową żołądka, niewydolność żylną. Przeszedł 4 zawały. Nie ulega wątpliwości, że pozwany nie ma realnej możliwości zamieszkania w innym lokalu niż dotychczas zajmowany ani środków na wynajęcie lokalu na wolnym rynku. Brak jest również perspektyw na poprawę sytuacji materialnej pozwanego, która legła u podstaw tego wniosku. Sąd nie dopatrzył się także, aby dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości przez pozwanego był nieprawidłowy, a strona powoda oraz interwenient uboczny (prezentujący bierną postawę w procesie), takich okoliczności nie podnosili.

Z powyższych przyczyn Sąd uznał, iż skoro pozwanemu nie przysługuje uprawnienie do władania rzeczą, żądanie powodów nakazania mu opuszczenia przedmiotowej nieruchomości i wydania go powodom, zasługuje na uwzględnienie i na podstawie art. 222 § 1 k.c. orzekł jak w punkcie I. sentencji wyroku.

Natomiast na podstawie art. 14 ust 1 i 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego – orzeczono jak w punkcie II. wyroku.

Rozstrzygnięcie zawarte w punkcie III. wyroku Sąd oparł na treści art. 14 ust. 6 ustawy o ochronie praw lokatorów, zgodnie z którym orzekając o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego, sąd nakazuje wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie IV. wyroku na podstawie art. 102 k.p.c., odstępując od obciążania pozwanych kosztami procesu. Zważyć należy, iż nieskonkretyzowanie w tym przepisie „wypadków szczególnie uzasadnionych” oznacza, że to sądowi rozstrzygającemu sprawę została pozostawiona ocena, czy całokształt okoliczności pozwala na uznanie, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, przemawiający za nieobciążaniem strony przegrywającej spór kosztami procesu w całości lub w części. Takie stanowisko znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie. W wyroku z dnia 02 października 2015 roku o sygn. I ACa 2058/14 (LEX nr 1820933) Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że sposób skorzystania z przepisu art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór. Ustalenie, czy w danych okolicznościach zachodzą "wypadki szczególnie uzasadnione", ustawodawca pozostawia swobodnej ocenie sądu, która następuje niezależnie od przyznanego zwolnienia od kosztów sądowych. Zgodnie natomiast ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w postanowieniu z dnia 22 lutego 2011r. II PZ 1/11 (LEX nr 852550) trudna sytuacja życiowa, majątkowa, zdrowotna, osobista, która uniemożliwia pokrycie przez stronę kosztów procesu należnych przeciwnikowi, należy do okoliczności uzasadniających odstąpienie od zasady wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. Dokonując tej oceny sąd orzekający winien kierować się własnym poczuciem sprawiedliwości, a podważenie oceny tego sądu wymaga wykazania, że jest ona wadliwa. W ocenie Sądu ustalona sytuacja majątkowa, rodzinna i zdrowotna pozwanego, która stanowiła podstawę przyznania pozwanemu lokalu socjalnego uzasadnia odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu.

Pozwany reprezentowany był w sprawie przez pełnomocnika z urzędu. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 listopada 2009 roku., sygn. akt III CZ 53/09 (OSNC 2010/5/79), świadczenie pomocy prawnej z urzędu jest działaniem dla dobra publicznego, umożliwiającym realizację w postępowaniu cywilnym zasady równości i prawa do sądu. Obowiązek pokrycia tych kosztów spoczywający na Skarbie Państwa ma charakter publicznoprawny i nie jest obowiązkiem pokrycia kosztów procesu w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego dotyczących tych kosztów. Oznacza to, że Skarb Państwa każdorazowo w sytuacji reprezentowania uprawnionego przez pełnomocnika z urzędu, ma ustawowy obowiązek przyznania na jego wniosek, według zasad prawem przewidzianych, kosztów udzielonej tej stronie pomocy prawnej z urzędu, o ile koszty te nie zostały w żadnej części zapłacone.

Mając na uwadze powyższe Sąd w punkcie V. sentencji wyroku na podstawie § 4 ust. 1 i 3, § 13 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 03 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu przyznano radcy prawnemu K. T. ze środków Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 147,60 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu, co zawiera wartość podatku od towarów i usług w obowiązującej stawce 23 %.