Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 102/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie w sprawie o sygn. III Ko 226/19 z dnia 21 stycznia 2020 roku

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

apelacja pełnomocnika wnioskodawcy :

zarzut w zakresie zadośćuczynienia

1. obraza prawa materialnego tj. art. 8 ust. 1 o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego Państwa Polskiego (tj. Dz. U. z 2018 roku , poz.2099)- zwana dalej "ustawą lutową w zw. z art. 445 § 1 i 2 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie skutkujące uznaniem, że w okolicznościach niniejszej sprawy sumą odpowiednią zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez A. K. w związku ze stosowaniem tymczasowego aresztowania w okresie od 22 lutego 1984 roku do 25 lipca 1985 roku w sprawie V K 623/84 jest kwota w łącznej wysokości 75.000 złotych,

2. obraza prawa materialnego tj. art. 445 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 448 k.c. w z zb. z art. art. 8 ust. 1 o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego Państwa Polskiego (tj. Dz. U. z 2018 roku , poz.2099)- zwana dalej "ustawą lutową poprzez ich błędną wykładnię i zasądzenie niewspółmiernie niskiej, w stosunku do rozmiaru krzywdy doznanej przez A. K. kwoty zadośćuczynienia, gdy całokształt okoliczności sprawy tj. przyczyny zatrzymania, okoliczności pozbawienia wolności, warunki przebywania w izolacji, represje organów bezpieczeństwa mające na celu jej złamanie, wpływ izolacji na jej dalsze życie, a w szczególności doznanie stresu pourazowego, które to przesłanki przemawiają za zasądzeniem dalszej kwoty zadośćuczynienia;

w zakresie odsetek

1. naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 481 § 1 k.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegające na zasądzeniu odsetek ustawowych od chwili uprawomocnienia się wyroku, w miejsce odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, pomimo wyraźnego żądania wnioskodawczyni zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie za krzywdę doznaną.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Wywiedziona przez pełnomocnika wnioskodawczyni apelacja okazała się zasadna jedynie częściowo jako, że w istocie Sąd Okręgowy ustalając wysokość zadośćuczynienia choć wszystkie okoliczności wynikające z przeprowadzonych dowodów, trafnie ustalił (czego zresztą skarżąca nie zakwestionowała), to jednak miarkując na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego wysokość zadośćuczynienia, okolicznościom tym nie przydał należytej wagi, przez co kwota zadośćuczynienia nie była kwotą odpowiednią w rozumieniu art. 445 § 1 i 2 k.c. i art. 448 § 2 k.c., ale nie w takim stopniu, jak na to wskazuje skarżąca. Sąd Apelacyjny, akceptuje ukształtowany w judykaturze pogląd, iż wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, przyznawanego na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U.2018.2099 j.t. ze zm.), należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego, co implikuje stwierdzenie, że zarzut wadliwego określenia wysokości zadośćuczynienia może być uwzględniony jedynie w sytuacjach, w których przyznane zadośćuczynienie w sposób oczywisty i rażący nie odpowiada relewantnym okolicznościom, występującym w danej sprawie, a kwota zadośćuczynienia jest niewspółmierne do stopnia i długotrwałości cierpień doznanych przez wnioskującego o zadośćuczynienie. Niewątpliwe zatem przy wykładni pojęcia „odpowiedniego” zadośćuczynienia, zawęża się możliwość skutecznego kwestionowania jego wysokości. Praktycznie rzecz ujmując, o naruszeniu zasad ustalania „odpowiedniego” zadośćuczynienia może świadczyć jedynie przyznanie zadośćuczynienia wręcz symbolicznego, zamiast relewantnej do okoliczności rekompensaty za doznaną krzywdę, bądź też kwoty wygórowanej, prowadzącej do niestosownego wzbogacenia się (zob. np. postanowienia SN: z 18.12.2012 r., III KK 275/12, LEX nr 1232288; z 17.10.2012 r., IV KK 206/12, LEX nr 1226738; z 01.03.2013 r., V KK 403/13, LEX nr 1308181; z 19.10.2010 r., II KK 196/10, OSNWSK 2010/1/1973; z 12.08.2008 r., V KK 45/08, LEX nr 438427; z 20.12.2006, IV KK 291/06, OSNWSK 2006/1/2548; z 27.07.2005 r., II KK 54/05, LEX nr 152495; wyrok SN z 03.07.2007 r., II KK 321/06, LEX nr 299187; wyroki SA w Szczecinie: z 08.11.2018 r., II AKa 154/18, LEX nr 2668058; z 19.12.2013 r., II AKa 193/13, LEX nr 1409326).

W kontekście tych orzeczeń, nie sposób jednak uznać by znaczna dysproporcja pomiędzy oczekiwaniami skarżącej, a kwotą ustaloną przez Sąd, nie uprawniała do ingerencji

w jego wysokość, w takim zakresie w jakim ta nieodpowiedniość występuje. Sąd odwoławczy stwierdza, że doszacowanie okoliczności związanych z warunkami w jakich przebywała wnioskodawczyni, w tym w początkowej fazie izolacji, jak i trwałych skutków postaci stresu pourazowego, jest istotne z punktu widzenia poczucia sprawiedliwości wnioskodawczyni. Ich niewłaściwe uwzględnienie prowadziło bowiem do wystąpienia różnicy nie dającej się zaakceptować. Dlatego też, w ocenie Sądu odwoławczego, brak dostatecznego uwzględnienia, tych właśnie okoliczności wskazujących, że wnioskodawczyni przebywała w warunkach szczególnie urągających jej godności, nakazywał zwiększenie kwoty zadośćuczynienia do 100.000 złotych. Sąd odwoławczy dostrzega, że niedostateczne uwzględnienie tylko niektórych okoliczności nie zawsze może prowadzić do uznania, że kwota jest nieodpowiednią. Nie mniej w niniejszej sprawie konieczność doszacowania przywołanych powyżej okoliczności wynika z ich szczególnego charakteru. Pozostałe przywołane przez skarżącą okoliczności, jak sposób postepowania organów bezpieczeństwa wobec wnioskodawczyni Sąd Okręgowy uwzględnił należycie i zasadnie wskazał, że dalsze szkody poniesione w związku z koniecznością wyzbycia się majątku, wyjazdu na emigrację czy szkody zdrowotne, wynikające z wykonywania ciężkiej pracy fizycznej, zaniżenie świadczeń rentowych mogą być dochodzone na drodze procesu cywilnego. Są one bowiem nie tyle konsekwencją izolacji wnioskodawczyni, co jej dalszej działalności niepodległościowej.

Nie ma też racji autorka apelacji, że kwota zadośćuczynienia winna być ukształtowana na oczekiwanym przez nią poziomie jako, że żądana kwota wskazuje, że skarżąca traktuje dochodzoną kwotę, nie jako zadośćuczynienie za doznane krzywdy, lecz sposób na osiągnięcie przez wnioskodawczynię bezpodstawnego wzbogacenia. Odwołanie się w skardze do rozstrzygnięć zapadłych w innych sprawach, w sytuacji gdy miały one odmienny charakter nie może odnieść spodziewanego skutku. Kwoty zadośćuczynienia zasądzane w innych sprawach mogą stanowić jedynie wskazówkę dla sądu rozpoznającego daną sprawę (mieć charakter pomocniczy), natomiast orzeczenia te w żadnym stopniu sądu tego nie wiążą (zob. wyrok SN z 28.06.2005 r., I CK 7/05, LEX nr 153254; wyrok SN z 03.07.2007 r., II KK 321/06, LEX nr 299187; wyrok SA w Gdańsku z 29.01.2014 r., II AKa 1/14, LEX nr 1430706; wyrok SA w Katowicach z 25.05.2017 r., II AKa 141/17, LEX nr 2343430).

Nie było zatem trafne odwoływanie się przez autorkę apelacji do praktyki orzeczniczej, jako argumentu mającego rzekomo przemawiać za zasądzeniem zadośćuczynienia w oczekiwanej wysokości, z pominięciem indywidualnego charakteru rozpoznawanej sprawy. Skarżąca zdaje się nie dostrzegać, że o „odpowiedniości” zadośćuczynienia za doznaną krzywdę - w rozumieniu art. 445 k.c., decyduje sąd orzekający na podstawie zindywidualizowanych kryteriów, wynikających z materiału dowodowego danej sprawy. Wysokość zadośćuczynienia, które powinno być odpowiednie, wyznaczają przy tym dwie granice: mianowicie z jednej strony, musi ono przedstawiać wartość ekonomicznie odczuwalną, z drugiej zaś powinno być utrzymane w rozsądnych granicach. To obecnie podwyższone do kwoty 100.000 złotych zadośćuczynienie odpowiada, tak całości krzywdy doznanej przez pokrzywdzoną, jak i warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa w którym funkcjonuje i przez to staje się odpowiednie w rozumieniu art. 445 § 1 i 2 k.c. tj. takie które złagodzi doznaną krzywdę, nie będąc źródłem wzbogacenia. Taka kwota niewątpliwie zrównoważy wnioskodawczyni negatywne przeżycia wiążące się nie tylko z samym faktem pozbawienia jej wolności, ale również konsekwencje do których doszło w wyniku owego pozbawienia wolności w tym pozostawanie przez nią w stresie pourazowym jako, że ma charakter zindywidualizowany. Myli się skarżąca, że zadośćuczynienie ma stanowić nagrodę za całokształt działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. W okolicznościach przedmiotowej sprawy jest ono ściśle związane z krzywdą jakiej doznała wnioskodawczyni. Zwięzłe przywołanie uwzględnionych okoliczności wynikające z obecnego sposobu redakcji uzasadnień, nie daje w żadnej mierze podstaw, że miało to wpływ na treść orzeczenia, a w szczególności na dokonane zbadanie indywidualnych wpływów represji, które były zastosowane wobec wnioskodawczyni, w sposób wskazany w apelacji. Te okoliczności których Sąd niedoszacował, w szczególności związane z początkowym okresem izolacji i skutkami w sferze psychiki zostały w całości uwzględnione przez Sąd odwoławczy. Nie sposób zaś uznać za skarżącą, że władze komunistyczne poprzez izolację A. K. w okresie od 22 lutego 1984 roku do dnia 25 lipca 1985 roku i prowadzone wobec niej postępowanie, następnie umorzone, czy okresowy brak zatrudnienia i wywołany u niej stres pourazowy złamały wnioskodawczynię i by na tym etapie wpłynęły na jej decyzję co do wyjazdu z Polski. Jak wskazała sama wnioskodawczyni po opuszczeniu aresztu w dalszym ciągu prowadziła działalność niepodległościową k 366, podjęła pracę w uprzednim miejscu zatrudnienia, a do USA wyjechała we wrześniu 1988 roku co było efektem tych dalszych perswazji ze strony aparatu bezpieczeństwa ówczesnego Państwa Polskiego i nie sposób uznać by pozostawały w bezpośrednim związku przyczynowym z pobytem A. K. w izolacji więziennej w analizowanym okresie.

W konsekwencji po uwzględnieniu powyżej wskazanych okoliczności kwota 100.000 złotych w swoim całokształcie uwzględnia wszystkie krzywdy doznane przez wnioskodawczynię i w ocenie Sądu Apelacyjnego w pełni rekompensuje poniesione przez nią w wyniku pozbawienia wolności krzywdy.

Odnosząc się do zarzutu obrazy art. 481 § 1 i 2 k.c. stwierdzić należy, że jest on bezpodstawny. Co prawda Sąd Okręgowy przywołał w uzasadnieniu orzeczenia art. 481 k.c. nie mniej w treści wyroku trafnie określił rodzaj odsetek należnych wnioskodawczyni. Nie kwestionując tego, że wnioskodawczyni należą się odsetki za opóźnienie świadczenia, wskazać należy, że dotyczą one świadczenia wymagalnego, a świadczenie tak o odszkodowanie jak i zadośćuczynienie, staje się wymagalne dopiero z momentem uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego. Do czasu wydania przez sąd prawomocnego orzeczenia odsetki nie przysługują. Odsetki od sumy pieniężnej stanowiącej tak odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie są wynagrodzeniem za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej, która jest wymagalna i dlatego odsetki przysługują od dnia uprawomocnienia się wyroku. Świadczenia przyznawane przez sądy w oparciu o rozdział 58 k.p.k. mają - jak już wspomniano - charakter cywilny, a zatem sąd karny zobligowany jest także zasądzić ustawowe odsetki od zasądzonych kwot, o ile oczywiście osoba uprawniona złoży w tym względzie odpowiednie żądanie. Chwilą, od której powinny być naliczane odsetki, jest uprawomocnienie się wyroku, gdyż dopiero wtedy roszczenie o zapłatę staje się wymagalne. Reguła z art. 481 k.c. nie ma zastosowania w orzekaniu o odsetkach od odszkodowania i zadośćuczynienia w niniejszej sprawie Skarb Państwa (dłużnik) nie może być w zwłoce do chwili wydania prawomocnego orzeczenia, w którym kwota odszkodowania i zadośćuczynienia zostanie oznaczona, bo do tej pory nie wie jaką kwotę powinien uiścić. Wiedzę tę zyskuje z momentem wydania prawomocnego orzeczenia i dopiero od tego momentu należne są odsetki za okres opóźnienia. Stanowisko takie zostało wyrażone wielokrotnie przez Sądy orzekające w przedmiocie odpowiedzialności Skarbu Państwa za opóźnienie w wypłacie odszkodowania i zadośćuczynienia i każdorazowo wskazywano w nich, że dopiero orzeczenie sądowe określające kwotę zadośćuczynienia lub odszkodowania daje poszkodowanemu wierzycielowi prawo żądania ich wypłaty z odsetkami od uprawomocnienia się orzeczenia. Pełnomocnik wnioskodawcy nie przedstawił argumentów podważających poglądy zawarte w orzeczeniach Sądu Najwyższego ( min. postanowienie Sądu Najwyższego- Izba Karna z dnia 15 marca 2018 roku II KK 88/18, w wyrokach Sądu Apelacyjnego w Warszawie w sprawach II AKa 422/17, II AKa 193/18, jak i w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 7 marca 2019 roku sygn. akt II AKa17/19, czy wcześniejszych Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2015 roku II AKa148/15, czy wreszcie wobec treści zawartych w Uchwale Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 1991 roku I KZP odnoszącej się wprost do roszczeń z art. 8 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego , której treść nie uległa dezaktualizacji, zwłaszcza w zakresie wskazania, że z właściwości zobowiązania Skarbu Państwa do wypłaty odszkodowania i zadośćuczynienia przewidzianego w rozdziale 50 i przepisie art. 8 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku wynika, że terminem spełnienia świadczenia – art. 455 k.c. jest uprawomocnienie się orzeczenia zasądzającego odszkodowanie czy zadośćuczynienie. Należy też mieć na względzie, że do wykonania orzeczeń wydanych w postępowaniu przewidzianym w Rozdziale 50 kodeksu postępowania karnego ma zastosowanie kodek karny wykonawczy, a w szczególności art. 9 § 1 tego kodeksu, co oznacza, że postępowanie wykonawcze wszczyna się bezzwłocznie.

W apelacji nie została przedstawiona argumentacja, która byłaby przekonująca w zakresie tej problematyki, analogicznie zresztą jak wcześniej we wniosku o zasądzenie odsetek od zadośćuczynienia oraz odszkodowania w oparciu o wskazany przepis .

Wniosek

zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

zasądzenie w pkt I wyroku odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni A. K. dalszej kwoty w wysokości 925.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze stosowaniem tymczasowego aresztowania w okresie od 22 lutego 1984 roku do 25 lipca 1985 roku w sprawie V K 623/84 wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

nadto o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawczyni kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję, na podstawie załączonego przez niego spisu kosztów bądź w przypadku jego nieprzedłożenia według norm przepisanych wraz z należnym podatkiem VAT

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Podzielając jedynie częściowe zarzuty zawarte w pkt 1 i 2 dotyczące zadośćuczynienia,

z przyczyn wskazanych w pkt 3.1, Sąd Apelacyjny podwyższył jego wymiar do kwoty 100.000, złotych. Taka bowiem kwota będzie kwotą odpowiednią w rozumieniu art. 445 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 448 k.c. uwzględniającą całokształt prawidłowo ustalonych przez Sąd Okręgowy krzywd jakich doznała A. K. w tym przyczyny jej zatrzymania, okoliczności pozbawienia wolności ( w tym te z pierwszego okresu jej izolacji w Areszcie Śledczym w Szczecinie), sposób postępowania wobec niej przez przesłuchujących, niematerialne skutki izolacji na jej dalsze życie, w tym zespół stresu pourazowego, który nie ustąpił.

W pozostałym zakresie, Sąd Apelacyjny, nie podzielając wniosków skarżącej co do tego, że kwota zadośćuczynienia winna być ustalona dodatkowo jeszcze o kwotę 900.000 złotych, zaskarżony wyrok utrzymał w mocy. Uznając, że dochodzenie zadośćuczynienia ponad kwotę 100.000 złotych było nieuprawnione i nie stanowiło by rekompensaty za doznane krzywdy, lecz było by bezpodstawnym wzbogaceniem i wówczas nie mogłoby być uznane za odpowiednie w rozumieniu art. 445 § 1 i 2 k.c. i art. 448 k.c..

Również wniosek o zmianę rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek tak kwot dotyczących odszkodowania, jak i zadośćuczynienia nie zasługiwał na uwzględnienie z przyczyn wskazanych w pkt 3.1.

3.2.

apelacja prokuratora ; zarzuty

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a polegający na przyjęciu, że kwota 75.000 zł stanowi odpowiednie zadośćuczynienie za krzywdę doznaną przez A. K. w następstwie jej niesłusznego tymczasowego aresztowania, podczas gdy w realiach niniejszej sprawy nie zachodzą żadne szczególne okoliczności uzasadniające zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie wyższej niż 46.500 zł;

2. obrazę art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, a wyrażającej się w:

- zaniechaniu rozważenia okoliczności, że wnioskodawczyni przed zatrzymaniem ponosiła wydatki na utrzymanie, a w konsekwencji na ustalenie szkody jako sumy utraconych zarobków , w oderwaniu od zasady, że szkoda wynikająca z niesłusznego tymczasowego aresztowania jest różnicą, pomiędzy stanem majątkowym, który by istniał, gdyby nie doszło do pozbawienia wolności, a stanem rzeczywistym w chwili jej odzyskania przez wnioskodawcę,

a w rezultacie dokonanie błędnych ustaleń faktycznych co do wysokości szkody poniesionej przez wnioskodawcę , co miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku w części dot. odszkodowania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Wywiedziona przez prokuratora apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie w żadnym zakresie. Treść podniesionych zarzutów wskazuje, że autor apelacji nie kwestionuje okoliczności i ustaleń w zakresie doznania, przez wnioskodawczynię krzywdy, jednakże w jego ocenie ustalenie wysokości zadośćuczynienia ponad kwotę 46.500 złotych świadczy o tym, że jest ono nieodpowiednie. Z takim stanowiskiem prokuratora nie sposób się zgodzić. Autor apelacji, formułując pierwszy z zarzutów i przytaczając argumentację na jego poparcie zdaje się przywiązywać nadmierną wagę do kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i jej prostego przeliczenia przez okres trwania izolacji. Tymczasem takie arytmetyczne obliczenie wysokości należnego wnioskodawczyni zadośćuczynienia, nie spełniało by podstawowych reguł obowiązujących przy ustalaniu kwoty odpowiedniej w rozumieniu art. 445 § 1 i 2 k.c..

Sąd Okręgowy musiał uwzględnić nie tylko czasokres trwania tymczasowego aresztowania, ale i warunki w jakich wówczas przebywała wnioskodawczyni, dalece odbiegające od przeciętnych, zwłaszcza w początkowym okresie izolacji, związane z panującym w celi zimnem, brakiem podstawowych warunków sanitarnych, sposobem jej przesłuchiwania w czasie którego odnoszono się do sytuacji jej bliskich wzbudzając jej niepokój o ich los. Już powyższe wskazuje, że wbrew twierdzeniom prokuratora nie sposób tych warunków uznać za takie w których nie doznała nadmiernych cierpień, skoro to właśnie one doprowadziły do zespołu stresu pourazowego, który w świetle opinii sądowo- psychiatrycznej do dziś nie ustąpił. Co więcej wskazać należy, że Sąd Okręgowy, trafnie uznał, że sytuacja A. K. jest sytuacją odbiegającą od standardów, nie mniej i tak w stopniu niedostatecznym, co spowodowało częściowe uwzględnienie apelacji pełnomocnika wnioskodawczyni.

A. K. wcześniej nigdy nie przebywała w warunkach izolacji. Została pozbawiona wsparcia rodziny i żyła w obawie o los swoich bliskich. Już z tego względu nie sposób uznać by w sprawie nie zachodziły szczególne okoliczności dla wyższego określenia kwoty zadośćuczynienia. Po przewiezieniu do aresztu w Kamieniu Pomorskim, gdzie uległy poprawie warunki sanitarne, musiała przebywać w celi z osobami osadzonymi za popełnienie przestępstw kryminalnych, co również było dla wnioskodawczyni było dotkliwe.

Dlatego nie sposób uznać za prokuratorem, że dochodzone przez wnioskodawczynie zadośćuczynienie winno zostać ukształtowane na poziomie wskazanym w apelacji prokuratora. Doznana przez A. K. krzywda wymagała takiego zadośćuczynienia, które poza odniesieniem jej do wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wymaga uwzględnienia, że krzywda nie była przeciętnie dolegliwa. Kwota określona przez Sąd I instancji, w przywołanych przez Sąd Okręgowy warunkach, nie tylko nie była kwotą wygórowaną, a wręcz przeciwnie była kwotą niedoszacowaną w sposób właściwy, zwłaszcza w kontekście oczywistego faktu, że wywołany owym pozbawieniem wolności stres doprowadził do występowania u niej trwałego stresu pourazowego. Zadośćuczynienie powinno być proporcjonalne do stopnia dolegliwości dla wnioskodawcy. Jego wysokość powinna stanowić rzeczywistą ekonomiczną wartość, a nie tylko symboliczną kompensację wyrządzonej krzywdy, jakiej oczekuje prokurator. Jako forma rekompensaty za krzywdy moralne powinno być mierzone ich dolegliwością, z uwzględnieniem aktualnych warunków i przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa. Nie mniej przesłanka „przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa” ma charakter uzupełniający, tak by ograniczać zadośćuczynienia i by ich przyznanie nie stanowiło bezpodstawnego wzbogacania się , przy uwzględnieniu jednak, że zadośćuczynienie musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną.

Prokurator odwołując się, że w toku postępowania nie ustalono by podczas pobytu w izolacji pogorszył się A. K. wzrok, czy też by związane z nim były tak choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jak i nadciśnienie, zupełnie nie dostrzega, że okoliczności te nie były uwzględnione przy miarkowaniu przez Sąd kwoty zadośćuczynienia. Z tych też względów okoliczności te jako nie mające wpływu na wymiar zadośćuczynienia, nie mogły obecnie doprowadzić do jego obniżenia.

Odnosząc się do zarzutów odnoszących się do wysokości przyznanego wnioskodawczyni odszkodowania, należy stwierdzić, że i ten zarzut nie jest słuszny. Co prawda Sąd Okręgowy w istocie nie rozważał kwestii tego jakie A. K. ponosiła wydatki na swoje utrzymanie przed zatrzymaniem, nie mniej nie sposób uznać, że należało jakąkolwiek kwotę odliczać od sumy utraconych przez nią zarobków.

Jak wynika z treści jej zeznań po wyjściu z aresztu przez pierwsze dwa miesiące utrzymywała się z renty męża. To zaś oznacza, że były to środki wystarczające na ponoszenie normalnych kosztów utrzymania. Tak więc niezależnie od tego na co wnioskodawczyni przeznaczyła by swoją pensję, nie sposób uznać, że niezbędne koszty utrzymania wpłynęły by na umniejszenie jej stanu majątkowego. Ustalenie wymiaru odszkodowania należnego z tytułu utraconych zarobków, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności występujących w przedmiotowym postępowaniu, było uprawnione stosownie do treści art. 231 k.p.c. i uznanie, że jej dochody nie musiały być przeznaczone na koszty bieżącego utrzymania.

Wedle relacji wnioskodawczyni ze swojej pensji około 50 procent przeznaczała na własne potrzeby, nie obejmujące kosztów utrzymania domu, wpłacała na mieszkanie córki około 20 procent swoich dochodów, ustalenie na co wydawała kwotę ok. 30 procent pensji i odliczanie takiej kwoty od wysokości dochodzonego odszkodowania z tytułu jej wynagrodzenia byłoby w istocie zabiegiem nie tylko utrudnionym, wobec upływu 36 lat od zdarzeń będących przedmiotem rozstrzygania, ale też i nie etyczne, w kontekście faktu, że A. K. nie mogła przebywając w izolacji wydać tych pieniędzy na własne cele i przyjemności życia, bo z racji pozbawienia jej wolności tych dochodów nie osiągnęła. Rozmijającym się z celem w jakim został ustanowiony art. 362 k.c. byłoby hipotetyczne określenie wydatków jakie A. K. poniosła by w owym czasie na siebie i rodzinę, w sytuacji gdy jak wskazała, bieżące utrzymanie rodziny zapewniały dochody jej męża.

Z tego też względu Sąd odwoławczy nie podzielił stanowiska zawartego w apelacji, że brak odniesienia się przez Sąd do owych wydatków miał wpływ na prawidłowość dokonanych ustaleń faktycznych.

Nie podziela Sąd odwoławczy stanowiska prokuratora, co do nieprawidłowości w zakresie ustalenia należnej wnioskodawczyni kwot z tytułu utraconych zarobków, Sąd już wskazując wskazał każdorazowo jaki procent zarobków wnioskodawczyni utraciła w poszczególnych miesiącach i tak pewnych wielkości nie uwzględnił. Skarżący nie dostrzega, że wnioskodawczyni nie tylko utraciła część dochodów za luty (potrącenie w marcu), ale też była pozbawiona od marca do września dodatków, a wysokość ekwiwalentu za urlop wskazuje, że w istocie jej dochody miesięczne były wyższe niż to ustalił Sąd I instancji jako, że obejmowały też premie regulaminowe, wypłaty z fund. Mistrza, czy premie z zysku (wypracowane wszak we wcześniejszych okresach), a więc w konsekwencji przekładające się na dochody w okresach następnych. To właśnie wynika z zaświadczenia na które powołuje się prokurator, jak i z zaświadczenia zawartego na karcie 264. Na skutek pozbawienia wolności wnioskodawczyni utraciła więc zarobki przewyższające kwotę ustaloną.

Nie podziela też Sąd odwoławczy stanowiska prokuratora, co do nieprawidłowości w zakresie ustalenia należnej wnioskodawczyni kwot wydatków jakie poniosła na ustanowionego w sprawie obrońcę. Zważyć należy, że kwota stanowiąca dwukrotność kwoty 840 złotych, określonej w przywołanym przez Sąd Okręgowy rozporządzeniu nie jest kwotą nadmierną. Już wynikający z dostępnych dokumentów z akt sprawy V K 623/84 stopień zaangażowania obrońcy w prowadzone przeciwko wnioskodawczyni postępowanie w tym fakt, że składał w tym postępowaniu wnioski o uchylenie tymczasowego aresztowania, udawał się do miejsc osadzenia wnioskodawczyni, co w kontekście „politycznego” charakteru sprawy nakazywało uznanie, że zasądzona kwota jest prawidłowo ukształtowana bo uwzględnia ponad przeciętny nakład pracy obrońcy, a jak wskazała wnioskodawczyni w związku z tym przekazano na cele związane z obronę co najmniej połowę miesięcznych dochodów, co biorąc pod uwagę miesięczny dochód wedle dzisiejszej średniej, do której taką wagę przywiązuje skarżący, stanowiący wynagrodzenie wnioskodawczyni w kwocie 4931,59 złotych nie przekracza połowy owej kwoty.

Wniosek

zmianę zaskarżonego wyroku poprzez obniżenie zasądzonego zadośćuczynienia do kwoty 46.500 zł , oraz obniżenie zasądzonego odszkodowania do kwoty łącznej 10.810 zł , oddalenie wniosku o zadośćuczynienie i odszkodowanie w pozostałym zakresie,

ewentualnie o:

zmianę zaskarżonego wyroku poprzez obniżenie zasądzonego zadośćuczynienia do kwoty 46.500 zł a w zakresie odszkodowania o jego uchylenie i przekazanie sprawy w tym zakresie sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. o jego uchylenie

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wnioski zawarte w apelacji prokuratora okazały się całkowicie bezpodstawne z przyczyn wskazanych w pkt 3.2

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

w pozostałym zakresie nie zmienionym w sposób wskazany w pkt. 5.2.1 zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy, odnosi się to tak do kwoty odszkodowania w całości w tym zasądzonych odsetek, jak i zadośćuczynienia w części w jakiej nie uwzględniono apelacji pełnomocnika wnioskodawcy i prokuratora (z uwzględnieniem zmian poniżej wskazanych), jak i co do odsetek należnych od owej kwoty.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

zaskarżony wyrok uległ zmianie w ten sposób, że orzeczoną tytułem zadośćuczynienia kwotę podwyższono do 100.000 (stu tysięcy) złotych;

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt III i IV

- zasądził na rzecz A. K. od Skarbu Państwa kwotę 240 (dwustu czterdziestu) złotych tytułem udziału pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym,

- wydatkami postępowania odwoławczego obciążono Skarb Państwa stosownie do treści art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (tekst jednolity DZ. U.2018.2099).

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zasądzenia na rzecz wnioskodawczyni z tytułu udziału jej pełnomocnika w sprawie podatku vat, jako, że nie wykazano, by wnioskodawczyni z tytułu ustanowienia pełnomocnika poniosła wydatki przekraczające kwotę ustaloną w § 11ust 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

7.  PODPIS

SSO del. Dorota Mazurek SSA Stanisław Kucharczyk SSA Grzegorz Chojnowski

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

pełnomocnika wnioskodawczyni

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.12.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

prokuratora

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana