Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia Sądu Okręgowego Roman Troll

Sędzia Sądu Okręgowego: Beata Majewska – Czajkowska

Sędzia Sądu Rejonowego: (del.) Patrycja Reichel

Protokolant Monika Piasecka

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2020 r. w Gliwicach na rozprawie sprawy

z wniosku K. P.

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej w K.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestniczki postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju

z dnia 13 czerwca 2018 r., sygn. akt I Ns 986/10

postanawia:

1)  sprostować w części wstępnej oraz w punktach 1. i 2. zaskarżonego postanowienia oznaczenie uczestniczki postępowania poprzez wskazanie, że jest nią (...) Spółka Akcyjna w K., w odpowiednich formach gramatycznych,

2)  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 2. o tyle tyko, że w miejsce 9386 zł zasądzić 8674 zł (osiem tysięcy sześćset siedemdziesiąt cztery złote),

3)  oddalić apelację w pozostałej części,

4)  oddalić wnioski wnioskodawcy i uczestniczki postępowania o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Patrycja Reichel SSO Roman Troll SSO Beata Majewska - Czajkowska

Sygn. akt: III Ca 1616/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawca K. P. domagał się ustanowienia służebności przesyłu na działkach nr (...) przy ul. (...) w J., zasądzenia 30000 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie tej służebności, jak również o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych

Uczestniczka postępowania wniosła o uwzględnienie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu, przy czym za jednorazowym wynagrodzeniem - 500 zł, podniosła też zarzut przedawnienia roszczenia odszkodowawczego za obniżenie wartości nieruchomości.

Postanowieniem z 13 czerwca 2019 r. Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju:

1) ustanowił na rzecz uczestnika postępowania służebność przesyłu obciążającą nieruchomość położoną w J. przy ul. (...), o numerze działek (...), opisaną w księdze wieczystej tego Sądu o numerze (...), stanowiącą aktualnie własność wnioskodawcy K. P., polegającą na graniczonym prawie do pozostawienia i utrzymania na tej nieruchomości urządzeń przesyłowych tj. linii kablowej 20kV relacji W330 (RS1)- (...) ( (...)) stanowiących własność uczestnika postępowania oraz polegającą na swobodnym do nich dostępie przez uczestnika postępowania oraz podmioty przez niego upoważnione, w każdym czasie, w celu modernizacji, konserwacji i remontów, która biegnie przez działki nr (...) o pasie długości 79 m i szerokości 2,1 m, czyli o łącznej powierzchni pasa służebności 0,0163 ha, a której przebieg został zaznaczony na kopii z mapy zasadniczej, sporządzonej w dniu 18 czerwca 2016 r., znajdującym się na karcie numer 558 akt postępowania jako załącznik nr 3, a który stanowi integralną część niniejszego postanowienia;

2) zasądził od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawcy kwotę (...) tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu opisanej w punkcie pierwszym;

3) ustalił, że każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie,
a pozostałe koszty strony ponoszą po połowie, przy czym kosztami opinii biegłego sądowego A. K. w wysokości 3305,86 zł obciążyć Skarb Państwa-Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju;

4) nakazał pobrać od uczestnika postępowania na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejo-nowego w J. 1187,23 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa;

5) zwrócił wnioskodawcy 312,77 zł tytułem niewykorzystanej zaliczki na poczet opinii biegłych sądowych.

Rozstrzygniecie to zapadło przy ustaleniu, iż właścicielem nieruchomości - działek nr (...)- położonej w J. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) jest wnioskodawca. Przez tą nieruchomość przebiegają dwa kable energetyczne 20kV z czego tylko jeden jest czynny. Właścicielem kabla czynnego znajdującego się na przedmiotowej działce, tj. jednej linii kablowej 20kV relacji W330 (RS1)- (...) ( (...)) jest (...) S.A. Oddział w G.. Kabel wraz z pętlą ma długość 79 m i nie stanowi zasilania podstawowego ani rezerwowego. Linia kablowa została wybudowana w 1993 r. przecina północno-zachodnią granicę działki, granicę południowo-zachodnią przecina w odległości 4,5 m od południowo-wschodniego narożnika. W części północnej przebiega pod terenem z nasadzeniami, następnie pod wiatą i pod terenem wybrukowanym kostką. W odległości ok. 34 m od granicy północnej kabel przecina się z kanalizacją sanitarną i następnie w odległości ok. 45 m od granicy północnej przecina się z ciepłociągiem w pobliżu wjazdu na działkę. Linia kablowa biegnie po terenie przeznaczonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod tereny usług. Biegły sądowy K. G. (1) wskazał, że eksploatacja linii kablowej jest mało uciążliwa dla nieruchomości, przez którą przebiega, nie ma czynności eksploatacyjnych, które prowadzone są cyklicznie, dlatego w tym celu wymagany jest pas terenu nad linia kablową
o szerokości 1 m (2x0,5m od osi linii). Wyjaśnił, że awarie linii kablowych zdarzają się bardzo rzadko i dopiero po ok. 40-50 latach może zajść konieczność wymiany kabla. Biegły ustalił, iż szerokość pasa terenu wykorzystywanego przy pracach eksploatacyjnych wynosi 2,1m. Nadto biegły stwierdził, że obszar, w którym linia kablowa wpływa na ograniczenie funkcji właścicielskich powodując obniżenie użyteczności nieruchomości i obniżenie jej wartości określił jako: pas nad linią o szerokości 1,15m (2x0,5+0,15) - z uwagi na ewentualność posadowienia budynków; pas nad linią o szerokości 3,15m (2x1,5m+0,15m – z uwagi na ewentualność posadzenia drzew; pas nad linią o szerokości 4,15m (2x2,0+0,15m) – z uwagi na ewentualność posadowienia w ziemi zbiorników stacji paliw).

Biegła sądowa E. Ś. oszacowała wartość rynkową prawa własności 1m ² powierzchni jednostki porównawczej działki gruntu na 229,01 zł. Wariant 1. ustalono dla szerokości pasa służebności o wymiarze 1 m i powierzchni 0,0079ha na 3797 zł, w tym 3690,37 zł tytułem wynagrodzenia za współkorzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę i 106,55 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości (poniesiony koszt w części na podatek). Wariant 2. ustalono dla szerokości pasa służebności o wymiarze 1,15m i łącznej powierzchni 0,0090ha na 4537 zł, w tym 4204,21 zł tytułem wynagrodzenia za współkorzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę, 203,44 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości i 106,55 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości (poniesiony koszt w części na podatek). Wariant 3. ustalono dla szerokości pasa służebności o wymiarze 2,1m i powierzchni 0,0163ha na 9386 zł,
w tym 7614,30 zł tytułem wynagrodzenia za współkorzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę, 1493,16 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości i 278,44 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości (poniesiony koszt w części na podatek). Wariant 4. ustalono dla szerokości pasa służebności o wymiarze 3,15 m i powierzchni 0,0250ha na 15048 zł, w tym 11678,37 zł tytułem wynagrodzenia za współkorzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę, 2918,28 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości i 451,71 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości (poniesiony koszt w części na podatek). Wariant 5. ustalono dla szerokości pasa służebności o wymiarze 4,15 m i powierzchni 0,0333ha na kwotę (...), w tym 15555,59 zł tytułem wynagrodzenia za współkorzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę, 4275,69 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości i 616,93 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości (poniesiony koszt w części na podatek). Wycenę gruntu przeprowadzono przy zastosowaniu podejścia porównawczego metody porównywania parami.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że wniosek zasługiwał na uwzględnienie w części. Przywołując treść art. 305 ¹ k.c. oraz art. 305 ² § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 49 k.c. wskazał, że na gruncie rozpoznawanej sprawy nie budziło wątpliwości, że uczestniczce postępowania nie przysługuje tytuł prawny do korzystania
z nieruchomości wnioskodawcy w zakresie koniecznym dla właściwego korzystania z sieci energetycznej, której fragment przebiega przez nieruchomość wnioskodawcy. Sąd Rejonowy wskazał, że bezspornym było, iż właścicielem nieruchomości jest wnioskodawca, a przebiegają przez nią dwa kable energetyczne 20kV, z czego tylko jeden jest czynny. Właścicielką kabla czynnego [linii kablowej 20kV relacji W330 (RS1)- (...) ( (...))] jest (...) S.A. Oddział w G.. Zarówno wnioskodawca, jak i uczestniczka postępowania zwracali uwagę na potrzebę ustanowienia służebności przesyłu na nieruchomości wnioskodawcy i co do zasady uczestniczka postępowania nie kwestionowała żądania wniosku.
W konsekwencji Sąd Rejonowy ustanowił na rzecz uczestnika postępowania (...) S.A. z siedzibą w K. Oddział w G. służebność przesyłu o czym orzeczono w pkt. 1. postanowienia.

Odnosząc się do spornej kwestii jaką było ustalenie wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu Sąd Rejonowy wskazał, że zarzut przedawnienia roszczenia o obniżenie wartości nieruchomości w związku z posadowieniem służebności jest bezprzedmiotowy. Sąd Rejonowy zaznaczył, że właścicielowi nieruchomości nie przysługuje wobec nieuprawnionego posiadacza służebności przesyłu roszczenie o naprawienie szkody z powodu obniżenia jej wartości, związanego z normalnym korzystaniem z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści takiej służebności (art. 225 w związku z art. 230 k.c.). Oznacza to, że uszczerbek właściciela związany z pogorszeniem nieruchomości tylko w następstwie posadowienia na niej i eksploatacji urządzania przesyłowego, jest kompensowany tylko świadczeniem jakie może on uzyskać za obciążenie jego nieruchomości służebnością przesyłu, a więc w ramach wynagrodzenia z art. 305 ² k.c. Zatem rozważania dotyczące samej instytucji przedawnienia roszczenia mogłyby, zdaniem Sądu Rejonowego, wchodzić jedynie w rachubę w przypadku wystąpienia przez wnioskodawcę ze skonkretyzowanym tylko roszczeniem odszkodowawczym wobec uczestniczki, nie pozostającym jednak w związku z żądaniem ustanowienia służebności przesyłu – co jednak nie miało miejsca w sprawie.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że biegły sądowy K. G. (1) wskazał, że eksploatacja linii kablowej jest mało uciążliwa dla nieruchomości, przez którą przebiega, nie ma czynności eksploatacyjnych, które prowadzone są cyklicznie dlatego w tym celu wymagany jest pas terenu nad linia kablową o szerokości 1 m (2x0,5m od osi linii). Podkreślił także, iż awarie linii kablowych zdarzają się bardzo rzadko i dopiero po ok. 40-50 latach może zajść konieczność wymiany kabla. Biegły ustalił, iż szerokość pasa terenu wykorzystywanego przy pracach eksploatacyjnych wynosi 2,1m. Wskazał jednak, iż można wziąć pod uwagę pas służebności o szerokości 1,15m z uwagi na ewentualność posadowienia budynków, pas służebności o szerokości 3,15m z uwagi na ewentualność posadowienia drzew, pas służebności o szerokości 4,15m z uwagi na ewentualność posadowienia w ziemi zbiorników stacji paliw.

Na zlecenie Sądu Rejonowego biegły sądowy geodeta sporządził opinię w 5. ww. wariantach w zależności od szerokości pasa służebności, a następnie biegli sądowi rzeczoznawcy majątkowi odnośnie każdego z tych wariantów określili wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności.

W ustnej opinii uzupełniającej biegły sądowy K. G. (1) uznał pas służebności
o szerokości 2,1 m za właściwy. Sąd Rejonowy przychylił się do tego stanowiska uznając, iż wariant 3. jest właściwy. W ocenie tego Sądu przyjęcie wariantów 1. i 2. powodowałoby, iż wnioskodawca nie otrzymałby pełnej rekompensaty za ustanowienie służebności przesyłu
i obniżenie wartości nieruchomości gdyż pasem służebności z którego korzystałby uczestnik postępowania jest nie tylko pas o szerokości 1 m (2x0,5m), ale także pas służebności konieczny do dokonywania napraw i konserwacji kabla. Zdaniem Sądu Rejonowego także warianty 4. i 5. nie powinny znaleźć zastosowania w tej sprawie. Podkreślił, że sieć kablowa znajduje się na głębokości ok. 1,5 m, a więc bezpośrednio nie przeszkadza wnioskodawcy
w korzystaniu z nieruchomości, choć oczywiście powoduje, iż w miejscu położenia kabla
i strefie koniecznej do jego konserwacji będzie ograniczony w dokonywaniu prac. Przyjęcie wariantu 4. (z uwagi na ewentualność posadzenia drzew) oraz wariantu 5. (z uwagi na ewentualność posadowienia w ziemi zbiorników stacji paliw) jest niezasadne. Zdaniem Sądu Rejonowego ekwiwalent zasadny jest tylko w granicach obszaru, z którego uczestniczka postępowania rzeczywiście będzie korzystała, a nie tytułem hipotetycznej możliwości posadzenia drzew czy posadowienia zbiorników stacji paliw.

Wartość wynagrodzenia ustalona w pisemnej opinii przez biegłego sądowego z zakresu (...) dla wariantu 3. wynosi 9386 zł, w tym 7614,30 zł tytułem wynagrodzenia za współkorzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę, 1493,16 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości i 278,44 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości (poniesiony koszt w części na podatek), jest w ocenie Sądu Rejonowego właściwa. W ocenie Sądu Rejonowego strony nie podważyły skutecznie wyników końcowych zawartych w pisemnej opinii biegłej, dlatego też przyjął wartość wynagrodzenia, ustaloną przez biegłą w wariancie 3.

Orzekając o wysokości wynagrodzenia związanego z ustanowieniem służebności przesyłu Sąd Rejonowy miał przede wszystkim na uwadze okoliczność, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno równoważyć wszelki uszczerbek majątkowy związany z trwałym obciążeniem nieruchomości. Biegła określiła na 1493,16 zł uszczerbek tytułem obniżenia wartości nieruchomości, co zdaniem sądu I instancji jest zasadne. Sąd Rejonowy uznał za zasadne wkalkulowanie w wynagrodzenie także odpowiedniej części należności publiczno prawnych (podatku od nieruchomości).

Zdaniem Sądu Rejonowego jednorazowe wynagrodzenie, należne wnioskodawcy, jest adekwatne i proporcjonalne do stopnia ingerencji w treść jego prawa własności.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. uznając, że skoro żadna ze stron w istocie „nie przegrała” postępowania, to nie ma podstaw aby obciążać strony kosztami poniesionymi przez przeciwnika. Z uwagi na to, że opinia biegłego sądowego A. K. została sporządzona błędnie i nie mogła zostać wykorzystana w sprawie, Sąd Rejonowy uznał, że to Skarb Państwa powinien pokryć koszty wynagrodzenia biegłego (3305,86 zł). Z uwagi na to, że kwota ta została częściowo pokryta z zaliczki wnioskodawcy (1500 zł), to podlegała zwrotowi wnioskodawcy.

Apelację od tego postanowienia złożyła uczestniczka postępowania, a to w części ustalającej w punkcie 1. szerokość (ponad metr) i łączną powierzchnię pasa służebności (ponad 79 m ²), w punkcie 2. ustalającej jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu (ponad 3620 zł, a więc w odniesieniu do nadwyżki wynoszącej 5738 zł) oraz co do kosztów postępowania (punkty 3. do 5. postanowienia) w zakresie w jakim sąd orzekł
o ponoszeniu tych kosztów po połowie, podczas gdy w sytuacji sporu jedynie co do wynagrodzenia należało orzec o kosztach uwzględniając stosunek, w jakim ustalona kwota wynagrodzenia pozostaje w stosunku do stanowiska wnioskodawcy i uczestniczki postępowania.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła naruszenie przepisów postępowania polegające na błędnej ocenie dowodu z opinii biegłego K. G. (2) w zakresie w jakim uznał pas służebności o szerokości 2,1 m za właściwy, podczas gdy ten sam biegły przyznał, że wobec podziemnej linii kablowej nie wykonuje się żadnych prac eksploatacyjnych,
a ewentualna wymiana kabla na nowy może mieć miejsce po 40-50 latach. Zarzuciła też naruszenie art. 305 ¹ k.c. i art. 305 ² § 2 k.c. poprzez ustanowienie służebności: w odniesieniu do obszaru nieruchomości, który zgodnie z przeznaczeniem urządzeń nie wymaga korzystania
i nie jest konieczne do właściwego korzystania z tych urządzeń; za wynagrodzeniem, które nie jest odpowiednie, ponieważ uwzględnia zbyt dużą powierzchnię pasa służebności, odszkodowanie za utratę wartości nieruchomości, gdy uczestnicy postępowania nabyli nieruchomość już po wybudowaniu urządzeń, dla których służebność została ustanowiona oraz podatek od nieruchomości obciążający uczestników postępowania, w sytuacji gdy ustanowienie służebności nie wpływa na zwiększenie obciążeń podatkowych leżących po stronie uczestników postępowania. Ponadto zarzuciła naruszanie art. 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych poprzez „obciążenie wnioskodawcy podatkiem od nieruchomości w sytuacji gdy podatnikiem tego podatku jest wyłącznie wnioskodawca”.

Przy tak postawionych zarzutach wniosła o zmniejszenie szerokości pasa służebności do metra, zmniejszenie powierzchni służebności do 79 m ² oraz obniżenie kwoty wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu do 3620 zł, a także, proporcjonalnie do wyniku sprawy w zakresie wysokości wynagrodzenia, orzeczenie o kosztach postępowania. Wniosła nadto o zasądzenie od wnioskodawcy na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Wnioskodawca wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od apelującej na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe i jako takie Sąd Okręgowy uznaje je za własne. W dalszej części uzasadnienia pogłębiono te ustalenia o okoliczności bezsporne pomiędzy wnioskodawcą a apelującą.

Kwestie dotyczące zarzutów procesowych w tym zakresie skupiają się na kwestionowaniu przez apelującą przeprowadzonej oceny opinii biegłego.

Ocena dowodu z opinii biegłego K. G. (1) została dokonana przez Sąd Rejonowy w sposób właściwy, biegły wyraźnie zaznaczył, że ewentualna awaria podziemnego kabla doprowadzi do tego, że konieczne będzie zajęcie szerokości pasa po 1,05 m od osi kabla z każdej strony, czyli łącznie 2,1 m. Awarie są co prawda bardzo rzadkie, ale usuwa się je ręcznie, a to wymaga wykonania wykopu. Rzadkość tych awarii nie może wpływać na to, aby dopiero przy wejściu w takim przypadku na grunt regulować odszkodowanie za taką ingerencję. Wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu musi już te okoliczności brać pod uwagę. Rzadkość awarii nie może wpływać na ograniczenie pasa służebności przesyłu, albowiem jej powstanie spowoduje właśnie konieczność wejścia na nieruchomość
i zajęcie pasa nieruchomości wyznaczonego przez biegłego, a koniecznego do usunięcia awarii. Sąd brał przy tym pod uwagę okoliczności podniesione w apelacji, one jednak nie wpływają w żaden sposób na ocenę kiedy dojdzie do awarii, a usunięcie jej jest objęte treścią służebności przesyłu – nie można od tego abstrahować. Usuwanie awarii jest przecież wpisane w treść prawa służebności przesyłu; nie tylko sama eksploatacji jest treścią tego prawa. Apelująca o tym zapomina.

Odnośnie podatku od nieruchomości, to istotnym jest, że wynagrodzenie należne na podstawie art. 305 ² § 2 k.c. powinno uwzględniać taki uszczerbek, który jest następstwem ustanowienia służebności. Źródło rekompensowanego wynagrodzeniem uszczerbku powinno leżeć w zdarzeniu, jakim jest powstanie prawa (służebności przesyłu), przez które to zdarzenie uszczerbek ten staje się trwały i nieodwracalny, a nie w innych zdarzeniach faktycznych lub prawnych czy też w przepisach prawa. Przedsiębiorca przesyłowy uzyskuje cywilne prawo podmiotowe i za jego uzyskanie ma uiścić wynagrodzenie rekompensujące uszczerbki wynikłe z powstania jego prawa, a nie powstałe na skutek reglamentacji publicznoprawnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 11 czerwca 2015 r., sygn. akt
V CSK 468/14, Lex nr 1797079). W przypadku ustanowienia służebności przesyłu, podatnikiem nie jest uprawniony z tytułu tej służebności, nie jest on bowiem posiadaczem nieruchomości w rozumieniu przepisów podatkowych, gdyż nie włada gruntem, lecz jedynie korzysta z niego w ograniczonym zakresie (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 marca 2018 r., sygn. akt II FSK 679/16, Lex nr 2483461).

W konsekwencji w orzecznictwie wyrażono pogląd o powinności pominięcia podatku od nieruchomości jako elementu należnego od przedsiębiorcy wynagrodzenia za korzystanie
z cudzej nieruchomości w zakresie tożsamym z prawem służebności przesyłu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 5 kwietna 2013 r., sygn. akt V ACa 18/13, Lex 1314745).

Zważywszy na te założenia Sąd Okręgowy ocenił, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu nie powinno uwzględniać podatku od nieruchomości, który w opinii biegłej E. Ś. został określony na 278,44 zł (k. 769, 772, dotyczy to wariantu trzeciego służebności przesyłu). W tej sprawie znaczenie ma też to, że na działkach wnioskodawcy znajduje się parking i wypożyczalnia przyczep /zeznania wnioskodawcy
k. 392v./, a więc ustanowienie służebności nie ma wpływu na wysokość podatku od nieruchomości, bo w tym zakresie wnioskodawcza nie jest ograniczony w korzystaniu
z nieruchomości. To spowodowało konieczność zmiany orzeczenia w tej części.

Kwestia dotycząca powierzchni, a co za tym idzie związanego z tym wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, została już powyżej omówiona, albowiem wariant trzeci opinii został właściwie wybrany przez Sąd Rejonowy.

Korzystanie z nieruchomości w ramach służebności przesyłu nie pozbawia właściciela władztwa fizycznego nad rzeczą, a więc wynagrodzenie powinno być ustalone proporcjonalne do stopnia ingerencji w treść prawa własności, uwzględniać wartość nieruchomości i w takim kontekście mieć na względzie szkodę właściciela z uszczuplenia prawa własności. Istotne jest też, aby suma wynagrodzenia, nawet w odległej perspektywie czasowej, nie przekraczała wartości obciążonej nieruchomości – jeżeli ze względu na stopień ingerencji, pomimo istnienia urządzeń na nieruchomości, pomimo ich posadowienia na niej, może być ona nadal wykorzystywana przez właściciela. Wskazówką powinien być także sposób wykorzystywania pozostałej części nieruchomości, a także to, czy możliwość zabudowy części nieruchomości, przez które przebiega infrastruktura przesyłowa jest wyłączona, nie tylko z uwagi na istnienie urządzeń, ale też ze względu na inne okoliczności i uwarunkowania prawne. Nie sposób też pominąć, że przedsiębiorca za pośrednictwem urządzeń przesyłowych realizuje cele społeczne w odniesieniu do dostarczania energii elektrycznej, wody czy paliw, także właścicielowi nieruchomości obciążonej, że doprowadzenie tych nośników tysiącom osób musi odbywać się za pomocą urządzeń przesyłowych, które posadowić trzeba na wielu gruntach stanowiących własność osób trzecich. Nade wszystko wynagrodzenie powinno być odpowiednie, a zatem ustalane każdorazowo indywidualnie i dostosowane do okoliczności istotnych w danej sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 lutego 2010 r., sygn. akt II CSK 444/09, Lex nr 578038, postanowienia Sądu Najwyższego z: 18 kwietnia 2012 r., sygn. akt V CSK 190/11, Lex nr 1212828 i 9 października 2013 r., sygn. akt V CSK 491/12, Lex nr 1394096).

Za odpowiednie wynagrodzenie może być uznane takie, które będzie stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, jakich właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony
w związku z jej obciążeniem. Jednakże nie ma podstaw, aby ustalając wynagrodzenie za ustanowienie służebności dla infrastruktury już istniejącej w dacie nabycia nieruchomości przez właściciela sięgać do wartości działki bez instalacji. W takiej sytuacji nie spełnia postulatu adekwatności założenie, że podstawą ustalenia wynagrodzenia powinno być odniesienie do różnicy pomiędzy wartością nieruchomości bez obciążenia, a jej wartością
z obciążeniem spowodowanym ustanowieniem służebności o treści wynikającej
z prawomocnego już postanowienia. Nie uwzględnia ono tego, że nabycie nieruchomości, na której istnieje już instalacja przesyłowa, jest nabyciem z obciążeniem będącym jednym
z czynników wpływających na cenę (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lutego 2013 r., sygn. akt IV CSK 440/12, Lex nr 1294169).

W tej sprawie wnioskodawca wskazuje, że chciałby na nieruchomości wybudować stację paliw z podziemnymi zbiornikami, ale to wyklucza miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (przywołany w opinii biegłej E. Ś. /k. 755-756/ ze wskazaniem publikatora); niemniej jednak wnioskodawca nie może zabudować nieruchomości w pasie służebności także w innych sposób, a plan na taką zabudowę zezwala. To powoduje, że – co do zasady – odszkodowanie za utratę wartości należy ująć w wynagrodzeniu za ustanowienie służebności przesyłu, bo przez ograniczenia w zabudowanie, na skutek posadowienia linii kablowej nieruchomość traci na wartości. Jednakże nie dotyczy to obu działek, co czym niżej.

Odszkodowanie za utratę wartości wyliczone w wynagrodzeniu za ustanowienie służebności zostało przedstawione w przeliczeniu na dwie działki, przy czym jedna z nich – działka nr (...) została już nabyta przez wnioskodawcę po przeprowadzeniu prac związanych z położeniem kabla podziemnego. Z mapy zasadniczej sporządzonej przez biegłego geodetę wynika, że działka ta jest mniejsza od działki kupionej w lipcu 1993 r. (nr (...)). Przez działkę nr (...) kabel biegnie wzdłuż jej granicy z ul. (...) prawie na całej jej długości, a w końcowym biegu jest to już pętla przy granicy z działką nr (...). Na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę w skali 1:500 /k. 558/ długość działki nr (...) (wzdłuż ul. (...)) wynosi około 21,5 m, natomiast długość działki nr (...) (wzdłuż ul. (...)) wynosi około 52 m, przy czym przez tą ostatnią działkę pas służebności przebiega na całej jej długości, oczywiście w oznaczonej szerokości 2,1 m. Działki te przylegają do siebie i są identycznej szerokości, przy czym działka nr (...) jest o mniejszej powierzchni z uwagi na krótszą granicę (długość) z ul. (...). Biorąc pod uwagę przebieg pasa służebności przez te działki, jego jednakową szerokość i pętlę na działce nr (...), która powoduje zajęcie większej powierzchni niż wynikałoby to z prostych wyliczeń długości można
w przybliżeniu wskazać, że pas służebności na działce nr (...) to około 29% pasa służebności na dwóch działkach będących przedmiotem postępowania (nr (...) i nr (...)). Istnieje możliwość dokładnego wyliczenia powierzchni tych dwóch pasów (osobno na każdej działce), ale biorąc pod uwagę koszty opinii biegłych w tej sprawie (ponad 15000 zł), wysokość zasądzonego przez Sąd Rejonowy wynagrodzenia (9386 zł) i bezsporność pomiędzy wnioskodawcą i apelującą, co do tych szacunkowych wyliczeń (oświadczenie pełnomocnika wnioskodawcy na rozprawie 18 grudnia 2019 r. /k. 846, 00:05:45-00:09:31/, pismo apelującej z 7 stycznia 2020 r. /k. 849/) nie jest to ekonomicznie uzasadnione, bo spowodowałoby konieczność poniesienia dodatkowych wydatków, a takie już są znaczne, a także znacznie przewyższają wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu ustaloną przez Sąd Rejonowy. To samo dotyczy kwestii aktualizacji opinii rzeczoznawcy majątkowego.

Nabycie przez wnioskodawcę działki nr (...) w 1994 r., po wybudowaniu już na niej urządzenia przesyłowego, stanowi o tym, że wiedział on o tym urządzeniu – to wynika
z aktu notarialnego, a co za tym idzie powinien okoliczność tę brać pod uwagę także w zakresie ceny nabycia, czyli w tej części obniżenie wartości nieruchomości nie wchodzi w rachubę. Ostatecznie przecież wnioskodawca sam zaznaczył, że urządzenie na jego działce nr (...) zostało wybudowane dopiero w końcu 1993 r.

To oznacza, że wynagrodzenie w części dotyczącej obniżenia wartości, musi zostać obniżone o około 29%, trzeba bowiem mieć na uwadze, że na działce nr (...) urządzenie jest w części w pętli, co powoduje zwiększanie powierzchni.

Dlatego też ustalone przez Sąd Rejonowy wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno być ograniczone o ww. podatek (278,44 zł) oraz o 433 zł odpowiadające 29% wysokości obniżenia wartości nieruchomości, a wyliczone z tej wartości, którą biegła oznaczyła na 1493,16 zł dla obu działek.

Wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu zamiast 9386 zł powinno więc wynosić w zaokrągleniu 8674 zł i w taki sposób zmieniono zaskarżone postanowienie.

Art. 520 § 1 k.p.c. wyraża zasadę, zgodnie z którą w postępowaniu nieprocesowym każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie, co oznacza, że obciążają go koszty tej czynności, której sam dokonał oraz czynności podjętej (np. przez sąd) w jego interesie. Wyjątki od tej zasady przewidziane są w art. 520
§ 2 i 3 k.p.c. Art. 520 § 2 k.p.c. umożliwia stosunkowe rozdzielenie obowiązku zwrotu kosztów między uczestnikami lub obciążenie nimi jednego uczestnika postępowania (lub kilku wybranych). Z kolei art. 520 § 3 k.p.c. dopuszcza możliwość zasądzenia kosztów postępowania od uczestnika postępowania, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone na rzecz tego, który te wnioski negował albo składał wnioski przeciwne.

Sąd Rejonowy w sposób zasadny zastosował regulację art. 520 § 1 k.p.c., albowiem zarówno wnioskodawca, jak i uczestniczka postępowania domagali się ustanowienia służebności, a więc co do zasady byli zgodni, a jedynie kwestie związane z wysokością wynagrodzenia i szerokością pasa służebności spowodowały rozbieżność w ich stanowiskach. Dlatego też co do zasady ustanowienie służebności przesyłu, a o to toczy się postępowanie, dotyczyło obojga uczestników postępowania i obojgu im na jej ustanowieniu zależało. To powoduje, że też koszty powinni ponieść po połowie. Bez znaczenia w tej części jest to, że różnili się w zakresie wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności, albowiem tą wysokość ustala sąd, a co do zasadniczego przedmiotu sprawy (konieczności ustanowienia służebności przesyłu i miejsca jej przebiegu) byli oni zgodni, z rozbieżnością tylko co do szerokości pasa.

Trzeba także zaznaczyć, że Sąd Rejonowy w części wstępnej zaskarżonego postanowienia oraz w jego punktach 1. i 2. wskazał, że uczestniczką postępowania jest (...) S.A. Oddział w G., natomiast uczestniczką postępowania jest (...) Spółka Akcyjna w K.. W tej części więc należało sprostować zaskarżone postanowienie. Uczestniczka postępowania została bowiem przez Sąd Rejonowy w sposób niewłaściwy oznaczona, co wynika także z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, albowiem w jego treści wyraźnie Sąd Rejonowy wskazuje, że uczestniczką postępowania jest (...) S.A. z siedzibą w K. oddział w G.” /k. 818v./.

Zastosowana przez Sąd Rejonowy regulacja prawna jest prawidłowa, ze zmianami wynikającymi z powyższych ocen.

Dlatego też apelacja tylko w części została uwzględniona, a w pozostałej części okazała się bezzasadna.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie:

a)  art. 350 § 3 k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c., należało orzec jak
w pkt. 1. sentencji,

b)  art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., należało orzec jak w pkt. 2. sentencji,

c)  art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., należało orzec jak w pkt. 3. sentencji.

Oddalając wnioski o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy miał na uwadze, że co do zasady wnioskodawca i uczestniczka postępowania domagali się ustanowienia służebności, a jedynie kwestie związane z wysokością wynagrodzenia i szerokością pasa służebności spowodowały rozbieżność w ich stanowiskach. To wskazuje na równy stopień zainteresowania w wyniku sprawy, brak sporu co do zasadniczej kwestii w tej sprawie, a co za tym idzie brak sprzeczności interesów pomiędzy wnioskodawcą a uczestniczką postępowania. Dlatego zastosowanie znalazła zasada wynikająca z regulacji art. 520 § 1 k.p.c.

SSR (del.) Patrycja Reichel SSO Roman Troll SSO Beata Majewska-Czajkowska