Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA Ewa Kaniok

Sędzia SA Edyta Jefimko (spr.)

Sędzia SO (del.) Elżbieta Gajewska

Protokolant st. sekr. sąd. Joanna Baranowska

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa K. K.

przeciwko (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 14 grudnia 2011 r.

sygn. akt I C 423/11

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od K. K. na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 9.000 (dziewięć tysięcy) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne i zażaleniowe;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie na rzecz adwokata P. S. kwotę 10.800 (dziesięć tysięcy osiemset) złotych podwyższoną o należną stawkę podatku od towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postepowaniu apelacyjnym i zażaleniowym.

I ACa 1012/13

UZASADNIENIE

Powódka K. K. wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwoty 2.500.000 zł tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia oraz zwrotu kosztów procesu. . W uzasadnieniu pozwu powódka podała, iż w dniu 5 marca 2002 r. na podstawie raportu sporządzonego przez pozwaną spółkę zostało przesłane do organów ścigania zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez B. K. (obecnie po zmianie imienia K. K.), a następnie do Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa w Warszawie został przesłany akt oskarżenia. Po przeprowadzeniu procesu powódka została uniewinniona od stawianych jej zarzutów, ale niesłuszne oskarżenie spowodowała szkodę materialną i niematerialną.

Pozwana (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą W. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwana przede wszystkim podniosła, iż powódka nie sprecyzowała jednoznacznie podstawy faktycznej powództwa, co uniemożliwia określenie ewentualnej podstawy prawnej i w zasadzie uniemożliwia stronie pozwanej skuteczne przedstawienie swoich racji i obronę swych praw. Z treści pozwu bowiem nie wynika czy powódka dochodzi ochrony swoich dóbr osobistych – rzekomo naruszonych przez pozwaną – i żąda zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, czy też dochodzi odszkodowania z tytułu poniesionej szkody na skutek innego czynu, który może być rozważany w kategoriach odpowiedzialności deliktowej.

Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2011 r. wydanym w sprawie z powództwa K. K. skierowanego przeciwko (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 2500 000 zł - Sąd Okręgowy w Warszawie :

I.  oddalił powództwo;

II.  zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 7 217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7 200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  nieuiszczone przez powódkę koszty sądowe przejął na rachunek Skarbu Państwa

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i wniosków.

Powódka nie sprecyzowała jednoznacznie ani podstawy faktycznej powództwa, ani też rodzaju dochodzonego roszczenia .Ponieważ K. K. występowała w sprawie bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika, dlatego Sąd Okręgowy na pierwsze posiedzenie wyznaczone na dzień 14 grudnia 2011 r. wezwał powódkę, w celu wysłuchania informacyjnego. Pomimo prawidłowego doręczenia wezwania na rozprawę, powódka nie stawiła się i do czasu zamknięcia rozprawy (a następnie ogłoszenia wyroku) nie zawiadomiła sądu o przyczynie swej nieobecności. Mając na uwadze, iż powódka w pozwie zawarła wniosek o rozpoznanie sprawy pod jej nieobecność, sąd rozpoznał sprawę, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia tylko te okoliczności, które zostały przyznane przez stronę pozwaną.

Sąd ustalił, że marcu 2002 roku, na zlecenie (...) Sp. z o.o. siedzibą w W., pozwana spółka przygotowała „Opinię i raport Biegłych Rewidentów”, której przedmiotem było zbadanie 12 faktur wystawionych przez (...) F. (...) z siedzibą w Szwajcarii, na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. . W ocenie Sądu, samo sporządzenie „Opinii i Raportu Biegłych Rewidentów” na zlecenie (...) Sp. z o.o. nie mogło stanowić podstawy jakiejkolwiek odpowiedzialności cywilnoprawnej pozwanej, bez wykazania dodatkowych przesłanek. W zależności od rodzaju dochodzonego roszczenia obowiązkiem powódki było, w oparciu o przepisy art. 6 k.c., 232 k.p.c. i 3 k.p.c. – w przypadku dochodzenia zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dóbr osobistych - wykazanie, że doszło do naruszenia jej dóbr osobistych, a także, że miało ono charakter zawiniony , zaś – w przypadku dochodzenia odszkodowania – wykazanie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, a więc zdarzenia (czynu niedozwolonego), które doprowadziło do powstania szkody, istnienia związku przyczynowego pomiędzy ową szkodą a zawinionym działaniem sprawcy szkody. Temu obowiązkowi powódka nie sprostała, bowiem w pozwie bardzo lakonicznie zakreśliła podstawę faktyczną dochodzonych roszczeń i nie zgłosiła stosownych wniosków dowodowych. Powódka już w dniu 1 września 2011 r. otrzymała odpis odpowiedzi na pozew , a więc miała dostateczny czas na ustosunkowanie się do podniesionych w tym piśmie procesowym zarzutów, a zwłaszcza na sprecyzowanie podstawy faktycznej roszczenia. Sąd nie uwzględnił wniosku powódki o dołączenie akt sprawy karnej, ponieważ powódka nie sprecyzowała czego dotyczyło to postępowanie karne, jaki związek z tym postępowaniem miała pozwana spółka i jakiego rodzaju dokumenty znajdują się w tych aktach. W procedurze cywilnej nie jest znany dowód z akt innej sprawy. Jak wynika z twierdzeń powódki zawartych w pozwie, została uniewinniona przez sąd , wobec tego przysługuje jej albo roszczenie z art. 552 k.p.k. (dawniej 487 k.p.k.), a w braku przesłanek przewidzianych w tym artykule, roszczenie o naprawienie powstałej stąd szkody przeciwko sprawcy doniesienia o popełnieniu przestępstwa. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą W. zaprzeczyła , jakoby to ona była autorem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przez powódkę.

Z uwagi na powyższe powództwo zostało oddalone , a o kosztach procesu orzeczono stosownie do treści art. 98 k.p.c.

Apelację od wyroku złożyła powódka , zaskarżając orzeczenie Sądu Okręgowego w punktach I i II na podstawie następujących zarzutów:

1.  rażącej obrazy przepisów prawa procesowego w postaci :

- art.214§ 1 k.p.c. w zw. z art. 224§ 1 k.p.c. i art. 299 k.p.c. na skutek nieodroczenia rozprawy w dniu 14 grudnia 2011 r. i w konsekwencji pozbawienia powódki możności obrony jej praw poprzez zaniechanie przeprowadzenia postepowania dowodowego w zakresie dowodu z przesłuchania stron, umożliwienia skarżącej ustosunkowania się do złożonej przez stronę pozwaną odpowiedzi na pozew, zgłoszenia wniosków dowodowych na potwierdzenie swoich racji i przedwczesne zamknięcie rozprawy oraz wydanie wyroku, co doprowadziło do nieważności postępowania na podstawie art. 379 pkt 5 k.p.c. ;

- art. 224§ 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez zamknięcie rozprawy przed przeprowadzeniem dowodów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, co do których skarżąca zgłosiła wnioski o ich przeprowadzenie już w treści pozwu , co skutkowało bezzasadnym oddaleniem powództwa.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżąca domagała się zmiany wyroku w punktach I i II poprzez uwzględnienie powództwa w całości wraz z zasądzeniem od strony pozwanej na rzecz strony powodowej zwrotu kosztów procesu za pierwszą instancję, a także zasądzenie koszów postępowania za drugą instancję.

Ponadto na podstawie art.381 k.p.c. skarżąca wniosła o przeprowadzenie przez sąd odwoławczy dowodów z :

1.  przesłuchania powódki w charakterze strony na okoliczność poniesienia przez K. K. szkody na skutek działań pozwanej spółki, wskazania sposobu obliczenia wysokości tej szkody , określenia zarobków powódki w roku, w którym doszło do opisanych w pozwie zdarzeń, a także rodzaju i zakresu doznanej krzywdy,

2.  zeznań świadka doktora W. P. na okoliczności stanu zdrowia powódki oraz przyczyn i czasu zgłoszenia się przez nią do Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej (...) w W. oraz krzywdy jakiej doznała,

3.  dokumentacji medycznej K. K. na okoliczność faktu leczenia się powódki,

4.  dokumentów z akt sprawy Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa , sygn. akt III K 2922/02 , a w szczególności opinii biegłego lekarza psychiatry k: 281-282 , kwestionariusza z wywiadu środowiskowego k :245-247 oraz umowy o pracę powódki k : 99-100.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji, podnosząc zarzut przedawnienia , a także o oddalenie wniosków dowodowych strony powodowej , ale przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron , z ograniczeniem tego dowodu do zeznań strony pozwanej.

Postanowieniem z dnia 6 listopada 2013 r. Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z przesłuchania stron na okoliczność sporządzenia przez pozwana spółkę opinii i raportu biegłych rewidentów z marca 2002 r., przy czym na podstawie art. 302 § 1 k.p.c. ograniczył przeprowadzenie tego dowodu do zeznań strony pozwanej . Zgodnie z treścią powyższego przepisu , gdy z przyczyn natury faktycznej lub prawnej przesłuchać można co do okoliczności spornych jedną tylko stronę, sąd oceni, czy mimo to należy przesłuchać tę stronę, czy też dowód ten pominąć w zupełności. Sąd postąpi tak samo, gdy druga strona lub niektórzy ze współuczestników nie stawili się na przesłuchanie stron lub odmówili zeznań. Skarżąca wezwana do obowiązkowego stawiennictwa na rozprawę apelacyjną w dniu 4 lutego 2014. r. , celem przesłuchania w charakterze strony i poinformowana, iż w przypadku jej niestawiennictwa dowód z jej przesłuchania zostanie pominięty, nie stawiła się na wezwanie Sądu Apelacyjnego, jak również nie wyjaśniła przyczyn niestawiennictwa. Okoliczność ta stanowiła podstawę do zaniechania przeprowadzenia dowodu z jej zeznań. Postanowieniem z dnia 4 lutego 2014 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie dopuścił dowód z dokumentów ,w postaci dokumentacji medycznej powódki z Poradni Psychologiczno-Psychiatrycznej (...) w W. na okoliczność przyczyn udzielenia powódce pomocy medycznej, okresu leczenia i postawionych diagnoz lekarskich oraz z dokumentów znajdujących się w aktach Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa, sygn. akt III K 2922/02 w postaci zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa k: 1-6, opinii i raportu biegłych rewidentów k: 9-15, postanowienia o wszczęciu dochodzenia k-133, aktu oskarżenia k: 203-207, wyroku k:569-571 wraz z uzasadnieniem k: 585-605 – na okoliczność przyczyn wszczęcia postępowania karnego przeciwko powódce oraz sposobu zakończenia tego postępowania , a także z opinii biegłego psychiatry k: 281-282 , kwestionariusza z wywiadu środowiskowego k: 245-247 oraz umów o pracę powódki k: 99-100 na okoliczność poniesionej przez powódkę szkody. Natomiast oddalił wniosek strony powodowej o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka W. P.. Jak wynika ze wskazanej przez apelującą tezy dowodowej dowód ten miał zostać przeprowadzony na okoliczności stanu zdrowia powódki oraz przyczyn i czasu zgłoszenia się przez nią do Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej (...) w W. oraz krzywdy jakiej doznała. Według orzecznictwa sąd na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. może pominąć zgłoszone wnioski dowodowe lub odstąpić od przeprowadzenia dopuszczonych dowodów, jeżeli okoliczności sprawy zostały już dostatecznie wyjaśnione, tzn. wtedy, gdy chodzi o dowody na okoliczności, które zostały już wyjaśnione zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 15 października 1999 r., I PKN 316/99, OSNP 2001/5/ 151 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września 1966 r., II CR 314/66, OSNC 1967/2/39). Okoliczności dotyczące przyczyn i czasu zgłoszenia się K. K. do Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej (...) w W. zostały wykazane , dowodem z dokumentu w postaci dokumentacji lekarskiej, sporządzonej przez doktora W. P. k- 292-296. Natomiast ustalenie stanu zdrowia powódki , w tym stopnia jej rozstroju zdrowia , wymagałoby przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego. Osoba, która z racji posiadanych wiadomości specjalnych ma spostrzeżenia niedostępne dla innych osób (np. lekarz leczący chorego), powinna z reguły być słuchana w charakterze świadka, a funkcję biegłego należy powierzyć innej osobie, która z faktami istotnymi dla rozstrzygnięcia sprawy poprzednio się nie zetknęła. W kwestiach wymagających wiadomości specjalnych - a taką jest bez wątpienia kwestia istnienia choroby - winien się sąd posiłkować biegłymi. Biegły lekarz psychiatra to osoba, która dzięki posiadaniu specjalistycznych wiadomości z zakresu medycyny przekazuje sędziemu wiadomości uzyskane przy badaniu chorego, które zestawione z naukowymi zasadami psychiatrii stanowią diagnozę choroby ( por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 1968 r., I CR 279/69, Lex nr 6371 i z dnia 9 maja 2000 r., IV CKN 1209/00, Lex nr 52621 , wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 1976 r., I CR 374/76, OSNC 1977/10/87 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 18 września 2013 r., III AUa 280/13, Lex nr 1381467).

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Skarżąca zarzuca Sądowi Okręgowemu, iż na skutek nieodroczenia rozprawy w dniu 14 grudnia 2011 r. , została pozbawiona możności obrony swoich praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.). ; , gdyż zaniechano przeprowadzenia postępowania dowodowego w zakresie dowodu z przesłuchania stron, umożliwiono powódce ustosunkowanie się do złożonej przez stronę pozwaną odpowiedzi na pozew i zgłoszenie wniosków dowodowych .Za utrwaloną należy uznać obecnie linię orzecznictwa Sądu Najwyższego, zgodnie z którą pozbawienie strony możności obrony swych praw polega na tym, że z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 1974 r., II CR 155/74, OSP 1975/ 3/ 66; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 34/98, Prok. i Pr.-wkł. 1999, nr 5, poz. 41; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2002 r., V CKN 1057/00, LEX nr 55517). Art. 214 § 1 k.p.c. stanowi, iż rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość w doręczeniu wezwania albo jeżeli nieobecność strony jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć. Ostatnia z przesłanek mająca - według art. 214 § 1 k.p.c. - usprawiedliwić niestawiennictwo na rozprawie została określona jako inna znana sądowi przeszkoda, której nie można przezwyciężyć. W chwili zamknięcia rozprawy i wydania wyroku Sądowi Okręgowemu nie były znane żadne przeszkody, uniemożliwiające rozpoznanie sprawy. Rozprawa w dniu 14 grudnia 2011 r. zakończyła się bowiem o godzinie 12.30 ( protokół k : 43O), natomiast dopiero o godzinie 12.35 K. K. w rozmowie telefonicznej z Biurem (...) Sądu Okręgowego w Warszawie poinformowała o niemożności stawiennictwa do sądu z powodu choroby, wniosła o odroczenie rozprawy , zobowiązując się do nadesłania stosownego usprawiedliwienia. Zostało ono przesłane jednak dopiero w dniu 21 grudnia 2012 r. Dołączono do niego kserokopię zwolnienia lekarskiego wystawionego w dniu 21 listopada 2011 r., przez lekarza psychiatrę W. P., z którego wynikała niezdolność do pracy powódki w okresie od 22 listopada 2011 r. do 19 grudnia 2011 r. (pismo procesowe wraz z załącznikiem i kopertą k- 46-48) . Usprawiedliwienie niestawiennictwa z powodu choroby strony wymaga przedstawienia zaświadczenia potwierdzającego niemożność stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie sądu, wystawionego przez lekarza sądowego ( art. 214 ¹ § 1. k.p.c. ) . Do chwili obecnej powódka, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, takiego zaświadczenia nie złożyła. W tych okolicznościach nie zachodzą w ocenie Sądu Apelacyjnego podstawy do stwierdzenie, że Sąd Okręgowy naruszył art. 214 § 1 k.p.c., pozbawiając powódkę możności obrony jej praw.

Nawet jednak, gdyby taka sytuacja zaistniała, to przyjęty w kodeksie postępowania cywilnego model apelacji pełnej pozwala na sanowanie w postępowaniu apelacyjnym niektórych przypadków nieważności postępowania zachodzących przed sądem pierwszej instancji, którego kontynuacją jest właśnie postępowanie apelacyjne ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 20013 r., I CSK 545/12, Lex nr 1353064 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012 r., III CSK 274/11, OSNC 2013/2/23)

Sąd Apelacyjny sanował , wskazane w apelacji powódki, uchybienia postępowania dowodowego. Apelacja pełna cum beneficio novorum polega na tym, że sąd drugiej instancji rozpatruje sprawę ponownie, czyli w sposób w zasadzie nieograniczony jeszcze raz bada sprawę rozstrzygniętą przez sąd pierwszej instancji. Postępowanie apelacyjne jest zawsze kontynuacją postępowania merytorycznego w sprawie. Tak określona istota i funkcja postępowania apelacyjnego sprawia , że sąd drugiej instancji może prowadzić własne postępowanie dowodowe i dokonywać oceny dowodów przeprowadzonych zarówno przez siebie, jak i sąd pierwszej instancji. Realizując obowiązek ponownego rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz dokonania jego własnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych przez sądy obu instancji dowodów, sąd ten powinien harmonizować ogólne ( art.227 k.p.c. - 315 k.p.c.) i szczególne (art.381 k.p.c. - 382 k.p.c.) reguły postępowania dowodowego, co jest nieodzowne dla respektowania zasad bezpośredniości i instancyjności postępowania. Sąd drugiej instancji może zmienić ustalenia faktyczne, stanowiące podstawę wydania wyroku sądu pierwszej instancji nawet bez przeprowadzenia postępowania dowodowego , uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania. Sąd odwoławczy ma obowiązek ocenić ustalony stan faktyczny na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego .Tym samym postępowanie apelacyjne - choć odwoławcze - ma charakter rozpoznawczy (merytoryczny), a z punktu widzenia metodologicznego stanowi dalszy ciąg postępowania przeprowadzonego w pierwszej instancji. Przez spełnianie nieograniczonych funkcji rozpoznawczych spełnia się kontrolny cel postępowania apelacyjnego; rozpoznanie apelacji ma (powinno) doprowadzić do naprawienia wszystkich błędów sądu pierwszej instancji, ewentualnie także błędów stron (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2009 r., III UK 54/09, Lex nr 602073).

Sąd Apelacyjny uznał, iż w okolicznościach rozpoznawanej sprawy zachodziła konieczność uzupełnienia materiału dowodowego w sprawie i na podstawie przeprowadzonych w postępowaniu odwoławczym dowodów poczynił następujące ustalenia faktyczne :

B. O., obecnie po zmianie danych osobowych K. K. w okresie od 1 lipca 2001 r. do dnia 31 grudnia 2001 r. była zatrudniona na stanowisku Dyrektora Finansowego w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. ( dowód - umowy o pracę k: 99- 102 akta Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa, sygn. akt III K 2922/02). W okresie od 12 maja 2001 r. do 31 października 2001 r. powódka rozporządziła pieniędzmi pracodawcy w łącznej kwocie 66 839 PLN netto (81 543 zł 58 gr. brutto) , dokonując zaksięgowania 23 faktur wystawionych przez K. M. ( dowód- postanowienie o wszczęciu dochodzenia k :133, akt oskarżenia k: 203-207, wyroku Sądu Rejowego dla W. M. wraz z uzasadnieniem k:569-571 akta Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa, sygn. akt III K 2922/02). Faktury obejmowały wynagrodzenie za usługi jakie K. M. świadczył na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., wydawcy dziennika M. na podstawie ustnej umowy zawartej z R. F., bezpośrednim przełożonym powódki. Wiedzę na temat zawartej umowy posiadali wyłącznie powódka, R. F. i K. M. . Poza tymi osobami inni pracownicy firmy (...) mnie wiedzieli o zawarciu takiego kontraktu. Celem umowy było sprawdzenie punktów dystrybucji gazet oraz kierowców w związki z informacjami uzyskanymi przez R. F. o nieprawidłowościach w dystrybucji prasy . K. M. wykonał zlecone mu usługi i otrzymał za nie wynagrodzenie (dowód odpis wyroku Sądu Rejowego dla Warszawy Mokotowa wraz z uzasadnieniem k:569-571 akta Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa, sygn. akt III K 2922/02). We wrześniu 2001 r. w związku ze zmianami personalnymi kadry zarządzającej zlecono przeprowadzenie audytu wewnętrznego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialności z siedzibą w W. ( dowód odpis wyroku Sądu Rejowego dla Warszawy Mokotowa wraz z uzasadnieniem k:569-571 akta Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa, sygn. akt III K 2922/02) . (...) ten wykonywała (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.. W trakcie tego audytu zlecono dodatkowo zbadanie faktur wystawionych przez Przedsiębiorstwo (...) ( (...)) w okresie od 16 maja 2001 r. do 26 października 2001 r. Badanie przeprowadzali pracownicy pozwanej spółki pod nadzorem członka zarządu M. R., która w imieniu spółki podpisał opinię i raport biegłych rewidentów. W trakcie kontroli nie znaleziono pisemnej umowy podpisanej pomiędzy (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialności z siedzibą w W. oraz Przedsiębiorstwem (...) ( (...)). Stwierdzono brak prawnej ewidencji w przedmiocie określenia świadczonych usług i ich wyceny. Brak umowy oraz szczegółowego opisu świadczonej usługi wzbudził w biegłych podejrzenia dotyczące rzetelności wystawionych faktur, zwłaszcza, że pracownicy spółki uprawnieni do dokonywania zamówień ( oprócz powódki - pełniącej funkcję dyrektora finansowego oraz kasjerki M. M. (1) ) nie posiadali żadnej wiedzy na temat zawarcia i wykonywania umowy. Biegli otrzymali od pracowników kontrolowanej spółki oświadczenia na ten temat . Przyjęcie dużej liczby faktur od jednego dostawcy w ciągu jednego miesiąca naruszało regulamin spółki, który zalecał zminimalizowanie takiej liczby . Na większości faktur znajdowały się imienne pieczęcie R. F., ale brak było podpisu tej osoby. W 2 przypadkach odnotowano brak faktur, natomiast została wypłacona powódce zaliczka a konto wyszczególnionej faktury. W jednym przypadku faktura została dostarczona 3 dni po zapłacie. W siedmiu przypadkach (na 23 faktur) zapłaty dokonano natychmiast w formie gotówkowej . Ogólna treść na fakturach nie chroniła zdaniem biegłych kontrolowanej spółki w sposób odpowiedni przed podważeniem wykazanych kosztów jako kosztów uzyskania przychodu dla celów podatku dochodowego od osób prawnych. Księgowanie faktur nastąpiło w sposób niezgodny z oryginalną dekretacją i w ocenie biegłych budził daleko posunięte wątpliwości . Podejrzane faktury były ich zdaniem używane do rozliczania różnicy pomiędzy rzeczywistym ( niższym ) kosztem i fałszowanym ( wyższym ) kosztem. W konkluzji wydanej opinii zawarte zostało stwierdzenie, iż w ocenie biegłych rewidentów na podstawie przeprowadzonego badania faktury wystawione przez Przedsiębiorstwo (...) ( (...)) nie stanowią prawdziwych i rzetelnych dowodów transakcji ekonomicznych i zmierzają do wyprowadzenia środków pieniężnych ze spółki (...). M. R. nie znała osobiście powódki , ani nie kontaktowała się z nią w okresie opracowywania opinii ( dowód- opinia i raport biegłych rewidentów k: 9-15 z akt III K 2922/02 oraz zeznania złożone w imieniu strony pozwanej przez M. R. k- 329 - zapis elektroniczny k- 328 - 00 :07: 40 – 00:19:43) . Po zapoznaniu się z treścią opinii i raportu (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. zleciła wynajętej kancelarii prawnej złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa m.in. przez powódkę na szkodę byłego pracodawcy, wspólnie i w porozumieniu z K. M. . Zawiadomienie takie zostało skierowane do Prokuratury Rejonowej (...) w imieniu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. przez ustanowionego pełnomocnika .Do zawiadomienia został dołączony opracowany przez pozwaną spółkę opinia i raport ( dowód -zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa k: 1-6 akt III K 2922/02). W dniu 29 listopada 2002 r. do Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa wpłynął akt oskarżenia m.in. przeciwko powódce, której zarzucono , iż w okresie od 12 maja 2001 r. do 31 października 2001 r. w W. działając wspólnie i w porozumieniu z K. M. , z góry powziętym zamiarem w celu osiągniecia korzyści majątkowej doprowadziła (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci pieniędzy w wysokości 66 839 PLN, w ten sposób że przedłożyła do księgowości spółki 23 oznaczone faktury VAT wystawione przez Przedsiębiorstwo (...) , w których została poświadczona nieprawda co do wykonanych usług ( dowód - aktu oskarżenia k: 203-207 z akt III K 2922/02). Wyrokiem z dnia 26 marca 2008 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa uniewinnił powódkę od stawianych jej zarzutów. W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia zakwestionowano ustalenia zawarte w dokumencie prywatnych, tj. opracowanej przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. opinii i raporcie , stwierdzając, iż wnioski jakie sformułowała M. R., która podpisała ten dokument są błędne, gdyż nie wiedziała ona o fakcie istnienia ustnej umowy zlecenia wykonania usług, którą z K. M. zawarł R. F. ( k: 13 i k-:15 uzasadnienie wyroku) . Równocześnie sąd stwierdził, iż opisane w raporcie nieprawidłowości mogą świadczyć o ewentualnym niezgodnym z procedurami lub zasadami księgowości działaniu powódki, za co poniosła ona już odpowiedzialności dyscyplinarną, ponieważ nie przedłużono z nią umowy o pracę . Sąd nie mógł przeprowadzić dowodu z opinii biegłego do spraw księgowości, ponieważ dokumenty źródłowe za rok 2001 r. firma (...) już zniszczyła ( dowód- wyrok wraz z uzasadnieniem k:569-571 akta Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa, sygn. akt III K 2922/02) . Po utracie pracy w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. powódka nadal pracowała w swoim zawodzie. W 2006 r. pełniła funkcję kierownika finansowego w firmie (...), uzyskując dochód w wysokości 6000 zł ( dowód- kwestionariusz z wywiadu środowiskowego k: 245-247 z akt III K 2922/02). Podczas badania psychiatrycznego przeprowadzonego dla potrzeb postępowania karnego w 2006 r. nie stwierdzono u powódki choroby psychicznej, jak również zaburzeń psychicznych ( dowód -opinia biegłego psychiatry k: 281-282 z akt III K 2922/02). W 2008 r. K. K. była konsultowana psychiatrycznie z powodu epizodu depresyjnego. Od dnia 21 października 2011 r. jest pacjentką Poradni P. – Pedagogicznej (...) w W., a jej lekarze prowadzącym jest doktor W. P. . Do dnia 15 lutego 2013 r. powódka odbyła 8 wizyt w tej palcówce. Odmawia korzystania z psychoterapii ( dowód - dokumentacja medyczna powódki z Poradni Psychologiczno-Psychiatrycznej (...) w W. k: 292-296 v).

Sąd Apelacyjny uznał za wiarygodne zeznania M. R. . Zeznania strony pozwanej znalazły bowiem potwierdzenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym w postaci dowodów w dokumentów prywatnych i urzędowych, których autentyczności strony nie kwestionowały. Nie była także pomiędzy stronami sporna treści opinii i raportu biegłych rewidentów opracowanego w 2002 r. przez pozwaną spółkę, natomiast powódka podważał prawidłowość wniosków sformułowanych przez biegłych. Wskazać należy, iż część zarzutów odnoszących się do nierespektowania zasad księgowych i regulaminu spółki (...) , przy sporządzaniu przez powódkę dokumentacji księgowej , uznał za zasadne Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie , o czym świadczy treść uzasadnienia wyroku z dnia 26 marca 2005 r. , wydanego w sprawie sygn. akt III K 2922/02. Ustalenie sądu karnego nie wiążą sądu cywilnego na podstawie art. 11 k.p.c. Natomiast wyrok taki wraz z uzasadnieniem stanowi dokument urzędowy. Według judykatury zastosowanie domniemań ustanowionych w art. 244 k.p.c. w odniesieniu do orzeczeń sądowych ograniczać się powinno do przyjęcia, że sąd wydał w danej sprawie toczącej się między określonymi podmiotami orzeczenie o treści stwierdzonej dokumentem. Na podstawie uzasadnienia tego orzeczenia można ponadto odtwarzać treść rozumowania sądu, która zadecydowała o wyniku postępowania ( por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 września 2011 r., I CSK 696/10, LEX nr 989123 i w wyroku z dnia 4 marca 2010 r., I CSK 456/09, LEX nr 688855).

Poczynione przez Sąd Apelacyjny ustalenia faktyczne nie dają podstaw do uznania, iż strona pozwana popełniła na szkodę powódki czyn niedozwolony w rozumieniu art. 416 k.c. lub art. 24 k.c. Naruszenie dóbr osobistych zawsze stanowi delikt .Mają do niego zastosowanie ogólne przepisu Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności za szkodę oraz przepisy Tytułu VI o czynach niedozwolonych ( por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2003 r., III CKN 1037/00, Lex nr 56905 i z dnia 9 czerwca 2010 r., II PZ 17/10, Lex nr 619635 oraz T.Targosz w : Media a dobra osobiste pod red J. Barty i R. Markiewicza , Warszawa 2009 r., s. 291). Roszczenia o ochronę dóbr osobistych dzielą się na majątkowe i niemajątkowe. Roszczenia niemajątkowe przewidziane w art. 24§ 1 k.c. , do których należy roszczenie o zobowiązanie sprawcy do złożenia stosownego oświadczenia , nie ulegają przedawnieniu (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 9 października 1973 r., I PR 353/73, Lex 14 232), w przeciwieństwie do roszczeń majątkowych. Do roszczeń majątkowych bezspornie należą roszczenie o odszkodowanie i zadośćuczynienie . Pozwana spółka w postępowaniu odwoławczym zgłosiła zarzut przedawnienia roszczeń powódki o zapłatę odszkodowania i zadośćuczynienia .

Skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia jest wystarczające do oddalenia powództwa bez potrzeby ustalenia, czy zachodzą wszystkie inne przesłanki prawnomaterialne uzasadniające jego uwzględnienie, a ich badanie w takiej sytuacji staje się zbędne (por. uzasadnienie uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2006 r. III CZP 84/05, OSNC 2006/7-8/114 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2010 r., I CSK 653/09, Lex nr 741022). Kwestie przedawnienia roszczeń zarówno o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, w tym czynem skutkującym naruszeniem dóbr osobistych, regulują art. 442 k.c. lub art. 442 ¹ k.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie popełnienia deliktu . Art. 442 ¹ wprowadzony został do kodeksu cywilnego ustawą z 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80, poz. 538), ze skutkiem od dnia 10 sierpnia 2007 r. Dokonana zmiana polegała na uchyleniu wcześniej obowiązującego przepisu art. 442 k.c. i wprowadzeniu nowej regulacji prawnej, dotyczącej przedawnienia czynów niedozwolonych. Według art. 2 ustawy zmieniającej, art. 442 ¹ k.c. ma zastosowanie do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, powstałych przed dniem wejścia w życie tej ustawy, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych. Wynika stąd, że do oceny przedawnienia roszczenia wynikającego z czynu niedozwolonego ma zastosowanie albo uchylony art. 442 k.c. (gdy roszczenie oceniane według tego przepisu byłoby przedawnione w dacie wejścia w życie ustawy zmieniającej ) albo art. 442 ¹ k.c. (gdy roszczenie w tym dniu nie byłoby przedawnione). Art. 442 k.c. w brzemieniu obowiązującym przed dniem 10 sierpnia 2007 r. stanowił w § 1 , iż roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Opinia i raport biegłych rewidentów została opracowana przez pozwaną spółkę w lutym 2002 r. O jego treści skarżąca powzięła wiadomość najpóźniej w dniu 18 listopada 2002 r. , kiedy doręczono jej uzasadnienie przedstawionych zarzutów ( dowód odpis uzasadnienia postanowienia o przedstawieniu zarzutów k-: 192 z akt III K 2922/02). Powództwo o zapłatę kwoty 2500 000 zł wytoczyła natomiast dopiero w 25 marca 2011 r. , a więc po trzyletnim upływie terminu przedawnienia z art. 442§ 1 k.c. , który nastąpił 18 listopada 2005 r. Nie ustalono żadnych okoliczności wskazujących , iż przed upływem terminu przedawnienia powódka nie mogła dochodzić swoich roszczeń przed sądem. Fakt , iż trwało w tym czasie postepowanie karne , nie stanowił przeszkody prawnej do wszczęcia sprawy cywilnej. Nie istniały również żadne przeszkody faktyczne - związane ze stanem zdrowia K. K., bowiem pierwszy epizod depresyjny miał miejsce dopiero w 2008 r. , czyli już po upływie terminu przedawnienia. W tej sytuacji nie ma podstaw do uznania, że podniesienie przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia stanowi nadużycie prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 k.c.

Nawet , jednak gdyby roszczenie powódki nie uległo przedawnieniu , to i tak nie zasługiwało ono na uwzględnienie na podstawie art. 416 k.c. lub art. 24 § 1 k.c. Także w przypadku , gdyby sporządzona opinia i raport biegłych rewidentów okazałyby się merytorycznie błędne, to okoliczność ta , nie świadczyłaby jeszcze o tym, iż doszło do popełnienia deliktu na szkodę skarżącej. Pozwana spółką działała bowiem w ramach porządku prawnego , wykonując zlecenie pracodawcy K. K.. Biegli przeprowadzili niezbędne, dla jego realizacji czynności badawcze, opierając się na udostępnionej dokumentacji źródłowej. Zawarcie umowy pomiędzy spółką (...) , a K. M. nie zostało udokumentowane ( umowa miała formę ustną) , a o fakcie dokonania tej czynności prawnej biegli nie zostali poinformowani . W tej sytuacji nie można pozwanej zarzucić naruszenie reguł staranności i rzetelności zawodowej w rozumieniu art. 355 § 2 k.c. Zebrane w sprawie dowody nie potwierdziły zasadności twierdzeń powódki, iż sporządzenie raportu w istocie stanowiło swoisty przejaw nieuczciwej walki konkurencyjnej i było , motywowane chęcią pozbawienia K. K. pracy na stanowisku dyrektora finansowego w spółce (...). Zauważyć także trzeba, iż Wwtreści opinii nie znalazły się żadne pejoratywne określenia , dotyczące samej powódki, które mogłyby naruszać jej godności.

Uznając apelację za bezzasadną Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 385 k.p.c. o jej oddaleniu.

O kosztach procesu za II instancję rozstrzygnięto stosownie do wyniku postępowania. W ocenie Sądu Apelacyjnego brak było podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c. Zasada słuszności ujęta w treści art. 102 k.p.c. stanowi wyłom od ogólnej reguły obciążenia strony przegrywającej kosztami procesu (art. 98 § 1 k.p.c.), dlatego ustawodawca obwarował możliwość zastosowania pierwszego z wymienionych przepisów "wystąpieniem szczególnie uzasadnionych wypadków", a przepis ten z uwagi na swój szczególny charakter, nie może być wykładany rozszerzająco . Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych" należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zalicza się np. charakter żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, do drugich - sytuację majątkową i życiową strony. Podkreślić należy, że fakt, iż strona została zwolniona od kosztów sądowych, nie prowadzi automatycznie do oceny, iż zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony" w rozumieniu art. 102 k.p.c.( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2012 r., III CZ 70/12, Lex nr 1232787). Strona przegrywająca proces przed Sądem pierwszej instancji, decydując się na wniesienie apelacji, musi liczyć się z możliwością jej oddalenia i związanym z tym obowiązkiem zwrotu przeciwnikowi kosztów poniesionych w postępowaniu apelacyjnym. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby powódka była osobą niezdolną do pracy zarobkowej. Jej stan zdrowia (ustalony na podstawie dokumentacji lekarskiej) , rodzaj i częstotliwość leczenia ( 8 wizyt na przestrzeni kilku lat) , jak również kwalifikacje zawodowe i doświadczenie , okoliczność wytoczenia powództwa po upływie ponad 8 lat od zaistnienia zdarzeń wskazywanych jako podstawa faktyczna dochodzonego roszczenia, w okresie których powódka pracowała , świadczą , że mogła przygotować się także pod względnie finansowym do prowadzonego procesu i zgromadzić na ten cel stosowne środki.

O kosztach procesu za II instancję rozstrzygnięto na podstawie art. 98§ 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 108§ 1 k.p.c. art. 391§ 1 k.p.c. oraz§ 12 ust.1 pkt 2 i § 6 pkt 7 oraz § 12 ust. 2 pkt 2 i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, zasądzając od powódki na rzecz pozwanej kwotę 9000 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym i zażaleniowym . O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej apelującej z urzędu w postępowaniu odwoławczym orzeczono w oparciu o art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze( Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.) w zw. z § 19 , § 20 , § 13 ust.1 pkt 2 i ust.2 pkt 2 , , § 6 pkt 7 oraz § 2 ust 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej w urzędu , zasądzając od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie na rzecz adwokata P. S. kwotę 10 800 zł podwyższoną o należną stawkę podatku od towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu apelacyjnym i zażaleniowym.