Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4.09.2020 roku w sprawie V GC 209/19 z powództwa T. B. przeciwko (...) S.A w W. zapłatę kwoty 2.098,86 zł Sąd Rejonowy w Skierniewicach:

1.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.268,40 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9.04.2018 roku do dnia zapłaty,

2.  oddalił powództwo w pozostałej części,

3.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 32,85 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu

4.  tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Skierniewicach od:

a)  powoda kwotę 14 zł

b)  pozwanego 21 zł

[wyrok k. 163]

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w części, to jest w zakresie punktu 1 co do kwoty 1.268,40 zł, w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania oraz w zakresie w jakim nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa nieuiszczone koszty sądowe.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I. naruszenie prawa materialnego

1.  to jest artykułu 361 w związku z artykułem 822 §1 k.c. i art. 34 ust 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym, Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie, że w tak ustalonym stanie faktycznym istnieją podstawy do przyjęcia odpowiedzialności pozwanego za szkodę w postaci kosztów pojazdu zastępczego ponad kwotę wypłaconą w postępowaniu likwidacyjnym,

2.  art. 826 §1 k.c. w zw. z art. 354 §1 k.c. w zw. z art. 362 k.c. poprzez ich niezastosowanie, co skutkowało przyjęciem, że oferta najmu zaproponowana przez pozwanego jest mniej korzystna od tej którą poszkodowany zawarł z powodem pomimo że pozwany w piśmie i rozmowie telefonicznej wskazywał, że w umowie brak jest udziału własnego w szkodzie i limitu kilometrów,

3.  art. 826§1 k.c. w zw. z art. 354 §1 k.c. w zw. z art. 362 k.c. poprzez ich niezastosowanie, co skutkowało przyjęciem, że OWU przesłane przez (...) dotyczą współpracy wypożyczalni z ubezpieczycielem,

4.  art. 826§1 k.c. w zw. z art. 354 §1 k.c. w zw. z art. 362 k.c. poprzez ich niezastosowanie co skutkowało przyjęciem, że poszkodowany otrzymując wiadomość od ubezpieczyciela (telefonicznie i mailowo) o możliwości najmu pojazdu zastępczego, może lekceważyć zasadę minimalizacji szkody i skorzystać ze znacznie droższej oferty powoda, zamiast z oferty ubezpieczyciela,

5.  art. 826 §1 k.c. w zw. z art. 354 §1 k.c. w zw. z art. 362 k.c. poprzez ich niezastosowanie co skutkowało przyjęciem, że stawka dobowego najmu 110 zł netto – pojazd klasy A za dobę nie jest zawyżona, pomimo że pozwany oferował najem za 90 zł brutto,

II. przepisów prawa procesowego:

1.  art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że powód wykazał, że oferta najmu zaproponowana przez pozwanego jest mniej korzystna od tej którą zawarł poszkodowany z powodem, pomimo że pozwany w piśmie i rozmowie telefonicznej wskazywał, że w umowie brak jest udziału własnego w szkodzie,

2.  art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że powód wykazał, że OWU przesłane przez (...) dotyczą współpracy wypożyczalni z ubezpieczycielem,

3.  art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że powód wykazał, że poszkodowany otrzymując wiadomość od ubezpieczyciela o możliwości najmu pojazdu zastępczego, może lekceważyć zasadę minimalizacji szkody i skorzystać ze znacznie droższej oferty powoda

6.  art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że powód wykazał, że stawka dobowego najmu 110 zł netto – pojazd klasy A na dobę nie jest zawyżona, pomimo że pozwany oferował najem za 90 zł brutto.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł po pierwsze o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa wobec pozwanego w całości, po drugie o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według -norm przepisanych.

[apelacja k. 187-190 odw]

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja pozwanego jest zasadna i skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne. Dodatkowo Sąd Okręgowy ustalił iż pozwany wskazywał, że w przypadku najmu pojazdu zastępczego za pośrednictwem (...) nie ma limitu kilometrów i nie wiąże się to z opłatą kaucji. Poszkodowany nie płaci też żadnych kosztów za najem (zaliczek, czynszu itd.) a rozliczenie z wypożyczalnią odbywa się bezgotówkowo. Nadto Sąd ustalił, że pozwane (...)zwróciło się o kontakt telefoniczny z (...) pod nr (...).(pismo k. 93)

Z podniesionych w apelacjach zarzutów, w pierwszej kolejności rozważenia wymagają zarzuty dotyczące naruszenia przepisów kodeksu postępowania cywilnego, gdyż poprawność zastosowania przepisów prawa materialnego może być oceniana jedynie w odniesieniu do stanu faktycznego ustalonego zgodnie z zasadami procedury cywilnej. (vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 2 lipca 2004 roku, w sprawie II CK 409/03, opubl. Lex nr 148384).

Po pierwsze należy podkreślić, że chybiony jest zarzut naruszenia artykułu 232 k.p.c. w związku z artykułem 6 Kodeksu cywilnego. Z artykułu 232 zdanie pierwsze k.p.c. i artykułu 6 k.c. nie wynikają bezpośrednio żadne obowiązki Sądu, gdyż są to przepisy adresowane do stron nakładające na nie powinność wskazywania okoliczności faktycznych, z których wywodzą skutki prawne. Przepis artykułu 232 zdanie pierwsze Kpc wskazuje jedynie na obowiązek przedstawienia faktów i dowodów przez strony. Przepis ten nie stanowi podstawy wyrokowania Sądu i z tego względu nie może mieć wpływu na poprawność wydanego przez Sąd rozstrzygnięcia. (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lutego 2008 roku I CSK 426/7 pub. baza Legalis) Adresatem omawianej normy prawnej są strony, a nie Sąd co oznacza, że to strony obowiązane są przedstawiać dowody, a Sąd nie jest władny tego obowiązku wymuszać. Naruszenie tych przepisów, a zwłaszcza artykułu 6 Kodeksu cywilnego przez Sąd może polegać co najwyżej na wadliwej ocenie rozkładu ciężaru dowodu i obciążenie konsekwencjami niewykazania pewnych faktów nie tej strony, która powinna je wykazać. (podobnie SN w wyroku z dnia 30 stycznia 2015 roku III CSK 132/14 pub. baza Legalis).

W prawidłowo ustalonym stanie faktycznym trafne są natomiast zarzuty naruszenia prawa materialnego, to jest artykułu 354 § 2 Kodeksu cywilnego w związku z artykułem 362 Kodeksu cywilnego, artykułem 826 § 1 Kodeksu cywilnego oraz artykułu 361 Kodeksu cywilnego w związku z artykułem 822 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 34 ust1. ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym, Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. Jeżeli strony nie umówiły się inaczej umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody będące następstwem przewidzianego w umowie wypadku który miał miejsce w okresie ubezpieczenia. (art. 822 § 1 i 2 k.c). Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia szkody jednak w orzecznictwie przeważa stanowisko, że szkoda majątkowa to różnica pomiędzy stanem majątkowym poszkodowanego który powstał po nastąpieniu zdarzenia powodującego uszczerbek, a stanem jaki by istniał, gdyby to zdarzenie nie nastąpiło. Naprawienie szkody, a więc i odszkodowanie powinno obejmować wszystkie straty które poszkodowany poniósł wskutek zaistnienia szkody (art. 361 § 2 k.c.). Wysokość odszkodowania jest limitowana kwotą określoną w umowie ubezpieczenia i nie może być wyższa od poniesionej szkody (art 824 z ind 1 § 1 Kodeksu cywilnego). Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym sprawę w pełni podziela stanowisko Sądu Najwyższego, że zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie lub zniszczenie pojazdu mechanicznego obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego. (tak uchwała składu 7-miu sędziów z dnia 17 listopada 2011 roku III CZP 5/11 OSNC 2012 numer 3 pozycja 28, Uchwała Sądu Najwyższego z 22 listopada 2013 roku III CZP 76/13 OSNC 2014/9/85.) Sąd Najwyższy wykluczył, aby szkodę majątkową stanowiła sama utrata możliwości korzystania z pojazdu. Odmienna sytuacja zachodzi wówczas, jeżeli doszło już do poniesienia przez poszkodowanego wydatku na uzyskanie pojazdu zastępczego w okresie jego naprawy albo przy tak zwanej szkodzie całkowitej w okresie niezbędnym do nabycia nowego pojazdu. Są to wydatki poniesione w następstwie zdarzenia szkodzącego, które by nie powstały, gdyby to zdarzenie nie wystąpiło prowadzące go powypadkowego zmniejszenia majątku poszkodowanego czyli straty w rozumieniu artykułu 361 § 2 k.c. Ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność wyłącznie za celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego, a więc nie w każdym wypadku całość poniesionych przez poszkodowanego udokumentowanych kosztów najmu pojazdu zastępczego zostanie objęta odpowiedzialnością ubezpieczyciela. Zdaniem Sądu Okręgowego co do zasady w sytuacji kiedy ubezpieczyciel oferuje poszkodowanemu możliwość wynajęcia pojazdu zastępczego za określoną stawkę zaś poszkodowany wynajmie pojazd zastępczy za stawkę wyższą zwiększając rozmiar szkody nie może domagać się od zakładu ubezpieczeń zrekompensowania tej szkody. W uchwale z dnia 24 sierpnia 2017 roku (III CZP 20/17) Sąd Najwyższy uznał, że wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione. Nie mogą być uznane za celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki, które nie są konieczne do wyeliminowania negatywnych następstw majątkowych w postaci kosztów utraty możliwości korzystania z uszkodzonego, zniszczonego pojazdu, gdyż następstwo to może być wyeliminowane bez uszczerbku dla godnych ochrony interesów poszkodowanego w inny mniej uciążliwy dla dłużnika sposób. Jeżeli zatem ubezpieczyciel proponuje poszkodowanemu we współpracy z przedsiębiorstwem trudniącym się wynajmem pojazdów skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względami pojazdowi uszkodzonemu albo zniszczonemu zwłaszcza co do klasy i stanu pojazdu, zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienie a mimo to poszkodowany decyduje się na poniesienie wyższych kosztów najmu innego pojazdu, koszty te w zakresie nadwyżki będą podlegały zwrotowi tylko wówczas, gdy wykaże on, że szczególne racje przemawiały za uznaniem ich za celowe i ekonomicznie uzasadnione. Odrzucenie propozycji ubezpieczyciela powinno być oparte na obiektywnych i racjonalnych kryteriach, a istotnych z punktu widzenia poszkodowanego. Należy uznać, że w ramach ciążącego na poszkodowanym obowiązku minimalizacji szkody i współdziałania z dłużnikiem, czyli ubezpieczycielem mieści się obowiązek niezwłocznego zasięgnięcia informacji, co do tego czy ubezpieczyciel może zaproponować poszkodowanemu pojazd zastępczy równorzędny uszkodzonemu czy też zniszczonemu. Nie ma to nic wspólnego z koniecznością poszukiwania przez poszkodowanego najtańszej oferty rynkowej najmu. Nie jest bowiem istotne to, czy propozycja ubezpieczyciela jest najtańsza, lecz to, że jest przez niego akceptowana. Ubezpieczyciel nie składa poszkodowanemu oferty najmu samochodu zastępczego, a nawet takiej oferty złożyć nie może, ponieważ zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej nie może on prowadzić innej działalności poza działalnością ubezpieczeniową. W toku postępowania likwidacyjnego pozwany poinformował drogą elektroniczną (mail z dnia 2.02.2018r) zgłaszającego szkodę o możliwości wynajmu pojazdu zastępczego zorganizowanego przez (...) S.A. za pośrednictwem firm (...) (...). W toku dalszej korespondencji pozwana przesłała poszkodowanemu OWU. Osią rozumowania Sądu Rejonowego było to, że warunki najmu w wypożyczalni powoda były dla poszkodowanego korzystniejsze niż u podmiotów wskazanych przez ubezpieczyciela. Takiej konkluzji Sąd Okręgowy jednak nie podziela. O sprecyzowanie warunków najmu organizowanego przez ubezpieczyciela do pozwanego zgłaszał się bezpośrednio powód (nie poszkodowany), zwracał się nadto nie do ubezpieczyciela (choć w mailu pozwanego wyraźnie sprecyzowano pod jaki nr. telefonu poszkodowany winien zadzwonić) a wprost do firmy wynajmującej pojazdy. Przedstawiona poszkodowanemu interpretacja dotycząca regulacji OWU firmy (...) nie była trafna, pozwany wyraźnie wskazywał że ma z firmą (...) wynegocjowane warunki korzystniejsze, że nie ma tam limitu kilometrów, brak jest kaucji, w samych OWU jest też informacja że postanowienia OWU obowiązują tylko jeśli nie umówiono się inaczej. W myśl uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2017 r. (III CZP 20/17, LEX nr 2340475) za istotne przy najmie pojazdu zastępczego należy uznać: równorzędność pojazdu zastępczego (pod względem klasy i stanu pojazdu) oraz czas i miejsce udostępnienia oraz zwrotu pojazdu zastępczego, obowiązek wpłaty kaucji. Za nieistotne należy uznać zaś: konieczność nieznacznie dłuższego oczekiwania na podstawienie pojazdu zastępczego proponowanego przez ubezpieczyciela, prostotę skorzystania z oferty najmu złożonej przez przedsiębiorcę prowadzącego warsztat naprawczy, szczególne zaufanie jakie poszkodowany ma do kontrahenta, z którego usług chciałby skorzystać. Sąd Najwyższy wskazał nadto, iż w ramach ciążącego na poszkodowanym obowiązku minimalizacji szkody i współdziałania z dłużnikiem (ubezpieczycielem) mieści się obowiązek niezwłocznego zasięgnięcia informacji co do tego, czy ubezpieczyciel może zaproponować poszkodowanemu pojazd zastępczy równorzędny uszkodzonemu (zniszczonemu). Tym samym obowiązek ten ciąży na poszkodowanym nawet, gdyby ubezpieczyciel sam nie przejawiał inicjatywy w tym zakresie. Przenosząc powyższe rozważania, które Sąd Okręgowy podziela, na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, iż poszkodowany nie wypełnił obowiązku wynikającego z art. 362 i art. 826 § 1 k.c. minimalizacji szkody i współdziałania z dłużnikiem (ubezpieczycielem). Okoliczności te zaś powodują, iż powód, który nabył przedmiotową wierzytelność poszkodowanego wobec pozwanego ubezpieczyciela nie może skutecznie domagać się od pozwanego zasądzenia wydatków na najem pojazdu zastępczego poniesionych przez poszkodowanego, przekraczających koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał, że celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego w rozpoznawanej sprawie wynoszą 90 zł brutto (110,70 zł netto)x33 doby (okres niesporny) tj. kwotę 3.653,10 zł. Kwota ta została wypłacona przez pozwanego w postępowaniu likwidacyjnym. Wobec powyższego należało uznać całą zasądzoną z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego przez Sąd I Instancji kwotę za bezzasadną i tym samym uwzględnić apelację w całości.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie artykułu 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo co do zaskarżonej kwoty

O kosztach postępowania przed Sądem pierwszej instancji Sąd Okręgowy orzekł na podstawie artykułu 98 k.p.c. Ostatecznie całe roszczenie dochodzone było niezasadnie dlatego też w pkt. II pkt. A wyroku Sąd zmienił orzeczenie Sądu Rejonowego w przedmiocie kosztów postępowania w ten sposób, że kwotę 32,85 zł podwyższył do kwoty 1.615,13 zł zasądzając od powoda na rzecz pozwanego 100% kosztów postępowania przed Sądem I Instancji oraz w pkt. II podp. B nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Skierniewicach pozostałą (ponad 14 zł określone w pkt 4 lit. a zaskarżonego wyroku) kwotę nieuiszczonych kosztów

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy również rozstrzygał na podstawie art. 98 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego zostało określone zgodnie z paragrafem 2 punkt 2 w związku z paragrafem 10 ustęp 1 punkt 1 wyżej wymienionego Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku i wynosiło 135 zł. Kwota ta została powiększona o opłatę od apelacji 100 zł.

sędzia SO Witold Ławnicki sędzia SO Mariola Szczepańska sędzia SO Wiktor Matysiak