Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Mieczysław Brzdąk

Sędziowie: SSA Ewa Jastrzębska

SSA Lucyna Morys-Magiera (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2020 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółka Akcyjna w S.

przeciwko W. B., G. P. (1), P. G., M. B. (1) i M. B. (2)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego G. P. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 20 lutego 2020 r., sygn. akt I C 444/18

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego G. P. (1) na rzecz powódki 4050 (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Lucyna Morys-Magiera SSA Mieczysław Brzdąk SSA Ewa Jastrzębska

Sygn. akt I A Ca 364/20

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. w S. wniosła o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla w stosunku do pozwanych: G. P. (1), M. B. (2), M. B. (1), P. G. i W. B. i zasądzenie od nich kwoty 122.884,85 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 grudnia 2017 roku oraz kosztami postępowania. W uzasadnieniu podał, że powódka zawarła z pozwanym G. P. (1) umowę pożyczki nr (...) z przeznaczeniem na remont oraz zakup wyposażenia hurtowni i towarów handlowych. Zabezpieczeniem umowy był weksel in blanco wystawiony przez G. P. (1) i poręczony przez pozostałych pozwanych. G. P. (1) nie uregulował należności w terminie, stąd powód wypowiedział umowę i wezwał go do wykupu weksla. Pozwani weksla nie wykupili.

W dniu 5 stycznia 2018 roku pod sygnaturą akt I Nc 4/18 Sąd Okręgowy w Katowicach wydał nakaz zapłaty w postępowania nakazowym i zasądził od pozwanych solidarnie na podstawie weksla kwotę 122.884,85 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 grudnia 2017 roku oraz kwotę 5.154 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Zarzuty od nakazu zapłaty złożyła M. B. (1), która wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania oraz podała, że kary dodatkowe są zawyżone i nieprawidłowo obliczone, a regulacje umowy są sprzeczne z przepisami dotyczącymi wzorców umów z konsumentem. Stosowane oprocentowanie przewyższa dopuszczalne prawem granice, pozwany W. B., który wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania, wskazując na nieważność czynności prawnych sprzecznych z zasadami współżycia społecznego i podał, że padł ofiarą przestępstwa ze strony beneficjenta pożyczki i został przez niego wprowadzony w błąd, a powódka nie dochowała stosownych procedur oraz podał, że zawiadomił o tym prokuraturę. Zarzuty wniósł także pozwany G. P. (1), który wniósł o uchylenie nakazu i oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, podając, że nie kwestionuje zawarcia umowy z powodem, lecz utracił płynność finansowa na skutek poważnej choroby i w dalszym ciągu pozostaje na zasiłku rehabilitacyjnym, zaś powód mimo prób nie chce podjąć negocjacji z pozwanym.

Zaskarżonym wyrokiem z 20 lutego12020r. Sąd Okręgowy w Katowicach w punkcie 1. utrzymał w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z 5 stycznia 2018r., wydany przez niego w sprawie o sygn.. I Nc 4/18, w punkcie 2. przyznał od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. G. 4428zł w tym podatek od towarów i usług, za udzielenie pozwanemu G. P. (1) pomocy prawnej z urzędu.

Bezsporne w sprawie było, że powód zawarł z pozwanym G. P. (1) prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą P. W. D. L. G. P. (1) w dniu 28 marca 2017 roku umowę pożyczki nr (...). Zgodnie z tą umową powód pożyczył pozwanemu kwotę 120.000 zł z przeznaczeniem na remont i zakup wyposażenia hurtowni oraz na zakup towaru. Pożyczka została udzielona na okres od 28 marca 2017 roku do 27 marca 2022 roku i oprocentowana według stopy referencyjnej komisji Europejskiej powiększonej o marżę w wysokości 2,60 pkt. Na dzień zawarcia umowy oprocentowanie wynosiło 4,43%. Pierwsza rata odsetkowa w kwocie 471,10 zł była płatna 30 kwietnia 2017 roku, a pierwsza rata odsetkowo- kapitałowa 31 lipca 2017 roku. Kwestię wypowiedzenia umowy pożyczki reguluje § 9 umowy przewidując możliwość jej wypowiedzenia z zachowaniem 7 dniowego terminu m. in. w przypadku nieterminowego regulowania zobowiązań. Pożyczka została zabezpieczona wekslem in blanco wystawionym przez G. P. (1), a poręczonym przez M. B. (1), W. B., P. G. i M. B. (2). Do weksla została sporządzona deklaracja wekslowa i deklaracja poręczycieli.

Nie było kwestionowane, że pozwany G. P. (1) nie spłacił pożyczki i powód wypowiedział umowę, a następnie pismami z dnia 8 grudnia 2017 roku wezwał pozwanych do wykupu weksla w terminie do 21 grudnia 2017 roku. Pozwani weksla nie wykupili.

Jak ustalono, pozwany W. B. złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez G. P. (1) polegającego na wprowadzeniu go w błąd celem wyłudzenia pożyczki u powoda. Prokuratura Rejonowa (...)w S. postanowieniem z dnia 30 kwietnia 2018 roku odmówiła wszczęcia dochodzenia wobec stwierdzenia, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.

Sąd pierwszej instancji ustalił, iż powódka kontaktowała się z pozwanym G. P. (1) i proponowała ugodowe zakończenie sporu, którego warunkiem było dokonanie wpłaty kwoty 6.000 zł i dalsza spłata zadłużenia w ratach po 2.500 zł miesięcznie. Do ugody nie doszło, a pozwany nie spłacił zadłużenia w żadnej części.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty wymienione w uzasadnieniu wyroku i zgodne twierdzenia stron.

Roszczenie powoda uznano za zasadne.

Sąd Okręgowy przyjął, iż weksel stanowiący podstawę żądania pozwu, spełniał warunki formalne określone w art. 101 prawa wekslowego. Uznał go za ważny i rodzący ważne zobowiązanie wekslowe. Zarzutom odnoszącym się do stosunku prawnego, wynikającym z gwarancyjnego charakteru weksla, Sąd nie dał wiary.

Wskazał następnie, iż wystawca weksla G. P. (2) nie zakwestionował roszczenia w żadnym zakresie, a jedynie wskazywał, że roszczenie powstało w związku z jego złym stanem zdrowia i niemożnością prowadzenia działalności gospodarczej. Takie twierdzenia nie mogą odnieść skutku w stosunku do żądania powoda. Pozwany od czasu wezwania go do wykupu weksla nie uiścił żadnej kwoty na poczet zobowiązania nim zabezpieczonego i nie wskazał jakiegokolwiek realnego sposobu spłaty należności. W tej sytuacji powód dla ochrony swojej wierzytelności ma prawo korzystania z weksla i dochodzenia swoich praw.

Odnośnie poręczycieli wekslowych sąd pierwszej instancji stwierdził, że poprzez złożeniu podpisów na wekslu w charakterze avalistów pozwani zaciągnęli zobowiązania wekslowe, które są niezależne od zobowiązania dłużnika głównego, tj. wystawcy weksla własnego, z zastrzeżeniem, że sam weksel jest ważny, tj. spełnia wszystkie warunki formalne. Nieważność niektórych zobowiązań osób podpisanych na wekslu nie uchybia zobowiązaniom innych osób podpisanych. W szczególności nieważność zobowiązania wystawcy weksla własnego nie uchybia odpowiedzialności avalisty. W niniejszej sprawie zobowiązanie wekslowe zaciągnięte przez pozwanego G. P. (1) uznano za ważne.

Przyjęto następnie, iż pozwana M. B. (1) nie wykazała w żaden sposób podniesionych przez siebie zarzutów dotyczących nadmiernego oprocentowania umowy pożyczki. Wbrew tym twierdzeniom pożyczka była oprocentowana zdecydowanie niżej niż pożyczki bankowe, co wynikało z jej charakteru i finansowania w ramach środków unijnych.

Zarzuty pozwanego W. B., iż został on wprowadzony w błąd przez G. P. (1), również zostały ocenione jako niewykazane, zwłaszcza, że złożone przez pozwanego zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa nie skutkowało wszczęciem postępowania karnego. Sąd podkreślał, iż pozwany nie wykazał, by skutecznie uchylił się od skutków prawnych złożonego oświadczenia o poręczeniu.

Mając powyższe na uwadze, z powołaniem na przepis art. 496 kpc nakaz zapłaty w stosunku do tych pozwanych utrzymano w mocy.

Apelację od tego wyroku w zakresie jego punktu 1. wniósł pozwany G. P. (1), domagając się jego zmiany poprzez rozłożenie zasądzonej w nim należności na 50 równych rat, płatnych miesięcznie do 25-go dnia każdego miesiąca począwszy od upływu 12 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku w niniejszej sprawie oraz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, w ty przyznania pełnomocnikowi apelującego z urzędu wynagrodzenia za pomoc prawną mu udzieloną w postępowaniu odwoławczym. Skarżący zarzucał naruszenie art. 320 kpc poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy zachodzą w sprawie warunki do umożliwienia apelującemu spłaty ratalnej należności, z odroczeniem jej o 12 miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku, to jest gdy pozwany odzyska zdolność do pracy. Skarżący podnosił, iż do utraty jego płynności finansowej doszło w wyniku poważnych kłopotów zdrowotnych, które uniemożliwiły mu prowadzenie działalności gospodarczej, choćby w ograniczonym zakresie. Aktualnie pozwany jest niezdolny do pracy, podlega leczeniu i liczy na odzyskanie sprawności i zdolności do pracy.

Z treści oświadczenia o stanie rodzinnym, majątkowym, dochodach i źródłach utrzymania pozwanego G. P. (1), złożonego w ramach postępowania o zwolnienie od kosztów sądowych, wynika, że apelujący prowadzi gospodarstwo domowe z żoną, która nie osiąga żadnych dochodów, a sam jest zarejestrowany jako bezrobotny i uzyskuje z tego tytułu świadczenie w wysokości 747,87zł miesięcznie. Jak podawał, od dłuższego czasu nie reguluje należności za zajmowany lokal, od 2018r. ma odłączone dostawy energii elektrycznej. Jest właścicielem mieszkania o wartości około 130000zł, poza tym nie posiada żadnego majątku. Pozwany ma 51 lat.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji pozwanego i zwrot kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego G. P. (1) nie mogła odnieść skutku.

Zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne sądu pierwszej instancji, aczkolwiek niezwykle zwięzłe, zasługiwały na akceptację instancyjną. Sąd Odwoławczy zatem przyjął, iż nie zachodzi także potrzeba przywoływania dokonanej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, właściwej, interpretacji przepisów prawa mających zastosowanie w sprawie niniejszej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 października 1998 r., II CKN 923/97 - OSNC 1999, z. 3, poz. 60; z dnia 12 stycznia 1999 r., I PKN 21/98 - OSNAP 2000, Nr 4, poz. 143; z dnia 20 stycznia 2000 r., I CKN 356/98 - LEX nr 50863; z dnia 7 kwietnia 2004 r., IV CK 227/03 - LEX nr 585855; z dnia 20 maja 2004 r., II CK 353/03 - LEX nr 585756; z dnia 17 lipca 2009 r., IV CSK 110/09 - LEX nr 518138; z dnia 27 kwietnia 2010 r., II PK 312/09 - LEX nr 602700), bowiem zarówno ustalenia faktyczne, jak i oceny prawne Sądu Okręgowego przyjąć wypadało za własne.

Sąd Apelacyjny zważył, iż wbrew zarzutom podnoszonym w środku zaskarżenia, nie doszło do naruszenia normy art. 320 kpc poprzez brak rozłożenia na raty zasądzonego od apelującego pozwanego świadczenia oraz odroczenia terminu płatności zobowiązania pieniężnego. Podkreślenia wymaga, iż wniosku o zastosowanie dobrodziejstwa z art. 320 kpc pozwany w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji nie zgłosił.

Jeżeli chodzi o możliwość rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty, należy rozważyć interesy obu stron, tak, by nie udzielić korzystnych warunków spłaty dłużnikowi kosztem statusu wierzyciela, który nie będzie mógł uzyskać zaspokojenia w realnym terminie. Zdaniem sądu drugiej instancji należy także wnikliwie zbadać sytuację finansową i życiową dłużnika, by zapewnić mu realną możliwość wywiązania się z nałożonego zobowiązania. Dla zastosowania szczególnego rodzaju dobrodziejstwa dla dłużnika, jakim jest rozłożenie świadczenia na raty, nie jest wystarczająca trudna sytuacja materialna, uwzględnić bowiem należy także interes wierzyciela, którego takie orzeczenie pozbawiłoby części odsetek, a także inne towarzyszące okoliczności, w tym te dotyczące źródła zobowiązania i postępowania stron (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 16 listopada 2016r., sygn. akt I A CA 571/16).

Sąd Odwoławczy zważył, iż pozwany mimo deklaracji gotowości negocjowania spłaty z powódką, chęci uregulowania zadłużenia, dotychczas nie spłacił w żadnym stopniu należności. Umowa pożyczki została zawarta 28 marca 2017r. na okres do 27 marca 2022r. Pozwany nie wywiązał się ze swojego obowiązku pożyczkobiorcy, a już w grudniu 2017r. został wezwany do wykupu weksla, po wypowiedzeniu mu umowy. Od tego czasu żadne z pozwanych nie uiściło jakiejkolwiek sumy na poczet spłaty zadłużenia.

Pozwany wraz z żoną utrzymuje się z zasiłku w wysokości 747,87zł, ma 51 lat i jego jedynym majątkiem jest mieszkanie własnościowe, w którym mieszka. Pozwany w żaden sposób nie wykazał swojej niezdolności do pracy, ani deklarowanego złego stanu zdrowia. Powódka z kolei już od 3 lat pozbawiona jest środków z tytułu udzielonej mu pożyczki.

W tej sytuacji, zdaniem Sądu Apelacyjnego, brak jest podstaw do rozłożenia zasądzonej należności na raty w ramach art. 320 kpc, proponowane przez apelującego. Pozwany nie byłby bowiem w stanie ich ponieść, zważywszy na sumy, którymi dysponuje dla utrzymania rodziny; nałożenie takiego zobowiązania na pozwanego byłoby nierealne, bowiem przede wszystkim nie mógłby się z niego wywiązać, z uwagi na brak środków. Obowiązkiem Sądu jest natomiast w ramach uwzględnienia słusznego interesu wierzyciela zbadanie, czy faktycznie dłużnik, mając na uwadze jego uwarunkowania majątkowe i życiowe, będzie w stanie regulować deklarowane raty zadłużenia w proponowanej wysokości i częstotliwości. W niniejszej sprawie Sąd Odwoławczy doszedł do wniosku, iż proponowane przez pozwanego comiesięczne kwoty rat są zbyt niskie i tym samym rozłożone w nadmiernie długim okresie czasu dla zabezpieczenia interesu wierzyciela i jednocześnie zbyt wysokie, by pozwany był w stanie realnie je ponieść. Znamiennym jest, że pozwany mimo deklaracji, nie uiścił dotychczas żadnych sum na poczet spłaty długu wobec powódki, także w ramach dobrowolnych wpłat ratalnych, więc faktycznie wolnymi środkami nie dysponuje.

Rozstrzygnięcie takie byłoby zatem niekorzystne zarówno dla pozwanego, jak i powódki, która nie uzyskałaby w długim okresie zaspokojenia. Czasokres, który miałby obejmować spłatę, znacznie przekroczyłby czas, na jaki zawarta była umowa pożyczki, a spłata zadłużenia w proponowanych przez pozwanego ratach - niepewna. Powódka nie tylko musiałaby oczekiwać zbyt długi okres czasu na zaspokojenie, ale także byłaby w tym czasie pozbawiona należnych jej odsetek. Comiesięczne raty w niewielkiej wysokości, jeśli byłyby wpłacane, nie stanowiłyby wymiernych i odczuwalnych korzyści dla powódki.

Jeżeli natomiast chodzi o odroczenie terminu wykonania zobowiązania, norma art. 320 kpc nie przewiduje takiej możliwości w odniesieniu do świadczeń pieniężnych, a jedynie odnosi się do wydania nieruchomości lub opróżnienia pomieszczeń.

Z tych wszystkich przyczyn uznał Sąd Apelacyjny, iż brak jest podstaw do ingerencji w zaskarżone orzeczenie sądu pierwszej instancji poprzez rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, jak chciał tego skarżący.

Stąd apelację pozwanego G. P. (1) oddalono jako bezzasadną, po myśli art. 385 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie odpowiedzialności za wynik sporu, zawartej w art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc, obciążając pozwanego obowiązkiem ich zwrotu na rzecz wygrywającej powódki. Na koszty te składa się wynagrodzenie pełnomocnika powódki będącego adwokatem, obliczone zgodnie z § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Nie dopatrzył się Sąd Apelacyjny podstaw do zastosowania wobec skarżącego możliwości nieobciążania go kosztami postępowania odwoławczego na zasadzie art. 102 kpc, zwłaszcza, że pozwany zapoznał się z motywami wyroku sądu pierwszej instancji i mimo tego zdecydował się na jego zaskarżenie, nie zgłaszając uprzednio wniosku o rozłożenie świadczenia na raty na stosownym etapie postępowania. Nie bez znaczenia jest, że pozwany skorzystał już z dobrodziejstwa zwolnienia go od kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym, zaś wyłącznie jego trudna sytuacja majątkowa nie może przemawiać za odstąpieniem od generalnej zasady odpowiedzialności za wynik procesu.

Pełnomocnikowi apelującego pozwanego przyznano koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, w oparciu o § 1 , § 4 ust. 3 w zw. z § 8 pkt 6 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

SSA Lucyna Morys-Magiera SSA Mieczysław Brzdąk SSA Ewa Jastrzębska