Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z 17.01.2020 r. skierowanym przeciwko Krajowemu Ośrodkowi (...) wniósł o ustalenie, że umowa dzierżawy nieruchomości rolnej położonej w W. składającej się z działek o nr (...) zawarta w dniu 20 grudnia 2019 r. pomiędzy Krajowym Ośrodkiem (...) w W. jako wydzierżawiającym a M. P. (1) jako dzierżawcą jest nieważna. Zażądał też zasądzenie od pozwanych kosztów postępowania. W uzasadnieniu powód wskazał, że wraz z pozwaną M. P. (1) brał udział w przetargu dla rolników, której przedmiotem była dzierżawa nieruchomości rolnej położonej w W. składająca się z działek o nr (...) zorganizowanym przez (...) w W.. Przetarg wygrała M. P. (1) otrzymując maksymalną liczbę punktów, wskutek czego (...) w W. i M. P. (1) zawarli umowę dzierżawy wskazanych nieruchomości w dniu 20 grudnia 2019 r. Powód wskazał w pozwie, że uzyskał 69,50 punktów, kwestionował przyznanie mu 0 punktów w zakresie kryterium powierzchni nieruchomości nabytych z zasobu, w związku z czym złożył w dniu 9 września 2019 r. zastrzeżenie na czynności przetargowe i wynik przetargu, które zostało oddalone przez dyrektora (...). Powód w piśmie z dnia 20 września 2019 r. zgłosił, że w jego ocenie czynności przetargowe zostały dokonane w sposób sprzeczny z przepisami prawa oraz obowiązującymi wytycznymi, co miało wpływ na wynik przetargu i wniósł o ponowną analizę ofert. Powód podniósł, że nie został wezwany do uzupełnienia brakujących danych, jego oferta została błędnie oceniona, niezasadnie zostało mu przyznane 0 punktów w zakresie kryterium powierzchni z zasobu w sytuacji, gdy rubryka była niewypełniona. Wedle powoda z jego oferty i załączonego do niej aktu notarialnego z dnia 26 kwietnia 2013 r. wynika, że nabył on od Skarbu Państwa działkę nr (...) o powierzchni 30,2614 ha, a w przypadku wątpliwości powinien zostać wezwany do uzupełnienia braków. Podniósł, że gdyby jego oferta została oceniona należycie, to za kryterium powierzchni z zasobu otrzymałby maksymalną liczbę punktów, co skutkowałoby wygraniem przez niego przetargu. Nadto powód wskazał, że jego oferta została parafowana tylko przez jednego członka komisji, co prowadzi do wniosku, że z ofertą nie zapoznał się cały skład komisji. W pozwie podniesiono też, że powód nie otrzymał kopii protokołu przetargu, o którą wnioskował.

Jako podstawę prawną swoich roszczeń powód wskazał art. 70 ⁵§ 1 k.c., §17 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania przetargów na dzierżawę nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, punkty 8.3.1., 8.3.2. Wytycznych w sprawie wydzierżawiania nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

W odpowiedzi na pozew (...) w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów postępowania. W uzasadnieniu wskazano, że przepisy dotyczące organizacji przetargu nie zostały naruszone – powód nie wypełnił rubryki odnoszącej się do powierzchni nieruchomości nabytych z zasobu (...), dane wskazane w tej rubryce wpływały na punktację, wobec czego komisja przetargowa nie wezwała powoda do uzupełnienia tych danych, gdyż prowadziłoby to do uznania oferty za nową. Fakt, że do oferty załączono akt notarialny potwierdzający nabycie nieruchomości, nie był podstawą kierowania wezwań, gdyż akt ten załączono dla wykazania prawdziwości innego punktu oferty, dotyczącego odległości od przedmiotu przetargu.

W odpowiedzi na pozew pozwana M. P. (1) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów postępowania. Podniosła, że powód przedstawił fakty odzwierciedlające rzeczywisty przebieg zdarzeń, jednak powód wywodzi z nich nieuzasadnione skutki prawne. Pozwana wskazała, że z ofertą powoda zapoznał się pełen skład komisji przetargowej, o czym świadczy protokół przetargu, nie wpływa na to fakt, że oferta została parafowana przez jednego z członków komisji. Pozwana podniosła, że powód wniósł o ustalenie, że umowa jest nieważna, a żądanie to ma charakter roszczenia o charakterze deklaratoryjnym. Zdaniem pozwanej ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa ani wydane na jej podstawie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania przetargów na dzierżawę nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa nie zawierają przepisu, na podstawie której można by wywodzić roszczenie o ustalenie nieważności umowy dzierżawy zawartej w wyniku przetargu. Podstawą powództwa jest wedle pozwanej art. 189 k.p.c. Nadto pozwana zarzuciła, że z przepisu art. 70 ⁵ § 1 k.c. wskazanego przez powoda można wywieść roszczenie o unieważnienie zawartej umowy, jest to jednak roszczenie prawnokształtujące o charakterze konstytutywnym.

W ocenie pozwanej żądanie powoda o ustalenie nieważności umowy dzierżawy jest nieprawidłowe, a roszczenie o unieważnienie umowy nie zostało sformułowane przez powoda. Nadto zdaniem pozwanej powód nie wskazał podstawy nieważności umowy dzierżawy i nie wyjaśnił jaki jest jego interes w ustaleniu nieważności umowy.

Strona pozwana podniosła, że jest możliwe formułowanie roszczenia o ustalenie, że umowa jest nieważna obok roszczenia o unieważnienie umowy, jednak wówczas konieczne jest wykazanie, że umowa jest sprzeczna z ustawą lub zasadami współżycia społecznego albo naruszono bezwzględnie wiążące normy dotyczące trybu postępowania przetargowego, przy czym chodzi o normy powszechnie obowiązujące.

W ocenie strony pozwanej ewentualne naruszenie Zarządzenia nr (...) Dyrektora Generalnego (...) z dnia 4 lipca 2019 r. w sprawie wydzierżawiania nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa jako aktu wewnętrznie obowiązującego nie mogą mieć wpływu na ważność umowy zawartej pomiędzy stronami pozwanymi.

Wedle strony pozwanej nie doszło też do naruszenia §17 ust. 2 rozporządzenia (...), bowiem na podstawie tego przepisu komisja przetargowa nie ma obowiązku wzywania do uzupełnienia braków. Pozwana wskazała, że zgodnie z §16 ust. 1 pkt 2 wskazanego rozporządzenia braki w ofercie powoda należy zakwalifikować jako niekompletność danych oferty, a ich modyfikacja mogłaby prowadzić do uznania oferty za nową. Z tych powodów zdaniem pozwanej oferta powoda powinna zostać odrzucona i nie powinna podlegać ocenie.

Strona pozwana zarzuciła również powodowi, że punkty 3 i 5 oferty dotyczą zupełnie innych okoliczności i zawierają inne dane i nie można uznać, że powierzchnia, której powód nie podał w punkcie 5 znajduje się w punkcie 3.

Zdaniem pozwanej powód nie ma interesu prawnego w ustaleniu, że umowa zawarta pomiędzy stronami pozwanymi jest nieważna bowiem nawet po wezwaniu do usunięcia braków przez komisję przetargową w żądanym przez powoda zakresie to nie oferta powoda została by uznana za najkorzystniejszą, a oferta P. T..

W piśmie z 25 marca 2020 r. powód sprecyzował żądanie pozwu poprzez wyjaśnienie, że w pierwszej kolejności żąda unieważnienia umowy dzierżawy nieruchomości rolnej wskazanej w pozwie, a ewentualnie – o ustalenie nieważności tej umowy. Powód wskazał, że w pozwie wnosił o wydanie orzeczenia o charakterze deklaratoryjnym i wskazał, że umowa została zawarta pomiędzy pozwanymi i że wnosi o ustalenie, że jest nieważna, a nie że była nieważna od chwili jej zawarcia. Zdaniem powoda przytoczył on w pozwie odpowiednią podstawę faktyczną, prawną i argumentację prawną opartą między innymi na art. 70 ⁵§1 k.c. Za stwierdzeniem nieważności przemawia naruszenie bezwzględnie obowiązujących norm dotyczących trybu postępowania przetargowego, zasad współżycia społecznego, w tym zasady równego traktowania uczestników przetargu publicznego.

Zdaniem powoda inni uczestnicy przetargu, tj. M. P. (1), R. S., P. T. byli wzywani do złożenia wyjaśnień co do rozbieżności pomiędzy złożonymi ofertami a powierzchnią zadeklarowaną do (...). Powód zarzucił również, że jego oferta w punkcie 5, która dotyczy powierzchni gruntów nabytych z zasobu nie zawiera żadnego wpisu, a oferta P. T. zawiera poziomą linię wskazującą na brak gruntów nabytych z zasobu. O tym, że P. T. nie nabył nieruchomości z zasobu świadczy także jego oświadczenie z 2 lipca 2019 r. Nadto wedle powoda oferta P. T. zawiera nieprawidłową powierzchnię dzierżawioną z zasobu. Wedle powoda strona pozwana nie wykazała, że P. T. mógłby mieć większą liczbą punktów niż powód.

Powód wskazał też, że w oświadczeniu z 24 czerwca 2019 r. podał, że nabył z zasobu nieruchomości o powierzchni łącznej mniejszej niż 300 ha użytków rolnych. Z oferty i dołączonego do niej aktu notarialnego wynika, że nabył od Skarbu Państwa działkę.

Na rozprawie w dniu 17 września 2020 r. powód oświadczył, że wnosi o unieważnienie umowy dzierżawy na podstawie art. 70 ⁵§1 k.c., ewentualnie o ustalenie nieważności umowy zgodnie z pismem z dnia 25 marca 2020 r.

Pozwani wnieśli o oddalenie tak sprecyzowanego powództwa z powołaniem na dotychczasową argumentację, pozwana M. P. podniosła też, że nie został zachowany termin żądania unieważnienia umowy, gdyż powód nie zażądał tego w pozwie, lecz dopiero w piśmie z 25.03.2020 r.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

14 czerwca 2019 r. Krajowy Ośrodek (...) Oddział Terenowy w G. ogłosił przetarg ograniczony ofert pisemnych na dzierżawę nieruchomości rolnej położonej w W. składającej się z działek o nr (...) zorganizowanym przez (...) w W..

W przetargu mogli uczestniczyć wyłącznie rolnicy indywidualni w rozumieniu ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego zamierzający powiększyć gospodarstwo rodzinne, jeżeli mieli miejsce zamieszkania w gminie K. lub gminie graniczącej z tą gminą.

Uczestnicy przetargu powinni spełniać warunki określone w ustawie z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, w tym być właścicielami, użytkownikami wieczystymi, samoistnymi posiadaczami, dzierżawcami nieruchomości rolnych, których łącznia powierzchnia użytków rolnych, z uwzględnieniem powierzchni użytków rolnych wchodzących w skład nieruchomości będącej przedmiotem przetargu nie przekracza 300 ha.

W przetargu nie mogły brać udziału osoby, które kiedykolwiek nabyły z zasobu nieruchomości o powierzchni łącznej co najmniej 300 ha użytków rolnych.

Oferta uczestnika przetargu miała zawierać między innymi oświadczenie o powierzchni użytków rolnych kiedykolwiek nabytych na własność lub dzierżawionych z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa przez oferenta lub jego małżonka.

Jednym z kryteriów oceny oferty była powierzchnia użytków rolnych nabytych lub dzierżawionych z Zasobu przez rolnika i jego małżonka. Maksymalną ilość 20 punktów mogli otrzymać oferenci, którzy osobiście lub wraz z małżonkiem na dzień składania oferty kiedykolwiek nabyli lub są dzierżawcami użytków rolnych z Zasobu o łącznej powierzchni mniejszej lub równej 1,5 krotności średniej powierzchni gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym w danym województwie. W przypadku pozostałych oferentów, gdy powierzchnia była większa niż 1,5 krotność mieli otrzymać liczbę punktów proporcjonalną do powierzchni podanej w ofercie.

Zgodnie z ogłoszeniem osoby, które nie złożyły wszystkich wymaganych dokumentów niezbędnych do zakwalifikowania się do uczestnictwa w przetargu miały mieć możliwość uzupełnienia braków do 12 lipca 2019 r.

Zgodnie z ogłoszeniem komisja przetargowa:

- odrzuca ofertę jeśli nie zawiera danych określonych w ogłoszeniu lub dane te są niekompletne, nieczytelne lub budzą wątpliwości co do ich treści, zgodności ze stanem faktycznym, a złożenie wyjaśnień prowadzi do uznania oferty za nową,

- w przypadku stwierdzenia niejasności w ofercie wzywa oferenta na piśmie do złożenia dodatkowych wyjaśnień,

- ma prawo weryfikacji złożonych przez oferentów oświadczeń i dokumentów, przyznaje 0 punktów za dane kryterium oceny ofert np. jeśli złożone dokumenty nie potwierdzają informacji zawartej w ofercie,

- po dokonaniu oceny ofert zamieszcza w protokole z przetargu wniosek w sprawie wyboru oferty najkorzystniejszej, tj. oferty, która uzyskała największą liczbę punktów wraz z uzasadnieniem lub stwierdza, że nie wybrano żadnej z ofert.

Niesporne, a nadto dowód:

-ogłoszenie o przetargu, k.16-23, 98-103.

- zasady oceny kryteriów ofert pisemnych w przetargach ograniczonych do rolników indywidualnych na dzierżawę, k.85-96.

Zgodnie z punktem 8.3.1 Zarządzenia nr (...) Dyrektora Generalnego (...) członkowie komisji numerują i parafują wszystkie strony ofert i dokumentów do nich załączonych (…). Komisja odrzuca ofertę, jeżeli nie zawiera informacji wymienionych w ogłoszeniu przetargu lub dane te są niekompletne, nieczytelne lub budzą inną wątpliwość, zaś złożenie wyjaśnień mogłoby prowadzić do uznania jej za nową ofertę. Jeśli oferta nie zawiera informacji wymienionych w ogłoszeniu przetargu lub dane te są niekompletne, nieczytelne lub budzą inną wątpliwość, komisja wzywa oferenta do uzupełnienia brakujących dokumentów lub złożenia wyjaśnień w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. Zgodnie z punktem 8.3.2 Komisja może wezwać uczestnika do złożenia dodatkowych wyjaśnień o charakterze deklaratywnym, tj. potwierdzających określony stan faktyczny lub prawny. Komisja przyznaje zero punktów za dane kryterium np. jeśli złożone dokumenty nie potwierdzają informacji zawartej w ofercie.

Dowód : tekst Zarządzenia nr (...) dostępny pod adresem: https://bip.kowr.gov.pl/informacje-publiczne/zarzadzenia-dyrektora-generalnego/zarzadzenia-nr(...)

W oświadczeniu z dnia 24 czerwca 2019 r. D. T. oświadczył, że:

- nabył z zasobu nieruchomości o łącznej powierzchni mniejszej niż 300 ha użytków rolnych,

- jest właścicielem nieruchomości rolnych w miejscowościach S. i R. w gminie K..

Dowody:

-oświadczenia, k.105-109, 171.

22 lipca 2019 r. D. T. złożył pisemną ofertę w przetargu. W punkcie 3 wskazał, że działkę, położoną najbliżej przedmiotu przetargu – stanowiącą jego własność działkę nr (...) obręb R., gmina K., z podaniem numeru umowy, załączonej także do oferty. W rubryce 5 oferty nie wypełnił miejsca, w którym wskazać należało powierzchnię gruntów rolnych nabytych wraz z żoną z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa na własność lub współwłasność. Wskazał, że powierzchnia dzierżawionych przez niego i małżonkę gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa to 0,0000 ha.

Z oferty wynika, że powierzchnia użytków rolnych stanowiących własność oferenta, użytkowanych wieczyście i dzierżawionych przez D. T. wynosi 36,0967 ha.

Oferta zawiera oświadczenie o znajomości zapisów § 16 i 17 rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania przetargów na dzierżawę nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o świadomości tego, że komisja może przyznać zero punktów za dane kryterium jeśli dane wymagane przez organizatora przetargu określone w ogłoszeniu o przetargu są niekompletne, nieczytelne lub budzą inne wątpliwości, a złożenie wyjaśnień mogłoby prowdzić do uzania jej za nową ofertę.

Do oferty została załączona umowa sprzedaży i ustanowienia hipoteki w formie aktu notarialnego zawarta między Skarbem Państwa Agencją Nieruchomości Rolnych w W. i D. T., której przedmiotem były nieruchomości położone w gminie K..

Dowody:

-oferta D. T. wraz z załącznikami, k.24-33, k.110-111, 292-318.

Zarządzeniem z dnia 4 lipca 2019 r. powołano komisję przetargową.

Do przetargu zgłosiło się 10 osób, komisja przetargowa postanowiła dopuścić do przetargu 3 osoby i dopuścić pod warunkiem złożenia brakujących dokumentów 7 osób, w tym D. T., który został zobowiązany do złożenia wzoru nr 3 wydanego nie wcześniej niż na 1 miesiąc przed przetargiem. Oferty złożyło 6 uczestników, w tym powód.

Pismem z dnia 31 lipca 2019 r. D. T. został wezwany do złożenia wyjaśnień czy posiada udziały lub akcje w spółkach prawa handlowego będących właścicielami nieruchomości rolnych lub w spółce zależnej lub dominującej w stosunku do takiej spółki.

Pismem z 1 sierpnia 2019 r. D. T. wyjaśnił, że nie posiada wskazanych udziałów i akcji.

Komisja przetargowa wezwała na podstawie §17 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania przetargów na dzierżawę nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa do złożenia dodatkowych wyjaśnień:

-uczestnika R. S. do przedłożenia dokumentu potwierdzającego posiadanie stada zwierząt na dzień 1 stycznia 2018 r. w gospodarstwie rodzinnym, złożenia wyjaśnień czy posiada udziały lub akcje w spółkach prawa handlowego będących właścicielami nieruchomości rolnych lub w spółce zależnej lub dominującej w stosunku do takiej spółki, o wyjaśnienie rozbieżności pomiędzy złożoną ofertą a powierzchnią zadeklarowaną do (...), wskazania działki, obrębu geodezyjnego oraz powierzchni, która była przedmiotem umowy dzierżawy z osobą prywatną, wskazania nieruchomości, które znajdują się w gospodarstwie rodzinnym, przedłożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy dzierżawy i osoby wydzierżawiającej grunty, podania informacji o nieruchomości, która została zbyta na rzecz innego podmiotu;

-uczestnika P. T. do przedłożenia dokumentu potwierdzającego posiadanie stada zwierząt na dzień 1 stycznia 2018 r. w gospodarstwie rodzinnym, dokumentu potwierdzającego rozwiązanie umów dzierżaw zgodnie z ofertą, złożenia wyjaśnień czy posiada udziały lub akcje w spółkach prawa handlowego będących właścicielami nieruchomości rolnych lub w spółce zależnej lub dominującej w stosunku do takiej spółki, o wyjaśnienie rozbieżności pomiędzy złożoną ofertą a powierzchnią zadeklarowaną do (...), wskazania działki, obrębu geodezyjnego oraz powierzchni, która była przedmiotem umowy dzierżawy z osobą prywatną, wskazania nieruchomości, które znajdują się w gospodarstwie rodzinnym, przedłożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy dzierżawy i osobę wydzierżawiającą grunty,

-uczestnika M. P. (1) o wyjaśnienie rozbieżności pomiędzy złożoną ofertą a powierzchnią zadeklarowaną do (...).

Ponadto Komisja zwróciła się do (...) o podanie informacji, do jakie powierzchni gruntów uczestnicy przetargu zgłaszają wniosku o przyznanie dopłat bezpośrednich.

Dowody:

-lista osób, k.190,

-protokół z 5 lipca 2019 r., k.191,

-informacja z 4 lipca 2019 r., k.192,

-zarządzenie z 4 lipca 2019 r., k.193,

- oferty k. 222-318

- wezwania z dokumentami uzupełniającymi k. 321-351

-pismo z 31 lipca 2019 r., k.330,

-pismo z 1 sierpnia 2019 r., k.331.

Niektórzy oferenci w miejscu powierzchni nabytej lub dzierżawionej z zasobu (...) wstawiali kreskę, co było uznawane za równoznaczne z „0”. Praktyką komisji przetargowej było, że przewodniczący komisji przydzielał koperty członkom komisji, którzy parafowali oferty, w związku z czym każda oferta była parafowana przez jednego członka komisji.

Załączenie aktu notarialnego wskazującego nabycie gruntu z zasobu (...) nie jest wystarczające, gdyż komisja nie może na tej podstawie ustalić, czy uczestnik przetargu nie nabył innych nieruchomości w innych oddziałach (...).

Jeżeli wyjaśnienia złożone przez uczestnika potwierdzały stan wskazany w ofercie, uczestnik otrzymywał liczbę punktów odpowiednią do danych z oferty, jeśli stan faktyczny różnił się od wskazanego w ofercie, uczestnik otrzymywał za dane kryterium 0 punktów.

Dowody:

-zeznania świadka E. B., k.414-415,

-zeznania świadka D. W., k.415-416.

W piśmie z dnia 20 sierpnia 2019 r. skierowanym do Oddziału Terenowego (...) G. D. T. poinformował, że omyłkowo nie zaznaczył w oświadczeniu, że nabył wraz z żoną nieruchomości z zasobu oraz podniósł, że do oferty załączył umowę o rozdzielności majątkowej i że nie prowadzi z żoną wspólnie gospodarstwa rolnego i nie posiada ani nie nabył wraz z żoną żadnych gruntów. Wniósł o umożliwienie złożenia wyjaśnień, co w jego ocenie nie wpłynęłoby na zmianę oferty.

W piśmie z dnia 20 sierpnia 2019 r. skierowanym do Oddziału Terenowego (...) G. D. T. wyjaśnił, że pozostawił niewypełniony pkt 5 oferty dotyczącej oświadczenia o powierzchni użytków rolnych nabytych i dzierżawionych z zasobu bowiem nie nabył nigdy z żoną nieruchomości z zasobu. D. T. wyjaśnił, że gdyby został wezwany przez (...) do wyjaśnień, to w pkt. 5 oferty wpisałby powierzchnię tożsamą z powierzchnią wskazaną w dokumentach kwalifikacyjnych, tj. 32 ha, w jego ocenie nie stanowiłoby to nowej oferty.

W e-mailu z dnia 20 sierpnia 2019 r. skierowanym do Oddziału Terenowego (...) G. D. T. wyjaśnił, że powinien w punkcie 5 oferty wpisać 30,3260 ha. Wskazał, że nie posiada 1,5 krotności średniej powierzchni gruntów w danym województwie i za to kryterium powinien otrzymać 20 punktów. Podniósł, że jego zdaniem pkt 5 oferty dotyczy powierzchni nabywanej przez rolnika i małżonka wspólnie, a takich gruntów z żoną nie nabywał, dlatego pozostawił puste miejsce.

Dowody:

-pismo z dnia 20 sierpnia 2019 r., k.352, 353,

-e-mail, k.354.

25 lipca 2019 r. komisja przetargowa uznała, że najkorzystniejszą ofertą w przetargu na dzierżawę nieruchomości położonych w gminie K. jest oferta M. P. (1), której przyznano 77,89 punktów, w tym 20 punktów za powierzchnię użytków rolnych nabytych lub dzierżawionych z zasobu.

D. T. otrzymał 69,50 punktów, w tym 0 punktów za powierzchnię użytków rolnych nabytych lub dzierżawionych z zasobu.

Pismem z dnia 23 sierpnia 2019 r. (...) w W. Oddział Terenowy w G. poinformował D. T., że za najkorzystniejszą ofertę w przetargu na dzierżawę nieruchomości położonych w gminie K. uznano ofertę M. P. (1)

Dowody:

-pismo z dnia 23 sierpnia 2019 r., k.49,

-tabela punktacji, k.50,

-protokół z 25 lipca 2019 r., k.355-357.

W piśmie z dnia 9 września 2019 r. D. T. złożył do Oddziału Terenowego (...) w G. zastrzeżenia na czynności przetargowe i wynik przetargu. Wskazał, że czynności związane z przeprowadzeniem przetargu zostały dokonane w sposób sprzeczny z przepisami prawa, wniósł o powtórzenie czynności przetargowych poprzez ponowną analizę ofert. Podniósł, że z jego oferty i dołączonego do niej aktu notarialnego wynika, że nabył od Skarbu Państwa działkę, zakwestionował przyznanie mu 0 punktów za kryterium powierzchni nieruchomości nabytych z zasobu, nadto wskazał, że z jego ofertą nie zapoznała się komisja w pełnym składzie i nie uzyskał kopii protokołu przetargu.

W piśmie z dnia 13 września 2019 r. dyrektor (...) w W. oddalił zastrzeżenia na czynności przetargowe. Wskazał, że oferta D. T. nie zawierała danych dotyczących powierzchni nabytej z zasobu i brak było podstaw do wezwania oferenta do uzupełnienia danych. Nadto wskazał, że z ofertami zapoznała się komisja w składzie czterech osób.

W piśmie z dnia 20 września 2019 r. skierowanym do dyrektora generalnego (...) w W. D. T. zgłosił zastrzeżenia do rozstrzygnięcia przetargu, wniósł o powtórzenie czynności przetargowych poprzez ponowną analizę ofert, zarzucił, że przetarg został przeprowadzony z naruszeniem prawa i wytycznych.

W piśmie z dnia 15 października 2019 r. dyrektor generalny (...) w W. utrzymał w mocy rozstrzygnięcie dyrektora Oddziału Terenowego (...) w G..

W piśmie z 29 października 2019 r. D. T. zwrócił się do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o interwencję w sprawie złożonych przez niego zastrzeżeń.

Dowody:

-pismo z 9 września 2019 r., k.51-52,

-pismo z 20 września 2019 r., k.53-54,

-pismo z 13 września 2019 r., k.55,

-pismo z 15 października 2019 r., k.56-57,

-pismo z 29 października 2019 r., k.60-61.

We wniosku z dnia 2 września 2019 r. D. T. wniósł o wydanie mu kopii protokołów arkusza oceny punktowej oraz kopii jego oferty wraz z załącznikami.

W piśmie z dnia 13 września 2019 r. Oddział Terenowy (...) w G. poinformował D. T., że protokół z przetargu stanowi wewnętrzny dokument (...) i przesłał zanimizowaną kopię arkusza oceny punktowej ofert.

Dowody:

-wniosek z 2 września 2019 r., k.58,

-pismo z 13 września 2019 r., k.59.

19 grudnia 2019 r. (...) jako wydzierżawiający i M. P. (1) jako dzierżawca zawarli umowę dzierżawy, której przedmiot stanowiła nieruchomość położona w gminie K..

Dowody:

-umowa dzierżawy, k.367-370.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zarówno główne, jak i ewentualne nie zasługiwało na uwzględnienie.

Żądanie unieważnienia umowy (powództwo główne) znajduje podstawę w treści art. 70 ⁵§ 1 k.c., zgodnie z którym uczestnik przetargu może żądać unieważnienia zawartej umowy jeżeli strona, uczestnik lub osoba działająca w porozumieniu z nimi wpłynęła na wynik przetargu w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Uprawnienie wygasa z upływem miesiąca od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o istnieniu przyczyny unieważnienia, nie później jednak niż z upływem roku od dnia zawarcia umowy (§2). Terminy określone w art. 70 ⁵§ 2 k.c. są terminami zawitymi, a nie terminami przedawnienia, a więc nie mogą zostać przerwane, a ich upływ skutkuje wygaszeniem uprawnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2008 r., sygn. akt II CSK 233/08).

W pierwszej kolejności należało więc zbadać, czy powód zachował termin do żądania unieważnienia umowy. Z zeznań powoda, a także z jego pism – zastrzeżeń na czynności przetargowe i wynik przetargu - wynika, że powód miał wiedzę o przyczynie unieważnienia, na którą powołuje się w toku postępowania, już we wrześniu 2019 r. Zgodzić się należy z powodem, że nie może powstać roszczenie o żądanie unieważnienia umowy, zanim umowa nie zostanie zawarta, dlatego też jeśli wiedza o przyczynie unieważnienia wyprzedza samą umowę, przepis art. 70 ⁵§ 2 k.c. powinien być interpretowany w ten sposób, że bieg terminu rozpoczyna się w dniu zawarcia umowy. W przedmiotowej sprawie umowa dzierżawy między stronami pozwanymi na skutek przetargu została zawarta 19 grudnia 2019 r., zaś zgłoszenie roszczenia o unieważnienie umowy dzierżawy na podstawie art. 70 ⁵§ 1 k.c. nastąpiło w piśmie z dnia 25 marca 2020 r. Nie można zgodzić się ze stanowiskiem pełnomocnika powoda, że żądanie to wyartykułowano już w pozwie z 17.01.2020 r. Pozew wyraźnie wskazuje w petitum na żądanie ustalenia nieważności umowy. To, że w uzasadnieniu powołano się na art. 70 ⁵§ 1 k.c. nie zmienia treści żądania. Powód reprezentowany jest przez zawodowego pełnomocnika, zaś żądanie ustalenia nieważności jest żądaniem innym niż żądanie unieważnienia. Wyrok w sprawie o ustalenie ma charakter deklaratoryjny, wyrok oparty o treść art. 70 ⁵§ 1 k.c. jest wyrokiem kształtującym. Są to więc odmienne rodzaje żądań i sam fakt powołania w uzasadnieniu pozwu określonego przepisu nie zmienia treści żądania zawartego w części wstępnej pozwu. Rozważania te prowadzą do wniosku, że powód nie dochował terminu z art. 70 ⁵§ 2 k.c. i już z tego względu żądanie unieważnienia umowy nie zasługuje na uwzględnienie.

Niezależnie od powyższego nie zostały przez powoda wykazane przesłanki wskazane w art. 705§ 1 k.c., tj. nie wykazano, że strona, uczestnik lub osoba działająca w porozumieniu z nimi wpłynęła na wynik przetargu w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. W przepisie tym jest mowa o wszelkiego rodzaju obiektywnie bezprawnych postaciach wpływania na postępowanie przetargowe, które mają bezpośredni związek przyczynowy z ostatecznym wynikiem postępowania przetargowego, tj. w przedmiotowej sprawie zawarciem umowy dzierżawy nieruchomości. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 listopada 2003 r. (sygn. akt V CK 12/2003) uznał, że sprzeczne z prawem - w rozumieniu art. 70 ⁵ § 1 k.c. są jedynie działania naruszające bezwzględnie obowiązujące normy prawa prywatnego lub publicznego. Działania sprzeczne z dobrymi obyczajami zaś to zachowania danego podmiotu nieodpowiednie z punktu widzenia norm o charakterze pozaprawnym. Bezspornym jest, że zarzuty powoda kierowane są wyłącznie pod adresem organizatora przetargu, także postępowanie dowodowe nie zmierzało w kierunku wykazania, że ktokolwiek z uczestników postępowania wpłynął na wynik przetargu. W ocenie powoda nieprawidłowe było działanie komisji, która po pierwsze naruszyła postanowienia Zarządzenia nr (...), a po drugie - § 17 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania przetargów na dzierżawę nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Jeśli idzie o zapisy zarządzenia, to ich ewentualne naruszenie w ogóle nie może być podstawą żądania unieważnienia umowy, jako że nie są to przepisy powszechnie obowiązujące. Po drugie, powód nawet nie starał się wyjaśnić, dlaczego jego zdaniem brak parafowania każdej oferty przez każdego członka komisji miałby wywrzeć wpływ na wynik postępowania. Nie został też naruszony § 17 ust. 2 rozporządzenia ani dobre obyczaje (zasada równego traktowania, zasada niedyskryminacji) przez to, że powód nie został wezwany do uzupełnienia oferty w rubryce, której nie wypełnił. W tym miejscu przytoczyć należy przepisy odnoszące się do kwestii ewentualnego uzupełniania oferty i składania wyjaśnień, tj. § 16 i 17 rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania przetargów na dzierżawę nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Stosownie do § 16 ust. 1 rozporządzenia Komisja odrzuca ofertę, jeżeli:

1) została złożona po wyznaczonym terminie, w niewłaściwym miejscu lub przez osobę, która nie wniosła wadium;

2) nie zawiera danych, o których mowa w § 7 ust. 1, lub dane te są niekompletne, nieczytelne lub budzą inne wątpliwości, zaś złożenie wyjaśnień mogłoby prowadzić do uznania jej za nową ofertę;

3) uczestnik przetargu nie zaoferował co najmniej wywoławczej wysokości czynszu.

Stosownie zaś do § 17 ust. 2 komisja może wezwać uczestnika przetargu do złożenia dodatkowych wyjaśnień. Komisja może uwzględnić te wyjaśnienia, jeżeli nie prowadzą one do zmiany oferowanej wysokości czynszu, warunków wykupu przynależności oraz deklarowanego poziomu zatrudnienia pracowników.

Z kolei § 7 ust. 1 stanowi, że oferta pisemna powinna zawierać:

1) imię, nazwisko i adres lub nazwę (firmę) i siedzibę oferenta;

2) oferowaną wysokość czynszu;

3) oświadczenie oferenta, że zapoznał się z przedmiotem przetargu;

4) propozycję zabezpieczenia zapłaty czynszu za 15-miesięczny okres dzierżawy;

5) koncepcję prowadzenia działalności na wydzierżawianej nieruchomości wraz z informacją o sytuacji finansowej oferenta umożliwiającej należyte prowadzenie tej działalności;

6) inne dane wymagane przez organizatora przetargu, określone w ogłoszeniu o przetargu.

Z powyższych regulacji wynika przede wszystkim to, że ustawodawca nie dostosował treści rozporządzenia do zmienionej ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Otóż od 30.04.2016 r. kryteriami oceny ofert nie jest wysokość czynszu, warunki wykupu przynależności oraz deklarowany poziom zatrudnienia pracowników, lecz odległość gospodarstwa rolnego oferenta od zbywanej nieruchomości Zasobu, powierzchnia nieruchomości rolnych nabytych lub wydzierżawionych z Zasobu, intensywność produkcji zwierzęcej w gospodarstwie oferenta (art. 29 ust. 3 ustawy). Należy tę niespójność uwzględnić przy wykładni wskazanych przepisów i uznać, że komisja nie powinna wzywać do składania wyjaśnień, jeśli ewentualne wyjaśnienie lub uzupełnienie prowadzi do zmiany tych elementów oferty, które wpływają na punktację.

Wedle powoda z jego oferty i załączonego do niej aktu notarialnego z dnia 26 kwietnia 2013 r. wynika, że nabył on od Skarbu Państwa działkę nr (...) o powierzchni 30,2614 ha, dlatego za powierzchnię nieruchomości nabytych z zasobu komisja przetargowa powinna przyznać mu maksymalną liczbę punktów. Strony pozwane podnosiły, że na skutek wezwania powoda do uzupełniania braków oferty należałoby potraktować ofertę jako nową.

Niespornym jest, że punkt 5 oferty powoda dotyczący oświadczenia wielkości powierzchni użytków rolnych nabytych z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa przez rolnika i jego małżonka nie został wypełniony. W pismach i e-mailu z 20 sierpnia 2019 r. powód twierdził, że powierzchnia ta wynosi 30,3260 ha, co w jego ocenie wynika z oferty i aktu notarialnego dołączonego do oferty. W ocenie Sądu Okręgowego umożliwienie powodowi uzupełnienia danych niewpisanych do oferty prowadziłaby do uznania jego oferty za nową. Podkreślenia wymaga, że zmiana oferty następuje w każdym wypadku wpisania do niej innych danych niż pierwotnie, co wpływa na zmianę punktacji.

Świadkowie. tj. członek i przewodniczący komisji przetargowej podczas zeznań nazywali procedurę składania wyjaśnień przez uczestników przetargu zmianą oferty, jednak zdaniem Sądu Okręgowego wyjaśnienia takie nie są zmianą oferty, lecz jedynie służą potwierdzeniu danych zawartych w ofercie. Oświadczenia uczestników przetargu są weryfikowane przez komisję przetargową jako prawdziwe lub fałszywe. Uznanie oświadczenia za prawdziwe prowadzi do przyznania takiej punktacji, jaka wynika z oświadczenia, uznanie oświadczenia za fałszywe – do przyznania 0 punktów za tak zweryfikowaną część oferty (co wskazano jasno w ogłoszeniu o warunkach przetargu – pkt 2 lit d części przebieg przetargu). Nie podlega zaś sprawdzeniu pod kątem prawdy lub fałszu brak oświadczenia, wobec czego rację mają pracownicy pozwanego, że jakakolwiek ingerencja w ofertę w sytuacji, gdy powód po prostu nie wypełnił danej rubryki, stanowiłaby zmianę oferty. Wpisanie jakichkolwiek danych w miejsce, w którym żadnych danych nie było, jest – wbrew stanowisku powoda – zmianą oferty.

Uczestnik przetargu powinien zostać wezwany do złożenia wyjaśnień w sytuacji, gdy komisja przetargowa ma wątpliwości co do danych, a nie wtedy, gdy pewnych danych w ogóle nie podano, tak jak w przypadku oferty powoda. Wszelkie dane zawarte pierwotnie w ofercie powinny zostać niezmienione.

O sposobie postępowania w wypadku niewypełnienia wszystkich rubryk powinien decydować przede wszystkim przepis rozporządzenia, co powinno skutkować odrzuceniem oferty. Jeśli jednak (...) przyjął sposób postępowania korzystniejszy dla uczestników przetargu (taki sam dla wszystkich), to nie może powód skutecznie podnosić, że krzywdzącym dla niego było przyznanie mu w tej sytuacji 0 punktów za pozycję oferty, której nie wypełnił. Nie jest to bowiem skutek jakichkolwiek zaniedbań czy niedopełnienia przepisów przez pracowników (...), lecz skutek zaniedbania samego powoda.

Odnosząc się do zarzutów powoda jakoby z treści oferty i aktu notarialnego dołączonego do oferty wynikała wielkość powierzchni nieruchomości nabytych przez powoda z zasobu należy wskazać, że akt notarialny dołączony do oferty powoda miał na celu wykazać prawdziwość oświadczenia z punktu 3 oferty powoda, który nie jest tożsamy z punktem 5 oferty, a komisja przetargowa nie ma możliwości weryfikacji, czy powód nabył nieruchomości z zasobu w innych oddziałach (...), opiera się jedynie na oświadczeniu uczestnika przetargu, którego we wskazanym zakresie powód nie złożył.

W ocenie Sądu Okręgowego powód nie wykazał, by naruszona została zasada jednakowego (równego) traktowania uczestników, w szczególności, że został potraktowany gorzej niż którykolwiek inny uczestnik przetargu. Inni uczestnicy byli bowiem wzywani do wyjaśnień w przypadku rozbieżności pomiędzy danym wynikającymi z oferty a danymi, jakie (...) uzyskał z (...), bądź (jak powód) do wyjaśnienia wątpliwości dotyczących posiadanych udziałów w spółkach. Była to więc sytuacja inna niż sytuacja powoda – uczestnicy podali bowiem jakieś dane, które były weryfikowane przez komisję, zaś powód wszystkich danych nie podał. Sytuacja powoda jest też inna niż sytuacja P. T.. Z protokołu przetargu wynika, iż P. T. otrzymał 0 punktów za kryterium gruntów nabytych z zasobu, bo podał nieprawdziwe dane co do gruntów dzierżawionych. Jego oświadczenie zatem poddawało się weryfikacji w kategorii prawdy lub fałszu.

Powód w rubryce dotyczącej gruntów nabytych z zasobu nie wskazał nic (nie wpisał tez kreski, jak inni uczestnicy, co było traktowane jako 0 i w przypadku, gdy pokrywało się z prawdą, prowadziło do uzyskania maksymalnej punktacji).

Pełnomocnik powoda stosuje wywrotową logikę twierdząc, że w sytuacji, gdy jakaś rubryka jest niewypełniona, nie można uczestnikowi przetargu zarzucić, że podał nieprawdziwe dane, a w sytuacji ich późniejszego uzupełnienia oferta nie może zostać uznana za nową, bo nie może ulec zmianie element, który nie został wcześniej wpisany. Uwzględnienie takiego sposobu rozumowania prowadziłoby do skutków wprost sprzecznych z §16 wskazanego wyżej rozporządzenia, który przewiduje obowiązek odrzucenia oferty niekompletnej po to, aby uniemożliwić manipulację treścią oferty już po jej złożeniu. Uczestnicy mają podawać dane zgodnie z prawdą pod rygorem odpowiedzialności karnej i nie może być akceptacji dla próby obejścia tego obowiązku w sytuacji, gdy uczestnik nie podaje żadnych danych, a następnie domaga się prawa do ich uzupełnienia.

Reasumując, powód nie wykazał, by strona, uczestnik lub osoba działająca w porozumieniu z nimi wpłynęła na wynik przetargu w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Mowa o sytuacji, gdy skarżone działanie wpłynęło na wynik przetargu, co w przedmiotowej sprawie nie miało miejsce. Jeśliby uznać, że doszło do naruszenia wskazanego wyżej §16 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania przetargów na dzierżawę nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państw poprzez brak odrzucenia oferty powoda, to naruszenie to nie wpłynęło na wynik przetargu, skoro oferta powoda finalnie nie została uznana za najkorzystniejszą, a powód nie wygrał przetargu.

Niezasadne jest również żądanie unieważnienia umowy. W tym wypadku podstawę prawną żądania stanowi art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W orzecznictwie przyjmuje się, że interes prawny oznacza istniejącą po stronie powoda potrzebę wprowadzenia jasności i pewności prawnej w sferze jego sytuacji prawnej, wyznaczonej konkretnym stosunkiem cywilnoprawnym, a zagrożonej, a niekiedy nawet naruszonej już przez pozwanego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2004 r., sygn. akt II CK 125/03, niepubl.). Istnienia interesu prawnego powoda w żądaniu ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego nie eliminuje okoliczność, że podmiot żądający ustalenia sam nie jest stroną stosunku prawnego poddanego ocenie Sądu. Innymi słowy, powodem w sprawie o ustalenie nie musi być podmiot kwestionowanego albo aprobowanego stosunku prawnego, a może nim być także osoba trzecia wobec stron tego stosunku ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 1988 r.,sygn. akt III CZP 26/88). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 października 2008 r., II CSK 233/08, uzależnienie powództwa o ustalenie od interesu prawnego należy pojmować elastycznie, z uwzględnieniem celowościowej wykładni pojęcia interesu prawnego, konkretnych okoliczności danej sprawy, i od tego, czy w drodze powództwa o świadczenie strona może uzyskać pełną ochronę swoich praw. Pojęcie interesu prawnego - w obecnie obowiązującym porządku prawnym - powinno być interpretowane z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądów w celu zapewnienia ochrony prawnej. Dlatego też przyjąć należy, że osoba, która przegrała przetarg, ma interes prawny w ustaleniu nieważności umowy zawartej w wyniku tego przetargu, gdyż jest to droga do usunięcia niepewności co do tego, czy nieruchomość, której dzierżawą ta osoba była zainteresowana, została skutecznie wydzierżawiona komu innemu, czy też nie. Nie niweczy tego interesu fakt, że w razie uznania umowy za nieważną kolejny przetarg może nie zostać zorganizowany. Wystarczy bowiem, że po wydaniu wyroku przesądzającego o nieważności umowy taka możliwość powstaje. Dlatego też Sąd uznał, że powód ma interes prawny w tym, by żądać ustalenia, czy umowa zawarta pomiędzy pozwanymi jest ważna, czy nie.

Powód wywodzi twierdzenie o nieważności umowy z faktu, że przetarg na dzierżawę nie został przeprowadzony zgodnie z przepisami rozporządzenia regulującego tryb przetargu. Odwołuje się przy tym do unormowania art. 58 § 1 k.c., zgodnie z którym czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. Należy jednak dostrzec, że nie każda wadliwość czynności prawnej prowadzi do jej nieważności. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 czerwca 2016 r., sygn. akt V CSK 662/15 czynność prawna niespełniająca w chwili jej dokonania wszystkich wymagań ustawy jest wadliwa. Sankcja wadliwości może być różna. Rodzaj sankcji i stopień jej surowości zależą, mówiąc najogólniej, od wagi interesów chronionych przez normę naruszoną przy dokonywaniu czynności prawnej. Jeżeli uchybiono normie ustanowionej dla ochrony interesu ogólnego, sankcją zazwyczaj jest nieważność czynności prawnej. Na wypadek naruszenia normy ustanowionej w celu ochrony interesów jednostkowych przewiduje się natomiast na ogół inną sankcję niż nieważność; taką, która zapewnia tylko ochronę doniosłych w danych okolicznościach interesów jednostkowych. W części ogólnej Kodeksu cywilnego określono: w przepisach art. 14 § 1, art. 18 i 19 - sankcje braku wymaganej zdolności do czynności prawnych (nieważność w pierwszym i trzecim z wymienionych przepisów oraz bezskuteczność zawieszoną w drugim), w przepisach art. 73 i 74 - sankcje uchybień co do formy (nieważność, niewystąpienie oznaczonych skutków, utrudnienia dowodowe - w zależności od rodzaju wymaganej formy i ewentualnie innych okoliczności), w art. 70 ⁵ - sankcję uchybień w toku aukcji lub przetargu (możliwość żądania unieważnienia zawartej umowy przez sąd), w art. 82-87 - sankcje wad oświadczenia woli (nieważność lub możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli, czyli innymi słowy, nieważność względną albo wzruszalność - w zależności od rodzaju wady), w art. 103 i 104 - sankcje braku umocowania lub przekroczenie granic umocowania do działania w charakterze pełnomocnika (bezskuteczność zawieszona lub nieważność - w zależności od rodzaju czynności prawnej). Art. 58 k.c. określa sankcję sprzeczności z ustawą lub zasadami współżycia społecznego treści czynności prawnej oraz celu czynności prawnej. To że w art. 58 k.c. nie chodzi o każdą sprzeczność z ustawą przy dokonywaniu czynności prawnej, a tylko - co nie zawsze jest dostrzegane - o sprzeczność z ustawą treści czynności prawnej oraz o sprzeczności z ustawą celu czynności prawnej, wynika z odwołania się w art. 58 k.c. do celu dokonywanej czynności prawnej (cel czynności prawnej wiąże się ściśle z jej treścią) oraz do postanowień dokonywanej czynności prawnej (są one elementem treści czynności prawnej), a także z zestawienia art. 58 k.c. z wymienionymi wyżej przepisami Kodeksu cywilnego przewidującymi nieważność czynności prawnej w razie innych wadliwości czynności prawnej (nieposiadania przez stronę zdolności do czynności prawnych, niezachowania formy ad solemnitatem, niektórych wad oświadczenia woli, braku pełnomocnictwa lub przekroczenia jego granic w niektórych przypadkach). Gdyby art. 58 k.c. przewidywał sankcję nieważności czynności prawnej w każdym przypadku naruszenia przy dokonywaniu czynności prawnej bezwzględnie obowiązującej normy prawnej, przepisy te byłyby zbędne (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2001 r., III CZP 55/01 i 14 września 2007 r., III CZP 31/07 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2007 r., II CSK 162/07).W art. 58 § 1 k.c. nie można zatem upatrywać podstaw do określenia sankcji niezachowania lub naruszenia procedury przetargowej wymaganej przez ustawę. Artykuł 58 § 1 k.c. nie obejmuje naruszeń ustawy w tym zakresie i nie sankcjonuje ich. W razie niezachowania lub naruszenia procedury przetargowej wymaganej przez ustawę umowa może stać się nieważna z mocy art. 58 k.c. jedynie wtedy, gdy uchybienie to wywrze wpływ na treść umowy - sprawi, że także treść umowy będzie sprzeczna z ustawą (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2009 r., II CSK 484/08) albo z zasadami współżycia społecznego (przykładem może być zmowa stron).

Jeżeli ustawa wymaga zawarcia umowy w trybie procedury przetargowej, podstaw do określenia sankcji zawarcia umowy bez zachowania tej procedury lub z naruszeniem tej procedury należy poszukiwać w przepisach, które nakładają obowiązek zawarcia umowy w trybie procedury przetargowej i regulują wymaganą procedurę przetargową. Niektóre z tych przepisów przewidują wyraźnie sankcję nieważności umowy zawartej z uchybieniem tym przepisom (przykładami mogą być art. 46b ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych, tekst jedn.: Dz. U. 2013.1384 z późn. zm., art. 34 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji, tekst jedn.: Dz. U. 2015.747 z późn. zm., art. 29c ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, tekst jedn.: Dz. U. 2015.1014 z późn. zm., art. 155 ust. 2 u.św.op.zdr.). Sankcja nieważności może też wynikać, mimo braku wyraźnego jej zastrzeżenia, z całokształtu regulacji procedury przetargowej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 października 1997 r., III CKN 205/97, 21 listopada 2003 r., V CK 12/03 i 21 marca 2006 r., V CSK 181/05). Sankcja nieważności może bowiem być przez przepisy regulujące procedurę przetargową niejako założona ze względu na ich funkcję ochronną w stosunku do mienia publicznego (ewentualnie innego mienia pozostającego w dyspozycji organów publicznych). Nie zawsze jednak przepisy, które nakładają obowiązek zawarcia umowy w trybie przetargowym i które regulują postępowanie przetargowe, przewidują sankcję nieważności umowy zawartej z naruszeniem tych przepisów. Choć bowiem sankcję nieważności można uznać za co do zasady odpowiednią w wypadku naruszenia przepisów mających na celu ochronę majątku publicznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2003 r., V CK 12/03), to nawet w razie naruszenie tych przepisów nie zawsze zastosowanie sankcji nieważności jest uznawane za najwłaściwsze ze względu na surowość tej sankcji i wynikające stąd zagrożenia dla konkurencyjnej wartości, jaką jest pewność obrotu prawnego. W obowiązujących obecnie przepisach prawa o zamówieniach publicznych zastąpiono przyjmowaną wcześniej z powodu naruszeń wymaganej procedury kontraktowania sankcję nieważności zawartej umowy sankcją wzruszalności (nieważności względnej) zawartej umowy. Z określonych w art. 146 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (obecnie tekst jedn.: Dz. U. 2015.2164 z późn. zm. - dalej: "Pr. zam. publ.") w brzmieniu nadanym nowelą z dnia 2 grudnia 2009 r. (DzU.2009.223.1778 - zob. też uzasadnienie projektu nowelizacji) przyczyn, spowodowanych naruszeniem przepisów tej ustawy, można żądać tylko unieważnienia zawartej umowy. Możliwość wystąpienia z takim żądaniem przysługuje, w zależności od przyczyny, wykonawcy (do Krajowej Izby Odwoławczej) lub Prezesowi Urzędu Zamówień Publicznych (do sądu).

W niniejszej sprawie z art. 29 c ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa wynika, że czynność prawna dotycząca zbycia nieruchomości dokonana niezgodnie z przepisami ustawy lub dokonana w wyniku przetargu, który odbył się niezgodnie z przepisami ustawy, lub w którym jako nabywcę nieruchomości wyłoniono osobę, która nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 29 ust. 3ba, jest nieważna. Jednak przepis ten dotyczy wyłącznie zbycia, a nie wydzierżawienia nieruchomości. Art. 38 ust. 2 ustawy stanowi, że do wydzierżawienia i najmu nieruchomości, z wyłączeniem najmu lokali mieszkalnych, przepisy art. 28 i art. 29 ust. 1h stosuje się odpowiednio, zaś art. 39 ust. 1 przewiduje, że umowę dzierżawy zawiera się po przeprowadzeniu przetargu ofert pisemnych lub publicznego przetargu ustnego. Przepisy art. 29 ust. 3-3g oraz 6-14 stosuje się odpowiednio. Ze wskazanych regulacji wynika, że wśród przepisów dotyczących dzierżawy brak odesłania do art. 29 c. Jednocześnie z uwagi na funkcję ochronną omawianych przepisów w stosunku do mienia publicznego, a także zakładane przez ustawę uprzywilejowanie pewnych podmiotów można uznać, że uchybieniem, które powinno skutkować nieważnością zawartej umowy, byłoby zawarcie umowy z całkowitym pominięciem procedury przetargowej czy inne poważne naruszenia ustawy, powodujące przekreślenie celu analizowanych unormowań (np. dopuszczenie do przetargu osób nie spełniających kryteriów wskazanych w ustawie). W niniejszej sprawie sytuacja taka nie zachodzi, jako że obligatoryjny tryb przetargowy został dochowany, a powód zarzuca naruszenie przepisów rozporządzenia, dotyczących składania przez uczestników przetargu wyjaśnień do złożonych ofert. Takie naruszenie w ocenie Sądu, nawet gdyby zostało wykazane, nie prowadzi do uznania umowy zawartej w wyniku przetargu za nieważną, gdy nie ma jednocześnie postaw do ustalenia, że uchybienie to wywarło wpływ na treść umowy - sprawiło, że także treść umowy jest sprzeczna z ustawą albo z zasadami współżycia społecznego. Takich faktów (sprzeczności samej umowy z ustawą lub zasadami współżycia społecznego) powód ani nie podnosił, ani nie wykazywał, Sąd nie dopatrzył się też z urzędu sprzeczności treści umowy z ustawą.

Niezależnie od powyższego aktualne pozostają wszystkie uwagi zawarte w uzasadnieniu oddalenia powództwa głównego, a odnoszące się do braku naruszeń przepisów. Pokrótce zatem należy wskazać, że § 17 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania przetargów na dzierżawę nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa nie został naruszony, komisja przetargowa nie miała bowiem nie tylko obowiązku, ale i prawa wzywać powoda do złożenia wyjaśnień co do powierzchni nabytej z zasobu, gdyż prowadziłoby to do zmiany oferty w zakresie wpływającym na punktację, natomiast wytyczne w sprawie wydzierżawiania nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa nie mają charakteru aktu powszechnie obowiązującego i ich naruszenie nie może prowadzić do skutków z art. 58 k.c. Naruszenie § 16 przez brak odrzucenia oferty powoda nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia, skoro ostatecznie to nie on wygrał przetarg. Nie doszło również do naruszenia zasady równego traktowania uczestników przetargu, a postępowanie komisji było zgodne z zasadami zawartymi w ogłoszeniu o przetargu, jednakowymi dla wszystkich uczestników.

Przesądza to o niezasadności żądania ewentualnego.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 §1 i 3 k.p.c. oraz art. 108 § 1 zd. pierwsze biorąc pod uwagę zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy oraz fakt, że w przypadku oddalenia powództwa głównego i rozpoznania ewentualnego przedmiotem rozstrzygnięcia są w istocie dwie sprawy, a więc strona wygrywająca ma prawo do otrzymania kosztów związanych z każdą z tych spraw. Na koszty postępowania poniesione przez (...) złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 5.400 zł ustalone na podstawie §2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Na koszty postępowania poniesione przez pozwaną M. P. (1) złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 5.400 zł ustalone na podstawie §2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie i kwota 17 zł opłaty za pełnomocnictwo. W związku z oddaleniem powództwa głównego w całości Sąd przystąpił do rozpatrywania wywiedzionego powództwa ewentualnego, które zostało również oddalone, co wiąże się z zasądzeniem kosztów postępowania od strony powodowej przegrywającej na rzecz stron pozwanych jako wygrywających w zakresie powództw głównego, jak i ewentualnego.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Okręgowy nakazał również ściągnąć od powoda kwotę 4263 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od powództwa ewentualnego. W związku z oddaleniem powództwa głównego i przystąpieniem do rozpatrywania powództwa ewentualnego zaktualizował się obowiązek uiszczenia kosztów sądowych przez powoda w postaci opłaty od pozwu.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

5.  (...)