Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2021 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2021 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) z siedzibą w (...) (Szwajcaria)

przeciwko E. G.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 3195,28 zł (trzy tysiące sto dziewięćdziesiąt pięć złotych dwadzieścia osiem groszy) z maksymalnymi odsetkami za opóźnienie od 2 czerwca 2020r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 1117 zł (tysiąc sto siedemnaście złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem zwrotu kosztów procesu .

I C 2353/20

UZASADNIENIE

(...) w Z. ( Szwajcaria ) wniósł o zasądzenie od E. G. kwoty 3195,28 zł z odsetkami i kosztami. Dla uzasadnienia swojego żądania wskazał, że 9.10.2019r. pozwana zawarła umowę pożyczki z (...) Sp. z o.o. w W.. Na jej podstawie otrzymała kwotę 3000zł, którą zobowiązała się zwrócić w dwunastu miesięcznych ratach wraz z odsetkami w kwocie 145,87 zł i prowizją w kwocie 1652,40 zł. Ponieważ pozwana nie wywiązywała się z obowiązku spłaty pożyczki zgodnie z harmonogramem, pożyczkodawca wypowiedział umowę pismem z 18.05.2020r. Roszczenie o zwrot całości pożyczki stało się wymagalne 1.06.2020r. Na podstawie umowy ramowej z 21.06.2019r. i aktu cesji z 21.05.2020r. wierzytelność o zwrot pożyczki przeszła na powoda. Na dochodzoną kwotę składa się niespłacona część kapitału ( 2035,84 zł ), prowizja ( 1101,60 zł ) i skapitalizowane odsetki umowne ( 57,84 zł ). Dochodzone roszczenie było przedmiotem elektronicznego postępowania upominawczego, które zostało umorzone.

Powództwo zostało uwzględnione nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, wydanym przez referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w Toruniu ( k. 43 ).

W sprzeciwie od tego nakazu ( k. 48 ) pozwana wniosła o oddalenie powództwa, wskazując, iż powód nie wykazał istnienia dochodzonej wierzytelności, a z ostrożności procesowej – o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty na podstawie art. 320 kpc.

Sąd ustalił, co następuje.

W dniu 9.10.2019r. E. G. zawarła umowę pożyczki z (...) Sp. z o.o. w W.. Na jej podstawie otrzymała kwotę 3000zł, którą zobowiązała się zwrócić w dwunastu miesięcznych ratach wraz z odsetkami w kwocie 145,87 zł i prowizją w kwocie 1652,40 zł. Na wypadek uchybienia terminowi zwrotu pożyczki strony przewidziały obowiązek zapłaty odsetek maksymalnych za opóźnienie. Pozwana nie dokonywała płatności zgodnie z harmonogramem. Pismem z 18.05.2020r. pożyczkodawca wypowiedział umowę ze skutkiem na 1.06.2020r. Na podstawie umowy ramowej zakupu wierzytelności z 21.06.2019r. i aktu cesji z 21.05.2020r. (...) Sp. z o.o. w W. przeniosła wierzytelność o zwrot pożyczki na (...) w Z. ( Szwajcaria ). W dniu 6.08.2020r. powód wniósł pozew przeciwko pozwanej w elektronicznym postępowaniu upominawczym, uiszczając opłatę w kwocie 50zł. Postanowieniem z 10.09.2020r. sąd umorzył postępowanie.

( dowód: - odpis umowy pożyczki k. 8-18,

- odpis wypowiedzenia k. 19-20,

- odpis umowy ramowej z aneksem k. 24-28,

- odpis aktu cesji k. 23,

- wydruk informacji z systemu (...) k. 42,

- okoliczności bezsporne )

Sąd zważył, co następuje.

Proces cywilny ma charakter kontradyktoryjny, co oznacza, iż ciężar jego prowadzenia ( przedstawiania twierdzeń i dowodów ) spoczywa na stronach ( art. 3 kpc, art. 232 zd. 1kpc ). Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez strony ale – co do zasady – nie ma takiego obowiązku (art. 232 zd. 2 kpc).

Zgodnie z art. 6 § 2 kpc strony są obowiązane przytaczać wszystkie fakty i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko. Powód powinien zatem już w pozwie przedstawić wszystkie fakty, z których wywodzi swoje roszczenie oraz dowody dla ich wykazania. Z kolei pozwany, jeżeli kwestionuje żądanie pozwu, powinien już w pierwszym piśmie przygotowawczym przedstawić fakty, na których opiera swoje zarzuty i dowody dla wykazania tych faktów. Pierwszym pismem przygotowawczym pozwanego jest odpowiedź na pozew lub sprzeciw od wyroku zaocznego, względnie sprzeciw lub zarzuty od nakazu zapłaty.

Niezależnie od obowiązku przedstawiania faktów i dowodów, każda ze stron ma obowiązek wypowiedzieć się co do twierdzeń strony przeciwnej, wyszczególniając fakty, które przyznaje oraz te, którym zaprzecza. Obowiązek ten strony powinny wypełnić składając pisma przygotowawcze ( art. 127 § 1 kpc ) lub w toku rozprawy ( art. 210 § 2 kpc ), o ile zostanie wyznaczona. Ogólnikowe stwierdzenie, że strona „kwestionuje wszystkie twierdzenia strony przeciwnej, za wyjątkiem tych, które przyznaje” lub równoznaczne, nie spełnia wymogów, wynikających z powołanych przepisów i oznacza brak wypowiedzenia się co do twierdzeń wyraźnie niezaprzeczonych i może uzasadniać uznanie ich za milcząco przyznane ( art. 230 kpc ).

Strona, która powołuje się na dokument, obowiązana jest przedstawić sądowi – co do zasady - jego oryginał. Reguła ta nie została w kodeksie postępowania cywilnego wyrażona expressis verbis ( jak się wydaje jedynie dlatego, że ustawodawca uznał za oczywiste, że przeprowadzenie dowodu z dokumentu wymaga zapoznania się z nim, a dostarczyć go powinna strona, która wnosi o przeprowadzenie dowodu). Pośrednio wynika jednak z art. 129 § 1 kpc. Stanowi on, że strona powołująca się w piśmie na dokument obowiązana jest, na żądanie przeciwnika, złożyć oryginał dokumentu w sądzie jeszcze przed rozprawą. W praktyce rozpowszechniony jest pogląd głoszący, iż z powołanego przepisu wynika, że strona ma obowiązek przedstawić oryginał dokumentu wyłącznie na żądanie strony przeciwnej. Pogląd ten jest, w ocenie sądu, błędny. Omawiany przepis ustanawia jedynie zasadę, iż na żądanie przeciwnika strona, powołująca się na dokument, ma obowiązek złożyć go w sądzie „jeszcze przed rozprawą”. Stosowne żądanie ma zatem jedynie takie znaczenie, że wykonanie obowiązku przedstawienia oryginału dokumentu przesuwa w czasie . Bez żądania strony przeciwnej obowiązek ten zaktualizowałby się dopiero na rozprawie, zaś zgłoszenie żądania powoduje, że musi być wykonany wcześniej ( przed rozprawą ). Na tym wyczerpuje się istota omawianego przepisu. Pogląd taki wyrażany był w doktrynie, jak też w orzecznictwie jeszcze przez zmianą art. 129 kpc, dokonaną ustawą z 23.10.2009r. o zmianie ustaw w zakresie uwierzytelniania dokumentów, Dz.U. nr 216, poz. 1676 ( vide: K. K.: Dokument w procesie cywilnym, P. 1993, str. 121 i wyrok SN z 6.11.2002r., I CKN 1280/00 ). Wskazywano przy tym, że zwykła odbitka ksero ( tj. odbitka niepotwierdzona, niestanowiąca dokumentu) nie może zastąpić dokumentu, na którego bazie powstała i podkreślano, iż niedopuszczalne jest również prowadzenie dowodu z tego rodzaju odbitek w trybie art. 308 kpc ( K.Knoppek, op.cit., wyrok SN z 6.11.2002r., I CKN 1280/00, wyrok SN z 7.07.2004r., I CK 32/04, uchwała SN z 29.03.1994r., III CZP 37/04, postanowienie SN 27.02.1997r., III CKU 7/97, wyrok SN z 9.06.2009r., II CSK 49/09, K.Piasecki: Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz do art. 1-505 ¹⁴ , 4 wydanie, Wydawnictwo C.H. Beck 2016, str. 1160, nb 1 i str. 1164, nb 19). Argumentowano, iż art. 308 kpc reguluje dwie kategorie dowodów, a mianowicie dowody wizualne zawierające informacje apercypowane za pomocą wzroku (film, telewizja, fotokopia, fotografia, plan, rysunek itp.) oraz dowody audialne zawierające informacje apercypowane słuchem (płyty, taśmy dźwiękowe itp.). Obie te kategorie dowodów stanowią dowody instrumentalne, utrwalające za pomocą różnych środków współczesnej techniki przedmioty, zdarzenia, stany istotne w sferze dowodowej w zakresie różnorodnych stosunków prawnych. Tego rodzaju środki dowodowe mają charakter swoiście pośredni, gdy chodzi o zawarte w nich treści. Dowody te charakteryzuje to, że mogą one mieć charakter przypadkowy z punktu widzenia postępowania dowodowego lub też mogą być pomyślane i stworzone świadomie dla celów dowodowych. Ze względu na swój w zasadzie wtórny charakter nie mogą one zastępować dowodów tradycyjnych i uniwersalnych, jak zeznania świadków, przesłuchanie stron, dokumenty i oględziny bezpośrednie ( K.Piasecki, op.cit. str. 1160, nb 1 ). Wskazywano, że kserokopia nie jest dowodem wizualnym, a uznanie jej za inny środek dowodowy w rozumieniu art. 308 kpc, prowadziłoby do obejścia przepisów o dowodzie z dokumentu. Po zmianie kodeksu postępowania cywilnego, dokonanej ustawą z 23.10.2009r., argumentacja na rzecz tego poglądu uległa wzmocnieniu. Ustawodawca dopuścił bowiem możliwość zastąpienia oryginału dokumentu jedynie odpisem poświadczonym za zgodność z oryginałem przez notariusza albo przez występującego w sprawie pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ( art.129 § 2 kpc ). Trudno zatem w dalszym ciągu bronić poglądu, że może być on również zastąpiony zwykłym, nieuwierzytelnionym odpisem ( którego najpowszechniejszym rodzajem jest kserokopia ). Stanowisko, iż niepoświadczona kserokopia nie może być podstawą dowodu przeprowadzanego w trybie art. 308 kpc lub 309 kpc prezentują we współczesnej literaturze m.in. K. K. ( System Prawa Procesowego Cywilnego, pod red. T.Erecińskiego i T.Wiśniewskiego, WK 2016, Tom II, Część II, Dział I, Rozdział 9, pkt 3 ), M. K. ( komentarz do art. 308 [ w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom IA. Komentarz, pod red. A.Góry –Błaszczykowskiej, SIP Legalis ), E. Z. ( komentarz do art. 308 [ w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, pod red. E. Marszałkowskiej-Krześ, SIP Legalis ), M. S. ( komentarz do art. 308 [ w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, pod red. M.Manowskiej, LEX/el. 2020 ), T. E. ( komentarz do art. 308 [ w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, WK 2016, SIP Lex ). Kolejne zmiany w zakresie prawnej regulacji dokumentów dokonane zostały ustawą z dnia 10 lipca 2015r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. z 2015r., poz. 311 ). Wprowadziła ona do systemu prawa cywilnego legalną definicję dokumentu ( art. 77 ³ kc ), obejmującą każdą postać nośnika informacji, w tym informatyczny nośnik danych. Pomimo tak daleko idących zmian ustawodawca nie zdecydował się niestety na wprowadzenie do Kodeksu postępowania cywilnego przepisów regulujących sposób prowadzenia dowodu z dokumentów innych niż tradycyjne papierowe ( w szczególności dokumentu elektronicznego), co stało się podstawą uzasadnionej krytyki w literaturze ( patrz w szczególności: K.Knoppek [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego, pod red. T.Erecińskiego i T.Wiśniewskiego, WK 2016, Tom II, Część II, Dział I, Rozdział 2, pkt 9 ). W konsekwencji dokonanych ustawą z 10 lipca 2015r. zmian, w braku odmiennego zastrzeżenia do dokumentu elektronicznego znajdą obecnie wprost zastosowanie przepisy kodeksu dotyczące dokumentów, w szczególności art. 129, art. 243 ¹ – 257 i art. 308. Pomimo powszechnie wyrażanego w literaturze zapatrywania, iż w przypadku dokumentów elektronicznych nieadekwatne są pojęcia oryginału i kopii ( odpisu ), ze względu na brak odrębnej regulacji oznacza to przede wszystkim, iż strona, która powołuje się na dokument elektroniczny, zobowiązana jest przedstawić sądowi jego oryginał ( nośnik, na którym został zapisany ), względnie odpis poświadczony za zgodność z oryginałem przez notariusza albo przez występującego w sprawie pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ( art.129 § 1 i 2 kpc ). Ponieważ ustawodawca dopuścił elektroniczne poświadczenie dokumentu wyłącznie w postępowaniach obsługiwanych przez system teleinformatyczny ( art. 129 § 2 ¹ kpc ), we wszystkich innych przypadkach strona, która na taki dokument się powołuje, a nie zamierza przedstawić sądowi jego oryginału, powinna wykonać tradycyjny odpis dokumentu ( np. wydruk ) i złożyć go do akt sądowych – po uprzednim uwierzytelnieniu przy zachowaniu wymogów określonych w ustawach korporacyjnych ( art. 4 ust. 1b ustawy - Prawo o adwokaturze, art. 6 ust. 3 ustawy o radcach prawnych, art. 9 ust. 3 ustawy o rzecznikach patentowych, art. 31 ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ). Nie może być też obecnie wątpliwości, iż wydruk obrazu dokumentu elektronicznego, zawierającego tekst i umożliwiającego ustalenie jego wystawcy, nie może stanowić innego środka dowodowego w rozumieniu art. 308 kpc, a to wobec jednoznacznie wysłowionej normy, iż przepis ten znajduje zastosowanie do dowodów z innych dokumentów niż wymienione w art. 243 ¹ kpc. Wydruk taki, o ile nie jest uwierzytelniony, nie może też stanowić innego środka dowodowego w rozumieniu art. 309 kpc. Wedle słownikowej definicji inny to: nie ten, drugi, dalszy, pozostały, nie taki, różny, zmieniony, nowy ( (...) ). Innym środkiem dowodowym, o którym mowa w art. 309 kpc może być zatem tylko środek różny od tych, uregulowanych w przepisach art. 243 ¹ – 308. O ile przed wejściem w życia ustawy z 10 lipca 2015r. nie był pozbawiony podstaw pogląd, iż niepoświadczony za zgodność z oryginałem wydruk komputerowy może być dopuszczony jako inny środek dowodowy w rozumieniu art. 309 kpc ( ponieważ informatyczny nośnik informacji nie był wówczas uznawany za dokument ), o tyle obecnie stanowiłoby to obejście przepisów o dowodzie z dokumentu.

W języku potocznym przez odpis rozumie się dokument przepisany z wiernym zachowaniem treści oryginału ( por. opinia Rady Języka Polskiego na temat znaczeń słów „odpis” i „kopia”, Komunikaty RJP nr 2 ( 15 ) / 2004 ). W języku prawnym znaczenie tego terminu jest szersze i obejmuje również kopię, która w języku potocznym oznacza wierne odtworzenie oryginału, zachowujące nie tylko jego treść ale i układ graficzny. Istotę odpisu, o którym mowa w art. 129, jak też w innych przepisach kodeksu postępowania cywilnego, wyraża natomiast bezwzględny wymóg wiernego odzwierciedlenia całej treści oryginału. Sąd Rejonowy nie podziela poglądu, wyrażonego - bez żadnego uzasadnienia – przez Sąd Najwyższy w wyroku z 13.12.2005r. ( sygn. akt IV CSK 286/05 ), iż „pominięcie lub zamazanie niektórych fragmentów oryginału, nie pozbawia takiego odpisu mocy dowodu, natomiast może być podstawą zarzutu, że zdarzenie podlegające ustaleniu zostałoby ocenione inaczej, gdyby znana była treść znana lub zamazana”. Skrótowy tekst, zawierający najważniejsze dane z większej całości to - według słownikowej definicji – wyciąg z dokumentu. Kopia dokumentu z „pominiętymi lub zamazanymi” fragmentami oryginału, nie stanowi zatem odpisu, a jedynie wyciąg ( przy czym nie dotyczy to każdej „częściowej” kopii, a jedynie takiej, która obejmuje najistotniejsze fragmenty oryginału). Podkreślić przy tym należy, iż poza wyraźnie określonymi wyjątkami ( art. 249, 250 i 485 § 3 kpc ), kodeks postępowania cywilnego nie dopuszcza możliwości aby strona, powołująca się na dokument, mogła przedstawić – zamiast oryginału – wyciąg z tego dokumentu. Zgodnie z art. 129 § 2 kpc oryginał dokumentu może być zastąpiony jedynie jego uwierzytelnionym odpisem. Cel omawianego uregulowania jest oczywisty – zapewnienie sądowi możliwości zapoznania się z całą treścią dokumentu, stanowiącego dowód w procesie, a nie jedynie z wybranymi – przez zainteresowaną stronę - fragmentami. Jest to przepis ustanawiający wyjątek od reguły, iż środkiem dowodowym w postępowaniu cywilnym jest oryginał dokumentu. Z uwagi na taki charakter przepisu niedopuszczalna jest jego rozszerzająca wykładnia, prowadząca do uznania możliwości zastąpienia oryginału dokumentu nie tylko przez uwierzytelniony odpis ale także przez wyciąg ( exceptiones non sunt extendendae ). Sporządzanie wyciągów z dokumentów jest zresztą czynnością notarialną, której wykonywanie regulują przepisy ustawy z 14.02.1991r. – Prawo o notariacie ( vide: art. 79 pkt. 7 w zw. z art. 112). Ustawa z 23.10.2009r. o zmianie ustaw w zakresie uwierzytelniania dokumentów przyznała adwokatom, radcom prawnym, rzecznikom patentowym i radcom Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa jedynie uprawnienie do poświadczania za zgodność z oryginałem odpisów dokumentów – na użytek prowadzonych przez nich, jako pełnomocników, postępowań. Zawarte w odpisie dokumentu poświadczenie zgodności z oryginałem, dokonane przez uprawnionego pełnomocnika, ma charakter dokumentu urzędowego ( art. 129 § 3 kpc.). Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 21.12.2010r. ( III CZP 94/10, LEX nr 653572 ) oznacza to, że potwierdza się w nim z mocą dokumentu urzędowego, istnienie dokumentu źródłowego o treści takiej samej jak odpis. Sporządzanie wyciągów z dokumentów, posiadających moc prawną oryginału, pozostało wyłączną kompetencją notariuszy ( oraz konsulów ). Wyciąg, sporządzony przez pełnomocnika, mocy takiej nie posiada, wobec czego nie może być przedstawiony w postępowaniu cywilnym zamiast oryginału.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, stwierdzić należy, co następuje.

Powód wykazał zawarcie przez pozwaną i (...) Sp. z o.o. w W. umowy pożyczki, przedkładając poświadczony przez pełnomocnika odpis tej umowy. Wykazał też fakt zawarcia umowy ramowej zakupu wierzytelności z (...) Sp. z o.o. oraz dokonanie - przewidzianego w tej umowie - aktu cesji, będącego potwierdzeniem zawarcia jednostkowej umowy sprzedaży pakietu wierzytelności. Również te dokumenty zostały przedłożone w postaci należycie uwierzytelnionych odpisów. Powód nie wykazał natomiast aby umowa sprzedaży, potwierdzona Aktem cesji nr 03/05/20, obejmowała sporną wierzytelność wobec pozwanej. Kserokopia fragmentu załącznika do aktu cesji ( k. 21 ) nie może zastąpić oryginału tego dokumentu ani też nie stanowi innego niż dokument środka dowodowego, który byłby dopuszczalny w procesie cywilnym. Dowody były jednak w tym przypadku zbędne ponieważ pozwana nie zaprzeczyła aby wierzytelność o zwrot spornej pożyczki była objęta umową sprzedaży pakietu wierzytelności. Twierdziła jedynie, że powód tego ( podobnie jak innych swoich twierdzeń ) nie udowodnił. Mając na uwadze, iż powód dysponuje zarówno samą umową, jak też innymi związanymi z nią dokumentami, uzasadnione było ustalenie faktu nabycia wierzytelności wobec pozwanej zarówno w drodze domniemania ( art. 231 kpc ), jak też uznanie tego faktu za milcząco przyznany ( art. 230 kpc ).

Zgodnie z art. 320 kpc w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może zasądzone w wyroku świadczenie rozłożyć na raty. Ciężar przytoczenia i udowodnienia okoliczności uzasadniających twierdzenie, że w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, należy do strony, która domaga się zastosowania tego przepisu. Pozwana ograniczyła się do lakonicznych twierdzeń o trudnej sytuacji finansowej i osobistej i nie przedstawiła żadnych dowodów. Nie ma więc podstaw do przyjęcia, że wypadek taki w sprawie zachodzi. Wniosek pozwanej nie mógł być zatem uwzględniony.

Mając powyższe na uwadze i na podstawie powołanych przepisów prawa, oraz art. 720 § 1 kc, art. 509 § 1 kc i art. 481 § 1 kc, sąd orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji.

O kosztach postanowiono przy uwzględnieniu zasady odpowiedzialności za wynik procesu ( art. 98 § 1 kpc ), mając na uwadze, że powód, który wygrał sprawę w całości, poniósł koszty w łącznej kwocie 1117zł ( opłata od pozwu 200 zł , wynagrodzenie pełnomocnika 900zł i opłata od pełnomocnictwa 17 zł ) .

Na podstawie art. 98 § 1 ¹ kpc sąd zasądził od kosztów procesu odsetki ustawowe za opóźnienie.

Na podstawie art. 148 ¹ § 1 kpc sąd wydał wyrok na posiedzeniu niejawnym.