Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 listopada 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U z 2020, poz. 53) oraz Ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ( Dz. U. z 2018 r., poz. 1924 ze zm.) odmówił L. K. prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczona nie udowodniła 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Na podstawie przedłożonych dokumentów organ rentowy uznał, że wnioskodawczyni udowodniła okres pracy w szczególnych warunkach od 8.10.1996 r. do 30.04.2003 r. oraz od 1.04.2004 r. do 31.12.2008 r., co łącznie stanowi 11 lat 3 miesiące i 23 dni. Zakład natomiast do stażu pracy w szczególnych warunkach nie uwzględnił okresów: 1.11.1977 r. do 13.09.1980 r. oraz od 5.12.1983 r. do 01.11.1988 r., ponieważ brak jest za te okresy świadectwa pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. (decyzja w nienumerowanych aktach ZUS)

W odwołaniu złożonym w dniu 16 listopada 2020 r. do Sądu Okręgowego w Łodzi wnioskodawczyni uznała powyższą decyzję za krzywdzącą i wniosła o jej zmianę i przyznanie prawa do rekompensaty w związku z utratą możliwości nabycia emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Ubezpieczona podkreśliła, że z załączonej dokumentacji osobowej ze spornych okresów można ustalić charakter jej zatrudnienia, w tym zajmowane stanowiska pracy. (odwołanie k. 3 – 3 verte)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie wywodząc jak w zaskarżonej decyzji a nadto wskazał, że przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uwzględnia się te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. (odpowiedź na odwołanie - k. 4 – 5)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

L. K. urodziła się w dniu (...) (okoliczność bezsporna)

Wnioskodawczyni w okresach od 8.10.1996 r. do 30.04.2003 r., od 1.04.2004 r. do 28.02.2009 r. oraz od 1.02.2010 r. do 30.06.2020 r. była zatrudniona na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Spółce z o.o. w Ł. i w tych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako kontrolerka lycry oraz operator maszyn przędzalniczych wykonywała pracę w szczególnych warunkach przy obróbce surowców włókienniczych i ich przędzeniu określone w Wykazie A, dziale VII poz. 1 załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm). (bezsporne, a nadto świadectwo pracy w szczególnych warunkach w nienumerowanych aktach ZUS)

W okresie od 1.09.1975 r. do 31.01.1996 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w Przędzalni (...) S.A w Ł. na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. (świadectwo pracy warunkach w nienumerowanych aktach ZUS)

We wskazanym wyżej zakładzie pracy ubezpieczona otrzymała angaże na następujące stanowiska pracy:

- od 1.09.1975 r. do 31.10.1977 r.– uczennica Szkoły Przyzakładowej;

- od 1.11.1977 r. do 13.09.1980 r. – przędzarz;

- od 5.12.1983 r. do 1.11.1988 r. - pomoc w Wydziale Produkcyjnym;

- od 2.11.1988 r. do 30.11.1989 r. – samodzielny inspektor;

- od 1.12.1989 r. do 10.02.1991 r. – samodzielny planista;

- od 11.02.1991 r. do 30.04.1993 r. – samodzielny referent w Bazie (...);

- od 1.05.1993 r. do 31.01.1996 r. – dyspozytor w Bazie (...). (świadectwo pracy, umowa o pracę, aneksy do umowy o pracę, karty obiegowe zmian w nienumerowanych aktach ZUS)

W Przędzalni (...) S.A w Ł. w okresie od 1.11.1977 r. do 13.09.1980 r. ubezpieczona pracowała jako prządka na Przędzalni. Praca prządki polegała na wytwarzaniu przędzy. Ubezpieczona wykonywała czynności na hali produkcyjnej, na której znajdowało się około 15 maszyn. Hale produkcyjne były połączone i panował na nich hałas oraz unosił się pył. W ten sposób pracowała ona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy tj. po 8 godzin dziennie w systemie 3 zmianowym. W kolejnym okresie od 5.12.1983 r. do 1.11.1988 r. wnioskodawczyni pracowała na Przędzalni jako pomoc w Wydziale. Pracowała wówczas także na hali i zajmowała się zdejmowaniem pełnej kopki przędzy i jej nakładaniem na puste cewki, pracowała także na przędzalni przy maszynie. W ten sposób pracowała ona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy tj. po 8 godzin dziennie w systemie 3 zmianowym. (zeznania wnioskodawczyni 00:00:51 w zw. z 00:04:58, płyta CD k. 15)

W dniu 29.06.2020 r. L. K. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie prawa do świadczenia emerytalnego z powszechnego wieku emerytalnego . (wniosek k. 1 –6 verte akt ZUS)

Decyzją z dnia 6.07.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS przyznał wnioskodawczyni zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od dnia 1.06.2020 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Przyjęto, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia ustalone na dzień zgłoszenia wniosku o emeryturę. Kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła – 275685,39 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła – 507998,65 zł, średnie dalsze trwanie życia wyniosło 260,70 miesięcy, wyliczona kwota emerytury na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła zaś 3006,08 zł miesięcznie. (decyzja k. 1 - 2 akt ZUS)

Wnioskodawczyni nie miała przyznanego prawa do emerytury pomostowej oraz emerytury wcześniejszej. (okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów zarówno w postaci dokumentów jak i osobowych źródeł dowodowych, w postaci zeznań wnioskodawczyni. Zeznania wnioskodawczyni są logiczne, spójne na istotne okoliczności sprawy i Sąd dał im wiarę w świetle całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, a zwłaszcza w kontekście dokumentów zebranych w sprawie, w tym z akt osobowych z Przędzalni (...) S.A w Ł. takich jak: świadectwa pracy, umowa o pracę, aneksy do umowy o pracę, karty obiegowe zmian. Ponadto zeznania L. K. nie zostały zasadnie podważone przez organ rentowy w toku procesu.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie L. K. zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r. poz. 1924 z późn. zm), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Stosownie do treści art. 2 ust. 5 w/w ustawy, rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl do treści art. 21 ust. 1 analizowanej ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat.

Z kolei, zgodnie z art. 21 ust. 2 powoływanej ustawy, rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Art. 23 ust. 1 w/w ustawy stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

A zatem należy wskazać, że prawo do rekompensaty, zgodnie z w/w ustawą, mają osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.(tzw. przesłanki pozytywne).

Okolicznością sporną w niniejszej sprawie było ustalenie, czy wnioskodawczyni przysługuje świadczenie w postaci rekompensaty, której warunki przyznania reguluje art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

W celu rozstrzygnięcia, czy L. K. jest uprawniona do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych konieczne było zatem ustalenie, czy legitymuje się ona 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz, czy nie nabyła prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Druga z wyżej wymienionych przesłanek nie była przedmiotem kontrowersji między stronami niniejszego postępowania. Bezspornie bowiem ubezpieczona nie pobiera świadczeń emerytalnych przyznanych z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Decyzją z dnia 6 lipca 2020 r. przyznano ubezpieczonej prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym.

Podkreślić należy, że interpretacji ust. 2 powyższego przepisu, należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy zgodnie, z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1.1.1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25.11.2010 r. (K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro jak wynika z powyższego celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi jedynie w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39 czy tez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tak wyrok SA w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015 r., sygn. akt III AUa 1070/15)

Organ rentowy kwestionował natomiast okoliczność posiadania przez wnioskodawczynię 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych do dnia 1 stycznia 2009 r.

W ocenie Sądu wnioskodawczyni spełnia jednak również warunek co do posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W świetle § 2 ust. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm) oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok SN z 15.12.1997 r. II UKN 417/97 – (...) i US (...) i wyrok SN z 15.11.2000 r. II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...)).

Stosownie do § 2 ust. 2 okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma jednak zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84).

Podkreślić należy, że istotnym jest jakie prace realnie w toku swojego zatrudnienia wykonywał skarżący oraz czy prace te są wymienione w cytowanym wyżej Rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 roku, gdyż właśnie to Rozporządzenie jest aktem prawnym, w oparciu o który należy orzekać, czy dana praca była pracą w warunkach szczególnych. Sama natomiast nazwa stanowiska (lub brak tej nazwy) nie może dyskwalifikować faktycznie wykonywanych prac w spornym okresie zatrudnienia jako prac wykonywanych w szczególnych warunkach.

Dla celów ustalenia pracy w warunkach szczególnych znaczenie ma nie nazewnictwo zajmowanych stanowisk, lecz faktyczny zakres wykonywanych prac.

W przeprowadzonym postępowaniu sądowym ubezpieczona udowodniła złożonymi dokumentami popartymi zeznaniami, że wykonywała prace w szczególnych warunkach w Przędzalni (...) S.A w Ł. w okresach od 1.11.1977 r. do 13.09.1980 r. oraz od 5.12.1983 r. do 1.11.1988 r.

W okresie od 1.11.1977 r. do 13.09.1980 r. wnioskodawczyni pracowała jako prządka na Przędzalni. Praca prządki polegała na wytwarzaniu przędzy. Ubezpieczona wykonywała czynności na hali produkcyjnej, na której znajdowało się około 15 maszyn. Hale były połączone panował na nich hałas i unosił się pył. W kolejnym okresie od 5.12.1983 r. do 1.11.1988 r. wnioskodawczyni pracowała także na Przędzalni jako pomoc w Wydziale. Pracowała wówczas także na hali i zajmowała się zdejmowaniem pełnej kopki przędzy i jej nakładaniem na puste cewki, pracowała także na przędzalni przy maszynie.

Analiza zaś treści wykazu A do powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że przedmiotowe prace są wymienione w dziale VII poz. 1 jako prace przy obróbce surowców włókienniczych i ich przędzeniu i są uznawane jako prace w szczególnych warunkach.

Natomiast stanowiska przędzarza i pomocnika w oddziale produkcyjnym przy obróbce surowców włókienniczych i ich przędzeniu jakie w istocie wykonywała ubezpieczona, są określone w dziale VII poz. 1 pkt. 9 i 10 wykazu A stanowiącego załącznik Nr 1 do Zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 07.07.1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy przemysłu chemicznego i lekkiego. (Dz. Urz Nr 4, poz. 87)

Wykazy wymieniają zatem taki rodzaj prac, jaki wedle nie budzących wątpliwości ustaleń, wykonywała ubezpieczona.

Wyżej wymienione prace były wykonywane w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy przez wnioskodawczynię. Stanowiły podstawowe, zasadnicze zajęcie pracownika w spornych okresach.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie zgromadzony materiał dowodowy wskazuje bezsprzecznie, że w okresie co najmniej 15 lat, wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała czynności zaliczane do pracy w warunkach szczególnych.

Powyższe oznacza, że ubezpieczona legitymuje się wszystkimi przesłankami warunkującymi przyznanie rekompensaty, o której mowa w art. 21 – 23 ustawy o emeryturach pomostowych.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c., w sentencji zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 5 listopada 2020 r., uznając odwołanie wnioskodawczyni za zasadne.