Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lutego 2021 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Dorota Krawczyk

Protokolant: Elżbieta Kubala-Lewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 stycznia 2021 roku

sprawy

z powództwa (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

przeciwko R. K. (1), E. K.

o zapłatę z umów bankowych

1.  oddala powództwo;

2.  nakazuje ściągnąć od powoda (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 2 107,11 zł (dwa tysiące sto siedem złotych 11 groszy) tytułem wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa ;

3.  zasądza od powoda (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. solidarnie na rzecz pozwanych R. K. (1) i E. K. kwotę 14 434,00 zł (czternaście tysięcy czterysta trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sędzia SO Dorota Krawczyk

Sygn. akt I C 60/17

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 20 września 2016 r. w elektronicznym postępowaniu upominawczym do Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie strona powodowa (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od pozwanych E. K. i R. K. (1) solidarnie na rzecz powoda kwoty 737.449,09 zł.

Pismem z dnia 31 października 2016 roku powód rozszerzył powództwo o dalsze odsetki i wnosił o zasądzenie kwoty 737 449,09 zł

1. wraz z dalszymi odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności oprocentowania udzielonego w PLN, co na dzień wniesienia powództwa stanowi 10% liczonymi od kwoty kapitału 646 756,33 zł liczonymi od dnia 21.09.2016 r. do dnia zapłaty z tym zastrzeżeniem, że wysokość odsetek w żadnym czasie nie może przekroczyć dwukrotności: sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Oprocentowanie umowne stanowi sumę marży Banku, której wysokość wynosi 4,05 % i indeksu (...). Oprocentowanie kredytu jest dniu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu (...). indeks (...) dla każdego miesiąca oblicza się jako średnią arytmetyczną stawek WIBOR 3m, obowiązujących w dniach roboczych w okresie liczonym od 26 dnia miesiąca, poprzedzającego miesiąc ostatni do 25 dnia miesiąca poprzedzającego zmianę. W przypadku, gdy 26 dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy, średnia stawek WIBOR 3m obliczana jest od najbliższego dnia roboczego następującego po tym dniu. W przypadku, gdy 25 dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy, średnia stawek WIBOR 3m obliczana jest do najbliższego dnia roboczego, poprzedzającego ten dzień. Indeks (...) obliczany jest do dwóch miejsc po przecinku. Indeks (...) ulega zmianie w okresach miesięcznych i obowiązuje od pierwszego dnia miesiąca, jeżeli wartość indeksu jest różna od obowiązującej stawki indeksu (...) o przynajmniej 0,1 punktu procentowego.

2. Wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi w skali roku od kwoty 6 831,35 zł od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych,

3. Wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi w skali roku od kwoty 83 593,41 zł od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych.

Powód wskazał, iż zgodnie z § 14 ust. 3 umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) z dnia 04.02.2008 r. Bank nalicza od wymagalnego kapitału odsetki karne w wysokości podwojonego oprocentowania kredytów udzielonych w PLN, przy zastosowaniu aktualnego z dnia przewalutowania wskaźnika (...) oraz marży obowiązującej w dniu wypłaty kredytu lub jego pierwszej transzy. Marża Banku jest stała i wynosi 4,05%. Indeks (...) dla każdego miesiąca oblicza się jako średnią arytmetyczną stawek WIBOR 3m, obowiązujących w dniach roboczych w okresie od 26 dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc ostatni do 25 dnia miesiąca poprzedzającego zmianę. W przypadku, gdy 26 dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy, średnia stawek WIBOR 3m obliczana jest od najbliższego dnia roboczego następującego po tym dniu. W przypadku, gdy 25 dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy, średnia stawek WIBOR 3m obliczana jest do najbliższego dnia roboczego, poprzedzającego ten dzień, indeks (...) obliczany jest do dwóch miejsc po. przecinku. Indeks (...) ulega zmianie w okresach miesięcznych i obowiązuje od pierwszego dnia miesiąca, jeżeli wartość Indeksu jest różna od obowiązującej stawki Indeksu (...) o przynajmniej 0,1 punktu procentowego.

Powód w związku z zmianą przepisów prawa w zakresie odsetek maksymalnych wskazuje:

- w pkt. 1 wysokość odsetek maksymalnych w okresie od dnia 21.09.2016 do dnia zapłaty w żadnym czasie nie może przekroczyć dwukrotności: sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych ( zgodnie z treścią art. 481§2 ¹ k.c.) ( k.14-15).

W uzasadnieniu pozwu strona powodowa wskazała, że pozwani E. K. oraz R. K. (1) zawarli z (...) Bank S.A. w W. w dniu 4 lutego 2008 roku umowę kredytu hipotecznego nr (...). Umowa została zawarta i podpisana w imieniu pozwanego R. K. (1) przez pełnomocnika E. K.. Do umowy został zawarty aneks nr (...) z dnia 19 maja 2008 roku, aneks nr (...) z dnia 15 lutego 2012 roku oraz aneks nr (...) z dnia 7 lupca 2014 roku. Odpowiedzialność strony pozwanej jest solidarna. W związku z brakiem zapłaty zaległych rat strona powodowa pismem z dnia 14 kwietnia 2015 roku wypowiedziała przedmiotową umowę stawiając całą należność w stan wymagalności.

Postanowieniem z dnia 28 września 2016 roku Sąd Rejonowy Lublin –Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Tryb. jako sądowi właściwości ogólnej ( k.10).

W dniu 21 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. wydał przeciwko pozwanym E. K. i R. K. (1) nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w sprawie I Nc 197/16 (k. 139).

Pozwani w ustawowym terminie wnieśli sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżając nakaz w całości. Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa, zarzucając nieudowodnienie istnienia wysokości oraz wymagalności wierzytelności dochodzonej pozwem, brak udowodnienia wysokości roszczenia co do wysokości i co do zasady, brak wskazania wysokości odsetek naliczonych, nieważność umowy kredytu, zamieszczenie w umowie niedozwolonych klauzul umownych, wadliwość wpisu ustanawiającego ważną i prawnie skuteczną hipotekę na rzecz powoda, brak wskazania przekazania przez bank pozwanym środków pieniężnych, brak wymagalności roszczenia, przedawnienie roszczenia mając na uwadze powyższe wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k.148-190).

W odpowiedzi na powyższe pełnomocnik powoda podtrzymał żądanie pozwu (jak w piśmie z dnia 31 października 2016 roku k.14-15), podnosząc w uzasadnieniu, że wszystkie wskazane przez pozwanych zarzuty są chybione ( k. 202-212).

W piśmie z dnia 11.05.2017 roku strona powodowa wskazała dodatkowo drugą podstawę prawną żądania zapłaty przeciwko pozwanym opierającą się na tożsamych faktach - podstawę rzeczową. Roszczenie objęte pozwem zabezpieczone zostało hipoteką łączną kaucyjną do kwoty 626.110,22 zł ustanowioną na dwóch nieruchomościach pozwanych - to jest (...) oraz (...). W takim wypadku, Sąd uwzględniając w całości bądź w części powództwo, winien zastrzec pozwanym w wyroku w oparciu o art. 319 k.p.c., prawo powoływania się przez nich na ograniczenie swojej odpowiedzialności do wskazanych powyżej nieruchomości (k. 316).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 04.02.2008 r. została zawarta pomiędzy stroną powodową (...) Bank S.A. w W., a strona pozwaną E. K. oraz R. K. (1) umowa kredytu hipotecznego nr (...). Umowę kredytu w imieniu własnym oraz w imieniu R. K. (2) jako jego pełnomocnik podpisała pozwana E. K..

(dowód: umowa kredytu i OWU k. 41- 44)

Na podstawie przedmiotowej umowy powodowy Bank udzielił pozwanym kredytu w kwocie 368 300,13 złotych indeksowanego kursem (...). Przy założeniu, że uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia umowy równowartość kredytu wynosiłaby 170 509,32 CHF, rzeczywista równowartość miała zostać określona po wypłacie kredytu. Pozwani zgodnie oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko.

Spłata kredytu miała nastąpić w 360 miesięcznych ratach równych kapitałowo-odsetkowych. Oprocentowanie kredytu ustalono jako zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosiło 6,76 % w skali roku, na które składała się suma obowiązującej stawki (...) i stałej marży powodowego banku, która wynosi 4,05 %. Kredytobiorcy zgodnie oświadczyli, że są świadomi ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania, w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko.

Rata kapitałowo-odsetkowa przy założeniu uruchomienia całości kredytu w dacie sporządzenia niniejszej umowy wynosiłaby równowartość 1 107,05 CHF. Rzeczywista wysokość rat odsetkowych lub rat kapitałowo-odsetkowych zostanie określona w harmonogramie spłat.

Na dzień sporządzenia umowy odsetki karne kredytu wynosiły 13,52% i miały ulec zmianie w przypadku zmiany indeksu (...) na zasadach określonych w § 13 umowy i były nie większe niż odsetki maksymalne, których wysokość nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Wysokość stopy kredytu lombardowego NBP na dzień sporządzenia umowy wynosiła 6,75%. Natomiast po przewalutowaniu kredytu na PLN na podstawie §14 ust.3 odsetki karne na dzień sporządzenia umowy wynosiły 22,00%, nie większe niż odsetki maksymalne i ulegną zmianie w przypadku zmiany indeksu (...).

Całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia Umowy Kredytu wynosił 508.936,76 złotych polskich (podana kwota nie uwzględnia ryzyka kursowego). Ostateczna wysokość całkowitego kosztu kredytu uzależniona została od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 6,97 %. Ostateczna wysokość rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania uzależniona została od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania.

Zgodnie z § 2 Kredyt przeznaczony został na:

a) w wysokości 315 000,00 złotych polskich na pokrycie części ceny opisanej w § 3 ust. 1 niniejszej umowy kredytowej na rachunek Zbywcy

b) w wysokości 20 000,00 złotych polskich na pokrycie części kosztów remontu domu mieszkalnego na nieruchomości opisanej w par. 3 ust. 1 niniejszej umowy kredytowej na rachunek kredytobiorcy;

c) w wysokości 7 366,00 złotych polskich na uiszczenie składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości,

d) w wysokości 15 000,01 złotych polskich na pokrycie składek ubezpieczeniowych , o których mowa w 4ust. 1;

e) w wysokości 224,32 złotych polskich na uiszczenie kosztów związanych z ustanowieniem hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu;

f) w wysokości 2 209,80 złotych polskich na uiszczenie składki z tytułu Pakietowego (...) na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki;

g) w wysokości 8 500,00 złotych polskich na pokrycie opłaty notarialnej na rachunek kredytobiorcy.

W § 3. Wskazano, że zabezpieczeniem spłaty kredytu będzie: hipoteka kaucyjna łączna na rzecz Banku w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170% kwoty Kredytu określonej w § 1 ust. 1 na nieruchomości:

A. dz. ew. nr 12/1, o pow. 1 363,00 m. kw. położenie: (...) , gm. W. nr KW: PT 1P/ (...),prawo do nieruchomości: własność przysługiwać będzie E. oraz R. małżonkom K. na zasadach wspólności ustawowej

B. dz. ew. nr 13, o pow. 3 900,00 m. kw. położenie: (...) , gm. W. nr KW: (...),prawo do nieruchomości: własność przysługiwać będzie E. oraz R. małżonkom K. na zasadach wspólności ustawowej.

W przypadku, gdy kredyt jest zabezpieczony hipoteką na kilku nieruchomościach wszystkie zapisy umowy dotyczące nieruchomości, mają zastosowanie do każdej z nich.

2. Ubezpieczenie z tytułu pakietowego ubezpieczenia na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki, przez 6 pierwszych miesięcy kredytowania. Ubezpieczenie ulega przedłużeniu na okres kolejnych 9 miesięcy, o ile Kredytobiorca nie przedłoży w terminie 6 m-cy od wypłaty kredytu 1 transzy odpisu z (...) z wpisem hipoteki na rzecz Banku na pierwszym miejscu i niezawierającego obciążeń niezaakceptowanych przez Bank. Kredytobiorca upoważnia Bank do wznowienia ubezpieczenia na kolejne okresy 9-miesięczne i doliczenia składki w wysokości 0,9% kwoty kredytu, w trybie podwyższenia bieżącego salda kredytowego.

3. Cesja na rzecz Banku wierzytelności z tytułu umowy ubezpieczenia (...) od ognia, powodzi i innych zdarzeń losowych na sumę ubezpieczeniową odpowiadającą wartości odtworzeniowej budynku, a jeżeli wartość odtworzeniowa nie została ustalona lub umową dotyczy lokalu na kwotę odpowiadającą wartości rynkowej nieruchomości lub na inną kwotę zaakceptowaną przez Bank.

4. Weksel in blanco wraz z deklaracją do czasu przedstawienia w Banku odpisu z KW nieruchomości zawierającego prawomocny wpis hipoteki na rzecz Banku lub do końca ochrony ubezpieczeniowej z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w zależności od tego co nastąpi później. Warunki zwolnienia zabezpieczenia wekslowego określa § 16.

5. Ubezpieczenie od ryzyka utraty wartości nieruchomości przez okres 5 lat od dnia uruchomienia kredytu, z tym, że Bank ma prawo przedłużyć to ubezpieczenie na własny koszt

6. Ubezpieczenie spłaty kredytu na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy w TU na (...) S.A. przez okres pierwszych dwóch lat kredytowania.

§ 10 umowy regulował warunki spłaty kredytu tj. Kredytobiorca zobowiązuje się dokonać w okresie objętym umową spłaty rat kapitałowo-odsetkowych i odsetkowych w terminach, kwotach i na rachunek wskazany w aktualnym harmonogramie spłat. Pkt 7 § 10 umowy stanowił, że sposób i terminy zarachowania spłat określa Regulamin.

§ 6 ust 1 umowy stanowi: Bankowa tabela kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych zwana Tabelą Kursów sporządzana jest przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP.

§ 10 pkt 3 stanowi: Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w (...) po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych" do (...) obowiązującego w dniu spłaty.

§13 Indeks (...) i zmiana oprocentowania

1. Oprocentowanie kredytu jest zmienne i ulega zmianie w pierwszym dniu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu (...).

2. Indeks (...) dla każdego miesiąca oblicza się jako średnią arytmetyczną stawek LIBOR 3m, obowiązujących w dniach roboczych w okresie liczonym od 26 dnia miesiąca, poprzedzającego miesiąc ostatni do 25 dnia miesiąca poprzedzającego zmianę.

3. W przypadku, gdy 26 dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy, średnia stawek LIBOR 3m obliczana jest od najbliższego dnia roboczego następującego po tym dniu. W przypadku, gdy 25 dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy, średnia stawek LIBOR 3m obliczana jest do najbliższego dnia roboczego, poprzedzającego ten dzień.

4. Indeks (...) obliczany jest do dwóch miejsc po przecinku.

5. Indeks (...) ulega zmianie w okresach miesięcznych i obowiązuje od pierwszego dnia miesiąca, jeżeli wartość Indeksu jest różna od obowiązującej stawki Indeksu (...) o przynajmniej 0,1 punktu procentowego i obowiązuje od pierwszego kalendarzowego dnia miesiąca.

6. W przypadku likwidacji stawki LIBOR, Bank w terminie 14-stu dni od daty jej likwidacji określi nowy czynnik, na podstawie, którego określane będzie oprocentowanie kredytu, nie spowoduje to jednak zwiększenia marży ryzyka Banku. Nowy wskaźnik obowiązywać będzie od 1-go dnia kwartału następującego po kwartale, w którym stawka LIBOR ulegnie likwidacji.

7. Bank dokonując zmiany oprocentowania, zawiadamia Kredytobiorcę, Poręczycieli i właścicieli nieruchomości o aktualnej wysokości stopy oprocentowania oraz dacie jej wprowadzenia, doręczając nowy harmonogram spłat listem poleconym. Zawiadomienie o zmianie oprocentowania staje się integralną częścią umowy i nie wymaga aneksu.

§ 20. Przewalutowanie

1. Kredyt może zostać przewalutowany na wniosek Kredytobiorcy pod warunkiem, iż saldo kredytu po przewalutowaniu spełnia warunki określone dla maksymalnej kwoty kredytu, w zakresie wartości rynkowej nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczeń, pozytywnej weryfikacji zdolności kredytowej Kredytobiorcy. Bank może żądać w tym celu aktualnych dokumentów dotyczących dochodów, stanu prawnego nieruchomości i wartości ustanowionych zabezpieczeń.

2. Przewalutowanie nie może być dokonane:

a) w okresie, w którym kredyt uruchamiany w transzach nie został wypłacony w całości,

b) w okresie karencji w spłacie kapitału kredytu,

c) w danym roku kalendarzowym, w którym dokonano już dwukrotnej zmiany waluty kredytu.

3. Przewalutowanie następuje według kursów, z zastrzeżeniem ust. 5:

a) kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą

b) sprzedaży dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z waluty obcej na PLN.”

W przypadku stwierdzenia przez bank, że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane, lub w razie zagrożenia terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego Kredytobiorcy, a w szczególności w przypadku niespłacenia dwóch rat odsetkowych lub odsetkowo-kapitałowych lub skierowania egzekucji do nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty kredytu, Bank może;

a) wypowiedzieć umowę kredytu w całości lub w części,

b) zażądać dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu bądź przedstawienia w określonym terminie programu naprawczego i jego realizacji po zatwierdzeniu przez Bank.

Okres wypowiedzenia wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością Kredytobiorcy - 7 dni.

Po upływie okresu wypowiedzenia umowy kredytu pozwani byli obowiązani do niezwłocznego zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami należnymi Bankowi za okres korzystania z kredytu.

Umowa została podpisana czytelnie przez pozwaną E. K., która zgodnie z udzielonym pełnomocnictwem występowała w imieniu swego małżonka – pozwanego R. K. (1). Za powoda podpisy złożyły osoby do tego uprawnione w sposób zwyczajowo przyjęty. Dodatkowo podpisy opatrzone zostały pieczęciami stanowiskowymi.

(dowód: umowa kredytu i OWU- k. 41- 44, Regulamin Produktu K. (...) k. 66-74 oraz k. 389-397, tabela opłat k. 398-404 , wyciąg z ksiąg banku k.16, załącznik nr 1 do umowy- zestawienie k. 241 oraz k. 405, wniosek o wypłatę kredytu k. 242, dyspozycja uruchomienia kredytu k. 243, k. 386, kserokopia aktu notarialnego k. 387-388, potwierdzenie przelewu k. 433, oświadczenie pozwanych k. 434, potwierdzenie złożenia dyspozycji przelewu k. 447, potwierdzenie przelewu składek ubezpieczeniowych k. 450-453, dokumentacja k. 98-131, k. 368-384)

Roszczenie objęte pozwem zostało zabezpieczone hipoteką umowną łączną kaucyjną do kwoty 626.110,22 zł ustanowioną na dwóch nieruchomościach pozwanych objętych księgami wieczystymi. (...) oraz (...), gdzie (...) Bank Spółka Akcyjna w K. Oddział w Ł. jest wpisany jako wierzyciel hipoteczny.

(dowód: wydruk z księgi wieczystej k. 317-326)

Strony zawierały Aneksy do umowy.

Aneksem nr (...) z dnia 04.02.2008 strony zmieniły § 10 umowy.

Bank na wniosek Kredytobiorcy niniejszym Aneksem dokonuje zmiany sposobu spłaty Kredytu indeksowanego do waluty (...) w taki sposób, że począwszy od dnia wejścia w życie Aneksu spłata Kredytu następowała będzie w walucie indeksacyjnej (...) lub złotych polskich zgodnie z poniższymi założeniami:

§ l

Strony zgodnie postanawiają dokonać następujących zmian w Umowie Kredytu:

Dotychczasowa treść § 10 otrzymuje następujące brzmienie:

1. Kredytobiorca zobowiązuje się dokonać w okresie objętym umową spłaty rat kapitałowo- odsetkowych i odsetkowych w terminach, kwotach i na rachunek wskazanych w aktualnym harmonogramie spłat (Rachunek Kredytu). Harmonogram spłat Kredytobiorca otrzymuje w szczególności po wypłacie kredytu, każdej transzy kredytu, zmianie oprocentowania każdorazowo na okres 24 - miesięczny.

2. Jeżeli termin spłaty raty kredytu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, przyjmuje się, że termin spłaty raty upływa następnego dnia roboczego.

3. Wysokość zobowiązania będzie ustalona jako równowartość wymaganej raty Kredytu z aktualnego harmonogramu spłat wyrażonej w (...) po jej przeliczeniu na PLN - według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych".

4. Kredytobiorca ma możliwość dokonania spłaty Kredytu bezpośrednio w walucie indeksacyjnej (...) w ten sposób że:

a. jeśli Kredytobiorca będzie chciał dokonać spłaty raty Kredytu w walucie indeksacyjnej winien zapewnić na Rachunku Kredytu, środki w walucie indeksacyjnej w wysokości raty Kredytu wskazanej w harmonogramie spłat. W przypadku spełnienia powyższych warunków Bank dokona zarachowania spłaty raty Kredytu w walucie. W przypadku gdy Kredytobiorca zapewni na Rachunku Kredytu środki w kwocie wyższej niż wynikająca z aktualnego harmonogramu spłat - środki te zostaną zarachowane przez Bank na poczet spłaty kolejnej raty Kredytu lub Innych wierzytelności w terminie ich wymagalności.

b. jeśli Kredytobiorca będzie chciał dokonać spłaty raty Kredytu w PLN winien zapewnić na Rachunku Kredytu, środki w złotych polskich ustalając wysokość zobowiązania jako równowartość wymaganej raty Kredytu z aktualnego harmonogramu spłat wyrażonej w (...) po jej przeliczeniu na PLN - według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych". W przypadku gdy Kredytobiorca zapewni na Rachunku Kredytu środki w złotych polskich w kwocie wyższej niż wynikająca z aktualnego harmonogramu spłat - środki stanowiące nadwyżkę, zostaną przeliczone według kursu sprzedaży wskazanego powyżej i pozostaną na Rachunku Kredyt w walucie indeksacyjnej. Środki te zostaną zarachowane przez Bank na poczet spłaty kolejnej raty Kredytu lub innych wierzytelności w terminie ich wymagalności.

5. Kredytobiorca może dokonywać wpłat w formie gotówki w walucie indeksacyjnej (...) w kasach, wskazanych na stronie internetowej Banku lub w formie przelewu na Rachunek Kredytu .

6. O dotrzymaniu terminu spłaty Kredytu decyduje data wpływu środków na rachunek kredytu

7 Bank określa wysokość kursu kupna i sprzedaży waluty indeksacji Kredytu, który ma

zastosowanie do przeliczenia kwoty uruchamianego kredytu i obliczania należności z tytułu rat

kredytu i odsetek w następujący sposób:

a. Kursy kupna i sprzedaży waluty indeksacyjnej obowiązujące w Banku publikowane są w "Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych".

b. Tabela sporządzana jest o godz. 16:00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy. Kurs kupna i sprzedaży waluty indeksacyjnej obowiązujący w Banku ustalany jest na podstawie kursu rynkowego wymiany walut dostępnego w serwisie (...) w momencie sporządzania "Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych".

c. Ustalenie kursu kupna waluty indeksacyjnej w Banku polega na odjęciu od kursu rynkowego dostępnego w serwisie (...) spreadu walutowego w wysokości 7%.

d. Ustalenie kursu sprzedaży waluty indeksacyjnej w Banku polega na dodaniu do kursu rynkowego dostępnego w serwisie (...) spreadu walutowego w wysokości 6%.

e. W celu uatrakcyjnienia oferty Bank zastrzega sobie możliwość okresowego zmniejszenia wysokości spreadu walutowego poniżej wartości określonych w lit. c i d. Wiadomość na ten temat zostanie udostępniona klientowi w treści "Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych". Zmniejszenie wysokości spreadu walutowego nie wymaga zawarcia aneksu do Umowy Kredytu.

( dowód: aneks nr (...) k.28-29, aneks nr (...) z k.30-31)

Aneksem nr (...) z dnia 07.07.2014 r. strony potwierdziły wysokość zaległości w spłacie kredytu oraz w § 1 postanowień zmieniających powodowy bank udzielił kredytobiorcą karencji na okres 1 miesiąca w spłacie raty kapitałowo-odsetkowej przypadającej na 31.07.2014r.Strony zgodnie postanowiły zmienić na czas określony zasady spłaty kredytu w ten sposób, że powód udzielił pozwanym na okres 6 (sześciu) miesięcy począwszy od 31.08.2014r. do 31.01.2015r. karencji w spłacie odsetek. W okresie karencji pozwani zobowiązani byli do terminowej zapłaty miesięcznych rat kapitałowych w wysokości stanowiącej równowartość w złotych polskich kwoty 420,00 CHF każda. Spłaty te miały być zaliczane na poczet spłaty kapitału kredytu. Odsetki naliczone w okresie karencji wskazanych w ust. 1. i ust. 2. oraz zaległe wierzytelności naliczone do dnia wejścia w życie niniejszego Aneksu, miały zostać doliczone do kwoty kapitału kredytu w następujący sposób:

a) odsetki naliczone w okresie karencji spłaty wskazanym w ust. 1. i ust. 2. będą kapitalizowane i będą powiększać kwotę kapitału po zakończeniu okresu karencji, na co Kredytobiorca wyraża zgodę;

b) zaległe wierzytelności z tytułu kapitału, odsetek umownych, odsetek karnych, kosztów wymagalnych na dzień wejścia w życie niniejszego Aneksu oraz odsetki bieżące naliczone ( dnia wejścia w życie Aneksu zostaną skapitalizowane w dniu wejścia w życie Aneksu, Kredytobiorca wyraża zgodę,

Po upływie okresu karencji wskazanych w ust. 1. oraz ust 2, powód uwzględniając wysokość kapitału kredytu pozostającego do spłaty oraz wysokość oprocentowania kredytu, sporządzić miał na zasadach określonych Umową Kredytu i wysłać pozwanym zaktualizowany harmonogram spłaty rat.

Terminy płatności rat, okres spłaty oraz data ostatecznej spłaty kredytu pozostawały bez zmian.

Oprocentowanie kredytu jako zmienne, w dniu zawarcia Aneksu wynosiło 4,15% w skali roku, na które składała się suma obowiązującej stawki (...) oraz stałej marży Banku, która wynosi 4,05%. Warunki zmiany oprocentowania określała Pozwani potwierdzili, iż będąc świadomymi ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania, w całym okresie spłaty kredytu akceptuje to ryzyko. Zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na wartość ekspozycji kredytowej oraz na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych lub odsetkowych. Sposób ustalenia oprocentowania określa Umowa Kredytu.

Zgodnie z § 3. aneksu z uwzględnieniem zwiększenia kwoty kapitału kredytu na podstawie §1 ust.3 niniejszego Aneksu: całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia Aneksu wynosił 486 209,37 złotych (podana kwota nie uwzględniała ryzyka kursowego) Ostateczna wysokość całkowitego kosztu kredytu uzależniona została od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie spłaty.

Rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu, na dzień sporządzenia niniejszego Aneksu wynosiła 4,23%. Ostateczna wysokość rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania uzależniona została od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie spłaty.

Kwoty wskazane w ust. 1 zostały obliczone z uwzględnieniem wysokości kapitału kredytu wg stanu na dzień sporządzenia Aneksu.

Po upływie okresu obowiązywania Aneksu, Bank ponownie udzieli Kredytobiorcy informacji o parametrach określonych w ust. 1, z uwzględnieniem wysokości kapitału kredytu według stanu na dzień porządzenia informacji.

§ 4. Strony ustaliły, że w przypadku niespełnienia warunków określonych w ust. 1, w terminie do dnia 30.07.2014r., postanowienia niniejszego Aneksu nie wywołują żadnych skutków prawnych, zaś Strony związane są postanowieniami Umowy Kredytu, o treści sprzed sporządzenia Aneksu. Pozostałe postanowienia Umowy Kredytu pozostawały bez zmian. W szczególności bez zmian pozostawały określone w Umowie Kredytu:

a) terminy spłaty rat kredytu,

b) warunki zmiany rocznej stopy oprocentowania kredytu,

c) roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego oraz warunki jej zmiany,

d) koszty upomnień lub wezwań do zapłaty, koszty sądowe i postępowania egzekucyjnego.

§ 5. W przypadku braku spłaty części lub całości, co najmniej dwóch rat, zgodnie z Aneksu, Bank, po uprzednim wezwaniu Kredytobiorcy do uregulowania zaległości i bezskutecznym upływie dodatkowego, co najmniej 7 dniowego terminu do uregulowania zaległości, jest uprawniony do wypowiedzenia postanowień Aneksu z zachowaniem 30 dniowego terminu wypowiedzenia.

W wypadku wypowiedzenia przez Bank (...) z przyczyn wskazanych w ust. 1 po upływie okresu wypowiedzenia, Kredytobiorca obowiązany będzie do zapłaty kwoty odsetek naliczonych od kapitału za cały okres trwania Aneksu, których naliczanie Bank zawiesił na podstawie § 1 Aneksu.

Po upływie okresu wypowiedzenia, Bank sporządzi nowy harmonogram spłat, uwzględniając saldo zadłużenia (kapitału) wg stanu na ostatni dzień okresu wypowiedzenia.

Koszty związane z zawarciem niniejszego Aneksu, w tym prowizja wskazana w § 3 ust 4 Aneksu oraz pobrane przez Bank opłaty związane z ustanowieniem zabezpieczenia, nie podlegają zwrotowi.

Kredytobiorca może w każdym czasie wypowiedzieć Aneks bez podania przyczyny.

Postanowienia powyższe nie wyłączały ani nie ograniczały możliwości wypowiedzenia Umowy, zgodnie z postanowieniami Umowy.

§ 6.

1. Niniejszy Aneks nie stanowi odnowienia w rozumieniu art. 506 § 1 k.c. Postanowienia zawarte w niniejszym Aneksie nie zwalniały Kredytobiorcy z obowiązku spłaty kredytu zgodnie z jego zobowiązaniami wskazanymi w Umowie Kredytu, z uwzględnieniem jednakże zmian tej Umowy dokonanych niniejszym Aneksem.

( dowód: aneks nr (...) z 07.07.2014 k. 33-36)

Data wymagalności roszczenia przypadała na dzień 30 września 2014 roku.

W związku z powstaniem zaległości w spłacie kredytu, strona powodowa pismem z dnia 14.04 2015 roku wypowiedziała umowę kredytu stawiając całą należność w stan wymagalności.

Wypowiedzenie umowy nastąpiło pismem z dnia 14.04.2015r. i zostało skierowane do pozwanych na dwa adresy.

Pozwany K. R. odebrał wypowiedzenie 05.05.2015 roku, pozwana K. E. odebrała wypowiedzenie 05.05.2015 roku.

(dowód: wypowiedzenie umowy kredytu i potwierdzenie odbioru przez K. E. oraz K. R. k.37-52)

W związku z wypowiedzeniem umowy kredytu i postawieniem całej umowy w stan natychmiastowej wymagalności powód pismem z dnia 1 lipca 2015 roku powód wezwał pozwanych do zapłaty w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania do spłaty całości należności obejmującej: 6478.681,33 zł tytułem należności kapitałowej, 6.831,35 zł tytułem odsetek umownych, 4.611,13 tytułem odsetek podwyższonych za opóźnienie w spłacie należności kredytowych.

Rozliczenie rachunku po wypowiedzeniu, w związku z przewalutowaniem kredytu z (...) na PLN, wskazuje saldo zadłużenia w PLN.

(dowód: ostateczne wezwanie do zapłaty i potwierdzenie nadania k.53-65, historia rachunku po wypowiedzeniu k. 97-131, historia zadłużenia k. 555-558, potwierdzenia spłat rat kredytu k. 742-766)

Wysokości zadłużenia pozwanych względem powodowego Banku z tytułu przedmiotowej umowy kredytu, przy założeniu, że zastąpiono by kurs Banku przyjmowany do wyliczenia rat w walucie (...) kursami sprzedaży (...) ogłaszanymi przez NBP, jako marżę banku przyjęto marżę z umowy wynosi:

Wyliczenie obejmuje dwa okresy:

- okres od dnia zawarcia umowy kredytu do dnia zawarcia z pozwanym aneksu z dnia 15.12.2012 roku (aneksu antyspreadowego) - kapitał i odsetki policzone do listopada 2012 - uwzględnione wpłaty w PLN potencjalna niedopłata wynosi 18.619,32 zł

- okres od grudnia 2012 roku do wypowiedzenia umowy - kapitał i odsetki policzone od grudnia 2012 do kwietnia 2015 - uwzględnione wpłaty w (...), potencjalna niedopłata wynosi 1 982,33 CHF.

(dowód: opinia biegłego w zakresie bankowości i finansów R. D. k. 566-569)

Biegły z zakresu finansów, ekonomii, bankowości dokonał wyliczenia hipotetycznego zadłużenie pozwanych wobec powoda wynikające ze spornej umowy na dzień wypowiedzenia umowy i na dzień dzisiejszy przy założeniu, że została wyeliminowana z umowy abuzywna klauzula indeksacyjna.

W dniu 04.02.2008r. podpisano umowę kredytową kredytu hipotecznego Nr (...) indeksowanego do (...) pomiędzy (...) Bank SA a R. K. (1) i E. K..

Kwota kredytu 368.300,13 PLN.

Okres kredytowania 360 miesięcy.

Raty równe kapitałowo-odsetkowe.

Oprocentowanie kredytu wynosi na dzień sporządzenia umowy 6,76% w skali roku, w tym marża Banku wynosi 4,05%.

W celu obliczenia odsetek przyjmuje się, że rok ma 360 dni a miesiąc 30 dni.

Kredyt oprocentowany stawką LIBOR 3M + marża Banku.

Wypowiedzenie umowy nastąpiło w dniu 14.04.2015r. z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia. Zatem biegły przyjął, że wypowiedzenie nastąpiło 15.05.2015r.

W dniu 07.07.2014r. zmieniono postanowienia i włączono okres karencji, tj.:

- w spłacie rat kapitałowo-odsetkowych w okresie 1 miesiąca na dzień 31.7.2014r.;

- w spłacie rat odsetkowych, natomiast płatne są raty kapitałowe 31.08.2014r. do 31.01.2015r.

Raty jakie byłyby zapłacone do dnia 15.05.2015r. wynoszą 148.210,68 PLN, zatem zobowiązanie Pozwanych wyniosłoby 148.210,68 PLN.

Zadłużenie Pozwanych na dzień 15.05.2015r. wyniosłoby 328.271,49 PLN.

Raty jakie byłyby zapłacone do dnia 31.01.2020r. wynoszą 244.153,64 PLN, zatem zobowiązanie Pozwanych wyniosłoby 244.153,64 PLN.

Zadłużenie Pozwanych na dzień 31.01.2020r. wyniosłoby 280.804,31 PLN.

(dowód: opinia ekonomiczna biegłego R. P. k.667-674)

Przy założeniu, że omyłkowo wpisane były przez powoda kwoty 0,00 w kolumnie „rata kapitałowa” :

Raty jakie byłyby zapłacone bez uwzględnienia abuzywnej klauzuli indeksacyjnej do dnia 15.05.2015r. wynoszą 157.700,63 PLN, zatem zobowiązanie Pozwanych wyniosłoby 253.643,58 PLN.

Zadłużenie Pozwanych na dzień 15.05.2015r. wyniosłoby 316.265,19 PLN.

Raty jakie byłyby zapłacone bez uwzględnienia abuzywnej klauzuli indeksacyjnej do dnia 31.01.2020r. wynoszą 253.643,58 PLN, zatem zobowiązanie Pozwanych wyniosłoby 253.643,58 PLN.

Zadłużenie Pozwanych na dzień 31.01.2020r. wyniosłoby 266.774,23 PLN.

Odnosząc się do uczestnictwa w programie DOM to Pozwani powinni być pouczeni o tym, że mogą dowolnie dokonać ubezpieczenia tj. poprzez wybór Ubezpieczyciela, a nie dokonywać wpłat na ubezpieczenie łącznie z indeksacją. Dlatego też biegły nie może dokonać rozliczenia ubezpieczenia w ten sposób, gdyż wiązałoby się to z uwzględnieniem klauzuli abuzywnej, a w postanowieniu Sądu wskazano, że należy dokonać obliczeń bez klauzul abuzywnych.

Należy jeszcze dodać, że biegły nie zaniża rat kapitałowych, skoro w harmonogramie spłat Powód nie wskazuje w ogóle rat kapitałowych jako spłaconych i wykazuje kwoty 0,00 w kolejnych miesiącach od dnia 30.04.2008r. do dnia 30.01.2010r. Zatem to strona Powodowa wskazuje błędne wyliczenia lub też nie uwzględnia rat kapitałowych o których wspomina w swoim piśmie.

Odpowiadając na zarzuty, że brak jest podstaw iż kredyt miałby stać się Złotowym, należy wskazać, że umowa kredytowa posiada poszczególne zapisy, a po wyeliminowaniu klauzul abuzywnych niemożliwe jest zastępowanie poszczególnych składników umowy innymi składnikami. Zatem pozostaje stawka LI BOR + marża Banku.

Ponadto Narodowy Bank Szwajcarii wskazał w swoim opracowaniu S. Franc L. in Europę w oparciu o dane Narodowego Banku Polski (NBP), że kredyty „udzielone w (...) nie były udzielone w walucie (...) w Polsce.

Otóż kredyty udzielone w (...) i przeliczone na PLN wskazane w Aktywach Banku były 7-10 krotnie wyższe niż pokrycie tego finansowania w (...) po stronie Pasywów Banku. Zatem nie było na tyle środków w (...), aby móc finansować kredyty w (...).

Dlatego też, biegły wskazuje, że kredyty w (...) zawierały instrument finansowy (...) walutowo-procentowy.

Zastępowanie kursów rozliczeniowych tak jak tego chce Powód kursami średnimi NBP nie jest możliwe, gdyż w umowie nie zawarto klauzuli dotyczącej zastępowaniem kursu (...) Banku kursem średnim (...).

Ubezpieczenie jakie zostało zawarte zawiera waloryzowanie, a więc nie może być zaliczone do umowy kredytowej. Natomiast Pozwany mógł odstąpić od ubezpieczenia zgodnie z założeniami UOKiK i dokonać ubezpieczenia w innej placówce, lecz musiałby być wówczas poinformowany o tym.

Rozliczenie rat kapitałowych i odsetkowych biegły wyjaśnił w odpowiedzi na pismo strony Pozwanej i dokonał obliczeń według spłaty rat kapitałowych i odsetkowych od maja 2008r.

Biegły dokonywał zmian oprocentowania w oparciu o kryteria umowy kredytowej tj. (...) 3M + marża Banku, co znalazło również potwierdzenie w harmonogramie spłat rat kredytowych tj. we skazanej poprawnej stopie procentowej Powoda.

Powód jednoznacznie stwierdza, że spłata nastąpiła w maju 2008r., co też zostało skorygowane w obliczeniach, a kredyt udzielony jednorazowo, co było uwzględnione w opinii pierwotnej i jest uwzględnione w opinii uzupełniającej.

Biegły wskazuje zatem rzeczywisty stan zadłużenia jak i rozliczeń rat kapitałowych i odsetkowych.

Powód wskazał uruchomienie kredytu w dniu 01.04.2008r., a więc data ta została wskazana również przez biegłego.

(dowód: ekonomiczna opinia uzupełniająca R. P. k.724-732)

Pozwany z żoną zawierali sporną umowę kredytu. Pozwani chcieli wziąć kredyt na 100 procent wartości nieruchomości, powodowy bank był jedynym udzielającym takiego kredytu. Pozwani mogli wziąć kredyt i w złotówkach i we frankach, ponieważ R. K. (1) dużo zarabiał. Wybrał kredyt we frankach, bo był tańszy Rata w złotówkach była 2 razy większa na chwilę zawierania umowy, dlatego zdecydowali się na kredyt we frankach.

Sprawdzali w internecie opinie na temat kredytów frankowych, były zachwalane. To był pierwszy kredyt pozwanych na dom, przez 14 lat dom stał pusty, mieszkają od grudnia 2020 roku. Przestali spłacać raty w 2012 roku, nie byli w stanie spłacać tych rat. Pozwana E. K. miała wypadek samochodowy i nie mogła pracować. Dopóki pozwany był w stanie spłacać raty kredyt we frankach mu odpowiadał.

W momencie podpisywania umowy pozwany nie podejmował żadnych negocjacji, bo nie wiedział że to możliwe.

Nie miał wpływu na to po jakim kursie kredyt zostanie uruchomiony. Bank wyznaczał kurs dzienny i na podstawie tego kursu był uruchomiony kredyt. Pozwany znał kurs franka wtedy. Postanowienia dotyczące indeksacji wypłaty kredytu i spłaty nie były przez pozwanych negocjowane. Przedstawiciel zapewnił nas, że nawet jeżeli kurs franka się zmieni to nieznacznie. Nie przedstawiono pozwanym żadnej symulacji zakładającej wzrost zadłużenia i wzrost rat przy wzroście kursu franka. Informacje o ryzyku walutowym, to była tylko umowa, nie było symulacji.

Pozwany obecnie pracuje w Polsce, zarabia ok. 4500 zł brutto miesięcznie. Żona nie pracuje. Pozwani mają jedno dziecko na utrzymaniu w wieku 7 lat.

Pozwani nie negocjowali ubezpieczenia, cena ubezpieczenia była doliczona do rat kredytowych, bez ubezpieczenia nie mogli zawrzeć umowy kredytowej.

Z pracownikiem banku była podpisana umowa. Jedno było spotkanie przed podpisaniem umowy, abo dwa. Nie otrzymałem dokumentów aby się z nimi zapoznać. Nie pamiętam jakie były konsekwencje nie spłacenia raty, ale zapoznałem się z nimi. Nie proponowałem swojego ubezpieczyciela, nie wiedziałem że jest taka możliwość. Nie prosiłem o dokumenty żeby się z nimi zapoznać.

Przeczytałem umowę na drugim lub trzecim spotkaniu i ją podpisałem. Wcześniejsze spotkania służyły omówieniu kwestii kredytu. Zakupu domu dokonaliśmy w 2007 roku, pieniądze bank wypłacił na konto sprzedawcy, zapłacona została cena za dom, to był dom zamieszkały.

Ja nie płaciłem sprzedawcy z własnej kieszeni ceny za dom, zapłacił bank. My otrzymaliśmy 20 000zł na remont dachu z tego kredytu. Wzięliśmy więcej niż potrzebne było na dom. Cena domu była 315 000zł, Pożyczyliśmy od banku 335 000zł. W chwili zawierania umowy o kredyt moja żona pracowała, zaświadczenia o zarobkach były tylko moje. To wystarczało.

(dowód: zeznania pozwanego R. K. (1) k. 799-800 minuty 00.03.18-00;31;14)

Sąd dokonał następującej oceny materiału dowodowego:

Sąd postanowił oddalić powoda o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego, bowiem biegły odniósł się już do zarzutów stron w opinii uzupełniającej a poza tym nie miała istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanego R. K. (1) co do twierdzeń, że bank nie zaproponował pozwanym kredytu w złotówkach, bowiem już w następnym zdaniu pozwany zeznał, że „Rata w złotówkach była 2 razy większa na chwilę zawierania umowy, dlatego zdecydowaliśmy się na kredyt we frankach”.

Sąd nie dał wiary również twierdzeniom pozwanego: „Chciałem negocjować możliwość spłaty w innej walucie, w chwili zawierania umowy, ale nie wiedziałem że jest taka możliwość.”, bowiem jest sprzeczne z pozostałymi zeznaniami pozwanego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jest niezasadne.

Umowa kredytu hipotecznego zawarta pomiędzy powodem i pozwanymi była umową kredytu tzw. indeksowanego do (...). Umowa kredytu indeksowanego stanowi szczególny rodzaj umowy kredytu bankowego, w której kredyt zostaje udzielony i wypłacony w walucie polskiej, a rozliczany w walucie obcej. Strony umawiają się bowiem, że kwota kapitału kredytu wyrażona początkowo w walucie polskiej zostanie – w drodze indeksacji – przeliczona na walutę obcą i oprocentowana w sposób właściwy dla tej waluty. W związku z tym w miejsce pierwotnego zobowiązania do zwrotu wskazanej w umowie kwoty wyrażonej w złotych powstaje zobowiązanie do zwrotu równowartości tej kwoty w walucie indeksacji. Zobowiązanie kredytobiorcy stanowi kwota wyrażona w walucie obcej i od tej kwoty naliczane są należne bankowi odsetki.

Pozwani zarzucali: nieudowodnienie istnienia wysokości oraz wymagalności wierzytelności dochodzonej pozwem, brak udowodnienia wysokości roszczenia co do wysokości i co do zasady, brak wskazania wysokości odsetek naliczonych, nieważność umowy kredytu, zamieszczenie w umowie niedozwolonych klauzul umownych, wadliwość wpisu ustanawiającego ważną i prawnie skuteczną hipotekę na rzecz powoda, brak wskazania przekazania przez bank pozwanym środków pieniężnych, brak wymagalności roszczenia, przedawnienie roszczenia mając na uwadze powyższe wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k.148-190).

Dopiero w piśmie z dnia 03.07.2017 roku zawodowy peł. pozwanych wskazuje ogólnie, że przed zawarciem umowy nie został jej doręczony wzorzec umowy, że abuzywne są postanowienia umowne odnoszące się do przeliczania kursu (...) według tabel kursowych nie wymieniając konkretnych klauzul spornej umowy, że klauzule indeksacyjne nie były uzgodnione z pozwanymi

Pozwani nie kwestionował faktu zawarcia z powodem umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do (...) oraz posiadania przez powodów statusu konsumentów. Bank negował jednak niedozwolony charakter mechanizmu indeksacji przewidzianego w umowie.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 – 4 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidulanie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanej konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Brak indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych przez pozwanych postanowień umownych dotyczących indeksacji wynika z samego charakteru zawartych umów – opartych o treść stosowanego przez bank wzorca umownego. Taki sposób zawierania umowy w zasadzie wyklucza możliwość indywidualnego wpływania przez konsumenta na treść powstałego stosunku prawnego, poza ustaleniem kwoty kredytu, ewentualnie wysokości oprocentowania, marży czy prowizji. Przy czym wpływ konsumenta musi mieć charakter realny, rzeczywiście zostać mu zaoferowany, a nie polegać na teoretycznej możliwości wystąpienia z wnioskiem o zmianę określonych postanowień umowy. Nie stanowi też indywidualnego uzgodnienia dokonanie wyboru przez konsumenta jednego z rodzaju umowy przedstawionej przez przedsiębiorcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2019 r., IV CSK 13/19, L.). Pozwany nie wykazał zresztą aby kiedykolwiek przedstawiono powodom oferty zawarcia różnych umów kredytu, obejmujące przedstawienie całości praw i obowiązków stron.

Z zeznań pozwanego wynika, że nic nie negocjował, ponieważ nie wiedział, że może coś negocjować. Pozwani podpisali umowę wg wzorca umowy opracowanego przez stronę powodową.

Sąd Najwyższy w swoim dotychczasowym orzecznictwie początkowo przyjmował jednolicie, że postanowienia przewidujące przeliczenie oddawanej do dyspozycji kwoty kredytu oraz spłacanych rat na inną walutę nie określają głównych świadczeń stron w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zdanie 2 k.c., lecz kształtują jedynie dodatkowy mechanizm indeksacyjny (waloryzacyjny) tych świadczeń, tj. sposób określania rynkowej wartości wydanej i wykorzystywanej sumy kredytu w złotych w relacji do walut obcych, co ma na celu zachowanie wartości pieniądza w długim okresie spłaty pożyczki (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016, nr 11, poz. 134, z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16, z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018, nr 7-8, poz. 79, z dnia 24 października 2018 r., II CSK 632/17, z dnia 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17, z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18).

Obecnie dominuje jednak stanowisko przeciwne, przyjmujące, że zastrzeżone w umowie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej klauzule kształtujące mechanizm indeksacji określają główne świadczenie kredytobiorcy. W konsekwencji w ten sposób należy też ocenić postanowienie stanowiące część mechanizmu indeksacyjnego, określające sposób oznaczenia kursu miarodajnego dla przeliczenia walutowego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, z dnia 7 listopada 2019 r. IV CSK 13/19, z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18).

W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE podkreślono, że wymogu przejrzystości warunków umownych nie można zawężać do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym, lecz przeciwnie, z uwagi na to, że ustanowiony przez wspomnianą dyrektywę system ochrony opiera się na założeniu, iż konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, między innymi ze względu na stopień poinformowania, ów wymóg wyrażenia warunków umownych prostym i zrozumiałym językiem i w konsekwencji przejrzystości musi podlegać wykładni rozszerzającej. Wobec powyższego wymóg, aby warunek umowny był wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, należy rozumieć w ten sposób, iż powinien być on rozumiany jako nakazujący także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu, do którego odnosi się ów warunek, a także, w zależności od przypadku, związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach, tak by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne. Od konsumenta wymagać można rozwagi, uważnego i krytycznego podejścia do przedstawianej mu oferty, połączonego z przeanalizowaniem udzielonych mu informacji. Jednakże podstawowym wymogiem pozwalającym na ocenę zachowania konsumenta jest uprzednie spełnienie przez przedsiębiorcę ciążących na nim obowiązków informacyjnych. Nie może znaleźć akceptacji próba nałożenia na konsumenta obowiązków, które w istocie sprowadzałyby się do założenia pełnej nieufności wobec przedstawianej mu przez przedsiębiorcę oferty i połączonych z tym informacji. Konsument nie ma obowiązku weryfikować udzielanych mu przez przedsiębiorcę informacji, poszukiwać w innych źródłach wyjaśnienia wszelkich niejasności, sprzeczności czy wreszcie ewentualnej nieprawdziwości przedstawianych mu danych i informacji. Nie może działać przy założeniu, że przedsiębiorca chce go oszukać, wykorzystać jego niedoświadczenie czy brak wiedzy. Przeciwnie – ma pełne prawo działać w zaufaniu do przedsiębiorcy, udzielanych mu przez niego informacji i w oparciu o nie dokonywać swoich wyborów. Natomiast obciążenie konsumenta niekorzystnymi dla niego skutkami niezachowania odpowiedniej ostrożności, rozwagi i krytycyzmu może nastąpić dopiero w sytuacji, w której zostanie ustalone, że uprzednio zostały mu przedstawione adekwatne, pełne i zrozumiałe informacje. Informacje te muszą być przy tym przedstawione w odpowiednim czasie, przed zawarciem umowy, tak aby konsument miał możliwość spokojnego zapoznania się z nimi i ich analizy. Kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu w obcej walucie, ponosi pewne ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie. Przedsiębiorca musi przedstawić ewentualne wahania kursów wymiany i ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, zwłaszcza w przypadku, gdy konsument będący kredytobiorcą nie uzyskuje dochodów w tej walucie. Kwestia ta powinna zostać rozpatrzona w świetle całokształtu istotnych okoliczności faktycznych, do których zaliczają się formy reklamy i informacji stosowane przez kredytodawcę w procesie negocjacji umowy kredytu (por. wyroki z 20 września 2017 roku w sprawie C-186/16 i z 20 września 2018 roku, w sprawie C-51/17).

Postanowienia umowy zawartej przez strony, które tworzą mechanizm indeksacji i określają sposób jego wykonania nie stanowią całości, ale są rozmieszczone w oddzielnych jednostkach redakcyjnych umowy. Nie zawierają jasnej i jednoznacznej informacji, z której wynikałoby, że wyrażenie salda kredytu w walucie obcej prowadzi do możliwych wahań (codziennych) wysokości zadłużenia wyrażonego w złotych polskich, tj. wysokości świadczenia, którego spełnienie zwolni kredytobiorcę z zobowiązania, jak również, że takie wahania nie są w żaden sposób ograniczone, w związku z czym przy wzroście kursu, wysokość świadczenia pozostałego do spłaty wyrażonego w złotówkach, nie maleje wraz ze spłatą kolejnych rat, ale rośnie. Dlatego też szczególnie istotne staje się odpowiednie poinformowania kredytobiorców o tym ryzyku. Informacja ta powinna opierać się na jasnej i niewprowadzającej w błąd informacji o tym, że kurs waluty obcej może wzrosnąć w sposób nieograniczony - nawet jeśli jest to ryzyko czysto teoretyczne. Równocześnie należałoby wyraźnie poinformować konsumenta, że przewidywanie kursów walut w perspektywie kilku dziesięcioleci jest niemożliwe. Połączone to powinno być z przykładowym wskazaniem w jaki sposób zmiany kursów walut wpłyną na wysokość świadczeń należnych w przyszłości – zarówno w odniesieniu do rat kredytu jak i całości kwoty pozostającej do spłaty, jednak wskazanie powinno odnosić się do konkretnej umowy, jej warunków, a w szczególności wysokości kredytu. Należyta informacja o ryzyku kursowym nie może opierać się na założeniu, że każdy rozważny kredytobiorca świadomy jest, że kursy walut są zmienne. Istotne bowiem jest nie to, że kursy walut ulegają zmianie, a to jakie są skutki takich zmian dla wysokości świadczeń stron oraz jakie są ich granice. Nawet rozważny konsument nie jest profesjonalistą, który powinien posiadać wiedzę i umiejętności w dziedzinie analiz ekonomicznych lub finansowych, czy też wiedzę o historycznych zmianach kursów walut. Przy ocenie ryzyka kursowego jest w pełni uprawniony do opierania się na informacji z banku. Dlatego ma właśnie prawo do rzetelnej informacji, która nie będzie go wprowadzać w błąd. Przy tym nie mogą być udzielane konsumentowi informacje, które mogłyby zaburzyć jego postrzeganie ryzyka np. wskazywanie na popularność danego rodzaju kredytu czy też informacje, które mogłyby wskazywać na ograniczony zakres zmian kursu, czy też jego stabilność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18, OSNC 2020/7-8/64, wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 3 stycznia 2020 r., XXV C 2514/19, L.).

Z ustalonego stanu faktycznego nie wynika, że pozwani zostali w sposób wyczerpujący i zrozumiały poinformowany o skutkach, jakie wiążą się z zastosowaniem mechanizmu indeksacji. Pozwanym nie zobrazowano skutków wzrostu kursu waluty przy uwzględnieniu parametrów umowy zawieranej przez strony, jak również nie przedstawiono historycznych wahań kursów tej waluty w okresie adekwatnym do określonego w umowie terminu spłaty kredytu. Powód nie wykazał, aby udzielane informacje spełniały kryteria wynikające z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE. Nie chodzi bowiem tylko o ogólną wiedzę, że kursy walut zmieniają się, ale o uwidocznienie, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływających z umowy konsekwencji ekonomicznych, w tym przyjęcia przez kredytobiorcę ryzyka kursowego, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty. Ponadto przedstawienie konsumentowi jakichkolwiek informacji musi się odbywać w warunkach umożliwiających spokojne, niezakłócone zapoznanie się z nimi oraz swobodne ich przeanalizowanie. Z pewnością nie spełnia tego wymogu przedłożenie konsumentowi pakietu dokumentów obejmującego zamieszczane oświadczenia wśród szeregu innych postanowień i oświadczeń składających się na wielostronicową umowę kredytową. Bank zaniechał przekazania pozwanym niewątpliwie posiadanych przez siebie informacji o historycznych zmianach kursu, w szczególności o wcześniej zanotowanym maksimach kursowych i zmienności. Sięgnięcie do takich informacji oznaczałoby co najmniej wskazanie kredytobiorcy, że w ciągu kilku lat przed zawarciem umowy kurs franka szwajcarskiego nie był stabilny.

Nie są również jednoznaczne postanowienia klauzuli indeksacyjnej dotyczące kursów walut – czyli postanowienia wprowadzające ryzyko spreadów walutowych. Warunki umowy kredytu zawartej w państwie członkowskim między konsumentem a bankiem odpowiadają wymogowi, zgodnie z którym warunki umowne muszą być wyrażone prostym i zrozumiałym językiem w rozumieniu tych przepisów, jeżeli kwota pieniężna, która zostanie udostępniona temu konsumentowi, wyrażona w walucie obcej jako walucie rozliczeniowej i określona w stosunku do waluty płatniczej, jest wyraźnie wskazana. W zakresie, w jakim określenie tej kwoty zależy od kursu wymiany waluty obowiązującego w chwili wypłaty środków, ów wymóg oznacza, że metody obliczenia faktycznej kwoty kredytu, jak również mający zastosowanie kurs wymiany waluty powinny być przejrzyste, tak by przeciętny konsument, który jest właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny, mógł oszacować w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne, a w szczególności całkowity koszt kredytu (por. wyrok z 22 lutego 2018 r. w sprawie C – 126/17).

Umowa zawarta przez strony nie zawierała żadnych kryteriów ustalania przez Bank kursu franka szwajcarskiego dla potrzeb przeliczenia kwoty kredytu udzielonego pozwanym na walutę (...). Pozwani jako konsumenci nie mieli możliwości weryfikacji sposobu działania banku tworzącego tabelę kursów, stosowanych kryteriów ustalania kursów i ich wpływu na kształt tabeli, a w konsekwencji nie mogli ocenić jakie konsekwencje ekonomiczne będzie miało dla nich wyznaczenie przez bank określonej wysokości kursu.

W rezultacie należało przyjąć, że zakwestionowane przez stronę pozwaną postanowienia umowne wprowadzające mechanizm indeksacji zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny.

Przez dobre obyczaje w rozumieniu art. 385 ¹§ 1 k.c. należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Chodzi o uczciwe, rzetelne działania stron, a także zaufanie, lojalność, jak również – w stosunkach z konsumentami – fachowość. Zatem sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do dezinformacji lub wywołania błędnego mniemania konsumenta (czy szerzej klienta), wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między partnerami kontraktowymi.

Pojęcie sprzeczności z dobrymi obyczajami stanowi przeniesienie na grunt prawa krajowego pojęcia sprzeczności z wymogami dobrej wiary użytego w art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13. Przepis ten przewiduje, że warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Równocześnie preambuła dyrektywy zawiera w motywie 16 istotne wskazówki interpretacyjne pozwalające ustalić pożądane zachowania zgodne z wymogami dobrej wiary. W szczególności: przy dokonywaniu oceny działania w dobrej wierze będzie brana pod uwagę zwłaszcza siła pozycji przetargowej stron umowy, a w szczególności, czy konsument był zachęcany do wyrażenia zgody na warunki umowy i czy towary lub usługi były sprzedane lub dostarczone na specjalne zamówienie konsumenta, sprzedawca lub dostawca spełnia wymóg działania w dobrej wierze, jeżeli traktuje on drugą stronę umowy w sposób sprawiedliwy i słuszny, należycie uwzględniając jej prawnie uzasadnione roszczenia.

Rażące naruszenie interesów konsumenta ma miejsce, jeżeli postanowienia umowy poważnie i znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron, wprowadzając nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Chodzi przy tym nie tylko o interesy ekonomiczne, ale też związane ze zdrowiem konsumenta, jego czasem zbędnie traconym, dezorganizacją toku życia, doznaniem przykrości, zawodu, wprowadzenia w błąd, nierzetelności traktowania. W treści art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 omawiana przesłanka uznania postanowień umowy za niewiążące została określona jako spowodowanie poważnej i znaczącej nierównowagi wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.

Oceny czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹§ 1 KC), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (por. uchwała Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/18). W rezultacie przy dokonywaniu oceny niedozwolonego charakteru określonego postanowienia umownego, również oceny indywidualnej, nie ma żadnego znaczenia w jaki sposób umowa była wykonywana przez strony. W szczególności nie ma znaczenia, czy przedsiębiorca rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, skorzystał. Postanowienie umowne ma niedozwolony charakter nie dlatego, że jest w niewłaściwy sposób wykorzystywane przez przedsiębiorcę – tym bardziej, że jest to okoliczność, która w toku wykonywania umowy może się zmieniać. To samo postanowienie nie może zaś być abuzywne bądź tracić takiego charakteru jedynie w wyniku przyjęcia przez jedną ze stron umowy określonego sposobu jej wykonania, korzystania bądź niekorzystania z wynikających z niego uprawnień. Postanowienie jest niedozwolone jeśli daje kontrahentowi konsumenta możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest już pogląd, że postanowienia umów o kredyt indeksowany do walut obcych, pozostawiające bankowi swobodę przy ustalaniu kursów wymiany walut stosowanych przy rozliczaniu kredytu, są niedozwolone.

Zdaniem Sądu niejasny i niepoddający się weryfikacji mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną. Wskazywano również, że określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron. Konsument jest wówczas pozbawiony możliwości określenia aktualnego poziomu zadłużenia, co może być szczególnie istotne przy wyższych różnicach kursów walut, bowiem kwestia dodatkowego obciążenia kontrahenta (wzrostu wartości wykorzystanej w złotych kwoty kredytu w stosunku do waluty obcej) w sposób zasadniczy wpływa na jego sytuację w stosunku kredytowym. Wcześniejsza informacja pozwala konsumentowi na odpowiednią kalkulację i uruchomienie ewentualnych działań, pozwalających na uniknięcie lub ograniczenie konsekwencji wzrostu kursu waluty kredytu indeksowanego, jeżeli umowa kredytu hipotecznego otwiera możliwości podejmowania takich działań. Ponadto brak szczegółowych elementów pozwalających także kredytobiorcy na określenie i weryfikację wysokości kursu waluty obcej tworzy istotną niejasność co do tego, na ile stosowany przez bank tzw. spread walutowy spełnia wyłącznie funkcję waloryzacyjną, w postaci ustalenia i utrzymanie wartości świadczeń w czasie, a na ile pozwala także na osiągnięcie przez banki dodatkowego wynagrodzenia, obok innych „klasycznych” jego postaci, tj. odsetek kapitałowych i prowizji (por. wyroki SN z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, opubl. OSNC 2016 nr 11, poz. 134, z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16 z dnia 19 września 2018 r., I CNP 39/17, z dnia 24 października 2018 r., II CSK 632/17, z dnia 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17, z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18, OSNC 2020/7-8/64, z dnia 7 listopada 2019 r., IV CSK 13/19, L.).

Mechanizm ustalania przez Bank kursu franka szwajcarskiego przewidziany w umowie kredytu hipotecznego zawartej z pozwanymi pozostawiał Bankowi swobodę w ustalaniu tego kursu dla potrzeb przeliczenia kwoty kredytu udzielonego pozwanym na walutę (...). Umowa nie zawierała bowiem kryteriów ustalania tego kursu. Bank mógł w zasadzie dowolnie określić kursy walut w tabeli kursów, a następnie przy ich wykorzystaniu jednostronnie określić we frankach kwotę, którą kredytobiorca ma zwrócić i która stanowić będzie podstawę naliczania odsetek. Nie ma przy tym znaczenia czy ustalając tabelę kursów bank posługuje się wewnętrznymi procedurami i jaki jest ich kształt, gdyż, nie stanowiąc elementu stosunku prawnego łączącego strony, również te zasady są zależne od woli banku i mogą w każdym momencie ulec zmianie. Dodatkowo zobowiązanie pozwanych nie było przeliczane według kursu (...) z dnia zawarcia umowy, ale kursu uruchomienia poszczególnych transz kredytu. W konsekwencji powodowie jako konsumenci w dacie zawarcia umowy byli pozbawieni możliwości określenia aktualnego poziomu swojego zadłużenia, a Bank posługując się ustalonym przez siebie kursem mógł osiągać dodatkowe korzyści kosztem pozwanych w postaci dodatkowej marży (wynagrodzenia) z tytułu spreadu walutowego. W umowie przewidziano bowiem zróżnicowanie rodzajów kursów stosowanych dla przeliczeń kwoty kredytu, a następnie przeliczeń wysokości wymaganej spłaty. Zróżnicowanie pomiędzy kursem kupna i sprzedaży stosowanym dla określenia wysokości kapitału kredytu, a następnie wysokości spłaty prowadziło do uzyskania przez Bank dodatkowych korzyści z tytułu spreadu walutowego. Zróżnicowanie przyjętego kursu nie znajduje żadnego uzasadnienia. W szczególności nie są nim ewentualne transakcje zawierane przez bank na rynku walutowym, gdyż jest to okoliczność leżąca poza stosunkiem prawnym łączącym kredytobiorcę i bank. Dodatkowo potwierdza, że wprowadzenie do tego stosunku prawnego określonych rozwiązań miało następować jedynie w celu ochrony interesów przedsiębiorcy, bez związku z interesami konsumenta. Zróżnicowanie rodzaju kursów przeliczeniowych, powodowało, że w dniu wypłaty kredytu wysokość wyrażonego w złotych polskich zobowiązania konsumenta, które ma spełnić na rzecz banku jest wyższa od kwoty udzielonego i wykorzystanego kredytu, co niewątpliwie stanowi naruszenie interesów konsumenta. Wprowadzenie tego rodzaju postanowień do umowy łączącej strony było następstwem wykorzystania wzorca umownego opracowanego przez bank, a tym samym jego przewagi kontraktowej.

Nie miało przy tym żadnego znaczenia dla stwierdzenia niedozwolonego charakteru powyższych postanowień umownych to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs waluty, do której kredyt był indeksowany. Nie ma też znaczenia w jaki sposób bank finansował udzielanie kredytów indeksowanych, gdyż również to stanowi okoliczność leżącą poza łączącym strony stosunkiem prawnym, a równocześnie związaną z wykonywaniem umowy, a nie chwilą jej zawarcia.

Samo wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (tzw. Ustawa antyspreadowa) w żaden sposób nie wpływa na ocenę abuzywności przedmiotowych postanowień Umowy. Przepisy tej ustawy nie stwarzają bowiem jednoznacznych podstaw do przyjęcia, że ich przedmiotem były klauzule abuzywne oraz umowy z ich powodu nieważne, a celem – sanowanie tych wadliwości (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, L.). Chodziło o doprecyzowanie na przyszłość reguł ustalania kursu wymiany walut oraz nieodpłatne umożliwienie dokonywania spłat kredytu bezpośrednio w walucie obcej, a tym samym regulacja ta ma na względzie umowy ważne oraz klauzule dozwolone, choć podlegające doprecyzowaniu. Nawet jeżeli było inaczej, założony skutek sanujący nie mógł zostać w ten sposób osiągnięty. Omawiana Ustawa w zasadzie nie przewidywała gotowych do zastosowania (choćby tylko dyspozytywnych) przepisów, które zastępowałyby ewentualne klauzule abuzywne, a jedynie nakładała na banki ciężar dokonania ogólnie określonych, wymagających skonkretyzowania in casu zmian umowy, co nie wystarcza dla przyjęcia domniemania, że owe konkretne rozwiązania są wynikiem należytego wyważenia ogółu praw i obowiązków stron przez ustawodawcę (por. motyw 13 dyrektywy 93/13 oraz wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 marca 2013 r., w sprawie C-92/11, (...) przeciwko V. N.-W. e.V., pkt 26 i n.) i nie czyni zadość przesłankom przewidzianym w art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13. Zwłaszcza że, jak wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wyjątek przewidziany w tym przepisie podlega ścisłej wykładni. Samo zaś umożliwienie spłaty bezpośrednio w walucie obcej ma sens także w przypadku mechanizmu indeksacji skonstruowanego prawidłowo (element konkurencji między sprzedawcami waluty), a z drugiej strony nie rozwiązuje problemu dotyczącego określenia kursu, po którym przeliczona została kwota kredytu oddawana do dyspozycji kredytobiorcy. Z kolei wskazana w art. 4 zdanie 2 Ustawy antyspreadowej zmiana umowy kredytu mogłaby wywoływać skutek sanujący tylko wtedy, gdyby stanowiła wyraz następczej "świadomej, wyraźnej i wolnej” rezygnacji kredytobiorcy-konsumenta z powoływania się na abuzywność postanowienia (ewentualnie także nieważność umowy) i zgody na jego zastąpienie postanowieniem dozwolonym (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019, nr 1, poz. 2 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18). W braku takich czynności sanujących, wejście w życie Ustawy antyspreadowej w żaden sposób nie podważa abuzywności spornych klauzul.

Sposób ustalania kursu waluty na potrzeby przeliczeń walutowych jest koniecznym elementem mechanizmu indeksacji walutowej. Gdyby bowiem na podstawie zapisów umowy niemożliwe było określenie, kto i w jaki sposób ustalać ma kurs waluty na potrzeby indeksacji, mechanizm indeksacji nie mógłby działać. W konsekwencji zarówno norma wprowadzająca indeksację, jak i norma ustalająca kurs waluty indeksacji, nie mogą funkcjonować w oderwaniu od siebie, gdyż jedna jest koniecznym uzupełnieniem drugiej. Indeksacja walutowa bez mechanizmu ustalania kursu waluty indeksacji pozbawiona jest niezbędnej treści. Z kolei norma określająca sposób ustalania kursu waluty musi mieć przypisaną jakąś funkcję poprzez wskazanie do czego ten kurs ma służyć w ramach konstrukcji umowy (np. do celu indeksacji). Z tej przyczyny bardziej zasadne wydaje się mówienie o jednej normie umownej wprowadzającej indeksację o określonych zasadach, więc w odniesieniu do ustalanego w określony sposób kursu waluty, stanowiącą jedną „klauzulę indeksacyjną” – nie zaś o dwóch osobnych normach (wprowadzającej indeksację i określającej jej zasady). Okoliczność, że poszczególnym częściom tak rozumianej klauzuli indeksacyjnej mogą być przypisane różne wadliwości (np. abuzywność), a niektóre elementy takiej klauzuli mogą być nawet pozbawione wad, nie zmienia faktu, że abuzywność jednej chociażby części tak rozumianej klauzuli, wobec braku dopuszczalności uzupełniania luk, pociąga za sobą bezskuteczność całości (por. M. Szymański, Ocena w świetle art. 385[1] KC walutowej klauzuli indeksacyjnej zamieszczonej w umowie kredytu oraz skutki uznania jej za niedozwolone postanowienie umowne, MOP 2020, Nr 14).

Ponieważ na podstawie umowy zawartej z pozwanymi powodowy Bank miał swobodę w ustalaniu kursu franka szwajcarskiego dla potrzeb przeliczenia kwoty kredytu udzielonego pozwanym na walutę (...), niedozwolony charakter tej części klauzuli indeksacyjnej jest wystarczający do wyeliminowania z umowy całości mechanizmu indeksacji.

W związku z powyższym postanowienia § 10 ust. 3 umowy zawartej przez strony wprowadzające mechanizm indeksacji świadczeń stron do waluty obcej mają charakter niedozwolony.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego określając skutki abuzywności postanowień kształtujących mechanizm indeksacji walutowej, przyjmowano dotychczas, że nie pociąga ona za sobą nieważności całej umowy, gdyż umowa ta może istnieć również po wyeliminowaniu z niej klauzuli indeksacyjnej, jako kredyt złotowy niezawierający takiej klauzuli (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, i z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18). Dostrzegano wprawdzie, że eliminacja klauzuli umownej uznanej za bezskuteczną nie może prowadzić do zmiany charakteru stosunku prawnego łączącego strony, jednakże uznawano, iż wyeliminowanie klauzuli indeksacyjnej nie stanowi przeszkody do utrzymania oprocentowania według stawek LIBOR, mimo wyeliminowania wszelkich powiązań wysokości świadczeń z walutą obcą i mimo że strony najprawdopodobniej nie ustaliłyby wysokości oprocentowania kredytu złotowego według stawki LIBOR, gdyby były świadome abuzywności klauzuli indeksacyjnej. Wyjaśniano przy tym, ze z punktu widzenia banku pozostawienie oprocentowania powiązanego z LIBOR pełni funkcję tzw. penalty default, a zatem klauzuli odstraszającej kredytodawcę od stosowania w przyszłości niedozwolonych postanowień umownych. Poglądy te wyrażano także wtedy, gdy uznawano - wbrew dotychczasowemu orzecznictwu Sądu Najwyższego - iż przedmiotowa klauzula indeksacyjna określała świadczenie główne stron (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18).

W wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r. (V CSK 382/18, L.) Sąd Najwyższy wskazał na uzasadnione wątpliwości, co do możliwości utrzymania skuteczności umowy kredytu złotowego, indeksowanego do waluty obcej, mimo wyeliminowania klauzuli indeksacyjnej. Punktem wyjścia do takiej oceny jest przyjęcie, że zastrzeżone w umowie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej klauzule kształtujące mechanizm indeksacji określają główne świadczenie kredytobiorcy. W konsekwencji w ten sposób należy też ocenić postanowienie stanowiące część mechanizmu indeksacyjnego, określające sposób oznaczenia kursu miarodajnego dla przeliczenia walutowego. Sąd Najwyższy odwołał się do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który w razie stwierdzenia abuzywności klauzuli ryzyka walutowego uznaje obecnie, że utrzymanie umowy „nie wydaje się możliwe z prawnego punktu widzenia”, co dotyczy także klauzul przeliczeniowych przewidujących spread walutowy (wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 marca 2019 r., w sprawie C-118/17, Z. D. przeciwko (...) Bank Hungary Z.., pkt 52 i z dnia 5 czerwca 2019 r., w sprawie C-38/17, GT przeciwko HS, pkt 43). Zdaniem Trybunału, jest tak zwłaszcza wówczas, gdy unieważnienie tych klauzul doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również - pośrednio - do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty (wyrok z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, K. D. i J. D. przeciwko Raiffeisen Bank (...), pkt 44). W konsekwencji w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, iż ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy (pkt 45). W ocenie Sądu Najwyższego o zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić także wówczas, gdy na skutek eliminacji niedozwolonych klauzul kształtujących mechanizm indeksacji, dojdzie do przekształcenia kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej w zwykły (tzn. nieindeksowany) kredyt złotowy, oprocentowany według stawki powiązanej ze stawką LIBOR. Zarazem należy uznać, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością).

Sąd Okręgowy podziela przytoczone stanowisko Sądu Najwyższego. Celem dokonanej indeksacji kwoty kredytu udzielonego pozwanym było to, aby jego koszt (wysokość oprocentowania) był ustalany w odniesieniu do korzystniejszych (niższych) stóp procentowych właściwych dla waluty obcej, z czym jednak nierozerwalnie związane jest ryzyko kursowe, które przyjmuje na siebie kredytobiorca w zamian za nabycie prawa do tańszego kredytu. Oba te elementy są ze sobą ściśle powiązane, albowiem z ekonomicznego punktu widzenia nie jest możliwe zastosowanie stóp procentowych właściwych dla waluty obcej do ustalania kosztów kapitału wyrażonego w złotych.

W niniejszej sprawie pozwani domagali się oddalenia powództwa z uwagi na nieważność spornej umowy mając świadomość, że po unieważnieniu umowy Bank będzie występował przeciwko nim z roszczeniami wynikającymi z upadku umowy. Brak jest przy tym podstaw do przyjęcia, że będzie to niekorzystne dla pozwanych, aby wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału byłoby wyższe niż ich świadczenia spełniane na podstawie niedozwolonej klauzuli z uwzględnieniem ryzyka kursowego.

Nieważność całej umowy nie zagraża interesom pozwanych będących konsumentami i kredytobiorcami, nie ma możliwości zastąpienia klauzuli niedozwolonej postanowieniami „kursowymi” wynikającymi z przepisów prawa, o ile istnieją (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018, nr 7-8, poz. 79), w szczególności przepisem dyspozytywnym, który wszedł w życie po zawarciu umowy (por. wyrok (...) w sprawie C-70/17 i C-170/17 S.).

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że nie istnieją przepisy dyspozytywne, pozwalające na zastąpienie niedozwolonej klauzuli indeksacyjnej wprowadzonej do umowy łączącej strony.

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z 3 października 2019 roku w sprawie C-260/18, K. D. i J. D. przeciwko Raiffeisen Bank, punkty 59-61, artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 stoi na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę, takich jak art. 56 i 354 k.c. Trybunał, podkreślając, że możliwość zastąpienia nieuczciwych warunków stanowi wyjątek od ogólnej zasady, zgodnie z którą dana umowa pozostaje wiążąca dla stron tylko wtedy, gdy może ona nadal obowiązywać bez zawartych w niej nieuczciwych warunków, wskazał, że jest ona ograniczona do przepisów prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub mających zastosowanie, jeżeli strony wyrażą na to zgodę, i opiera się w szczególności na tym, że takie przepisy nie mają zawierać nieuczciwych warunków. Przepisy te mają bowiem odzwierciedlać równowagę, którą prawodawca krajowy starał się ustanowić między całością praw i obowiązków stron określonych umów na wypadek, gdyby strony albo nie odstąpiły od standardowej normy ustanowionej przez ustawodawcę krajowego dla danych umów, albo wyraźnie wybrały możliwość zastosowania normy wprowadzonej w tym celu przez ustawodawcę krajowego. Tymczasem regulacje odwołujące się do zasad współżycia społecznego czy zwyczajów nie były przedmiotem szczególnej analizy prawodawcy w celu określenia tej równowagi, a tym samym przepisy te nie korzystają z domniemania braku nieuczciwego charakteru.

Niedozwolone postanowienie umowne nie może być również zastąpione przepisem art. 358 § 2 k.c., albowiem przepis ten wszedł w życie 24 stycznia 2009 r. i nie obowiązywał w dacie zawarcia umowy. Ponadto przepis ten dotyczy ustalenia kursu waluty obcej, w której wyrażono zobowiązanie w celu spełnienia świadczenia w walucie polskiej i mógłby mieć ewentualnie zastosowanie do świadczeń wynikających z umowy kredytu nominowanego do waluty obcej, czyli wyrażonego w walucie obcej, natomiast nie reguluje sytuacji, w której dochodzi do indeksacji czyli przeliczenia wysokości zobowiązania z waluty polskiej na obcą, a bez takiego przeliczenia nie byłoby możliwe wykonywanie umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono, że brak związania konsumenta niedozwolonym postanowieniem, o którym mowa w art. 385 ¹ § 1 zdanie 1 k.c., oznacza, że nie wywołuje ono skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa, co sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07, OSNC 2008, nr 7-8, poz. 87 i uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019, nr 1, poz. 2 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2014 r., III CSK 204/13, "Monitor Prawa Bankowego" 2015, nr 1, s. 22, z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16, z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018, nr 7 -8, poz. 79, z dnia 24 października 2018 r., II CSK 632/17, z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, z dnia 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17, z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115), chyba że konsument następczo udzieli "świadomej, wyraźnej i wolnej zgody" na to postanowienie i w ten sposób jednostronnie przywróci mu skuteczność (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16 i z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, przywołane tam orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz wyrok tego Trybunału z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, K. D. i J. D. przeciwko Raiffeisen Bank (...), pkt 54, 66-67; por. też uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2018 r., III CZP 114/17, OSNC 2019, nr 3, poz. 26). Co do zasady zatem - w braku takiego działania sanującego - świadczenie spełnione na podstawie niedozwolonego postanowienia musi być postrzegane jako świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115 i z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18).

Interpretacja ta jest w pełni zgodna z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, z którego również wynika, że w świetle art. 6 ust. 1 dyrektywy 13/93, warunek umowny, którego nieuczciwy charakter stwierdzono, należy co do zasady uznać za nigdy nieistniejący, wobec czego stwierdzenie nieuczciwego charakteru takiego warunku powinno mieć co do zasady skutek w postaci przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej konsumenta, w jakiej znajdowałby się on w braku rzeczonego warunku, uzasadniając w szczególności prawo do zwrotu korzyści nienależnie nabytych przez przedsiębiorcę - ze szkodą dla konsumenta - w oparciu o ten warunek (por. wyroki z dnia 21 grudnia 2016 r. w połączonych sprawach C-154/15, C-307/15 i C-308/15, Francisco G. N., A. P. M., B. E., SA v. E. L., T. A., pkt 61-66, z dnia 31 maja 2018 r., w sprawie C-483/16, Z. S. przeciwko (...) Bank Hungary Z.., pkt 34 i 53, z dnia 14 marca 2019 r., w sprawie C-118/17, Z. D. przeciwko (...) Bank Hungary Z.., pkt 41 i 44).

Mając powyższe ustalenia i rozważania, Sąd przesłankowo ustalił, że łącząca strony sporna umowa kredytu jest nieważna, dlatego oddalił powództwo Banku w całości, bowiem brak jest obowiązku spełniania na rzecz banku świadczenia mającego oparcie w treści nieważnej umowy.

Stwierdzenie, że świadczenie spełnione (nadpłacone) przez kredytobiorcę na podstawie postanowienia abuzywnego jest świadczeniem nienależnym oznacza, iż co do zasady podlega ono zwrotowi, choćby kredytobiorca był równolegle dłużnikiem banku. W art. 410 § 1 k.c. ustawodawca przesądził, iż samo spełnienie świadczenia nienależnego jest źródłem roszczenia zwrotnego, przysługującego zubożonemu i nie ma potrzeby ustalania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło accipiensa ani czy na skutek tego świadczenia majątek solvensa uległ zmniejszeniu. Samo bowiem spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie powoda, a uzyskanie tego świadczenia przez pozwanego - przesłankę jego wzbogacenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2011 r., I CSK 66/11, z dnia 9 sierpnia 2012 r., V CSK 372/11, z dnia 28 sierpnia 2013 r., V CSK 362/12, z dnia 15 maja 2014 r., II CSK 517/13, z dnia 29 listopada 2016 r., I CSK 798/15, z dnia 11 maja 2017 r., II CSK 541/16 i z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18). Wyrażona w umowie kredytowej reguła dotycząca przedterminowej spłaty kredytu lub jego części nic w tym zakresie nie zmienia, gdyż nadpłata świadczenia wynikająca z abuzywności klauzul nie może być zrównana z dobrowolną, przedterminową spłatą (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18 i z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18). Wbrew woli nienależnie świadczącego Bank nie mógł zaliczać nienależnej zapłaty na poczet przyszłych świadczeń, a inaczej byłoby tylko wtedy, gdy jego przyszłe roszczenie stało się wymagalne i doszło do jego potrącenia. Nadpłacone na podstawie klauzuli abuzywnej świadczenie podlega zwrotowi, i nic w tym zakresie nie może zmienić nawet wypowiedzenie umowy kredytowej, nie czyni bowiem ono świadczenia nienależnego - należnym, a jedynie otwiera możliwość dokonania potrącenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18).

Jeśli chodzi o drugą podstawę żądania pozwu – rzeczową, to hipoteka, jak się powszechnie przyjmuje, jest prawem akcesoryjnym, co oznacza, że jej prawny los – powstanie, istnienie i wykonanie – uzależniony jest od zabezpieczanej przez nią wierzytelności. Hipoteka może powstać w zasadzie tylko wtedy, gdy istnieje wierzytelność, którą ma zabezpieczać (akcesoryjność w zakresie powstania hipoteki). Na ten związek między hipoteką i zabezpieczoną przez nią wierzytelnością wskazuje art. 65 ust. 1 KWU. Gdyby zatem wierzytelność nie powstała, bo umowa kreująca tę wierzytelność była np. bezwzględnie nieważna, to nie mogłaby powstać również hipoteka. Nieważność czynności prawnej w analizowanej sprawie zachodzi od chwili jej dokonania, wobec czego dokonana czynność nie wywołuje skutków prawnych zamierzonych przez strony, wynikających z ustawy czy z ustalonych zwyczajów. Innymi słowy, sytuacja przedstawia się tak, jakby czynność nie została w ogóle dokonana, a tym samym również podstawa rzeczowa roszczenie nie istnieje.

Wobec powyższego nie ma potrzeby odnosić się do pozostałych zarzutów strony pozwanej.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy.

Powód przegrał proces w związku z czym Sąd obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu wszystkich kosztów procesu.

Zgodnie z treścią art. 83 ust 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie sąd orzeka o poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatkach, stosując odpowiednio przepisy art. 113.

Zgodnie z treścią art. 113. 1. w/w ustawy kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

2. Koszty nieobciążające przeciwnika sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji nakazuje ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz:

1) strony, której czynność spowodowała ich powstanie;

2) strony zastąpionej przez kuratora lub

3) osoby, na której rzecz prokurator wytoczył powództwo lub zgłosił wniosek o wszczęcie postępowania.

3. Koszty sądowe, których nie miał obowiązku uiścić kurator, sąd może nakazać ściągnąć z innego majątku strony zastąpionej przez kuratora.

4. W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może odstąpić od przewidzianego w ust. 2 i 3 obciążenia kosztami.

5. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do opłat, których nie miał obowiązku uiścić Skarb Państwa.

Na podstawie art. 83 ust 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd nakazał ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 2.107,11 tytułem zwrotu wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa.

Sąd zasądził od powoda solidarnie na rzecz pozwanych, kwotę 14.434,00 tytułem zwrotu kosztów procesu które obejmują: wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 14.400 zł oraz wydatek w kwocie 34 zł w związku z koniecznością uiszczenia opłaty skarbowej od dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa.

Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika ustalono na podstawie § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (dz.u. z 2015 r. poz. 1801) obowiązującego od 1 stycznia 2016 r. do 26.10.2016 roku, bowiem pozew w sprawie wpłynął w dniu 20.09.2016 roku.

Sędzia SO Dorota Krawczyk

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.