Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 lipca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 lipca 2020 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości S. S. (1)

przeciwko M. S.

przy udziale Prokuratora (...) w B.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach

z dnia 4 listopada 2019 r. sygn. akt I C 408/18

1.  Zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w punkcie I uznaje ze bezskuteczną w stosunku do masy upadłości dłużnika S. S. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą PPHU (...) S. S. (1) w P. umowę o podział majątku wspólnego z dnia 25 kwietnia 2014 roku zawartą w formie aktu notarialnego przed notariuszem H. C. w S. repertorium (...) pomiędzy S. S. (1) a M. S., na mocy której pozwana M. S. nabyła majątek w postaci udziału wynoszącego 1/24 we współwłasności lokalu mieszkalnego objętego księgą wieczystą Sądu Rejonowego w Suwałkach Kw Nr (...), zabudowaną nieruchomość oznaczoną numerem (...) o powierzchni 0,0054 ha objętą księgą wieczystą Sądu Rejonowego w Suwałkach Kw Nr (...) oraz niezabudowaną nieruchomość oznaczoną numerami 4, 40 i 3 o powierzchni 10,5900 ha objętą księgą wieczystą Sądu Rejonowego w Suwałkach Kw Nr (...) - w zakresie przysługującego dłużnikowi S. S. (1) udziału w wysokości ½ w opisanych wyżej składnikach majątkowych; oddala powództwo w pozostałej części;

b)  w punkcie II znosi między stronami koszty procesu;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 600 złotych tytułem zwrotu części kosztów w instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

Powód Syndyk masy upadłości S. S. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) S. S. (1) w P. wystąpił z pozwem przeciwko pozwanej M. S., w którym domagał się uznania za bezskuteczną wobec masy upadłości czynności prawnej – notarialnej umowy podziału majątku wspólnego z dnia 25 kwietnia 2014 r. pomiędzy S. S. (1) a M. S., na mocy której pozwana nabyła udział wynoszący 1/24 we współwłasności lokalu mieszkalnego objętego księgą wieczystą Sądu Rejonowego w Suwałkach Kw Nr (...), zabudowanej nieruchomości oznaczonej numerem (...) o powierzchni 0,0054 ha, dla której Sąd ten prowadzi księgę wieczystą Kw Nr (...) oraz niezabudowanej nieruchomości oznaczonej numerami 4, 40 i 3 o powierzchni 10,59 ha objętej księgą wieczystą Sądu Rejonowego w Suwałkach Kw Nr (...).

Powód wskazywał, iż Sąd Rejonowy w Białymstoku ogłosił upadłość dłużnika S. S. (1). S. S. (1) i jego żona M. S. na mocy umowy o podział majątku z dnia 25 kwietnia 2014 r. dokonali podziału majątku wspólnego, na podstawie której pozwana otrzymała na własność trzy nieruchomości. Pozwana nabyła do własnego majątku prawo własności nieruchomości, a dłużnik wyzbył się najbardziej wartościowych składników majątku mogących stanowić źródło zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Przeniesienie przez dłużnika na rzecz żony prawa własności nieruchomości prowadziło do jego niewypłacalności, zaś pozwana jako najbliższy członek rodziny pozostawała świadoma tego, iż podejmowane działania będą skutkować pokrzywdzeniem wierzycieli dłużnika.

Pozwana M. S. domagała się oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powoda na jej rzecz kosztów procesu. Wskazywała, iż powód wskazał błędną wartość przedmiotu sporu. Zdaniem pozwanej strona powodowa nie może domagać się uznania za bezskuteczną czynności prawnej w postaci podziału majątku wspólnego co do części majątku, która z racji wspólności ustawowej stanowiła własność samej pozwanej w ½ części. Pozwana kwestionowała podnoszone przez stronę powodową argumenty, aby w wyniku umowy o podział majątku wspólnego doszło do pokrzywdzenia wierzycieli dłużnika. S. S. (1) otrzymał cztery nieruchomości, które w dacie zawarcia tej umowy przedstawiały istotną wartość majątkową ponieważ trzy z nich nie były jeszcze w dniu 25 kwietnia 2014 r. obciążone hipotecznie.

Pismem z dnia 25 maja 2018 roku swój udział w postępowaniu zgłosił Prokurator Okręgowy w Suwałkach. Domagał się on uwzględnienia powództwa.

Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 4 listopada 2019 r. orzekł zgodnie z żądaniem powoda.

Zgodnie z ustaleniami tego Sądu pozwana jest żoną dłużnika S. S. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą(...) S. S. (1) w P.. Dnia 25 kwietnia 2014 r. w kancelarii notarialnej notariusz H. C. w S. zawarta została pomiędzy dłużnikiem S. S. (1) a jego żoną M. S. umowa o podział majątku wspólnego, rep. (...). W wyniku zawarcia przedmiotowej umowy pozwana M. S. nabyła majątek w postaci udziału wynoszącego 1/24 we współwłasności lokalu mieszkalnego, dla którego Sąd Rejonowy w Suwałkach VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi Kw Nr (...), zabudowanej nieruchomości oznaczonej numerem Nr (...) o powierzchni 0,0054 ha objętej księgą wieczystą tego Sądu Kw Nr (...) oraz niezabudowanej nieruchomości oznaczonej numerami geodezyjnymi (...) o powierzchni 10,59 ha objętej księgą wieczystą tego Sądu Kw Nr (...).

Sąd Rejonowy w Białymstoku VIII Wydział Gospodarczy postanowieniem z dnia 26 września 2016 r., sygn. akt VIII GU 137/16, ogłosił upadłość S. S. (1) . W trakcie toczącego się postępowania upadłościowego zostało zgłoszone wiele wierzytelności zarówno przysługujących osobom fizycznym jak i prawnym – w tym bankom udzielającym kredytów dłużnikowi S. S. (1).

Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 9 lipca 2018 r., w sprawie I C 948/16, uznał za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości dłużnika S. S. (1) umowę darowizny z dnia 25 lutego 2014 r., zawartą przed notariuszem H. C. w S. za rep.(...)pomiędzy S. S. (1) a B. S., w wyniku której to umowy córka S. S. (1) B. S. otrzymała nieruchomość położoną w S. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Suwałkach VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi KW Nr (...). Ustalenia poczynione w tej sprawie wskazywały, iż S. S. (1) prowadził działalność gospodarczą od 1 października 1993 r. Miał on świadomość istnienia zaległości w uiszczaniu zobowiązań związanych z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą już w dniu 16 stycznia 2013 r. Na dzień 1 stycznia 2014 r. przeterminowane zobowiązania S. S. (1) kształtowały się już na łączna kwotę 582.676,14 zł.

S. S. (1) oraz jego żona – pozwana M. S. posiadali świadomość zaległości w zakresie uiszczanych zobowiązań jak również zaburzeń w płynności finansowej prowadzonej działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy następnie wskazał na w art. 132 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku prawo upadłościowe (tj. z dnia 22 lutego 2019 r. Dz.U. z 2019 r. poz. 498) oraz art. 527 § 1 i 3 k.c. Stwierdził, że w sprawie zaskarżona została czynność w postaci umowy o podział majątku wspólnego zawartej dnia 25 kwietnia 2014 r. pomiędzy dłużnikiem a jego żoną – pozwaną M. S., mocą której pozwana nabyła wskazane w pozwie nieruchomości.

Dłużnik S. S. (1) posiadał zadłużenie względem wierzycieli potwierdzone postanowieniem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 26 września 2016 r. stwierdzającym jego upadłość. Dłużnik dokonał czynności prawnej z osobą trzecią – pozwaną, w wyniku której uzyskała ona korzyść majątkową, oraz skutek której doszło do pokrzywdzenia wierzycieli, zaś dłużnik stał się niewypłacalny w wyższym stopniu.

Według Sądu Okręgowego Stanisław S. posiadał świadomość swojej niewypłacalności już w dniu 16 stycznia 2013 r., co potwierdzała załączona opinia biegłego z zakresu finansów W. M., jak również ustalenia poczynione w sprawie prowadzonej przez Sąd Okręgowy przeciwko córce dłużnika S. B. S.-S., sygn. I C 948/16, zakończonej wyrokiem uwzględniającym powództwo. Uznano w niej, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli jeżeli ma rozeznanie co do tego, że w następstwie dokonanej czynności ucierpi interes wierzyciela o przymiocie materialnym. Pokrzywdzenie wierzyciela powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela . Sąd Okręgowy uznał, że również pozwana, jako żona dłużnika, miała świadomość, iż w chwili zawierania przedmiotowej umowy o podział majątku działa na szkodę i z pokrzywdzeniem wierzycieli. Wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku. Domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Korzyścią majątkową w rozumieniu art. 527 k.c. jest nabycie przez osobę trzecią prawa majątkowego, przedstawiającego pewną wartość. Obalenie domniemania z art. 527 § 3 k.c. wymaga nie tylko wykazania, że osoba bliska nie wiedziała o przesłankach do uznania umowy za bezskuteczną, tj.: o niewypłacalności dłużnika i o działaniu na szkodę wierzycieli, ale również wykazania, że przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się o tym dowiedzieć. Zdaniem Sądu Okręgowego pozwana jako żona dłużnika (osoba mu najbliższa) wymogom tym nie sprostała. Sąd Okręgowy nie zgodził się z pozwaną, iż powództwo było niezasadne gdyż w dacie zawarcia umowy o podział majątku nieruchomości, które przypadły na rzecz dłużnika S. S. (1) nie były obciążone hipotecznie, w związku z czym nie doszło do pokrzywdzenia wierzycieli. Momentem, na który sąd stwierdza czy czynność prawna skutkowała pokrzywdzeniem wierzycieli, jest chwila wystąpienia z żądaniem uznania czynności za bezskuteczną, nie zaś chwila dokonania czynności, której samo żądanie dotyczy.

Czynności podejmowane przez dłużnika S. S. (1) miały na celu stopniowe wyzbycie się majątku w okresie poprzedzającym postępowanie upadłościowe. Świadczył o tym fakt, że w okresie poprzedzającym zawarcie umowy o podział majątku wspólnego z dnia 25 kwietnia 2014 r. dłużnik dokonał również innych czynności, które miały uchronić jego składniki majątkowe przed roszczeniami wierzycieli. W dniu 25 lutego 2014 r. przekazał umową darowizny na rzecz swojej córki – B. S. nieruchomość położoną w S. przy ul. (...). W ocenie Sądu Okręgowego okoliczności niniejszej sprawy uzasadniały wniosek o spełnienia przesłanek niezbędnych do uznania czynności prawnej za bezskuteczną, a w konsekwencji co do uznania powództwa za uzasadnione w całości.

Sąd Okręgowy rozstrzygnął o kosztach postępowania w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy przewidzianą w art. 98 k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 u.k.s.c. Apelację od tego wyroku wywiodła pozwana. Zaskarżyła go w całości i zarzuciła Sądowi Okręgowemu:

1) naruszenie art. 327 ¹ § 1 i 2 k.p.c. (art. 328 § 2 k.p.c. sprzed nowelizacji z dnia 4 lipca 2019 r.) po­przez:

a)  zaniechanie wyjaśnienia przez Sąd Okręgowy na czym w niniejszej spra­wie polegało pokrzywdzenie wierzyciela (wierzycieli, których wierzytelno­ści zostały ujęte na liście wierzytelności) i jakie okoliczności świadczą o tym, że dłużnik S. S. (1) stał się niewypłacalny w wyższym stopniu na skutek dokonania z pozwaną w dniu 25 kwietnia 2014 r. czynności prawnej w postaci podziału majątku wspólnego;

b)  brak odniesienia się w uzasadnieniu zapadłego rozstrzygnięcia do sformu­łowanego przez pozwaną zarzutu niewykazania przez powoda przesłanki wartości składników majątku objętych czynnością prawną z dnia 25 kwietnia 2014 r. w postaci podziału majątku wspólnego, a tym samym niewykazania przesłanki pokrzywdzenia wierzycieli;

2)  naruszenie art. 278 k.p.c. w zw. z art. 235 § 1 k.p.c., polegające na włączeniu do materiału dowodowego niniej­szej sprawy i przeprowadzenie jako dowodu z opinii biegłego, opinii wydanej przez biegłego sądowego W. M. wydanej na zlecenie Sądu Okręgowego w Suwałkach w innej sprawie (I C 948/16) pomimo sprzeciwu po­zwanej w zakresie możliwości wykorzystania tego dokumentu wyrażonego w odpowiedzi na pozew oraz pomimo wykazanej przez pozwaną okoliczności, iż Sąd Okręgowy w Suwałkach w sprawie II K 24/18, w której dłużnik S. S. (1) jest oskarżonym, w celu ustalenia stanu i daty niewypłacalności dłużnika dopuścił dowód z opinii innego biegłego sądowego, uznając, że opinia sporządzona przez W. M. jest niepełna i niekompletna, gdyż nie zawiera ustaleń o charakterze finansowym;

3)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, po­legające na wadliwym przyjęciu, że dłużnik S. S. (1) był niewypła­calny już w dniu 16 stycznia 2013 r., albowiem miał na ten dzień zadłużenie w uiszczaniu zobowiązań związanych, dokonanym wskutek naruszenia przepi­sów postępowania, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c., które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny, albowiem z pominięciem:

a)  dokumentu w postaci opinii niezależnego rewidenta R. M. z dnia 16 sierpnia 2018 r. (załączonej do odpowiedni na pozew), z którego wynika, że w latach 2012-2014 nie zaistniały przesłanki do ogłoszenia upadłości przez S. S. (1) a analiza wskaźników ekonomicznych pokazuje na prowadzenie działalności na w miarę stabilnym poziomie, zaś przesłanka niewypłacalności stała się aktualna dopiero w 2016 r.;

b)  umowy kredytowej nr (...) z dnia 21 lipca 2014 r. (za­łączonej do pisma pełnomocnika pozwanej z dnia 28 maja 2019 r.), z której wynika zaciągnięcie przez dłużnika S. S. (4)­wicza kredytu obrotowego na kwotę 1.300.000 zł i posiadanie zdolności kredytowej na ten dzień;

c)  prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Suwałkach z dnia 30 listo­pada 2018 r. wydanego w sprawie I C 2806/17, wraz z uzasadnieniem (złożonego przez pełnomocnika pozwanej na rozprawie w dniu 13 marca 2019 r.), z którego ustaleń wynika, że S. S. (4)­kiewicz i M. S. dokonali podziału majątku wspólnego kiedy działalność gospodarcza dłużnika przynosiła dochody, a w 2014 r. dłużnik nie miał zadłużeń w Urzędzie Skarbowym, czy ZUS, co świadczy, iż nie był on w słabej kondycji finansowej;

4)  naruszenie art. 527 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 6 k.c., polegające na ich niewłaściwym zastosowaniu i uwzględnieniu po­wództwa, w sytuacji gdy powód nie wykazał, aby wskutek dokonania zaskarżo­nej czynności pomiędzy dłużnikiem a pozwaną doszło do pokrzywdzenia wie­rzycieli, tj. aby dłużnik stał się niewypłacalny albo niewypłacalny w większym stopniu, a w szczególności nie ustalono wartości składników majątkowych pod­legających podziałowi z uwzględnieniem ich aktualnego - na dzień podziału lub dzień orzekania - zadłużenia hipotecznego;

5)  naruszenie art. 527 § 1 i 2 k.c., pole­gające na jego niewłaściwym zastosowaniu i uwzględnieniu powództwa, w sytua­cji gdy nie doszło do pokrzywdzenia wierzycieli, albowiem uzyskany przez dłuż­nika wskutek dokonania zaskarżonej czynności z po­zwaną ekwiwalent w postaci nieruchomości pozostaje w majątku dłużnika i mo­że posłużyć do zaspokojenia wierzycieli;

6)  naruszenie art. 532 k.c. polegające na uwzględnieniu powództwa i uznaniu zaskarżonej czynności za bezskuteczną w całości, podczas gdy zakres odpowiedzialności osoby trzeciej ogranicza się do wartości uzyskanej przez nią korzyści wskutek zaskarżonej czynności prawnej, przy czym w niniejszej sprawie korzyścią tą może być niewątpliwie jedynie udział w wysokości ½ w majątku wspólnym małżonków, co powinno znaleźć stosow­ne odzwierciedlenie tak w sformułowaniu samego roszczenia przez powoda, lecz także w orzeczeniu uwzględniającym powództwo (por. wyrok Sądu A.­cyjnego w B. w wyroku z dnia 6 listopada 2015 r., I ACa 747/15).

Na podstawie tych zarzutów pozwana domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu.

Powód wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej jest częściowo uzasadniona.

Przedmiotem niniejszej sprawy jest roszczenie powoda o uznanie za bezskuteczną wobec masy upadłości S. S. (1) czynności prawnej - umowy o podział majątku zawartej z pozwaną w dniu 25 kwietnia 2014 r. W judykaturze zostało już ostatecznie wyjaśnione, że powództwo określone w art. 527 § 1 k.c. może dotyczyć czynności procesowej dłużnika w postaci zgody wyrażonej w postępowaniu o zniesienie współwłasności rzeczy wspólnej na przyznanie własności rzeczy drugiemu współwłaścicielowi bez ekwiwalentu z jego strony (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2015 r., III CZP 56/15, OSNC 2016/10/111, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 6 listopada 2015 r., I ACa 747/15). W związku z tym Sąd Apelacyjny przyjął, że przedmiotem powództwa przewidzianego w art. 527 § 1 kc może być także czynność prawna w postaci zgodnego wniosku dłużnika i jego małżonka o podział majątku wspólnego, w wyniku której doszło do przesunięć majątkowych miedzy małżonkami. Powództwo w niniejszej sprawie zostało wniesione przez syndyka masy upadłości S. S. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) S. S. (1) w P. w dniu 14 maja 2018 r. Upadłość dłużnika została ogłoszona postanowieniem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 26 września 2016 r. Powyższe okoliczności należy mieć na uwadze przy rozstrzyganiu sprawy w kontekście przepisów ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tj. Dz. U. z 2016 r., poz. 1948 ze zm.). Zgodnie z art. 132 ust. 1 i 3 tego prawa powództwo ze skargi pauliańskiej po ogłoszeniu upadłości dłużnika może wytoczyć wyłącznie syndyk w ciągu dwóch lat od dnia ogłoszenia upadłości, chyba że na podstawie przepisów kodeksu cywilnego uprawnienie to wygasło wcześniej. Nie mogą z takim powództwem wystąpić indywidualni wierzyciele, jako że ich interes jest obecnie interesem wspólnym ogółu wierzycieli, a mają być oni w postępowaniu upadłościowym równo traktowani (P. Zimmerman: Komentarz do art. 132 prawa upadłościowego, sip. Legalis). Powyższe przesądza, iż wyłącznie legitymowanym w okresie po ogłoszeniu upadłości dłużnika do wystąpienia przeciwko drugiej stronie umowy dokonanej z jego udziałem z powództwem opartym na podstawie art. 527 i nast. kc jest syndyk masy upadłości, co wyklucza legitymację innych podmiotów- wierzycieli. To istotne ograniczenie wynikające w prawa upadłościowego nie zostało dostrzeżone w sprawie I C 193/19 Sądu Rejonowego w Suwałkach, która wielokrotnie była powoływana przez pozwaną w trakcie postępowania. Nota bene wyrok w tej sprawie, z uwagi choćby na osobę inną powoda, nie wywołuje skutków dla niniejszej sprawy przewidzianych w art. 365 § 1 kpc, a tym bardziej w art. 366 kpc. Z materiału dowodowego niniejszej sprawy wynika ponadto, że umowę o podział majątku wspólnego z dnia 25 kwietnia 2014 r. poprzedzała zawarta w dniu 6 marca 2014 r. umowa małżeńska majątkowa ustanawiająca rozdzielność majątkową miedzy dłużnikiem a pozwaną, stosownie do art. 47 § 1 kro (k. 135). Wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnik wniósł do Sądu Rejonowego w Białymstoku w dniu 29 czerwca 2016 r. W świetle art. 126 ust. 1 prawa upadłościowego ustanowienie rozdzielności majątkowej umową majątkową jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Oznacza to, że jeżeli zgodnie z tym przepisem umowa małżeńska jest skuteczna wobec wierzycieli, do masy wchodzi tylko majątek osobisty dłużnika określony w art. 51 k.r.o., którego wydania może domagać się syndyk (zarządca), a także udział w majątku wspólnym. Jeżeli majątek ten nie został jeszcze podzielony, to syndyk jako zastępca pośredni upadłego jest legitymowany do wystąpienia z wnioskiem o podział majątku wspólnego (D. Chrapoński: Komentarz do art. 126 prawa upadłościowego, sip Lex). Uzasadnia to wniosek w niniejszej sprawie, iż skoro wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika został złożony do Sądu Rejonowego w Białymstoku w dniu 29 czerwca 2016 r., to powód może skierować powództwo pauliańskie przeciwko pozwanej jedynie w odniesieniu do udziału dłużnika wchodzącego do majątku wspólnego z pozwaną. Jest to zgodne ze stanowiskiem judykatury, iż zakres odpowiedzialności osoby trzeciej na podstawie art. 527 kc ogranicza się do wartości uzyskanej przez nią korzyści wskutek zaskarżonej czynności prawnej, którą w przypadku podziału majątku wspólnego jest udział w ½ w majątku wspólnym małżonków (tak Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 6 listopada 2015 r., I ACa 747/15 oraz Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 stycznia 2017 r., IV CSK 194/16, Lex nr 2237415). Z podanych przyczyn Sąd Apelacyjny uznał za uzasadniony zarzut apelacji pozwanej dotyczący naruszenia przez Sąd I instancji art. 532 kc przez uwzględnienie powództwa w całości podczas gdy zakres odpowiedzialności osoby trzeciej ogranicza się wartości uzyskanej przez nią korzyści wskutek zaskarżenia czynności prawnej, gdy korzyścią tą jest jedynie udział w wysokości ½ w majątku wspólnym małżonków. W konsekwencji powództwo było nieuzasadnione w zakresie przypadającego pozwanej udziału w majątku wspólnym. Dlatego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił wyrok Sądu Okręgowego i powództwo w tym względzie oddalił (pkt. I sentencji). W pozostałym zakresie apelacja pozwanej nie podlegała uwzględnieniu ponieważ wyrok Sądu Okręgowego nie narusza przepisów mających w sprawie zastosowanie. Podstawą tego wyroku są niewadliwe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny podziela. Nie może odnieść zamierzonego przez skarżącą skutku zarzucanie w apelacji naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania w związku z przeprowadzeniem dowodu z opinii biegłego W. M., sporządzonej w sprawie I C 948/16 (k. 478-487). Sąd Apelacyjny w postępowaniu odwoławczym dopuścił dowód z opinii tego biegłego na podstawie art. 278 ^{( 1)} w zw. z art. 232 zd. 2 w zw. z art. 391 § 1 kpc w zw. z art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. z 2019 r., poz. 1469), albowiem strona pozwana wywiodła swą apelację w dniu 7 stycznia 2020 r . Opinia ta także w niniejszej sprawie stanowi więc już dowód z zakresu wiadomości specjalnych dotyczący sytuacji finansowej dłużnika S. S. (1) w 2013 i 2014 r. W ocenie Sądu Apelacyjnego było to uzasadnione z uwagi na zbliżony przedmiot obu spraw, który obligował do wzięcia pod uwagę okoliczności ustalonych w prawomocnie ukończonej już sprawie. Opinia ta została sporządzona przez osobę obiektywną, legitymująca się odpowiednimi kwalifikacjami. Nie sposób więc odmówić jej rzetelności i wiarygodności. Ponadto została ona pozytywnie zweryfikowana w innej sprawie dotyczącej działalności gospodarczej dłużnika, co istotne, w tym samym okresie. Dlatego treść tej opinii powinna być uwzględniona także w niniejszej sprawie. Waloru dowodu z opinii w rozumieniu art. 278 kpc nie mają tzw. „prywatne opinie” sporządzone za zlecenie strony. Dlatego też nieskutecznie strona pozwana ponownie powołuje się w apelacji dokument prywatny sporządzony przez R. M., którego treść została zakwestionowana przez powoda ( art. 253 kpc). Sąd Apelacyjny zgadza się z Sądem Okręgowym, iż w sprawie zostały spełnione przesłanki przewidziane w art. 527 kc, które warunkują odpowiedzialność pozwanej na tej podstawie. Na podstawie opinii biegłego W. M. należy przyjąć, że dłużnik powinien już z końcem stycznia 2013 r. wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości ponieważ wówczas posiadał nieuregulowane, przeterminowane zadłużenie wobec dwóch wierzycieli (M. D. i P. D.). Świadczyło to o jego niewypłacalności. W kolejnych miesiącach zaciągane były dalsze zobowiązania, a czas ich realizacji ulegał systematycznemu wydłużeniu. Żadna z faktur wystawionych przez tych wierzycieli nie została uregulowana w terminie. O ile na początku współpracy tych wierzycieli z dłużnikiem opóźnienie w realizacji zobowiązań było stosunkowo niewielkie, to w styczniu i w lutym 2014 r. wynosiło ono wobec M. D. 126 dni, a wobec P. D. 169 dni. Niewypłacalność dłużnika nie miała więc charakteru przejściowego. S. jego zadłużenia wobec tylko tych dwóch wierzycieli w okresie od stycznia 2013 r. do lutego 2014r. systematycznie się powiększał, a czas spłaty zobowiązań wydłużał się. O niekorzystnej sytuacji dłużnika w pierwszej połowie 2014 r. świadczyły także inne dowody, a mianowicie złożone do akt I C 948/196 zestawienie zgłoszonych wierzytelności wobec S. S. (1) (k. 167-170 i k. 304-305), porozumienia zawarte w dniach 15 maja 2014r. przez niego z wierzycielami P. D. i M. D. odnośnie nowych warunków spłaty zadłużenia za okres od 2011 do 2013 r. (k.322-323) oraz nowe sprawy sądowe o zapłatę zaległych należności (k. 361-377). Z dowodów tych wynika, iż sytuacja finansowa dłużnika w tym okresie systematycznie pogarszała się. Zadłużenie to w 2017 r. przekroczyło kwotę 8.860.000 zł. Istotną w tym kontekście okolicznością było także to, że już wcześniej, bo w dniu 25 lutego 2014 r., dłużnik darował swojej córce B. S. nieruchomość położoną w S., przy ul. (...). Wyrokiem Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 9 lipca 2018 r., sygn. I C 948/16, umowa darowizna została uznana za bezskuteczną w stosunku do Syndyka masy upadłości S. S. (1). Apelacja obdarowanej została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie I ACa 147/19. W sprawie tej zostały uznane za spełnione przez dłużnika przesłanki skargi pauliańskiej określone w art. 527 kc, a mianowicie pokrzywdzenie wierzycieli polegające na co najmniej zwiększeniu stopnia niewypłacalności S. S. (1) oraz jego świadomości w tym zakresie. W niniejszej sprawie nie zostały przez skarżącą przedstawione nowe okoliczności, które uzasadniałyby odmienną ocenę tych przesłanek. Dlatego ponownie stwierdzić należy, iż przesłanka pokrzywdzenia wierzycieli analizowana na dzień zaskarżenia przedmiotowej umowy o podział majątku polegała na tym, że wobec dłużnika toczyło się już postępowania upadłościowe, które z założenia nie doprowadzi do zaspokojenia wszystkich wierzycieli. Z omówionych wyżej dowodów wynika, że już w chwili dokonywania tej czynności dłużnik nie regulował terminowo swych zobowiązań, co uzasadniało wystąpienie o ogłoszenie upadłości. Dłużnik miał obowiązek prowadzić swą działalność gospodarczą z należytą starannością i w związku z tym zakładać należy, iż znany był mu poziom zadłużenia oraz nieterminowa realizacja zobowiązań. W konsekwencji tego przyjąć należy, iż w chwili dokonywania spornej umowy działał on ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Sąd I instancji prawidłowo uznał, że także wobec pozwanej została spełniona przesłanka wiedzy o tym, że dłużnik przy zawieraniu umowy o podział majątku działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli Za takim wnioskiem przemawia uregulowanie zawarte w art. 527 § 3 kc dotyczące domniemania odnoszącego się osoby uzyskującej korzyść majątkową pozostającą w bliskim stosunku z dłużnikiem. Z pewnością domniemanie to jest skierowane do pozwanej, która jest żoną dłużnika. Na tej podstawie należało uznać, iż pozwana miała w chwili podziału majątku miała wiedzę o działaniu męża ze świadomością pokrzywdzenia jego wierzycieli. Domniemanie to nie zostało podważone w niniejszej sprawie. Niezasadnie pozwana w apelacji zarzuca Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 527 § 1 i 2 kc z uwagi na otrzymanie przez dłużnika wskutek zaskarżonej czynności ekwiwalentu, który może być przeznaczony na zaspokojenie wierzycieli oraz nieustalenia wartości składników majątkowych podlegających podziałowi. Z akt niniejszej sprawy wynika, że dłużnik w wyniku podziału majątku uzyskał cztery nieruchomości, na których ustanowiono wiele obciążeń hipotecznych. Sama strona pozwana w swych pismach procesowych wskazywała na to obciążenie w zakresie kwot: 19.005 euro, 32.104 euro, 1.650.000 zł, 1.000.000 zł, 1.500.000 zł, 600.000 zł, 350.000 zł, 250.000 zł, 300.000 zł, 700.000 zł. Koresponduje to z treścią umowy o podział majątku (k. 135-153). Pozwana wskazywała też na to, że to zadłużenie hipoteczne następnie wygasło, bądź uległo znacznemu zmniejszeniu. Nie zostało to jednak przez nią udowodnione, a taka konieczność procesowa wynikała z konsekwentnego zaprzeczeniu powoda twierdzeniem pozwanej w tym zakresie. Gdy chodzi o podnoszoną w apelacji kwestię uzyskania przez dłużnika w wyniku podziału majątku z pozwaną ekwiwalentu mogącego posłużyć zaspokojeniu jego wierzycieli to należy w tym względzie mieć na uwadze stanowisko, według którego ekwiwalentny charakter czynności sam przez się nie wyklucza uznania jej za konieczną przyczynę niewypłacalności dłużnika i pokrzywdzenia wierzyciela, jeżeli świadczenie wzajemne nie gwarantuje zaspokojenia wierzytelności (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu w/w wyroku z dnia 17 stycznia 2017 r., IV CSK 194/16). Fakt prowadzenia przeciwko dłużnikowi od 2016 r. postępowania upadłościowego przeczy temu, iż uzyskany przez niego w wyniku podziału majątku wspólnego ekwiwalent, wchodzący w skład masy upadłości, rzeczywiście gwarantował wierzycielom zaspokojenie wszystkich wierzytelności. Z kolei pozwana nie wykazała tego, iż składniki majątkowe uzyskane przez dłużnika w ten sposób umożliwiłyby realizację jego zobowiązań. Reasumując powyższe, Sąd Apelacyjny uznał apelację pozwanej w tym zakresie za nieuzasadnioną ponieważ zaskarżony wyrok nie narusza art. 527 kc. Dlatego na podstawie art. 385 kpc apelacja ta podlegała oddaleniu (pkt. II sentencji). O kosztach procesu w obu instancjach Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 w zw. z art. 108 § 2 kpc.

(...)