Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 marca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SA Edyta Mroczek (spr.)

Sędziowie: SA Ewa Kaniok

SA Edyta Jefimko

Protokolant: Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 16 marca 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w N.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

o ochronę dóbr osobistych

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 14 sierpnia 2020 r., sygn. akt II C 359/19

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu następującą treść:

1.  zobowiązuje pozwanego (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością do opublikowania w terminie siedmiu dni od uprawomocnienia się wyroku przez okres siedmiu dni na stronie internetowej (...) w ramce wielkości ¼ ekranu, standardową czcionką (12) koloru czarnego na białym tle oświadczenia o następującej treści: (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością przeprasza (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością za naruszenie jej dobra osobistego w ten sposób, że w raporcie dotyczącym działalności (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością rozpowszechniła w sposób bezprawny informację jakoby wobec (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością była prowadzona procedura windykacyjna, choć roszczenie jej wierzyciela zostało spełnione przed publikacją raportu.”

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

2.  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w N. oraz na rzecz K. M. K. w Z. kwoty po 5.000 (pięć tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 28 września 2018 r. do dnia zapłaty;

3.  w pozostałej części oddala powództwo;

4.  znosi pomiędzy stronami koszty procesu;

II.  w pozostałej części oddala apelację;

III.  znosi pomiędzy stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Edyta Jefimko Edyta Mroczek Ewa Kaniok

Sygn. akt V ACa 4/21

UZASADNIENIE

Powód (...) sp. z o.o. w N. wniósł przeciwko (...) sp. z o.o. w W. o:

1.  zobowiązanie pozwanego do opublikowania w terminie 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia, na okres 7 dni na stronie internetowej (...) w ramce wielkości ¼ ekranu, standardową wielością liter (12), czcionką koloru czarnego na białym tle oświadczenia o następującej treści: Spółka (...) Sp. z o.o. niniejszym przeprasza spółkę (...) Sp. z o.o. za to że naruszyła jej dobra osobiste w ten sposób, iż w raporcie dotyczącym działalności (...) Sp. z o.o., który (...) Sp. z o.o. rozpowszechniła w sposób bezprawny i niezgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych, zawarła informację, jakoby wobec spółki (...) sp. z o.o. była prowadzona procedura windykacyjna, choć roszczenie jej wierzyciela zostało spełnione 5 miesięcy przed publikacją raportu, w wyniku czego bezpodstawnie obniżono ocenę wiarygodności kredytowej (...) Sp. z o.o. Powyższe oświadczenie publikuje się w wyniku przegranego procesu sądowego. (...) Sp. z o.o.”;

2.  zobowiązanie pozwanego do nadania do (...) S.A. w W. przy ul. (...), (...)-(...) W., przesyłki poleconej zawierającej oświadczenie o następującej treści: Spółka (...) Sp. z o.o. niniejszym przeprasza spółkę (...) Sp. z o.o. za to że naruszyła jej dobra osobiste w ten sposób, iż w raporcie dotyczącym działalności (...) Sp. z o.o., który (...) Sp. z o.o. rozpowszechniła w sposób bezprawny i niezgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych, a który wszedł w posiadanie (...) S.A., zawarła informację, jakoby wobec spółki (...) sp. z o.o. była prowadzona procedura windykacyjna, choć roszczenie jej wierzyciela zostało spełnione 5 miesięcy przed publikacją raportu, w wyniku czego bezpodstawnie obniżono ocenę wiarygodności kredytowej (...) Sp. z o.o. Powyższe oświadczenie publikuje się w wyniku przegranego procesu sądowego. (...) Sp. z o.o.”;

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 10.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 22 września 2018 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia;

4.  zasądzenie od pozwanego na rzecz K. M. K. w Z. kwoty 10.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 22 września 2018 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia.

Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód wskazał, że jego roszczenie powstało na skutek sporządzenia przez pozwanego nieprawdziwego raportu, z którego wynika, że powód ma przeterminowane zadłużenie, co do którego prowadzone były działania windykacyjne. Stwierdził, że narusza to jego dobre imię jako przedsiębiorcy, powodując osłabienie reputacji powoda na rynku. natomiast raport sporządzony przez pozwanego spowodował obniżenie ratingu powoda. Podniósł przy tym, że pozwany nie miał prawa do udostępniania takich informacji, wobec niespełniania warunków przewidzianych prawem, pozwany nie jest bowiem biurem informacji gospodarczej.

Pozwana spółka w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Wskazała, że udostępnienie informacji gospodarczej nastąpiło zgodnie z przepisami i nie było w tym zakresie bezprawne. Podniosła, że powód nie może obarczać pozwanego własną pomyłką polegającą na wysłaniu przelewu na błędny rachunek bankowy. Pozwana wskazała także, że ujawnienie faktu prowadzenia windykacji na niewielką kwotę nie narusza dóbr osobistych powoda, zaś udostępnienie informacji o prowadzonej windykacji na żądanie klienta nie jest działaniem bezprawnym. Pozwana stwierdziła, że zgodne z prawem działanie, podejmowanie w interesie gospodarczym odbiorcy raportu nie jest bezprawne.

Wyrokiem z dnia 14 sierpnia 2020 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie pierwszym oddalił powództwo; w punkcie drugim zasądził od (...) sp. z o.o. w N. na rzecz (...) sp. z o.o. w W. kwotę 4320 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Z ustaleń faktycznych, jakie legły u podstaw tego rozstrzygnięcia wynikało, że (...) sp. z o.o. w N. została wpisana do KRS w 2002 r. Przedmiotem działalności spółki jest produkcja gotowej karmy dla zwierząt domowych, przetwarzanie i konserwowanie mięsa, z wyłączeniem mięsa z drobiu, produkcja wyrobów z mięsa, włączając wyroby z mięsa drobiowego oraz produkcja gotowej paszy dla zwierząt gospodarskich, sprzedaż hurtowa pozostałej żywności, włączając ryby, skorupiaki i mięczaki oraz sprzedaż detaliczna karmy dla zwierząt domowych. Sprzedaż produktów rozpoczęła się w 1996 r., pod inną nazwą spółki.

(...)zajmuje się produkcją suchej i mokrej karmy dla psów i kotów, które dystrybuuje za pomocą dużych sieci handlowych takie jak A., C. czy L., oraz poprzez duże hurtownie. W przypadku sieci handlowych spółka działa w trybie przetargów organizowanych raz na jakiś czas, a umowa po wygraniu przetargu obejmuje okres jednego roku. Stabilność i sytuacja dostawcy jest istotnym czynnikiem branym pod uwagę przez organizatorów przetargu. Oferty firm startujących w przetargach różnią się często dziesiątkami groszy. Poza ceną i jakością produktu kontrahenci oceniają także inne aspekty, jak np. wiarygodność i pewność dostawcy.

(...) sp. z o.o. w W. jest spółką zajmującą się pozostałą działalnością wspomagającą usługi finansowe, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych, pozostałą finansową działalnością usługową, gdzie indziej niesklasyfikowaną, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych, pozostałą działalnością wspomagającą ubezpieczenia i fundusze emerytalne, badaniem rynku i opinii publicznej, działalnością świadczoną przez agencje inkasa i biura kredytowe, działalnością rachunkowo-księgową, doradztwem podatkowym, pozostałą działalnością usługową w zakresie informacji, gdzie indziej niesklasyfikowaną, działalnością związaną z oceną ryzyka i szacowaniem poniesionych strat, pozostałym pośrednictwem pieniężnym, działalnością agentów i brokerów ubezpieczeniowych.

C. sporządza raporty na zapytania klientów posiadających z nim umowę. Każdy klient może łączyć się z bazami danych C.. C. gromadzi informacje z rejestru KRS, informacji dostępnych na rynku, (...), strony Ministerstwa Finansów. Do sporządzania raportów wykorzystuje także to, że jest zarówno wywiadownią gospodarczą jak i firmą windykacyjną oraz ubezpieczycielem należności. Ocena sporządzana przez C. składa się z dwóch elementów – ratingu i limitów. Na ocenę ratingu składają się dane twarde – uzyskane na podstawie rejestrów sądowych oraz dane miękkie, takie jak długość istnienia firmy na rynku, środowisko jej działania, sposób prowadzenia działalności. Przy ustaleniu ratingu brane są pod uwagę negatywne zdarzenia takie jak przeterminowane płatności. Raport opiera się na kilkudziesięciu faktorach i jest sporządzany przez zespół osób. Celem sporządzenia raportu jest wskazanie zainteresowanemu ryzyka związanego z ewentualną niewypłacalnością dłużnika. Wskaźnik (...) jest wyliczany na podstawie programu używanego przez C.. C. zastrzega w umowach, że decyzje podejmowane przez klientów nie mogą opierać się na raporcie. C. nie przekazuje swoich raportów każdemu, a wyłącznie firmom, które są jego klientami.

Sąd I instancji ustalił, że 18 czerwca 2018 r. (...) przesłał Spółce (...) informację o zapłaconej fakturze, zaś 22 czerwca 2018 r. (...) Sp. z o.o. zawiadomił (...)o niedopłacie za fakturę nr (...) na kwotę 370,05 zł na rzecz (...) sp. z o.o. w W., z kolei 27 czerwca 2018 r. C. został zawiadomiony o tym, że faktura została opłacona w całości.

Z dalszych ustaleń wynika, że 8 lipca 2018 r. do (...) S.A. w W. (dalej: (...)) wpłynął komunikat od C. z informacją o tym, że w Pupil (...) jest otwarta sprawa windykacyjna. Komunikat wskazywał, że dłużnikiem jest (...), nie było w nim informacji o wysokości zadłużenia ani o osobie wierzyciela.

Na początku lipca analityk (...) podjął decyzję o skróceniu terminu obowiązywania limitu kredytowego dla (...). Przed zmianą decyzji (...) dysponował bezterminowym limitem 300.000 zł. Decyzja była poprzedzona sprawdzeniem w zewnętrznych źródłach szczegółowych informacji. W bazie(...)prowadzonej przez C. znajdował się raport gospodarczy, w którym widniała potwierdzona informacja na temat prowadzenia przez C. postępowania windykacyjnego w stosunku do (...). Informacja od C. wpłynęła na ograniczenie terminu ważności ubezpieczenia limitu kredytowego. Do końca sierpnia klient (...) mógł wykonywać wysyłki do(...) z ochroną ubezpieczeniową (...).

Na początku lipca (...) Sp. z o.o., będąca długoletnim kontrahentem i dostawcą (...), zawiadomiła powoda, że (...) zmieniła powodowi rating z bezterminowego na terminowy. Ta informacja była dostępna dla wszystkich klientów powoda.

9 lipca 2018 r. do (...)zostało skierowane drugie wezwanie do zapłaty. Spółka (...) żądała zapłaty na rzecz A. łącznej kwoty 389,82 zł tytułem należności głównej oraz odsetek. Żądanie dotyczyło faktury nr (...).

10 lipca 2018 r. członek zarządu (...) zwrócił się do (...) o ujawnienie w trybie pilnym informacji, na podstawie których została podjęta decyzja o zmianie ratingu (...)

11 lipca 2018 r. Spółka (...) przedstawiła Agencji (...) sp. z o.o. ofertę na sporządzanie raportów handlowych w ramach 12-miesięcznej współpracy abonamentowej. W ofercie wskazano, że Spółka (...) posiada szerszą wiedzę na temat zarówno firm krajowych jak i zagranicznych, że poza wywiadownią i windykacją jest także ubezpieczycielem należności i faktorem, co pozwala mu na błyskawiczne wyłapywanie negatywnych zdarzeń na rynku. Załącznikiem do oferty był raport przygotowany w lutym 2018 r. z bieżącą windykacją oraz wskaźnikiem (...) na temat(...).

Raport na temat (...)został sporządzony 11 lipca 2018 r. Rating firmy został ustalony na 4, co oznaczało znaczny poziom ryzyka. Historia ratingu nie zmieniła się od 1 października 2016 r. W raporcie wskaźnik (...) poziomu przeterminowanych wierzytelności, za maj 2018 r., został określony na 48, co zgodnie z objaśnieniem wskazywało na średni poziom przeterminowanych wierzytelności. W raporcie wskazano, że firma była windykowana przez Spółkę (...), a zdarzenia windykacyjne plasują się na niskim poziomie, tj. dotyczą zdarzeń windykacyjnych poniżej 500 euro. Dodatkowo wskazano, że 100% zgłoszonych należności ma status otwartych, dotyczy to należności pod numerem (...)/mas, otrzymanej 5 czerwca 2018 r. Raport wskazywał również, że na listach giełd wierzytelności nie występowały przeterminowanie zobowiązania badanej firmy. W raporcie została zawarta informacja o tym, że pomimo podjętych przez Spółkę (...) prób, nie udało się nawiązać kontaktu z kierownictwem (...), a przesłana korespondencja pozostała bez odpowiedzi.

12 lipca 2018 r. członek zarządu(...)wezwał Spółkę (...) do ujawnienia wszelkich informacji na temat sprawy (...)/mas, a także do natychmiastowego usunięcia dostępnych publicznie wszelkich informacji dotyczących zobowiązań (...).

17 lipca 2018 r. A. zawiadomił (...), że należność z faktury (...) na kwotę 516,60 zł została w całości spłacona. Wskazano, że 15 czerwca 2018 r. została odnotowana wpłata na kwotę 146,55 zł, a 9 lipca 2018 r. na kwotę 370,05 zł. W mailu powiadomiono dodatkowo, że 17 lipca 2018 r. C. została poinformowana o spłacie zaległości, a sprawa została zamknięta.

17 lipca 2018 r. C. została poinformowana przez A. o wpłacie należności z faktury (...). Zawiadomiono, że wpłaty dokonano 15 czerwca 2018 r. na kwotę 146,55 zł oraz 9 lipca 2018 r. na kwotę 370,05 zł.

18 lipca 2018 r. (...) wezwał A. do spowodowania natychmiastowego usunięcia z prowadzonych przez Spółkę (...) dostępnych publicznie i w formie płatnych baz, serwisów, listingów wszelkich informacji dotyczących zobowiązań (...)

18 lipca 2018 r. A. zawiadomił (...), że wszelkie działania dotyczące zadłużenia względem faktury (...) zostały zakończone. Wskazano, że Spółka (...) nie przekazywała danych dotyczących przeterminowanych zobowiązań do innych podmiotów.

Pismem z 19 lipca 2018 r. C. zawiadomił (...) o tym, że 17 lipca 2018 r. sprawa dotycząca windykacji z faktury (...) została zamknięta ze skutkiem pozytywnym, co zostało odnotowane w systemie teleinformatycznym obsługującym proces windykacji, a prowadzona windykacji nie miała i nie ma żadnego wpływu na ocenę firmy powoda. Wskazano, że wpłat dokonano 15 czerwca i 9 lipca 2018 r.

20 lipca 2018 r. do (...) wpłynął komunikat od Spółki (...) z informacją, że w C. jest otwarta sprawa windykacyjna. Komunikat wskazywał, że dłużnikiem jest (...), nie było w nim informacji o wysokości zadłużenia ani o osobie wierzyciela.

26 lipca 2018 r. członek zarządu (...) wystosował do C. sprostowanie, wskazując, że (...) nigdy nie miała zaległości płatniczej w stosunku do A., a płatności za zobowiązania z faktury (...) zostały dokonane 13 lutego 2018 r., o czym poinformowano C. 27 czerwca 2018 r., a przywołane wpłaty z 15 czerwca i 9 lipca 2018 r. nie miały miejsca.

W sierpniu 2018 r., po ustaleniu, że sprawa windykacyjna jest zamknięta, (...) przywróciło(...) bezterminowy limit kredytowy, który nadal obowiązuje.

Z ustaleń Sądu I instancji wynika ponadto, że 30 sierpnia 2018 r. (...) wezwał C. do sporządzenia przeprosin za upublicznienie informacji o nieistniejącym długu spółki względem A.. Wezwał również do wypłaty na rzecz (...), a także na rzecz K. M. K. w Z. kwot po 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Zażądał wykonania wezwania w terminie 14 dni od otrzymania pisma.

(...)nie było w stanie ustalić, jak szeroko została rozpowszechniona informacja o obniżeniu ratingu przez (...). Nie można także ustalić, w ilu przypadkach niedopuszczenie(...) do przetargu lub przegranie jakiegoś przetargu wynikało wyłącznie z ceny i jakości wyrobów, a w jakim zakresie miały na to wpływ informacje na temat ratingu powoda.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie dokumentów, których prawdziwość i wiarygodność nie była kwestionowana przez strony, nie budziła ona także wątpliwości Sądu oraz na podstawie zeznań świadków A. S. oraz S. W., które Sąd uznał w pełni za wiarygodne.

Przesłuchanie P. W., członka zarządu (...), w charakterze powoda uzupełniało oraz korespondowało z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał powództwo o ochronę dóbr osobistych powoda za bezzasadne.

Sąd wskazał, że dobre imię osoby prawnej naruszają wypowiedzi, które obiektywnie oceniając, przypisują osobie prawnej niewłaściwe postępowanie mogące spowodować utratę do niej zaufania potrzebnego do prawidłowego jej funkcjonowania w zakresie swych zadań. Dobre imię osoby prawnej, jej renomę, jako jej dobro osobiste, mogą naruszać wyłącznie treści nieprawdziwe. A zatem w pierwszej kolejności rozważano, czy treści wytworzone przez Spółkę (...), w dacie ich wytworzenia były prawdziwe.

Badaniu Sądu podlegał okres od dnia wytworzenia raportu, do dnia jego udostępnienia bez aktualizacji tj. do 11 lipca 2018 r. i wiedzy, jaką pozwany w tej dacie dysponował, uznając, że wszelkie zdarzenia mające miejsce później nie mogły mieć wpływu na ocenę informacji przedstawionych w raporcie.

Sąd zauważył, że C. generuje raporty w oparciu m.in. o własną wiedzę posiadaną w związku z prowadzonymi postępowaniami windykacyjnymi, stąd też informacje o zaległościach (...)w stosunku do A., C. mogło uzyskać na podstawie wiedzy uzyskanej w toku prowadzonych przez nią postępowań windykacyjnych, jak również bezpośrednio od wierzyciela, czy też dłużnika.

W dacie sporządzenia raportu przez C. w jego systemach windykacyjnych widniała informacja o należnościach (...) na rzecz A.. Na dzień sporządzania raportu jak i udostępnienia go podmiotowi trzeciemu tj. na 11 lipca 2018 r. Spółka (...) nie posiadała zaktualizowanej informacji od wierzyciela, jak i dłużnika o spełnieniu świadczenia.

Dodatkowo spółka (...) przed wytworzeniem raportu podejmowała próbę kontaktu z (...)i weryfikacji informacji o zadłużeniu. Przy czym próba kontaktu z powodową spółką nie powiodła się, z powodu braku odpowiedzi na kierowaną do niej korespondencję. Również w toku prowadzonego na rzecz wierzyciela spółki (...) postępowania windykacyjnego powodowa spółka w odpowiedzi na kierowane do niej wezwania do zapłaty informowała, że należność została zapłacona w całości, nie przedstawiając żadnych dokumentów na potwierdzenie tego faktu. W szczególności z korespondencji nie wynika, że pozwanej spółce zostało przedstawione załączone do pozwu potwierdzenie przelewu z 13 lutego 2018r. dotyczące wpłaty kwoty 1524,59 zł na poczet należności z trzech faktur, w tym faktury (...).

O dokonaniu spłaty całości należności w związku z wpłatami z 15 czerwca 2018 r. i 9 lipca 2018 r., wierzyciel A. zawiadomił (...), w dniu 17 lipca 2018 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego C. w dacie udostępnienia raportu tj. 11 lipca 2018 r., mimo prowadzonej windykacji, nie miał wiedzy o uregulowaniu zadłużenia przez (...)w dniu 9 lipca 2018 r. Zatem sporządzając raport dysponował w jego ocenie prawdziwymi informacjami dotyczącymi istniejącego na rzecz A. Polska Sp. z o. o zadłużenia.

W ocenie Sądu pozwany dołożył wszelkiej staranności przy tworzeniu raportu, kontaktował się z powodem, który nawet nie próbował wykazywać, że odpowiedział na wiadomości czy podjął wcześniejsze próby kontaktu. Dodatkowo sam powód potwierdził, że o raporcie dowiedział się od swojego kontrahenta. Sama windykacja była zlecona przez A., który po ustaleniu, że zadłużenie zostało spłacone, zawiadomił pozwanego, który następnie zmodyfikował dane w raporcie.

Dodatkowo Sąd wskazał, że pozwany nie ma dostępu do księgowości A. i polega wyłącznie na informacjach od niego uzyskanych.

Zatem zdaniem Sądu w dacie wytwarzania i udostępniania raportu pozwany działał w oparciu o sprawdzone przez niego informacje o istnieniu zadłużenia.

Zadłużenie jest okolicznością, którą można zbadać poprzez przeprowadzenie testu prawda-fałsz. Nie budzi wątpliwości Sądu, że zadłużenie(...)w stosunku do A. istniało i spłacono je w całości dopiero 9 lipca 2018 r.

Z treści załączonego do pozwu przelewu (k. 43) nie wynika, że wpłacona kwota w całości pokryła należności z trzech faktur wskazanych w tytule polecenia przelewu, w tym faktury (...). Nic nie stało na przeszkodzie, aby powodowa spółka w odpowiedzi na kierowane do niej wezwania do zapłaty przedstawiła stosowny dokument co umożliwiłoby weryfikację z wierzycielem zadłużenia, a następnie aktualizację w tym zakresie raportu.

Pozwany został zawiadomiony przez wierzyciela o spłacie zadłużenia dopiero 17 lipca 2018 r. Jak sam wskazał, gdyby raport był generowany po 17 lipca 2018 r. to znalazłaby się w nim odpowiednia adnotacja.

W dniu sporządzenia raportu handlowego (21 lutego 2018 r.), jego ostatniej aktualizacji (24 kwietnia 2018 r.), jak również 9 lipca 2018 r., informacja o przedsiębiorcy dotycząca zadłużenia była prawdziwa. Zaś w okresie do 11 lipca 2018 r. (data udostepnienia raportu bez aktualizacji co do zadłużenia) pozwany działał w oparciu o sprawdzone informacje dotyczące nadal istniejącego zadłużenia.

W ocenie Sądu nie może zatem stanowić naruszenia dobra osobistego prawdziwa informacja o przedsiębiorcy oparta o sprawdzone fakty, w tym o nieuregulowanych przez niego zadłużeniach. W konsekwencji Sąd doszedł do przekonania, że Spółka (...) nie naruszyła dobra osobistego (...)

Wobec zaś ustalenia, że po stronie pozwanego nie doszło do naruszenia dobra osobistego, zbędne było badanie bezprawności.

Na marginesie Sąd wskazał, że (...) sam wskazywał, że nie ma wiedzy o tym, aby obniżony przez (...) rating miał wpływ na jakikolwiek przetarg, w tym w szczególności na przegrany przez (...) przetarg. Jednocześnie nie może umknąć uwadze, że rating (...)znajdował się na poziomie 4 już w 2016 r. i nie było zmian w tym zakresie. Zatem na ocenę ratingową nie mogła mieć wpływu wierzytelność z faktury (...). Odnośnie zaś wskaźnika (...) nie sposób było nie zauważyć, że spadek tego wskaźnika nastąpił już we wrześniu 2017 r., po czym wzrósł w październiku i od listopada 2017 r. stale spadał. Nie jest więc tak, że (...) spadło nagle w lipcu 2018 r., zatem także ta konkretna faktura nie miała wpływu również na ten wskaźnik.

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, wobec braku wykazania naruszenia dobra osobistego, powództwo podlegało oddaleniu w całości.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości, który zarzucił:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym w zakresie:

a)  ustalenia, że Powód spłacił zadłużenie wobec spółki (...) sp. z o.o. z tytułu faktury numer (...), na kwotę 370,05 zł dnia 9 lipca 2018 r., ze względu na jego sprzeczność z dowodem w postaci potwierdzenia przelewu z rachunku Powoda na rachunek (...) Sp. z o.o. z dnia 13 lutego 2018 r., na kwotę 1,524,59 zł (załącznik nr 10 do pozwu), wskazujące w tytule między innymi powyższą fakturę;

b)  ustalenia, że informacje o zadłużeniu Powoda wobec spółki (...) sp. z o.o. udostępnione przez Pozwanego w raporcie na temat Powoda były prawdziwe, w sytuacji, gdy Sąd ustalił, że spłata zadłużenia przez Powoda nastąpiła 9 lipca 2018 r. (w rzeczywistości był to 13 lutego 2018 r.), a jednocześnie, że Pozwany udostępnił Agencji (...) Sp. z o.o. przedmiotowy raport z informacją o rzekomym zadłużeniu Powoda dnia 11 lipca 2018 r., tj. dwa dni po ustalonej przez Sąd Okręgowy dacie spłaty zadłużenia i niemal 5 miesięcy po faktycznej dacie spłaty wynikającej z dowodu wskazanego pod lit. a. powyżej (a 8 lipca udostępnił raport także (...) S.A. ( (...)));

2.  obrazę prawa materialnego w postaci art. 43 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.:

a)  polegającą na przyjęciu, że prawdziwość informacji o osobie prawnej, naruszającej jej dobra osobiste jest wystarczającą przesłanką braku bezprawności zachowania naruszyciela, podczas gdy prawdziwość zarzutu może wyłączać bezprawność naruszenia dóbr osobistych jedynie wówczas, gdy dodatkowo za upublicznieniem informacji stoi interes społeczny, którego Sąd Okręgowy w zaskarżonym wyroku w ogóle nie analizował, i który w niniejszej sprawie nie występuje;

b)  polegającą na niewzięciu pod uwagę przez Sąd Okręgowy, że odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych (za wyjątkiem obowiązku zapłaty zadośćuczynienia) ma charakter obiektywny, tj. niezależny od winy, co skutkowało błędnym przyjęciem przez Sąd Okręgowy, że dochowanie przez Pozwanego należytej staranności przy pozyskiwaniu informacji o zadłużeniu Powoda wyłącza odpowiedzialność Pozwanego za naruszenie dóbr osobistych Powoda w pełnym zakresie;

c)  w zw. z art. 472 i art. 355 § 2 k.c., polegającą na przyjęciu, że w zakresie, w jakim dochowanie należytej staranności ma znaczenie dla odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych (tj. w zakresie żądania zadośćuczynienia), należyta staranność przedsiębiorcy, który zawodowo zajmuje się sporządzeniem i udostępnianiem raportów o sytuacji finansowej innych przedsiębiorców oraz prowadzeniem w imieniu osób trzecich działań windykacyjnych nie obejmuje obowiązku aktualizacji raportu przed udostępnieniem, w tym sprawdzenia, czy wskazane w raporcie zadłużenie przedsiębiorcy zostało spłacone, w sytuacji, w której rzekomy dłużnik powołuje się na spłatę, a postępowanie windykacyjne prowadzi ten sam przedsiębiorca, który udostępnia raport;

3.  obrazę prawa materialnego w postaci art. 43 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 4 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych, polegająca na niewzięciu przez sąd pierwszej instancji pod uwagę, że informacja o Powodzie udostępniona przez Pozwanego (...) stanowi „informację gospodarczą” w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 4 lit. a) - d) Ustawy, zaś zgodnie z Ustawą, udostępnienie informacji gospodarczej jest działalnością reglamentowaną, a Pozwany nie spełnia wynikających z Ustawy warunków do jej udostępniania, wskutek czego udostępnianie przez niego raportu o Powodzie było bezprawne i zawinione, niezależnie od prawdziwości przekazywanych informacji.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie żądania pozwu w całości oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja w znacznej części jest uzasadniona.

Odnosząc się do zarzutu błędnych ustaleń faktycznych Sąd Apelacyjny za prawidłowe uznaje ustalenie Sądu pierwszej instancji, iż spłata zadłużenia powodowej spółki na rzecz (...) sp. z o.o. nastąpiła 9 lipca 2018 r. Powyższe wynika wprost z zawiadomienia (...) Sp. z o.o. skierowanego do pozwanej o spłacie należności ze wskazaniem, iż w dniu 9 lipca 2018 r. odnotowano wpłatę kwoty 370,05 zł stanowiącą spłatę należności z tytułu faktury (...).

W toku procesu powód podnosił, iż spłata tej należności nastąpiła znacznie wcześniej, bo już w lutym 2018 r., jednakże powyższe twierdzenie nie znajduje potwierdzenia w materiale dowodowym. Kopia przelewu dołączona do pozwu dotyczy trzech różnych faktur, w tym również tej spornej, jednakże nie wynika z niej, iż dokonana wówczas wpłata pokrywała wszystkie należności wymienione w przelewie, zwłaszcza że nieznane są kwoty, na jakie opiewały pozostałe faktury. Z załączonej do akt korespondencji nie wynika również, aby powodowa spółka na wezwania kierowane do niej przez pozwaną – windykatora należności A. - przedstawiła dowód zapłaty z tytułu tej faktury rozwiewając tym samym wszelkie wątpliwości.

Reasumując ustalenia odnośnie daty spłaty przez powodową spółkę zadłużenia na rzecz A. oraz rozważania w tym zakresie Sądu Okręgowego są prawidłowe i zostały podzielone przez Sąd Odwoławczy.

Odnośnie zarzutu z punktu 1b apelacji dotyczącego ustalenia Sądu pierwszej instancji, że informacje o zadłużeniu powoda zawarte w raporcie były prawdziwe, to zarzut ten jest częściowo zasadny. Sąd Apelacyjny wskazuje, że w dniu 8 lipca 2018 r., czyli wówczas gdy informacja o zadłużeniu trafiła do (...) SA, była informacją prawdziwą, bowiem jak wskazano wyżej faktyczna zapłata z tytułu spornej faktury nastąpiła 9 lipca 2018 r. Natomiast inaczej kształtuje się sytuacja związana z przesłaniem przez pozwaną spółkę oferty do Agencji (...) Sp. z o.o. wraz z raportem dotyczącym powoda zawierającym informację o zadłużeniu, co miało miejsce 11 lipca 2018 r., czyli już po dokonaniu spłaty zadłużenia przez powoda. A zatem w tym zakresie ustalenia Sądu Okręgowego nie były prawidłowe i tym samym zarzut apelacji z punktu 1b zasługiwał na uwzględnienie.

W pozostałej części ustalenia Sądu Okręgowego są prawidłowe i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa materialnego wskazać należy, co następuje.

W procesie o ochronę dóbr osobistych powód w pierwszej kolejności winien wykazać, że jego dobro osobiste zostało naruszone przez pozwanego, zaś na pozwanym spoczywa obowiązek wykazania, iż naruszenie nie było bezprawne. Dobre imię osoby prawnej łączone jest z opinią, jaką o niej mają inne osoby ze względu na zakres jej działalności. W odniesieniu do przedsiębiorców będących osobami prawnymi, do których stosuje się przepisy o ochronie dóbr osobistych (art. 43 k.c.) niewątpliwie upowszechnienie informacji o wymagalnym zadłużeniu oraz o podjęciu wobec przedsiębiorcy działań windykacyjnych stanowi naruszenie dobrego imienia tegoż przedsiębiorcy. Renoma spółki prawa handlowego (reputacja, dobre imię przedsiębiorcy) jest jednym z dóbr osobistych, przez które rozumie się wartości niematerialne łączące się z tego rodzaju podmiotem prawa (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7.10.2009 r. III CSK 39/09 Legalis 288250, z dnia 9.06.2005 r. III CK 622/04, Legalis nr 76125).

Artykuł 24§ 1 k.c. rozdziela kwestię naruszenia dobra osobistego od bezprawności tego naruszenia. Zgodnie z utrwalonymi w orzecznictwie poglądami Sądu Najwyższego za bezprawne uważa się każde działanie naruszające dobro osobiste, jeżeli nie zachodzi żadna ze szczególnych okoliczności je usprawiedliwiających. Okoliczności na podstawie których następuje wyłączenie bezprawności naruszenia dóbr osobistych to działanie w ramach porządku prawnego, wykonywanie prawa podmiotowego, zgoda pokrzywdzonego, działanie w obronie uzasadnionego interesu. W art. 24§1 k.c. wprowadzono domniemanie bezprawności czego skutkiem jest to, że pozwany w procesie o ochronę dóbr osobistych ma obowiązek wykazania istnienia okoliczności usprawiedliwiających to działanie, a więc wyłączających bezprawność.

Pozwana - (...) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zajmuje się tzw. wywiadownią gospodarczą, co polega na odpłatnym pozyskiwaniu informacji dotyczących działalności gospodarczej przedsiębiorstw. Korzystając z danych zawartych w KRS, prasie, internecie, (...), a także od samych przedsiębiorców przygotowuje na rzecz swoich klientów raporty handlowe. W ramach raportu handlowego zawarte są informacje na temat wypłacalności, oceny płatności, postępowania windykacyjnego, terminowości regulowania płatności. Dodatkowo pozwany w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zajmuje się windykacją należności. Każdy klient pozwanego może łączyć się z bazą danych spółki (...). Pozwana spółka mogła zatem, co do zasady, udostępnić swoim klientom dane dotyczące przedsiębiorstw, w tym informacje o wymagalnym zadłużeniu i prowadzonym postępowaniu windykacyjnym. Jednakże nie każde zamieszczenie powyższych informacji może być uznane za zgodne z prawem, ale tylko takie które dotyczy zobowiązania dłużnika rzeczywiście istniejącego i wymagalnego. Tym samym, to na pozwanym jako podmiocie naruszającym dobra osobiste powoda, spoczywał obowiązek wykazania, że zadłużenie (...)w dacie udostępnienia o nim informacji istniało i było wymagalne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego udostępnienie w dniu 8 lipca 2018 r. (...) SA informacji o długu powoda w raporcie sporządzonym w lutym 2018 r. nie stanowiło działania bezprawnego. Niewątpliwie do dnia 9 lipca 2018 r. powodowa spółka była dłużnikiem spółki (...), zaś pozwana prowadziła windykację tej należności. To zadłużenie było wymagalne, a powódka pozostawała w opóźnieniu w zapłacie faktury nr (...). Ta informacja nie była objęta klauzulą tajności i w tej dacie była zgodna z prawdą, natomiast (...) SA był kontrahentem pozwanej spółki i jednocześnie ubezpieczycielem należności kontrahentów powodowej spółki. Pozwany działał zatem w ramach swoich uprawnień. Dodać należy, iż jako wywiadownia gospodarcza pozwany w ramach umowy z klientami przesyła poufne informacje, które klient może wykorzystać dla swoich celów. Pozwany prowadzi windykację należności, a zatem ma wiedzę na temat ewentualnych zadłużeń podmiotów wobec, których tę windykację prowadzi i tą wiedzą może podzielić się ze swoimi kontrahentami, o ile jest to wiedza aktualna. Udostepnienie tych informacji nastąpiło również zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9.04.2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. Ustawa ta zapewnia wyłączność biur informacji gospodarczych udostępniania informacji gospodarczych osobom trzecim nieoznaczonym w chwili przeznaczenia tych informacji do udostępnienia (art. 1 ust.2). Ustawa nie ingeruje natomiast w wymianę informacji gospodarczych na indywidualne zlecenia klientów, tak jak miało to miejsce w opisanych okolicznościach, gdzie pozwana spółka działała na zlecenie swojego klienta - (...) SA.

Inaczej wygląda sytuacja z udostępnieniem raportu o powodzie w dniu 11 lipca 2018 r. Agencji (...) Sp. z o.o. Przesłanie tego raportu nie było niczym uzasadnione, nie znajdowało podstawy prawnej i nosiło znamiona bezprawności. Przesłanie - w celach pozyskania nowego klienta, a więc zareklamowania swoich usług przez pozwanego - informacji o nieistniejącym już zadłużeniu powoda, o otwartej w 100% windykacji niewątpliwie podważyło zaufanie do powoda jako rzetelnego przedsiębiorcy. Przy czym w raporcie nie wskazano ani kwoty zadłużenia powoda ani jego wierzyciela. Podkreślić należy, iż zadłużenie to było niewielkie, bo opiewało na kwotę około 300 zł i nie zagrażało pozycji powoda jako przedsiębiorcy, ani jego wiarygodności czy też możliwości spłaty. Pozwany jako profesjonalista winien dopełnić wszelkich czynności polegających na sprawdzeniu danych zawartych w raporcie i je zaktualizować. Pozwany zawodowo trudni się udostępnianiem raportów o stanie finansowym przedsiębiorców oraz prowadzeniem na ich zlecenie windykacji należności, a zatem w ramach należytej staranności miał obowiązek aktualizacji raportu przed jego udostępnieniem. Tymczasem pozwany rozpowszechnił nieprawdziwe dane nie mając ku temu żadnych podstaw, zaś uczynił to jedynie w celu pozyskania nowych klientów. Przy czym, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, nie ma znaczenia, kiedy pozwany dowiedział się o spłacie zadłużenia. Pozwany wszakże jako windykator należności powinien podejmować działania zmierzające do wyjaśnienia bezpośrednio u wierzyciela okoliczności powoływanej przez powoda w korespondencji o spłacie zadłużenia. Tymczasem w aktach sprawy brak jest informacji, aby takie czynności zostały podjęte, a wprost przeciwnie wynika z nich, iż pozwany ograniczał się w swojej działalności windykacyjnej wyłącznie do wysyłania do powoda wezwań do zapłaty.

Pozwany wykorzystał posiadane przez siebie informacje, nie upewnił się czy są aktualne i udostępnił je osobie trzeciej nie mając z nią żadnej umowy, a zatem takie działanie nie może zasługiwać na aprobatę. Działania te uznać należało za zawinione, bowiem jako profesjonalny podmiot pozwany winien działać w ramach swoich uprawnień, rzetelnie, gdy tymczasem jak wskazano wyżej, z Agencją (...) sp. z o.o. pozwanego nie łączyły żadne umowy, a mimo to pozwany przesłał temu podmiotowi nieaktualną informację o zadłużeniu powoda chcąc pozyskać klienta. Nie budzi wątpliwości, iż przedstawienie takiej informacji miało znaczenie dla oceny powoda jako rzetelnego przedsiębiorcy, naraziło powoda na utratę zaufania skutkującego naruszeniem jego dobra osobistego.

Konsekwencją uznania, że w tym zakresie doszło do bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powodowej spółki, była częściowa zmiana zaskarżonego wyroku poprzez zobowiązanie (...) sp. z o.o. do usunięcia skutków tego naruszenia poprzez przeproszenie powoda. Z uwagi na to, iż przepis art. 24 § 1 k.c. pozwala sądowi kształtować treść oświadczenia także przez uściślenie sformułowań (por. wyrok SN z dnia 13.04.2007 rok, I CSK 28/07, ex nr (...), wyrok SN z dnia 11.02.2011 roku, ICSK 334/10, Lex nr 798232), to treść przeprosin, które złożyć ma pozwana, została zmodyfikowana w porównaniu do żądania pozwu. Z ustaleń poczynionych wyżej wynika, iż spłata zadłużenia nastąpiła 9 lipca 2018 r., stąd też w treści oświadczenia nie mogło znaleźć się sformułowanie o spełnieniu roszczenia „5 miesięcy przed publikacją”. Ponadto z tekstu przeprosin uśnięto nadmierne rozbudowane treści tak, aby uczynić je bardziej czytelnym i zrozumiałym dla odbiorcy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego taki tekst przeproszenia zachowuje właściwe proporcje pomiędzy zakresem naruszenia a koniecznością usunięcia skutków tego naruszenia. Treść oświadczenia, jakie ma złożyć pozwana jest wyważona i adekwatna do zamierzonego celu, tj. usunięcia skutków naruszeń. Wobec tego, iż to sąd ostatecznie decyduje o miejscu, liczbie i sposobie publikacji oświadczeń o przeproszeniu stosownie do okoliczności konkretnego przypadku, równoważąc interesy pokrzywdzonego z jednej strony, aby zapewnić mu najszersze i najbardziej satysfakcjonujące zadośćuczynienie moralne oraz pozwanego z drugiej strony tak, aby z kolei nie stosować wobec niego nadmiernej i nieusprawiedliwionej okolicznościami danego przypadku represji, za odpowiednia formę uznać należało opublikowanie oświadczenia na stronie internetowej (...) w sposób zaproponowany przez powodową spółkę. Treść i forma oświadczenia jakie złożyć ma pozwana jest dostosowana do naruszonego dobra i sposobu jego naruszenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego przyjęta forma przeprosin z jednej strony zapewni stosowne zadośćuczynienie pokrzywdzonemu, a z drugiej - nie będzie stanowić nadmiernego obciążenia dla pozwanej. Wskazany przez powoda sposób publikacji jest adekwatny do formy i skali naruszenia.

Częściowo na uwzględnienie zasługiwało żądanie powoda zasądzenia zadośćuczynienia na swoją rzecz oraz na cel społeczny. Zgodnie z art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że przesłanką przyznania świadczeń przewidzianych w art. 448 k.c. jest wina sprawcy naruszenia dobra osobistego, zarówno umyślna, jak i nieumyślna (tak m.in. Sąd Najwyższy wyroku z dnia 18 grudnia 2013 r., I CSK 148/13, LEX nr 1523346). W ocenie Sądu Apelacyjnego rozpowszechnianie nieaktualnych informacji na temat zadłużenia powodowej spółki w celu pozyskania nowego kontrahenta niewątpliwie było działaniem zawinionym. Powód jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą od wielu lat, prowadząc handel hurtowy m.in. z sieciami handlowymi. Informacje o jego wiarygodności finansowej mają szczególne znaczenie dla oceny jego płynności finansowej, jego renomy. Wobec powyższego Sąd Odwoławczy zasądził na rzecz powoda oraz na wskazany przez niego cel społeczny kwoty po 5 000 zł. Zdaniem sądu zadośćuczynienie w powyższych kwotach jest w pełni adekwatne do doznanej przez stronę powodową krzywdy. Informacje o zadłużeniu powoda i windykacji należności rozpowszechnione na rzecz Agencji (...) sp. z o.o. były nieprawdziwe. Informacje te uderzały w renomę powoda oraz miały wpływ na jego postrzeganie jako przedsiębiorcy.

W doktrynie i judykaturze podkreśla się, że zadośćuczynienie ma przede wszystkim charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Pojęcie "sumy odpowiedniej" użyte w art. 448 k.c. ma charakter niedookreślony. Wysokość ta nie może być jednak nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy, ale musi być "odpowiednia" w tym znaczeniu, że powinna być, przy uwzględnieniu krzywdy poszkodowanego, utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 lutego 1962 r., sygn. akt 4 CR 902/61; w wyroku z dnia 24 czerwca 1965 r., sygn. akt I PR 203/65; też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 1978 r., sygn. akt IV CR 79/78). Zasadnicze kryterium decydujące o wysokości należnego zadośćuczynienia stanowi przede wszystkim rodzaj naruszonego dobra, rozmiar (zakres) doznanej przez pokrzywdzonego krzywdy, intensywność naruszenia, stopień winy sprawcy, a także w pewnym zakresie sytuacja majątkowa zobowiązanego, natomiast niewymierny charakter takiej krzywdy sprawia, że ocena w tej mierze winna być dokonywana na podstawie całokształtu okoliczności sprawy. O wysokości zadośćuczynienia decyduje zatem sąd po szczegółowym zbadaniu wszystkich okoliczności sprawy (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 kwietnia 2002 r., sygn. akt V CKN 1010/00). Rozważając powyższe kryteria Sąd Apelacyjny uznał, że kwoty po 5000 zł zadośćuczynienia jest adekwatne do stopnia naruszenia dóbr osobistych powoda. Nie stanowi także nadmiernego obciążenia dla pozwanej spółki. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny uznając apelację powoda za częściowo zasadną, zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., natomiast w pozostałym zakresie apelacja została oddalona na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania za obie instancje orzeczono na podstawie art. 100 zd.1 k.p.c. Sąd Apelacyjny uznał, że każda ze stron wygrała proces w połowie, co skutkowało wzajemnym zniesieniem kosztów za pierwszą i drugą instancję.

Edyta Jefimko Edyta Mroczek Ewa Kaniok