Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V ACa 165/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Leszek Jantowski (spr.)

Sędziowie: SA Hanna Rucińska

SA Barbara Raczka - Sekścińska

Protokolant: stażysta Anna Lubawska

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2020 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej
w W.

przeciwko P. A. i A. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego P. A.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu

z dnia 17 stycznia 2020 r., sygn. akt I C 438/19

oraz z urzędu na rzecz pozwanej A. S.

I. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1. (pierwszym) ten sposób, że nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany na podstawie weksla przez Sąd Okręgowy w Elblągu w dniu 8 listopada 2019 r. w sprawie I Nc 124/19 utrzymuje w mocy co do kwoty 226.800,01 zł (dwieście dwadzieścia sześć tysięcy osiemset złotych i 01/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

- od kwoty 233.950,01 zł za okres od dnia 15 października 2019 r. do dnia 31 stycznia 2020 r.,

- od kwoty 232.650,01 zł od dnia 1 lutego 2020 r. do dnia 10 marca 2020 r.,

- od kwoty 232.000,01 zł od dnia 11 marca 2020 r. do dnia 14 kwietnia 2020 r.,

- od kwoty 230.700, 01 zł od dnia 15 kwietnia 2020 r. do dnia 25 maja 2020 r.,

- od kwoty 230.050,01 zł od dnia 25 maja 2020 r. do dnia 26 maja 2020 r.,

- od kwoty 229.400,01 zł od dnia 27 maja 2020 r. do dnia 14 lipca 2020 r.,

- od kwoty 228.750,01 zł od dnia 14 lipca 2020 r. do dnia 15 lipca 2020 r.,

- od kwoty 228.100,01 zł od dnia 16 lipca 2020 r. do dnia 19 sierpnia 2020 r.,

- od kwoty 226.800,01 zł od dnia 20 sierpnia 2020 r. do dnia 29 września 2020 r.

oraz co do kwoty 10.412 zł (dziesięć tysięcy czterysta dwanaście złotych) tytułem kosztów postępowania, zaś w pozostałym zakresie nakaz zapłaty uchyla i oddala powództwo;

II. dodaje punkt 3. (trzeci) w brzmieniu: zasądzone w punkcie 1. (pierwszym) świadczenie rozkłada na 175 (sto siedemdziesiąt pięć) miesięcznych rat płatnych do dnia 28 – ego każdego miesiąca, poczynając od października 2020 r., z czego 173 (sto siedemdziesiąt trzy) raty w kwotach po 1.300 zł (jeden tysiąc trzysta złotych) każda, 174 (sto siedemdziesiąta czwarta) rata w kwocie 1.900,01 (jeden tysiąc dziewięćset złotych 01/100) a ostatnia, 175 (sto siedemdziesiąta piąta) rata obejmuje ustawowe odsetki za opóźnienie zasądzone w punkcie 1. (pierwszym) wyroku, z tym zastrzeżeniem, że dwukrotne uchybienie terminowi płatności którejkolwiek z rat powoduje wymagalność całego pozostałego do zapłaty świadczenia;

III. oddala apelację w pozostałym zakresie;

IV. zasądza od powoda na rzecz pozwanego P. A. kwotę 2.000 zł (dwa tysiące złotych) tytułem zwrotu kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym, znosząc wzajemnie pomiędzy stronami koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

V. nie obciąża powoda kosztami sądowymi, od uiszczenia których pozwany P. A. był zwolniony.

Hanna Rucińska Leszek Jantowski Barbara Rączka - Sekścińska

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 165/20

UZASADNIENIE

Powód Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. domagał się solidarnego zasądzenia nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym od pozwanych A. S. i P. A. kwoty 233.950,01 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 października 2019 r. do dnia zapłaty, dochodząc należności z weksla in blanco, stanowiącego zabezpieczenie zaciągniętego przez pozwanych kredytu mieszkaniowego „Mój Dom nr (...) z dnia 22 kwietnia 2013 r. w wysokości 200.500 zł. Powód domagał się również zasądzenia kosztów procesu od pozwanych według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy w Elblągu nakazem zapłaty z dnia 08 listopada 2019 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Nc 124/19 uwzględnił żądanie pozwu w całości (k. 36).

Pozwani we wniesionych zarzutach od nakazu zapłaty domagali się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powoda na rzecz skarżących kosztów procesu. Pozwani postawili zarzut nadużycia przez powoda jego prawa poprzez wypełnienie weksla i skierowania powództwa do Sądu, w sytuacji, gdy strony prowadziły negocjacje w przedmiocie dobrowolnej spłaty zadłużenia. Wyjaśnili, że dokonali całkowitej spłaty zadłużenia wynikającego z odrębnej umowy kredytu, od której to spłaty powód uzależniał dalsze negocjacje w przedmiocie restrukturyzacji zobowiązania objętego pozwem w niniejszej sprawie. Wnieśli również, w przypadku niepodzielenia ich argumentacji, o rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia.

Wyrokiem z dnia 17 stycznia 2020 r. Sąd Okręgowy w Elblągu utrzymał w mocy nakaz zapłaty w całości (pkt.1) oraz oddalił wniosek powoda o zasądzenie dalszych kosztów procesu (pkt.2).

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie następujących ustaleń i rozważań:

P. A. i A. S., jako kredytobiorcy, zawarli w dniu 22 kwietnia 2013 r. z Bankiem (...) SA w W. umowę kredytu mieszkaniowego Mój Dom. Całkowita kwota kredytu wynosiła 200.500 zł. i była przeznaczona na nabycie prawa własności nieruchomości /o numerze (...)/ zabudowanej domem jednorodzinnym w trakcie budowy i dokończenie budowy tego domu. Zabezpieczeniem spłaty kredytu był między innymi weksel własny in blanco kredytobiorców z deklaracją wekslową.

Pozwani w terminie nie regulowali zobowiązania wynikającego z umowy kredytowej, wskutek czego powód sporządził w dniu 19 czerwca 2017 r. wypowiedzenie umowy i doręczył je pozwanym.

Pozwani po wypowiedzeniu umowy prowadzili z bankiem negocjacje co do spłaty zaległości wynikającej z umowy kredytu.

Bank wskazywał, że warunkami podpisania ugody co do przedmiotowego kredytu będą:

1/ całkowita spłata innego kredytu o numerze(...),

2/ akceptacja harmonogramu spłat,

3/ aktualizacja istniejących zabezpieczeń:

- hipoteka na nieruchomości o numerze (...) na kwotę 340.900 zł.,

- podpisanie weksla własnego wraz z deklaracją wekslową

- przedstawienie aktualnej polisy ubezpieczeniowej nieruchomości numerze (...)

W dniu 17 września 2019 r. powód wypełnił weksel kwotą 233.950,01 zł, określając termin jego płatności na dzień 15 października 2019 r. Pozwani zostali wezwani do wykupu weksla. Weksel w terminie nie został wykupiony.

Przechodząc do rozważań Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że stan faktyczny w niniejszej sprawie był bezsporny, tak co do zasady, jak i wysokości dochodzonego roszczenia a ponadto Sąd oparł się na dokumentach przedłożonych przez powoda i pozwanych, których autentyczności nie kwestionowano.

W pierwszej kolejności Sąd pierwszej instancji odwołał się do treści art. 493 § 1 k.p.c. i wskazał należy, że pozwani nie kwestionowali podstawy wypełnienia weksla co do określonej wysokości. W ocenie Sądu Okręgowego pozwani nie podnieśli skutecznie jakichkolwiek zarzutów, które zmierzałyby do wykazania, że weksel in blanco został wypełniony niezgodnie z deklaracją wekslową, w sytuacji, gdy powództwo zostało przecież oparte na wekslu. Wprawdzie suma, jaką wpisał powód na wekslu może być kwestionowana w tym sensie, że została ona wpisana niezgodnie z deklaracją wekslową i środkiem do tego może być wykazanie, iż zobowiązanie pozwanych nie istnieje lub istnieje, ale w innej wysokości, jednakże to pozwanych obciążał ciężar dowodu w tym zakresie. Powód, który posiada podpisany przez pozwanych weksel i wypełnia go na podstawie deklaracji wekslowej, nie musi niczego dowodzić, gdyż jego roszczenie wynika z samego weksla. Sąd zwrócił uwagę, że pozwani w zarzutach i na rozprawie konsekwentnie zarzucali, iż wypełnienie weksla stanowiło nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 k.c), gdyż pozwani prowadzili z bankiem negocjacje w przedmiocie restrukturyzacji zobowiązania. Podkreślali, że warunkiem koniecznym stawianym przez bank dla restrukturyzacji przedmiotowego kredytu była spłata innego kredytu, tzw. „małego kredytu” o numerze (...). Pozwani spełnili ten warunek, a bank nie dokonał restrukturyzacji kredytu.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji zarzut ten był nieuzasadniony co wynika przede wszystkim z braku kompletności przedłożonych przez pozwanych dokumentów składanych przez strony w celu restrukturyzacji kredytu. W szczególności pozwani nie złożyli dalszej części pisma z 25 maja 2018 r. /k. 76/, kluczowego dla ustalenia warunków stawianych przez bank co do restrukturyzacji zadłużenia. Taka sama ocena dotyczy odpowiedzi pozwanego udzielonej mailem (k.68 a). Dalsza część tej odpowiedzi mogłaby wskazywać, na jakie warunki pozwani wyrazili zgodę, a jakie oczekiwania miał bank. Ne można ustalić z dokumentów przedłożonych przez pozwanych, na jakie pismo powoda odpisywał pozwany, a którego odpowiedź jest na karcie 68 a. Jedynym dokumentem, z którego wynika jakie warunki stawiał bank co do zawarcia ugody w przedmiocie spłaty kredytu, był dokument w postaci maila banku (k.67v-68). Nie można jednak jednoznacznie stwierdzić, czy jest to ostateczne stanowisko banku, gdyż nie można ustalić, z jakiej daty jest to pismo. Gdyby jednak przyjąć, że jest to ostateczne stanowisko banku, to i tak pozwani nie spełnili warunków tam określonych. O ile nie było sporne, że pozwani spłacili inny kredyt i zaakceptowali nowy harmonogram spłat, to nie udowodnili, że dokonali aktualizacji istniejących zabezpieczeń.

W rezultacie zdaniem Sądu Okręgowego z dokumentów przedłożonych przez pozwanych nie można odtworzyć całego procesu negocjacyjnego pomiędzy stronami w przedmiocie restrukturyzacji kredytu i tym samym dokonać jego oceny.

Sąd podkreślił także, że z pisma z 25 maja 2018 r. /k. 76/ wynika, iż spłata przez pozwanych innego kredytu nie była jedynym warunkiem restrukturyzacji przedmiotowego kredytu, ale warunkiem koniecznym /”warunkiem otwarcia negocjacji” - k. 76/ do podjęcia rozmów w tym zakresie.

W ocenie Sądu pierwszej instancji trudno ocenić postępowanie banku jako niezgodne z zasadami współżycia społecznego, skoro bank wypełnił weksel aż po upływie dwóch lat od wypowiedzenia umowy kredytowej /k. 63 i k.6/. Pozwani mieli zatem bardzo dużo czasu, by zmobilizować się do takiego działania, które poprawi ich sytuacje finansową. Tymczasem pozwany zachował się nielojalnie wobec banku, skoro w dniu 9 października 2019 r. złożył wniosek o urlop bezpłatny, który został mu ostatecznie przyznany. /k. 85/ Tym samym pozwany pozbawił się sam jedynego źródła dochodu. Nieprzekonywujące dla Sądu Okręgowego było to, że pozwany wskazał, iż wziął urlop bezpłatny, bo wychowuje dzieci w wieku 6 i 4 lat. Zdaniem Sądu taka postawa pozwanego, który nie wskazywał na jakiekolwiek inne przesłanki uniemożliwiające podjęcie pracy świadczy o tym, że to on postępuje niezgodnie z zasadami współżycia społecznego.

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy w całości nakaz zapłaty z dnia 08 listopada 2019 r. utrzymał w mocy, o czym orzeczono na podstawie art. 496 k.p.c.

Sąd oddalił wniosek o przesłuchanie J. A., gdyż okoliczności na które miał być słuchany świadek nie były istotne albo były bezsporne. W ocenie Sądu Okręgowego dowód w postaci zeznań stron także nie miał istotnego znaczenia w sprawie. Pozwani nie zeznawali bowiem co do faktów, które nie wynikają z przedstawionych dokumentów.

Zdaniem Sądu nie był także zasadny wniosek pozwanych o rozłożenie na raty uwzględnionego żądania. Sąd miał na uwadze, że pozwani uzasadniali ten wniosek szczególną sytuacją majątkową i rodzinną, a także zasadami słuszności. Wskazywali przy tym, że utrzymują siebie oraz dwójkę dzieci z wynagrodzenia pozwanej w wysokości 3.000 zł. oraz pomocy matki pozwanego w wysokości 3.000 zł. Podali również, że koszty utrzymania dzieci wynoszą 2.400 zł., koszty utrzymania pozwanych wynoszą 1.200 zł., a koszty utrzymanie nieruchomości wynoszą 600 zł.

Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 320 k.p.c. i uznał, że w przedmiotowej sprawie nie zaistniały okoliczności objęte tym przepisem a pozwani, składając wniosek o rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia, dążą w istocie do takiego uregulowania jego sytuacji prawnej, która będzie zbliżona do tej, która istniała w momencie obowiązywania umowy kredytowej. Zdaniem Sądu takie postępowanie nie zasługuje na aprobatę i łamie rzymską zasadę pacta sunt servanda. Poza tym przeciwko rozłożeniu świadczenia na raty przemawia postawa pozwanego, który zrezygnował z pracy i tym samym próbuje w istocie obciążyć spłatą swą matkę, która udziela mu comiesięcznej pomocy w wysokości 3.000 zł. tytułem wsparcia. Gdyby nie brać pod uwagę tej kwoty, pozwani nie są w stanie utrzymać siebie i dzieci oraz spłacać deklarowanej kwoty kredytu.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz w oparciu § 3 ust. 1 pkt 7 a także § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2016, poz. 1667). Wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powoda w tej sprawie wynosi 10.800 zł, które w nakazie zapłaty zostało uwzględnione do kwoty 7.200 zł Sąd oddalił wniosek o zasądzenie dalszych kosztów procesu w postaci wynagrodzenia radcy prawnego, gdyż pełnomocnik powoda po wydania nakazu zapłaty, nie uczestniczył w żadnej czynności procesowej.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany P. A., zaskarżając go

w części dotyczącej punktu 1.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1) naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 10 k.p.c. w zw. z art. 210 § 2² k.p.c. oraz art. 223 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie nakłaniania stron do zawarcia ugody, pomimo realnej możliwości polubownego zakończenia sporu oraz nieuwzględnienie wniosku pozwanych, wnoszących o skierowanie sprawy do mediacji, w sytuacji, gdy strony jeszcze przed wszczęciem postępowania prowadziły negocjacje, co do warunków dobrowolnej spłaty zadłużenia i miały przygotowany wstępny harmonogram spłat oraz warunki ugody, zaś właściwości i charakter prawny roszczenia nie stały na przeszkodzie ugodowego zakończenia postępowania, co miało wpływ na rozstrzygnięcie Sądu w przedmiotowej sprawie.

2) naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 320 k.p.c. w zw. z art. 71 ust. 1 oraz art. 72 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej poprzez bezzasadną odmowę rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty, pomimo zaistnienia szczególnie uzasadnionego przypadku wynikającego z sytuacji rodzinnej i majątkowej pozwanych i utraty przez nich płynności majątkowej w wyniku silnego konfliktu, który zdeterminował postępowanie stron i zmusił P. A. do wykorzystania urlopu wychowawczego, a następnie urlopu bezpłatnego celem sprawowania bieżącej opieki nad dziećmi, a który to konflikt pozwani zażegnują poprzez zawarcie ugody w Miejsko - Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej we F. oraz prowadzą dalsze rozmowy celem polubownego ułożenia wzajemnych relacji i zakończenia toczących się spraw przed Sądem Rejonowym III Wydział Rodzinny i Nieletnich w Braniewie, w wyniku czego będą mogli wrócić do terminowej spłaty kredytu, przy czym rozłożenie świadczenia na raty nie godzi w uzasadnione interesy wierzyciela, zaś ewentualne postępowanie egzekucyjne prowadzone na podstawie zaskarżonego wyroku - wobec ustanowionego zabezpieczenia hipotecznego - doprowadzi do utraty przez pozwanych oraz ich dzieci jedynego miejsca zamieszkania, a tym samym pozbawiając ich podstawowego prawa zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych i z pominięciem ochrony prawnej jaka rodzinie oraz dzieciom przysługuje na gruncie regulacji Konstytucji RP.

II. Na podstawie art. 183⁸ § 1 k.p.c. skarżący wniósł o:

-skierowanie stron do mediacji, zaś w przypadku nie dojścia do postępowania mediacyjnego, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1 poprzez:

-uchylenie nakazu zapłaty z dnia 8 listopada 2019 r. w części zasądzającej kwotę 233.950,01 zł w całości wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 października 2019 r. do dnia zapłaty,

-umorzenie postępowania w zakresie żądania zasądzenia kwoty 1.300 zł,

- zasądzenie od pozwanych P. A. i A. S. na rzecz powoda Banku (...) S.A. kwoty 232.650,01 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 233.950,01 zł od dnia 15 października 2019 r. do dnia 31 stycznia 2020 r. oraz od kwoty 232.650,01 od dnia 1 lutego 2020 r. do dnia wydania orzeczenia przez Sąd II Instancji,

- rozłożenie zasądzonego świadczenia na 181 miesięcznych rat, płatnych do 28 dnia każdego miesiąca, przy czym raty od 1 do 178 będą wynosić 1.300 zł, rata 179 wynosić będzie 1250,01 zł, zaś raty 180 - 181 obejmować będą ustawowe odsetki liczone od kwoty 233.950,01 zł od dnia 15 października 2019 r. do dnia 31 stycznia 2020 r. oraz od kwoty 232.650,01 od dnia 1 lutego 2020 r. do dnia wydania orzeczenia przez Sąd II Instancji; z tym zastrzeżeniem, że dwukrotne uchybienie terminowi płatności powoduje wymagalność świadczenia w całości wraz z ustawowymi odsetkami.

W toku postępowania skarżący zmodyfikował wnioski apelacyjne w ten sposób, że wniósł o:

- zasądzenie od pozwanych P. A. i A. S. na rzecz powoda Banku (...) S.A. kwoty 226.800,01 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 233.950,01 zł od dnia 15 października 2019 r. do dnia 31 stycznia 2020 r. oraz od kwoty 232.650,01 od dnia 1 lutego 2020 r. do dnia 10 marca 2020 r., od kwoty 232.000,01 zł od dnia 11 marca 2020 r. do dnia 14 kwietnia 2020 r., od kwoty 230.700,01 zł od dnia 15 kwietnia 2020 r. do dnia 25 maja 2020 r., od kwoty 230.050,01 zł od dnia 26 maja 2020 r. do dnia 26 maja 2020 r., od kwoty 229.400.01 zł od dnia 27 maja 2020 r. do dnia 14 lipca 2020 r., od kwoty 228.750,01 zł od dnia 15 lipca 2020 r. do dnia 15 lipca 2020 r., od kwoty 228.100,01 zł od dnia 16 lipca 2020 r. do dnia 19 sierpnia 2020 r., od kwoty 226.800,01 zł od dnia 20 sierpnia 2020 r. do dnia wydania wyroku przez Sąd II instancji;

- rozłożenie zasądzonego świadczenia na 176 miesięcznych rat, płatnych do 28 dnia każdego miesiąca, przy czym raty od 1 do 173 będą wynosić 1.300 zł, rata 174 wynosić będzie 1.900,01 zł, zaś raty 175 i 176obejmować będą ustawowe odsetki liczone od kwoty 233.950,01 zł od dnia 15 października 2019 r. do dnia 31 stycznia 2020 r. oraz od kwoty 232.650,01 od dnia 1 lutego 2020 r. do dnia 10 marca 2020 r., od kwoty 232.000,01 zł od dnia 11 marca 2020 r. do dnia 14 kwietnia 2020 r., od kwoty 230.700,01 zł od dnia 15 kwietnia 2020 r. do dnia 25 maja 2020 r., od kwoty 230.050,01 zł od dnia 26 maja 2020 r. do dnia 26 maja 2020 r., od kwoty 229.400.01 zł od dnia 27 maja 2020 r. do dnia 14 lipca 2020 r., od kwoty 228.750,01 zł od dnia 15 lipca 2020 r. do dnia 15 lipca 2020 r., od kwoty 228.100,01 zł od dnia 16 lipca 2020 r. do dnia 19 sierpnia 2020 r., od kwoty 226.800,01 zł od dnia 20 sierpnia 2020 r. do dnia wydania wyroku przez Sąd II instancji, z tym zastrzeżeniem, że dwukrotne uchybienie terminowi płatności powoduje wymagalność świadczenia w całości wraz z ustawowymi odsetkami (k.230-231).

Pozwana A. S. przychyliła się do wniosków i zarzutów apelacji (k.210).

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie (k.206-208).

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja była w większości uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne, co czyni zbędnym ich ponowne przytaczanie.

Jako instancja merytoryczna Sąd Apelacyjny uzupełniająco ustalił co następuje:

W dniu 31 stycznia 2020 r. pozwani uiścili na rzecz powoda kwotę 1.300 zł (k.158-159), w dniu 10 marca 2020 r. – 650 zł (k.235), 14 kwietnia 2020 r. – 1.300 zł (k.236-237), 25 maja 2020 r. – 650 zł (k.238), 26 maja 2020 r. – 650 zł (k.239), 14 lipca 2020 r. – 650 zł (k.240), 15 lipca 2020 r. – 650 zł (k.241), 19 sierpnia 2020 r. – 1.300 zł (k.242-243).

(dowód: potwierdzenia przelewów k.158-159, k.235, k.236-237, k.238, k.239, k.240, k.241, k.242-243).

Pozwany P. A. aktualnie przebywa na urlopie bezpłatnym, uzyskuje wsparcie od matki w kwocie 3.000 zł miesięcznie. Jest współwłaścicielem domu o powierzchni 180 m², dwóch innych działek oraz domku letniskowego (vide: oświadczenie o stanie rodzinno – majątkowym, k.152-156).

Pozwana A. S. otrzymuje wynagrodzenie netto w kwocie około 3.000 zł miesięcznie (okoliczność bezsporna, oświadczenie A. S., k.112).

Powyższych uzupełniających ustaleń faktycznych Sąd dokonał na podstawie dokumentów prywatnych w postaci potwierdzeń przelewów, gdyż ich autentyczność i prawdziwość zawartych w nich twierdzeń nie była przez stronę powodową kwestionowana (art.244 k.p.c.) a także na podstawie oświadczenia o stanie rodzinno – majątkowym.

Przechodząc do poszczególnych zarzutów apelacji w pierwszej kolejności koncentrowały się wykazaniu naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 10 k.p.c. w zw. z art. 210 § 2² k.p.c. oraz art. 223 § 1 k.p.c., które miały polegać na zaniechaniu nakłaniania stron do zawarcia ugody.

Zarzuty te nie były uzasadnione. Powołane przez skarżącego przepisy rzeczywiście wskazują, że sąd winien dążyć w każdym etapie postępowania do ugodowego załatwienia sprawy, w szczególności przez nakłanianie stron do mediacji (art.10 k.p.c.), pouczać strony o możliwości ugodowego załatwienia sporu, w szczególności w drodze mediacji (art. 210 § 2² k.p.c.), czy też nakładają na przewodniczącego powinność - we właściwej chwili - skłaniania stron do pojednania. Nie oznacza to jednak, że oddalenie wniosku o skierowanie sprawy do mediacji – tak jak to uczynił Sąd pierwszej instancji postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 17 stycznia 2020 r. (k.125) – należy traktować jako takie uchybienie procesowe, które winno skutkować wzruszeniem zaskarżonego wyroku. Powyższe przepisy mają bowiem raczej charakter dyrektyw interpretacyjnych i dają wyraz preferencji ustawodawcy do ugodowego załatwiania spraw cywilnych co nie oznacza, że zaniechanie intensywnych działań w tym zakresie skutkuje a limine wadliwością rozstrzygnięcia.

Za trafny natomiast uznał Sąd zarzut naruszenia art. 320 k.p.c.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że mimo umiejscowienia go wśród przepisów postępowania, przepis art. 320 k.p.c. charakter materialnoprawny, ponieważ modyfikuje treść łączącego strony stosunku cywilnoprawnego, w odniesieniu do sposobu i terminu spełnienia świadczenia przez pozwanego i w tym zakresie jest konstytutywny. (por. także Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 2015 r. II CSK 383/14 LEX nr 1745792).

Przepis art. 320 k.p.c. daje Sądowi możliwość oceny, czy jego orzeczenie będzie mogło być wykonane bez potrzeby przeprowadzania egzekucji, zwłaszcza czy pozwany będzie w stanie spełnić zasądzone świadczenie jednorazowo. Przesłanką zastosowania tego przepisu jest ustalenie, że w danej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o czym decydują o tym okoliczności konkretnej sprawy. Chodzi tu przede wszystkim o okoliczności dotyczące dłużnika: jego sytuację osobistą, majątkową, finansową, rodzinną, które powodują, że nierealne jest spełnienie przez niego od razu i w pełnej wysokości zasądzonego świadczenia. Przyjmuje się na przykład, że za zastosowaniem omawianego przepisu przemawia sytuacja, w której pozwany uznaje powództwo i podnosi, iż nieuregulowanie długu jest spowodowane wyłącznie jego złą sytuacją majątkową (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2015 r. II CSK 409/14, LEX nr 1677131).

Innymi słowy, instytucja z art. 320 k.p.c. właśnie po to jest stosowana, aby doprowadzić do sytuacji, gdy orzeczenie sądu jest wykonywane bez potrzeby przeprowadzania postępowania egzekucyjnego. Kwestia zabezpieczenia interesu wierzyciela winna być również oceniana na płaszczyźnie wyważenia interesów stron, przy ocenie, czy w przedmiotowej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek uzasadniający zastosowanie dobrodziejstwa instytucji z art. 320 k.p.c.

Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Pozwani w istocie co do zasady i wysokości uznali powództwo, nie kwestionowali swojego zadłużenia, zaś niemożność dokonania jego spłaty uzasadniali swoją trudną sytuacją majątkową, której tłem były istniejące pomiędzy pozwanymi konflikty rodzinne. Z poczynionych ustaleń wynika, że nie dysponują oszczędnościami, które pozwoliłby im na jednorazową spłatę zadłużenia, zaś sam fakt dysponowania majątkiem nieruchomym, który byłby możliwy do spieniężenia w celu spłaty zadłużenia nie stoi w ocenie Sadu Apelacyjnego na przeszkodzie zastosowaniu instytucji rozłożenia na raty zasądzonego świadczenia w sytuacji, gdy majątek ten jest obciążony zabezpieczeniem hipotecznym.

W tym kontekście Sąd Apelacyjny nie podzielił również stanowiska Sądu pierwszej instancji, że przeciwko rozłożeniu na raty przemawia postawa pozwanego, który zrezygnował z pracy, biorąc urlop bezpłatny. Skarżący w sposób przekonywujący wyjaśnił przyczyny, dla których podjął taki krok, wskazując na potrzebę roztoczenia opieki nad małoletnimi dziećmi, odbudowania z nimi relacji, a także odbudowania relacji z pozwaną A. S.. Nie można także pominąć postawy pozwanych, którzy przed wniesieniem pozwu prowadzili negocjacje ze stroną powodową, podejmując realne działania w postaci spłaty należności z tzw. „małego kredytu” (umowy nr (...)) a także w toku niniejszego postępowania dokonywali regularnych spłat zadłużenia, w kwotach przewyższających zresztą raty kredytu sprzed wypowiedzenia umowy (okoliczność bezsporna, k.70) oraz ustalone w harmonogramie sporządzonym w związku z rozmowami dotyczącymi restrukturyzacji zadłużenia (k.121-124) . W rezultacie Sąd Apelacyjny nie podzielił również stanowiska Sadu pierwszej instancji, że przeciwko rozłożeniu zasądzonego świadczenia na raty przemawia to, iż pozwani dążą w istocie do uregulowania ich sytuacji w sposób zbliżony do tej, która istniała w momencie obowiązywania umowy kredytowej. Umowa kredytowa została bowiem zawarta na 360 miesięcy (30 lat, § 7 umowy, k.55v), zaś deklarowana spłata kredytu w ratach obejmuje okres około 14-15 lat, przy czym spłata ma objąć także naliczone odsetki. Sąd Apelacyjny nie podzielił także stanowiska Sądu pierwszej instancji, że przywrócenie pozwanym sytuacji prawnej sprzed wypowiedzenia kredytu – w zakresie obowiązku spłaty świadczenia w ratach – stanowiłoby naruszenie zasady pacta sunt servanda. Rzeczywiście, skoro pozwani zalegali z płatnością rat kredytu, powodowy bank był uprawniony do wypowiedzenia umowy. Nie stoi to jednak na przeszkodzie zastosowaniu dobrodziejstwa instytucji rozłożenia świadczenia na raty, gdy spełnione zostaną przesłanki do jej zastosowania.

Oceniając istnienie podstaw do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty, nie można nie brać pod uwagę sytuacji wierzyciela. Również jego trudna sytuacja majątkowa może bowiem co do zasady przemawiać przeciwko rozłożeniu zasądzonego świadczenia na raty, ponieważ sąd nie powinien działać z pokrzywdzeniem wierzyciela (tak też Sąd Najwyższy w cytowanym wyroku z dnia 9 kwietnia 2015 r. II CSK 409/14, LEX nr 1677131).

Na gruncie niniejszej sprawy nie sposób jednak uznać, aby powód znajdował się w trudnej sytuacji majątkowej, skoro jest to instytucja bankowa prowadząca ze swojej istoty szeroko zakrojoną działalność finansową. Powód zresztą nie powoływał się na jakiekolwiek okoliczności dotyczące jego kondycji finansowej wskazujące na to, że brak jednorazowej spłaty spowodowałby negatywne skutki w jego działalności. W tej sytuacji, także z tego powodu trudno dopatrzeć się wystarczających podstaw do przyjęcia, że rozłożenie zasądzonego świadczenia na okres około 15 lat stanowiłoby rażące pokrzywdzenie powoda.

W konsekwencji, zarzut naruszenia art. 320 k.p.c. należało uznać za trafny.

Uwzględniając przy tym częściową spłatę zadłużenia w toku postępowania (w łącznej kwocie 7.150 zł), Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1. (pierwszym) w ten sposób, że nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany na podstawie weksla przez Sąd Okręgowy w Elblągu w dniu 8 listopada 2019 r. w sprawie I Nc 124/19 utrzymał w mocy co do kwoty 226.800,01 zł (dwieście dwadzieścia sześć tysięcy osiemset złotych i 01/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie: