Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2021 roku

Sąd Apelacyjny w Lublinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA Agnieszka Jurkowska-Chocyk (spr.)

Sędzia SA Ewa Bazelan

Sędzia SA Jerzy Nawrocki

Protokolant Dorota Twardowska

po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2021 roku w Lublinie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. M. (1)

przeciwko Miejskiemu Klubowi Sportowemu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie, wydanego w dniu 16 marca 2020 roku w sprawie I C 635/18

I. oddala apelację;

II. zasądza od pozwanego Miejskiego Klubu Sportowego (...) spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. na rzecz powoda M. M. (1) kwotę 4050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Ewa Bazelan Agnieszka Jurkowska-Chocyk Jerzy Nawrocki

Sygn. akt I ACa 517/20

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 marca 2020 roku, wydanym w sprawie I C Sąd Okręgowy w Lublinie I Wydział Cywilny:

I.  zasądził od pozwanego Miejskiego Klubu Sportowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś. na rzecz powoda M. M. (1) kwotę 137.630 z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 czerwca 2018 roku do dnia zapłaty,

II.  oddalił powództwo w pozostałej części;

III.  zasądził od pozwanego Miejskiego Klubu Sportowego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś. na rzecz powoda M. M. (1) kwotę 12.299 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy przytoczył następujące ustalenia i motywy:

Do 2013 roku funkcjonowanie stowarzyszenia (...) (dalej także jako (...) lub (...)) – właściciela praw do występującego w III lidze rozgrywek organizowanych przez Polski Związek Piłki Nożnej klubu piłkarskiego (...) - było w miarę płynne. W 2013 roku ze sponsorowania klubu wycofał się główny sponsor (...) Ś.. Stadion Miejski w Ś. nie przynosił (...) żadnych korzyści majątkowych, gdyż nie należał do stowarzyszenia. Został wybudowany przez Gminę Ś. z pieniędzy otrzymanych jako dotacje Unii Europejskiej. Nie mógł służyć celom komercyjnym tzn. sam na siebie zarabiać. Klub sportowy sukcesywnie otrzymywał pieniądze z Urzędu Gminy, które nie wystarczały na pokrycie wszystkich wydatków klubu (zeznania M. M. (1) protokół k. 211-212, nagranie k. 213, transkrypcja k. 274-282v oraz protokół k. 2145-2146v, nagranie k. 2147 w znacznikach czasowych 00:53:18-01:16:58, zeznania świadka K. M. protokół k. 211-212, nagranie k. 213, transkrypcja k. 283-287v).

Na mocy uchwały Nr 2 Walnego Zgromadzenia Członków (...) z dnia 26 marca 2015 roku ukonstytuował się nowy Zarząd Stowarzyszenia (...), a jej prezesem jednogłośnie został wybrany M. M. (1) (uchwała Nr 2 k. 63).

W 2016 roku G.- (...) Towarzystwo Sportowe (...) spłacało ratalnie zobowiązania zaciągnięte przed 1 stycznia 2016 roku w łącznej kwocie 5.729 zł wobec L. (jednego z szesnastu członków (...)), składki członkowskie, opłaty za licencje uprawniające do udziału w rozgrywkach oraz pozostałe opłaty/składki z tytułu przynależności do struktur związkowych. Ponadto na podstawie odpowiednich Uchwał (...) w 2016 roku w ramach przekazanych dotacji klub wyraził zgodę na odpowiednie ich kompensowanie na poczet swoich zobowiązań wobec (...), co stanowiło kwotę ogółem 2.460 zł (informacja L. k. 317-318).

Powód podejmował działania, aby poprawić sytuację finansową klubu i uchronić od upadłości. Czynił starania, aby pozyskać sponsorów. (...) w 2016 roku otrzymało z Gminy Miejskiej Ś. dotację na realizacje dwóch zadań publicznych: „Tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi sportu w zakresie piłki nożnej w kategorii seniorów”- dotacja w wysokości 200.000 zł oraz „Szkolenie dzieci
i młodzieży w piłce nożnej oraz udział we współzawodnictwie sportowym”- dotacja 300.000 zł. Obie dotacje nie zostały rozliczone przez G.- (...) Towarzystwo Sportowe (...). Na podstawie decyzji administracyjnych wystawionych przez Burmistrza Miasta Ś., (...) winno dokonać zwrotu dotacji
w wysokości 205.383,17 zł. (...) nie ponosiło żadnych opłat za korzystanie z infrastruktury Stadionu Miejskiego w Ś., gdyż korzystało na podstawie umowy użyczenia (zeznania M. M. (1) protokół k. 211-212, nagranie k. 213, transkrypcja k. 274-282v oraz protokół k. 2145-2146v, nagranie k. 2147 w znacznikach czasowych 00:53:18-01:16:58, informacja z P. P. k. 253 oraz Gminy Miejskiej Ś. k. 312-313).

W 2016 roku powód starał się o pozyskanie licencji sportowej L. Związku Piłki Nożnej, aby klub (...) mógł brać udział w rozgrywkach przyszłego sezonu w tej samej klasie rozgrywkowej (w III lidze). W tym celu konieczne było spełnienie wszystkich warunków polegających na braku zaległości wobec trenerów, ZUS-u, Urzędu Skarbowego. W przypadku nie spełnienia wymogów klub nie otrzymałby licencji i zostałby zdegradowany do jednej z najniższych klas rozgrywkowych. M. M. (1) chciał, aby (...) dalej grała w III lidze. Na zebraniu członków zarządu klubu została podjęta decyzja o pożyczkach (zeznania M. M. (1) protokół k. 211-212, nagranie k. 213, transkrypcja k. 274-282v oraz protokół k. 2145-2146v, nagranie k. 2147 w znacznikach czasowych 00:53:18-01:16:58, zeznania świadka K. M. protokół k. 211-212, nagranie k. 213, transkrypcja k. 283-287v). M. M. (1) jako Prezes Zarządu G.- (...) Towarzystwa Sportowego (...) zwany „Pożyczkodawcą” udzielił G.- (...) Towarzystwu Sportowemu (...) reprezentowanym przez K. M. - Wiceprezesa Zarządu i M. S. (1) Zarządu zwanemu „Pożyczkobiorcą” następujących pożyczek:

1)  w dniu 31 maja 2016 roku w kwocie 60.500 zł z terminem zwrotu przedmiotu pożyczki do dnia 30 czerwca 2016 roku,

2)  w dniu 30 czerwca 2016 roku w kwocie 60.000 zł z terminem zwrotu przedmiotu pożyczki do dnia 31 lipca 2016 roku,

3)  w dniu 31 sierpnia 2016 roku w kwocie 12.000 zł z terminem zwrotu przedmiotu pożyczki do dnia 30 września 2016 roku,

4)  w dniu 1 października 2016 roku w kwocie 8.000 zł z terminem zwrotu przedmiotu pożyczki do dnia 1 listopada 2016 roku,

5)  w dniu 30 grudnia 2016 roku w kwocie 10.000 zł z terminem zwrotu przedmiotu pożyczki do dnia 31 stycznia 2017 roku (umowy pożyczki k. 8-12).

Z dalszych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że powód zgłosił do Pierwszego Urzędu Skarbowego w L. udzielone G.- (...) Towarzystwu Sportowemu (...) pożyczki i częściowo uregulował podatek od dokonanej czynności cywilnoprawnej (informacja Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w L. k. 257, deklaracje w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych k. 258-267).

W poprzednich latach:2012, 2013, 2014, 2015 i 2016 roku (...) zaciągała pożyczki m.in. w Spółce (...). W okresie, kiedy były udzielane pożyczki stowarzyszenie w miarę możliwości płaciło swoje zobowiązania związane z bieżącą działalnością. Na jesieni 2016 roku zawodnicy nie otrzymali żadnych wynagrodzeń wynikających z kontraktu. Zaprotestowali podnosząc, że z powodu braku wynagrodzenia przestaną brać udział w rozgrywkach. Wszystkie pożyczki udzielone były przez powoda w gotówce. Na dokumencie KP wystawianym przez księgową (...) podpisywali się członkowie zarządu. Były one ewidencjonowane
w dokumentach, które następnie zostały przekazane do biegłej rewident. Pieniądze
z pożyczek zostały przeznaczone na pokrycie zobowiązań publiczno-prawnych m. in. ZUS-u, Urzędu Skarbowego, część na regulacje związane ze zbliżającym się pozyskaniem licencji, a także na zapłatę wynagrodzeń zawodnikom i zakup sprzętu sportowego. Na każdy wydatek powód przedstawiał księgowej fakturę gotówkową i listę płac zawodnikom, która następnie była rozliczana.

Powód jako Prezes (...) nie otrzymywał wynagrodzenia, miał przyznany jedynie ryczałt samochodowy w wysokości 30 diet na korzystanie z własnego samochodu. Członkowie zarządu również nie otrzymywali wynagrodzenia (zeznania M. M. (1) protokół k. 211-212, nagranie k. 213, transkrypcja k. 274-282v oraz protokół k. 2145-2146v, nagranie k. 2147 w znacznikach czasowych 00:53:18-01:16:58, zeznania świadków: K. M. protokół k. 211-212, nagranie k. 213, transkrypcja k. 283-287v, B. G. (1) protokół skrócony k. 237-239, nagranie k. 240, transkrypcja k. 299-305, Ł. G. protokół k. 237-239, nagranie k. 240, transkrypcja k. 305v-311v, R. K. (1) protokół k. 2145-2146v, nagranie k. 2147 w znacznikach czasowych 00:09:11- 00:16:47 i M. S. (2) protokół k. 2145-2146v, nagranie k. 2147 w znacznikach czasowych 00:18:25-00:51:37).

Miejski Klub Sportowy (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ( (...)) został założony w dniu 30 listopada 2016 roku na mocy aktu założycielskiego przez jedynego wspólnika - Gminę Miejską Ś.. Przedmiotem działalności Spółki miała być przede wszystkim działalność klubów sportowych istniejących w Ś.. Kapitał założycielski spółki wynosił 1.200.000 zł (informacja z Krajowego Rejestru Przedsiębiorców k. 59-61v). Wcześniej – w czerwcu 2016 roku, kiedy nastąpił protest piłkarzy, którzy nie otrzymali wynagrodzenia wynikającego
z kontraktu, pracownicy Urzędu Miasta Ś. prowadzili rozmowy z (...) na temat powołania miejskiej spółki i przejęcia pełnej odpowiedzialności nad finansami klubu sportowego ( zeznania świadka Ł. R. protokół skrócony k. 237-239, nagranie k. 240, transkrypcja k. 288-299).

W dniu 26 stycznia 2017 roku pomiędzy Miejskim Klubem Sportowym (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś., wpisaną do rejestru przedsiębiorców prowadzonym przez Sąd Rejonowy (...)
w L. z siedzibą w Ś. VI Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS (...) reprezentowanym przez Ł. R. - Prezesa Zarządu zwaną dalej (...)” lub (...)
a Stowarzyszeniem (...)
z siedzibą w Ś., wpisanym do rejestru stowarzyszeń i innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz wpisanym do rejestru przedsiębiorców prowadzonym przez Sąd Rejonowy (...) w Lublinie z siedzibą w Świdniku VI Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS (...), reprezentowanym przez M. M. (1) - Prezesa i K. W., zwanym dalej (...) lub (...) zostało zawarte porozumienie, którego przedmiotem było przekazanie przez (...) zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych sekcji piłki nożnej - niezbędnych i przeznaczonych do uczestnictwa
w rozgrywkach piłki nożnej na rzecz (...), organizowanych przez P. ( (...)) w szczególności:

a)  całej (...) w rozumieniu (...) (...)zmienionej (...) z dnia 21 września 2016 roku ( (...)) tj. wszystkich zawodników uprawnionych i zgłoszonych do rozgrywek do L. ( (...)) w Sezonie 2016/2017 według załącznika nr 1 wraz z całą niezbędną dokumentacją: w tym dokumentacją kadrowo-płacową, dokumentacją rachunkową, finansową i księgową, umowami, (...), licencjami uprawniającymi do udziału w rozgrywkach oraz wszelkimi innymi dokumentami, które są niezbędne dla (...) Sp. z o.o. do udziału we wszystkich rozgrywkach w których dotychczas uczestniczył (...);

b)  osób współpracujących z (...) na podstawie umów cywilnoprawnych w tym trenerów, asystentów, lekarzy, masażystów, pracowników obsługi według załącznika nr 2 do niniejszego porozumienia;

c)  sprzętu sportowego i innych urządzeń według załącznika nr 3 do porozumienia.

W § 1 ust. 2 porozumienia strony ustaliły, że przekazanie o którym mowa w ust. 1 powyżej nie doprowadzi do połączenia klubów ani do przeniesienia sekcji piłkarskiej do innej miejscowości. Zgodnie z porozumieniem (...) wyraziło zgodę na:

a) powołanie biegłego rewidenta i wykonanie przez niego czynności polegających na badaniu due diligence otrzymanych od (...) dokumentów wymienionych w § 1 ust. 1 pkt. a) niniejszego porozumienia, z którego sporządzony zostanie raport analizy biegłego rewidenta i najpóźniej w ciągu 3 dni od wezwania przez (...) Sp. z o.o. udostępni biegłemu rewidentowi posiadane przez siebie dokumenty o których mowa w § 1 ust. 1 pkt. a niniejszego porozumienia;

b) przyjęcie przez (...) sp. z o.o. solidarnej odpowiedzialności za dotychczasowe zobowiązania (...), które zostały należycie udokumentowane zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości i księgowości oraz stwierdzone
w raporcie z analizy biegłego rewidenta o którym mowa w pkt. a powyżej, na co niniejszym (...) wyraża zgodę (porozumienie k. 19-21). Pozwany zobowiązał się, że pokryje wszystkie zobowiązania, które są wiarygodne pod względem finansowo-księgowym.

Na zlecenie Miejskiego Klubu Sportowego (...) Sp. z o.o. z siedzibą
w Ś. biegły rewident dokonał ustalenia wartości zobowiązań Stowarzyszenia (...) celem ich realizacji przez nowopowstałą Spółkę (...) Sp. z o.o.
z siedzibą w Ś. reprezentowaną przez Ł. R. - Prezesa Zarządu. W toku kontroli i analizy urządzeń ewidencyjnych księgowej w postaci ksiąg i danych sprawozdawczych w formie rocznego sprawozdania finansowego, obejmującego bilans oraz rachunek zysków i strat, a także rewizji finansowej dokumentacji źródłowej ustalono, że G.- (...) Towarzystwo Sportowe (...) z siedzibą
w Ś. i (...) w Ś. działały do dnia 31 grudnia 2016 roku jako stowarzyszenia, finansowane głównie przez Urząd Miasta w Ś. w formie dotacji. Ponadto źródłem finansowania tych podmiotów były usługi reklamowe, składki członkowskie, darowizny, odpłatność za szkolenia zawodników i pozostałe tytułu przychodów, w tym pożyczki i kredyty. Otrzymywane dotychczas środki finansowe nie pozwalały na pełne finansowanie zaciąganych zobowiązań i pełną realizację zadań statutowych. Sytuacja ta spowodowała systematyczny wzrost stanu zobowiązań (...) klubów sportowych, w związku z czym powołano (...) spółkę - (...) Sp. z o.o., której jedynym udziałowcem jest Gmina Ś.. Z dniem 1 stycznia 2017 roku (...) i (...) przekazały sekcję piłkarską i siatkarską do nowo utworzonej Spółki, która zobowiązała się przejąć także wszystkie zobowiązania tych jednostek. Z danych sprawozdania finansowego (...) oraz ewidencji księgowej zamkniętej na dzień 31 grudnia 2016 roku wynikały m.in. zobowiązania sekcji piłki nożnej z tytułu kredytów i pożyczek w łącznej wysokości 307.511,30 zł, które obejmowały salda dwóch kredytów w łącznej kwocie udzielonych przez (...) Bank (...) w P. w latach poprzednich
w wysokości 169.881,30 zł oraz salda czterech pożyczek udzielonych przez M. M. (1) z okresu V-XII 2016 roku z uwzględnieniem częściowej spłaty na sumę ogółem 137.630,00 zł. Zobowiązania (...) ogółem według ksiąg wynoszą 439.410,45 zł. Według uzyskanych informacji i przedłożonych zestawień oprócz w/w zaewidencjonowanych zobowiązań (...) posiada również zobowiązania nie objęte ewidencją księgową w łącznej kwocie 351.065,07 zł (ekspertyza ekonomiczna niezależnego biegłego rewidenta k. 13-18).

Miejski Klub Sportowy (...) Sp. z o.o. i (...)- (...) Towarzystwo Sportowe (...) z siedzibą w Ś. nie kwestionowali powyższej ekspertyzy ekonomicznej. Ł. R. pełniący w okresie od 1 grudnia 2016 roku do dnia 22 listopada 2018 roku funkcję prezesa zarządu Miejskiego Klubu Sportowego (...) Sp. z o.o. miał zastrzeżenia formalnoprawne i księgowe względem udzielonych przez powoda pożyczek, bowiem nie znał przeznaczenia tych środków finansowych. Miał także zastrzeżenia, że powód występował z jednej strony jako prezes stowarzyszenia, a z drugiej strony jako osoba prywatna pożyczkodawca.

Pozwany spłacił zobowiązania klubu (...) powstałe na koniec 2016 roku wobec L.w wysokości 28.874 zł. Wszyscy zawodnicy
i pracownicy (...) stali się pracownikami Miejskiego Klubu Sportowego (...) Sp. z o.o., ze wszystkimi zostały zawarte nowe odrębne umowy. Reprezentujący (...) Sp. z o.o. w trakcie rozmów z zawodnikami zaproponowali wyższe stawki finansowe od poprzednich. Klub (teraz prowadzony już w formie spółki z o.o.) chciał w ten sposób zachęcić zawodników, aby dalej pozostali
w drużynie. Dodatkowo pozwany spłacił kredyt zaciągnięty przez (...) w (...) Banku (...) w P.. Prezes zarządu (...) Sp. z o.o. zwrócił się do banku o potwierdzenie prawidłowości wydatkowanych środków uzyskanych z kredytu. Otrzymał informacje, że zostały one przeznaczone na sekcje piłkarstwa (zeznania M. M. (1) protokół k. 211-212, nagranie k. 213, transkrypcja k. 274-282v oraz protokół k. 2145-2146v, nagranie k. 2147 w znacznikach czasowych 00:53:18-01:16:58, zeznania świadków: Ł. R. protokół skrócony k. 237-239, nagranie k. 240, transkrypcja k. 288-299, K. M. protokół k. 211-212, nagranie k. 213, transkrypcja k. 283-287v i M. S. (2) protokół k. 2145-2146v, nagranie k. 2147 w znacznikach czasowych 00:18:25-00:51:37, informacja (...) Banku (...) w P. k.251 oraz L. k. 317-318).

Zgodnie z art. 6 § 2 Statutu Polskiego Związku Piłki Nożnej (uwzględniającego zmiany z dnia 25 listopada 2011 roku oraz z dnia 22 i 23 lutego 2012 roku) wszyscy członkowie (...), ligi piłkarskie, organy (...), zawodnicy, trenerzy, instruktorzy, menadżerowie ds. piłkarzy, sędziowie, licencjonowani organizatorzy imprez piłkarskich, działacze piłkarscy i osoby zatrudnione w sporcie piłki nożnej zobowiązani są przestrzegać przy realizacji swoich funkcji postanowienia statutów, przepisów wytycznych i decyzji (...), (...) oraz (...), a także przestrzegać postanowień Kodeksu Etycznego (...) (Statut (...) k.95-120v).

W uchwale nr (...) z dnia 11 grudnia 2015 roku Zarządu Polskiego P. (...) zostały określone szczegółowe zasady nabywania i wygaśnięcia członkostwa
w (...), a także dopuszczalne zmiany form prawnych klubów piłkarskich, ich nazw lub siedzib. Stosownie do § 18 ust. 3 dopuszcza się zbycie zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych sekcji piłki nożnej niezbędnych i przeznaczonych do uczestnictwa w rozgrywkach piłki nożnej na rzecz innego klubu będącego członkiem (...). Przedmiotowe zbycie- które może doprowadzić do połączenia klubów piłkarskich lub do przeniesienia klubu do innej miejscowości- obejmuje w szczególności: prawa z rejestracji znaków towarowych, autorskie prawa majątkowe do oznaczeń indywidualizujących oraz prawo do firmy. Nabywca (w tym nowo powstały podmiot) staje się następcą prawnym zbywcy i zobowiązany jest do przyjęcia solidarnej odpowiedzialności ze zbywcą za jego (ich) dotychczasowe zobowiązania (uchwała k. 121-124v).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie wskazanych dowodów, wskazując, że dokumenty urzędowe nie były kwestionowane przez strony, nie budziły wątpliwości Sądu i z tych też względów zostały uznane za wiarygodne. Sąd

nie uwzględnił dowodów z dokumentów, które były kserokopiami. Nie były one odpisami potwierdzonymi za zgodność z oryginałem przez pełnomocników stron będących radcą prawym zgodnie z art. 129 k.p.c., z którego jednoznacznie wynika, że kserokopia dokumentu nie jest dokumentem w rozumieniu przepisów k.p.c., zatem nie może stanowić dla Sądu podstawy ustaleń faktycznych. Sąd I instancji podzielił stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2009 roku w sprawie sygn. akt. II CSK 71/09, że kserokopia jako odwzorowanie oryginału może być uznana za odpis pod warunkiem poświadczenia jego zgodności z oryginałem. W postępowaniu opartym na dokumencie prywatnym, źródłem wiadomości jest zawarte w nim
i podpisane oświadczenie- art. 245 k.p.c. Oznacza to, że dla uznania kserokopii za dokument prywatny, świadczący o istnieniu oryginału o odwzorowanej w niej treści, niezbędne jest oświadczenie o istnieniu dokumentu o treści i formie odwzorowanej kserokopią. Takim oświadczeniem będzie umieszczone na kserokopii i zaopatrzone podpisem poświadczenie zgodności kserokopii z oryginałem. Dopiero wtedy można uznać kserokopię za dokument prywatny, świadczący o istnieniu oryginału o treści
i formie w niej odwzorowanej. Bez poświadczenia kserokopia nie może być uznana za dokument.

Sąd obdarzył wiarą zeznania powoda oraz świadków K. M.
i M. S. (2), oceniając je za wzajemnie uzupełniając się, spójne
i logiczne, a także zgodnie ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Za niekwestionowane Sąd uznał także zeznania świadków: Ł. G. i R. K. (2), którzy zgodnie przyznali, że jesienią 2016 roku nie otrzymali od (...) wynagrodzeń wynikających z kontraktu. Podobnie Sąd Okręgowy ocenił dowód z zeznań świadka B. G. (2), które obdarzył wiarą. Świadek przyznała, że wprawdzie nie widziała umów pożyczki zawartych pomiędzy stronami, ale po zawarciu każdej z umów wystawiała dokument KP - „kasa przyjęła” pod którym podpisywali się członkowie zarządu. Wskazała, że pożyczone od powoda pieniądze zostały przeznaczone na sfinansowanie bieżącej działalności sekcji piłki nożnej np. zakup sprzętu sportowego, wynagrodzenia zawodników, a każdy wydatek był potwierdzony fakturą gotówkową. Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania zeznań świadka, bowiem w całości korelowały ze zgromadzonym materiałem dowodowym.

Za wiarygodne Sąd uznał również zeznania świadka Ł. R. – byłego Prezesa zarządu (...) Sp. z o.o., bowiem były one zgodne z zeznaniami pozostałych świadków oraz powoda. Świadek przyznał, że (...) Sp.
z o.o. po podpisaniu porozumienia uregulował zobowiązania (...) wobec (...) Banku (...) w P. oraz L. Związku Piłki Nożnej. Ł. R. wskazał także, że pozwany będąc członkiem (...) po podpisaniu porozumienia był zobowiązany do przyjęcia ze zbywcą solidarnej odpowiedzialności za jego dotychczasowe zobowiązania.

Pozostałe dowody Sąd pominął jako zbędne dla rozstrzygnięcia w sprawie (art. 227 k.p.c.).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał powództwo za uzasadnione w przeważającej części i wyjaśnił, że w niniejszej sprawie, powód M. M. (1) domagał się zapłaty od Miejskiego Klubu Sportowego (...) Sp. z o.o. w Ś. kwoty 137.630 zł z tytułu udzielonych w okresie od dnia 31 maja 2016 roku do dnia 30 grudnia 2016 roku pożyczek.

Za zasadny Sąd I instancji uznał zarzut bezwzględnej nieważności umów pożyczek z dnia: 31 maja 2016 roku, 30 czerwca 2016 roku, 31 sierpnia 2016 roku,
1 października 2016 roku oraz 30 grudnia 2016 roku, zawartych pomiędzy powodem M. M. (1) pełniącym funkcję Prezesa Zarządu G.- (...) Towarzystwa Sportowego ( (...)) (...) a G.- (...) Towarzystwem Sportowym (...). Powód w powyższych umowach występował jako członek zarządu oraz jako osoba fizyczna. Zgodnie z art.11 ust.4 ustawy z dnia
7 kwietnia 1989 roku Prawo o Stowarzyszeniach (Dz. U. z 2019 roku poz. 713),
w umowach między stowarzyszeniem a członkiem zarządu oraz w sporach z nim stowarzyszenie reprezentuje członek organu kontroli wewnętrznej wskazany w uchwale tego organu lub pełnomocnik powołany uchwałą walnego zebrania członków (zebrania delegatów). Sąd Okręgowy podkreślił, że powyższy przepis określa szczegółowe zasady reprezentacji stowarzyszenia w umowach pomiędzy nim a członkiem zarządu
w zakresie wszystkich zawieranych w takiej relacji umów, a nie tylko związanych ze sprawowaną funkcją członka zarządu, stanowiąc w tym zakresie, że pozostaje to w gestii członka organu kontroli wewnętrznej wskazanego w uchwale tego organu lub pełnomocnika powołanego uchwałą walnego zebrania członków (zebrania delegatów). Z faktu występowania tej samej osoby fizycznej w dwóch rolach: członka zarządu
i kontrahenta stowarzyszenia wynika podwyższone ryzyko dokonywania czynności
w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c.) bądź też dla pozoru (art. 83 § 1 k.c.). Stąd też istnieje konieczność regulacji chroniącej, z jednej strony interesy stowarzyszenia,
z drugiej zaś interes osób trzecich przed niekorzystnymi rozporządzeniami majątkiem stowarzyszenia. Do takich niekorzystnych dla stowarzyszenia i jego wierzycieli rozporządzeń może dojść zwłaszcza przy zawieraniu umów pomiędzy stowarzyszeniem a członkiem zarządu (członkami zarządu) w zakresie świadczeń realizowanych poza pełnioną przez niego funkcją (dr E. H., Szczególne zasady reprezentacji stowarzyszenia w zakresie umów oraz sporów między stowarzyszeniem a członkiem zarządu, M. (...), Nr 8, Legalis).

Sąd I instancji podniósł, że stosownie do treści art. 58 § 1 k.c., czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Opisana we wskazanym wyżej przepisie nieważność czynności prawnej jest nieważnością bezwzględną i w związku z tym nieważna czynność prawna od chwili jej dokonania nie wywołuje żadnych skutków prawnych objętych wolą osoby jej dokonującej ewentualnie (przy czynnościach prawnych dwustronnych), stron tej czynności prawnej. Każdy kto ma interes prawny, może się na tę nieważność powoływać, ponieważ bezwzględna nieważność ma skutek wobec wszystkich, chociażby pośrednio zainteresowanych.
Z kolei czynność prawna jest sprzeczna z ustawą nie tylko wtedy, gdy jej treść jest formalnie i materialnie sprzeczna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa, ale też wtedy, gdy taka sprzeczność wynika z właściwości lub natury określonego zespołu przepisów prawa, pomimo wyraźnego zakazu dokonania oznaczonej treści czynności prawnej. Zatem nieważność czynności prawnej ma miejsce zawsze wtedy, gdy czynność prawna zostaje dokonana niezgodnie z ogólnie obowiązującą normą prawną, a więc dyrektywą zawierającą określony wzór postępowania, a jednocześnie norma ta ma charakter bezwzględnie obowiązujący, czyli jej zastosowanie nie może być wyłączone lub ograniczone decyzją stron. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega natomiast na tym, iż z formalnego punktu widzenia jest ona zgodna z ustawą, bo jej treść nie obejmuje postanowień sprzecznych z przepisami prawa (bezwzględnie obowiązującymi) lub zespołem takich przepisów, lecz skutki, które wywołuje, a które są objęte zamiarem osób dokonujących przedmiotowej czynności prawnej, prowadzą do naruszenia nakazów lub zakazów postępowania objętych treścią bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy uznał, że umowy pożyczek zawarte przez powoda z (...) były nieważne na podstawie art. 58 k.c. W toku procesu powód przyznał, że posiadał własne pieniądze i sam zaproponował udzielenie Stowarzyszeniu (...) pożyczek. Wskazał, że nie było w tej sprawie żadnej uchwały zarządu. Jednak – wobec wskazania przez powoda jako podstawy prawnej art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. (po podniesieniu przez pozwanego zarzutu nieważności zawartych umów pożyczki) – Sąd I Instancji uznał, że żądanie powoda zapłaty na jego rzecz kwoty 137.630 zł znajduje oparcie w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu, bowiem stanowi świadczenie nienależne.

Stosownie do treści art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Jest to szczególny rodzaj bezpodstawnego wzbogacenia, a cechą wspólną jest uzyskanie korzyści cudzym kosztem. Oznacza to, że zubożony może żądać zwrotu nienależnego świadczenia, a wzbogacony będzie z tego tytułu zobowiązanym, jeżeli przysporzenia przybrało postać świadczenia. Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu należy stosować wtedy, gdy brak innej podstawy prawnej, na jakiej możliwe byłoby przywrócenie równowagi majątkowej, naruszonej bez prawnego uzasadnienia, jak również wtedy, gdy inne środki połączone są z większymi trudnościami (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 1995 roku, sygn. III CZP 46/95). Nie ulega zatem wątpliwości, że w niniejszej sprawie w wyniku wykonania przez powoda nieważnych umów doszło niewątpliwie do wzbogacenia (...).

W niniejszej sprawie sporną okolicznością był cel na jaki zostały przeznaczone pieniądze pożyczone od powoda przez (...). Zdaniem Sądu Okręgowego oceny oświadczeń woli powoda M. M. (1) jako pożyczkodawcy
i G.- (...) Towarzystwa Sportowego (...) reprezentowanego przez K. M. - wiceprezesa zarządu i M. S. (2) - sekretarza zarządu (jako pożyczkobiorcy) w zawartych umowach pożyczek należało dokonać przez pryzmat art. 65 k.c. w myśl którego oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności w których złożone zostało zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Wykładni oświadczenia woli stron należy dokonywać w odniesieniu do zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, którego ocena winna nastąpić z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w sprawie, jak i wszelkich okoliczności towarzyszącym przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1966 roku, sygn. akt. II CR 423/66, Legalis).

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego, w tym z zeznań stron umowy pożyczki wynika, że pożyczone od powoda pieniądze zostały przeznaczone na bieżącą działalność sekcji piłki nożnej. Jak ustalono sytuacja (...) w 2016 roku było trudna, bowiem w 2013 roku ze sponsorowania klubu wycofał się główny sponsor (...) Ś.. Powód jako prezes klubu starał się o pozyskanie licencji sportowej dla klubu, aby mógł dalej grać na tym samym poziomie w III lidzie. Koniecznym było spełnienie warunków polegających na uregulowaniu wszystkich zobowiązań publiczno-prawnych m. in. wobec ZUS-u, Urzędu Skarbowego. Pieniądze te zostały również przeznaczone na wypłatę zaległych wynagrodzeń zawodników, którzy od jesieni 2016 roku nie otrzymali żadnych pieniędzy wynikających z podpisanych kontraktów.

Za chybiony uznał Sąd Okręgowy zarzut pozwanego odnośnie braku odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez Stowarzyszenie (...) w świetle porozumienia z dnia 26 stycznia 2017 roku o przekazaniu sekcji piłki nożnej, co w konsekwencji w ocenie pozwanego miało świadczyć o braku jego legitymacji procesowej. Zgodnie z zawartym w dniu 26 stycznia 2017 roku porozumieniem Miejski Klub Sportowy (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w Ś. jako (...) stał się następcą prawnym Stowarzyszenia (...) z siedzibą w Ś. ( (...)) i zobowiązał się do przejęcia solidarnej odpowiedzialności z (...) za jego dotychczasowe zobowiązania, które zostały należycie udokumentowane zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości i księgowości oraz stwierdzone w raporcie z analizy biegłego rewidenta. Ewidentnym celem zawartego przez (...)
i (...) Sp. z o.o. porozumienia – umowy było to, aby zapewnić sekcji seniorskiej piłkarzy – klubowi (...) możliwość dalszego występowania
w rozgrywkach III ligi piłkarskiej na podstawie posiadanej przez (...) licencji na występowanie przez klub (...) w tych rozgrywkach – w kończącym się
w czerwcu 2017 roku sezonie 2016/2017, a więc dokończenie rywalizacji na tym poziomie rozgrywkowym, co warunkowało możliwość ubiegania się o licencję do gry na tym poziomie rozgrywkowym w kolejnym sezonie 2017/2018. Niewątpliwie warunkiem koniecznym do osiągnięcia tego celu było przyjęcie przez nowopowstałą spółkę przejmującą klub, solidarnej odpowiedzialności ze zbywcą za jego dotychczasowe zobowiązania, gdyż zgodnie z uchwałą Zarządu (...) z dnia(...) nr (...) był to wymóg niezbędny do przejęcia licencji na grę
w dotychczasowej klasie rozgrywkowej przez sekcję piłkarską (klub piłkarski).

Sąd Okręgowy podniósł, że uchwała Zarządu (...) z dnia (...) nr (...)określała szczegółowe zasady nabywania i wygaśnięcia członkostwa
w (...), a także dopuszczalne zmiany form prawnych klubów piłkarskich, ich nazw lub siedzib. Z § 18 ust. 3 powyższej uchwały jasno wynika, że pozwany jako nowo powstały podmiot musiał stać się następcą prawnym (...) i zobowiązać się do przyjęcia solidarnej odpowiedzialności ze zbywcą - (...) za jego dotychczasowe zobowiązania. Z kolei zgodnie z art. 19 § 1 Statutu Polskiego Związku Piłki Nożnej pozwany jako członek (...) zobowiązany był do przestrzegania statutów, regulaminów, wytycznych oraz decyzji (...), (...) oraz (...) i zapewnienia respektowania tych przepisów oraz rozstrzygnięć przez ich członków. W świetle powyższego, pozwany po podpisaniu w dniu 26 stycznia 2017 roku (...) stał się solidarnie odpowiedzialny za wszelkie istniejące zobowiązania (...) i nie mógł swojej odpowiedzialności ograniczyć, nie narażając się na utratę przez sekcję piłkarską licencji na dalszą grę na dotychczasowym poziomie rozgrywek. Ubocznie Sąd Okręgowy wskazał, że w toku procesu Ł. R. pełniący funkcję prezesa Miejskiego Klubu Sportowego (...) Sp. z o.o. w okresie od 1 grudnia 2016 roku do 22 listopada 2018 roku przyznał, że ustalone zostało, że pozwany pokryje wszystkie zobowiązania, które są wiarygodne pod względem finansowo-księgowym oraz formalno-prawnym. Po podpisaniu porozumienia, pozwany spłacił szereg zobowiązań (...), m.in. kredyt zaciągnięty przez (...) kredyt zaciągnięty w (...) Banku (...) w P..

Niezależnie od powyższego Sąd I instancji zauważył, że Miejski Klub Sportowy (...) Spółka z o.o. w Ś. zobowiązał się na mocy porozumienia z dnia 26 stycznia 2017 roku do przejęcia solidarnej odpowiedzialności z (...) za jego dotychczasowe zobowiązania, które nie tylko zostaną należycie udokumentowane zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości i księgowości, ale także stwierdzone w raporcie z analizy biegłego rewidenta. W tym celu pozwany zatrudnił biegłą rewident, która określiła sytuację finansową i stan zadłużenia G.- (...) Towarzystwa Sportowego (...) z siedzibą w Ś.. Ze sporządzonej w dniu 31 marca 2017 roku ekspertyzy ekonomicznej niezależnego biegłego rewidenta mgr A. D. wynikało zobowiązanie z tytułu kredytów
w łącznej kwocie 169.881,30 zł oraz pożyczek udzielonych przez M. M. (1) w okresie V-XII 2016 roku z uwzględnieniem częściowej spłaty
w łącznej kwocie 137.630 zł. Zarówno (...) Sp. z o.o. reprezentowana przez prezesa zarządu Ł. R. jak i (...) reprezentowane przez powoda podpisali raport i nie wnieśli do nich żadnych zastrzeżeń. Zdaniem Sądu Okręgowego - trudno w tej sytuacji uznać, zwłaszcza biorąc pod uwagę wynik przeprowadzonego postępowania dowodowego, że zobowiązania (...) wobec powoda nie zostały należycie udokumentowane zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości i księgowości oraz stwierdzone w raporcie z analizy biegłego rewidenta. Nawet więc przyjmując, że pozwany nie przystąpił do wszystkich długów (...), to niewątpliwie przystąpił on do długu (...) wobec powoda na podstawie art. 353 ¹ k.c. ze skutkiem z art. 369 k.c. Dzięki przystąpieniu do długu przez pozwanego powód uzyskał większe szanse na zaspokojenie swoich roszczeń, w związku z powyższym to przystąpienie do długu pozwanego nie narusza w żadnym stopniu interesów wierzyciela. Nie było więc podstaw do wymagania jego pisemnej zgody.

Końcowo Sąd Okręgowy przyjął, że pozwany jest legitymowany biernie
w sprawie, a powód udowodnił żądanie zwrotu kwoty 137.630 zł, która została wykazana w raporcie biegłej rewident niekwestionowanym przez żadną ze stron zawartego w dniu 26 stycznia 2017 roku „Porozumienia”. Jego roszczenie znajduje oparcie w art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł stosownie do treści art. 481 § 1 k.c., który stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W niniejszej sprawie Sąd zasądził odsetki od dnia 20 czerwca 2018 roku do dnia zapłaty, a więc po upływie 14 dni od daty doręczenia pozwanemu wydanego w postępowaniu upominawczym nakazu zapłaty (k.52). W pozostałej części – jedynie co do części odsetek ustawowych za opóźnienie - Sąd oddalił powództwo (punkt II wyroku).

O kosztach procesu w punkcie III wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, uznając, że powód uległ jedynie w części żądania ubocznego - w zakresie odsetek, zatem wypełniona została hipoteza powyżej przedstawionej normy prawnej, wobec czego pozwany zobligowany jest do zwrotu wszystkich kosztów poniesionych tytułem celowego dochodzenia roszczeń w łącznej kwocie 12.299 zł (art. 98 § 1 i 3 k.p.c.). Na koszty poniesione przez powoda M. M. (1) składała się opłata od pozwu w wysokości 6.882 zł (k.46), wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika w wysokości 5.400 zł (ustalone w oparciu o § 2 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych – Dz. U. z 2018 roku poz. 265) opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony w całości apelacją przez pozwanego, który zarzucił:

I. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy to jest:

1) art. 379 pkt 5 k.p.c. w związku z art. 321 § 1 k.p.c. oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji RP przez pozbawienie pozwanego możności obrony swoich praw w postępowaniu pierwszoinstancyjnym wskutek braku uprzedzenia i poinformowania stron przez Sąd do czasu zamknięcia rozprawy o całkowitej zmianie kwalifikacji prawnej roszczenia, co uniemożliwiło pozwanemu podjęcie skutecznej obrony,

2) art. 379 pkt 2 k.p.c. w związku z art. 86 k.p.c., art. 88 k.p.c., art. 89 § 1 k.p.c., art. 91 k.p.c. oraz art. 92 k.p.c. poprzez nienależyte umocowanie pełnomocnika procesowego powoda i dokonanie modyfikacji powództwa pismem z dnia 9 października 2018 roku i zmianę roszczenia na bezpodstawne wzbogacenie podczas gdy pełnomocnictwo szczególne załączone do pozwu obejmowało wyłącznie umocowanie do odbioru wszelkich należności zasądzonych z tytułu pożyczki,

3) art. 321 § 1 k.p.c. w związku z art. 187 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. przez orzeczenie co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, wobec uwzględnienia powództwa na podstawie art. 410 k.c. w związku z art. 405 k.c. w sytuacji, w której powód uzasadnił żądanie okolicznościami dotyczącymi art. 720 k.c.,

4) art. 193 § 2 ¹ i § 3 k.p.c. w związku z art. 321 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie skuteczności modyfikacji powództwa dokonanego pismem z dnia 9 października 2018 roku, doręczonym do sadu oraz bezpośrednio pełnomocnikowi pozwanego na podstawie art. 132 § 1 k.p.c. i oparciu wyrokowania o modyfikacje powództwa zawartego w tym piśmie i w konsekwencji wydanie orzeczenia ponad żądanie;

II. naruszenie prawa materialnego to jest:

1) art. 410 k.c. w związku z art. 405 k.c. w sytuacji, gdy ustalone okoliczności faktyczne nie uzasadniały zastosowania tego przepisu,

2) art. 104 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie za dokonaną jednostronnej czynności prawnej w postaci modyfikacji powództwa pismem z dnia 9 października 2018 roku bez należytego umocowania pełnomocnika powoda.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty pozwany wniósł o uchylenie wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania ewentualnie o jego zmianę przez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania odwoławczego. Do odpowiedzi dołączono pełnomocnictwo udzielone przez powoda radcy prawnemu D. P. w dniu 11 maja 2017 roku do wystąpienia w sprawie z powództwa przeciwko (...) sp. z o.o. o należności tytułem udzielonej pożyczki, do reprezentowania przed sadami wszystkich instancji oraz Sądem Najwyższym (pełnomocnictwo k. 2206) oraz oświadczenie powoda z dnia 3 sierpnia 2020 roku, w którym potwierdził wszystkie czynności procesowe, jakich w jego imieniu dokonał ustanowiony prze niego pełnomocnik radca prawny D. P. w sprawie z powództwa przeciwko (...) sp. z o.o. o należności tytułem udzielonych pożyczek podmiotowi, którego zobowiązania przejął pozwany (oświadczenie k. 2207).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jako bezzasadna podlega oddaleniu (art. 385 k.p.c.). Na wstępie należy zaznaczyć, że biorąc pod uwagę wskazana przez pozwanego wartość przedmiotu zaskarżenia i sformułowane przez jego profesjonalnego pełnomocnika (autora apelacji) wnioski apelacyjne – Sąd Apelacyjny uznał, że pozwany objął zakresem zaskarżenia rozstrzygnięcia z pkt I i pkt III wyroku.

Również w tej części uzasadnienia konieczne jest wskazanie, że art. 378 § 1 k.p.c. - co powszechnie akceptuje się w orzecznictwie - nakłada na sąd drugiej instancji obowiązek ponownego rozpoznania sprawy w granicach apelacji, co oznacza nakaz wzięcia pod uwagę wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów i wniosków. Zakres kognicji sądu odwoławczego określają zatem granice apelacji, przez co rozumie się sformułowane w apelacji zarzuty i wnioski skarżącego. Nie ulega też wątpliwości, że sąd II instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, jednocześnie -
w granicach zaskarżenia - z urzędu bierze pod uwagę nieważność postępowania (tak uchwała składu siedmiu sędziów wpisana do księgi zasad prawnych, III CZP 49/07, OSNC z 2008 roku, nr 6 poz. 55).

W sytuacji kiedy tak jak w rozpatrywanej sprawie - skarżący nie zarzuca naruszenia przepisów postępowania w kontekście prawidłowości ustalonego stanu faktycznego - dla oceny trafności zarzutu naruszenia prawa materialnego miarodajne są okoliczności przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia przez Sąd I instancji (podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2000 roku, II CKN 300/00, LEX nr 52592).

Art. 187 § 1 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu
w niniejszej sprawie) stanowił, że pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać:

1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;

2) przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu;

3) informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.

W kontekście przytoczonej regulacji należy zatem przyjąć, że do obligatoryjnych elementów pozwu należy tylko dokładne określenie żądania i przytoczenie uzasadniających je okoliczności faktycznych. Nie jest natomiast wymagane wskazanie podstawy prawnej powództwa. W orzecznictwie jednolicie uważa się, że przepisy prawa materialnego wskazywane przez powoda jako źródło jego żądań, nie wiążą sądu i mogą być przezeń pominięte przy wydawaniu orzeczenia co do istoty sporu. Konstrukcja prawnej podstawy rozstrzygnięcia należy bowiem zawsze do sądu (da mihi factum, dabo tibi ius) (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 1999 roku, I CKN 252/98, OSNC 1999, nr 9, poz. 152). Sąd rozpoznający sprawę nie jest więc związany twierdzeniami powoda, co do podstawy prawnej dochodzonego przezeń roszczenia, natomiast wiąże go przytoczona w pozwie podstawa faktyczna powództwa, czyli okoliczności faktyczne uzasadniające to roszczenie i wysokość żądanej kwoty. Innymi słowy określone w pozwie żądanie jest zindywidualizowane przytoczonymi przez powoda okolicznościami faktycznymi, a zgodnie z zasadą iura novit curia powód nie ma obowiązku przytoczenia podstawy prawnej dochodzonego roszczenia.

Równocześnie zgłoszone przez stronę roszczenie wyznacza granice, w jakich sąd uprawniony jest do rozpoznania przedstawionej mu sprawy. Roszczenie w ujęciu materialnym stanowi prawo podmiotowe, którego treścią pozostaje możliwość domagania się od określonej osoby określonego zachowania. Natomiast w ujęciu procesowym - stanowi wyodrębnione konstrukcyjnie żądanie (art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.), które z jednej ma swoje źródło w prawie materialnym, a z drugiej stanowi wyraz wyraźnej woli powoda uzyskania sądowej ochrony i realizacji przysługującego mu prawa, w przedstawionej pod osąd podstawie faktycznej. Zindywidualizowanie powództwa – jak wskazano powyżej - wymaga zatem istnienia jego podstawy faktycznej tj. przytoczenia okoliczności faktycznych, którymi sąd orzekający zarówno w pierwszej jak i w drugiej instancji jest bezwzględnie związany. Żądanie powództwa określa więc nie tylko jego przedmiot, lecz również jego podstawa faktyczna. Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad to żądanie, na co wyraźnie wskazuje art. 321 § 1 k.p.c. Stąd też obowiązkiem strony inicjującej proces pozostaje wyraźne sformułowanie żądania, które to żądanie wyznacza tym samym granice kognicji sądu. Zakaz orzekania ponad żądanie, będący przejawem zasad dyspozycyjności i kontradyktoryjności, stanowi emanację zasady, że
o przedmiocie orzekania decyduje wyłącznie strona (por. wyrok Sądu Apelacyjnego
w Lublinie z dnia 5 czerwca 2020 roku, I ACa 210/20, LEX nr 3030502).

W rozpatrywanej sprawie powód jednoznacznie określił swoje żądanie, domagając się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego kwot przekazanych (...) na podstawie umów pożyczek, argumentując, że na mocy porozumienia z dnia 26 stycznia 2017 roku, spółka stała się w tym zakresie jego dłużnikiem (pozew k. 2-6). Do pozwu dołączono odpisy pięciu umów pożyczek w oparciu o które powód przekazał środki pieniężne na rzecz (...) (k. 8-12), oraz odpis porozumienia z dnia 26 stycznia 2017 roku (k. 19-21). W toku procesu tak sformułowana przez powoda podstawa faktyczna nie uległa zmianie, jedynie w piśmie z dnia 12 października 2018 roku (k. 73-87), stanowiącym replikę na sprzeciw pozwanego od wydanego w sprawie nakazu zapłaty (złożonym zgodnie ze zobowiązaniem nałożonym na pełnomocnika powoda zarządzeniem z dnia 6 września 2018 roku) (zarządzenie k. 67) – pełnomocnik powoda wskazał alternatywną w stosunku do art. 720 k.c. podstawę prawną żądania zasądzenia kwoty wskazanej w pozwie (art. 410 k.c.). Wskazanie nowej podstawy prawnej było reakcją powoda na zgłoszony w sprzeciwie zarzut bezwzględnej nieważności umów pożyczek.

Zogniskowanie postępowania sądowego na podstawę prawną wskazaną przez powoda w replice na sprzeciw nastąpiło na wstępnym etapie rozpoznania sprawy (jeszcze przed pierwszym terminem rozprawy) i wydanie wyroku zasądzającego na tej podstawie nie mogło być dla pozwanego zaskoczeniem, zwłaszcza, że sam – podnosząc zarzut bezwzględnej nieważności umów pożyczek niejako zmusił powoda do poszukiwania innego przepisu prawa materialnego, stanowiącego źródło jego roszczeń. W okolicznościach rozpatrywanej sprawy nie może być zatem mowy o pozbawieniu pozwanego możliwości obrony swych praw w sytuacji, kiedy już na jej wstępnym etapie wiedział o możliwej do uwzględnienia przez Sąd podstawie prawnej żądania. Pozwany w toku całego procesu miał zatem możliwość podjęcia stosownej obrony w celu uzyskania korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia. W orzecznictwie za zbyt daleko idący uznano pogląd, że brak uprzedzenia przez sąd o zamierzonej zmianie kwalifikacji podstawy prawnej żądania skutkuje automatycznie nieważnością postępowania z uwagi na pozbawienie strony możliwości obrony jej praw. Ocena, czy w takiej sytuacji zachodzą przesłanki z art. 379 pkt 5 k.p.c. powinna być dokonywana ad casu z uwzględnieniem przedmiotu sprawy, wskazanej przez powoda podstawy faktycznej i prawnej, stanowiska pozwanego, możliwych kwalifikacji prawnych, konkretnych sytuacji procesowych, etapu postępowania, możliwości przewidywania przez stronę takiej zmiany. (tak m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 27 kwietnia 2016 roku, II CSK 556/15, 8 września 2016 roku, II CSK 750/15, 18 lipca 2019 roku, I CSK 334/18; LEX). W tym kontekście należy podkreślić, że pozwany był przez cały tok procesu reprezentowany przez fachowego pełnomocnika, który powinien dostrzegać, w jaki sposób całokształt ujawnionych w procesie okoliczności może być zakwalifikowany pod możliwe do przyjęcia podstawy materialne. W konsekwencji zarzut naruszenia art. 379 pkt 5 k.p.c. okazał się chybiony.

Nie można także zgodzić się ze skarżącym, że Sąd Okręgowy wyszedł poza granice żądania powoda, wyrokując na podstawie art. 410 k.c. i tym samym naruszył art. 321 k.p.c. W orzecznictwie nie budzi wątpliwości pogląd, że przyjęcie przez sąd innej, niż podana przez powoda, kwalifikacji prawnej jego roszczenia nie narusza art. 321 k.p.c. Sąd nie może jedynie wyjść poza faktyczną podstawę pozwu, nie jest bowiem uprawniony do zamiany podstawy faktycznej powództwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2020 roku, II CSK 695/18, LEX nr 3049035).

Ewentualne wątpliwości co do zakresu umocowania pełnomocnika powoda, wynikającego z pełnomocnictwa dołączonego do pozwu (k. 7) – rozwiało pełnomocnictwo z tej samej daty dołączone do odpowiedzi na apelację i oświadczenie powoda o potwierdzeniu wszystkich czynności procesowych dokonanych przez jego pełnomocnika. W wypadku pełnomocnictwa procesowego zakres umocowania określa art. 91 k.p.c. stanowiąc, że obejmuje on z samego prawa umocowanie do wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, nie wyłączając powództwa wzajemnego, skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego ich wniesieniem, jako też wniesieniem interwencji głównej przeciwko mocodawcy (pkt 1), wszelkich czynności dotyczących zabezpieczenia i egzekucji (pkt 2), udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu (pkt 3), zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie (pkt 4), odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej (pkt 5). Zakres takiego pełnomocnictwa może być ograniczony lub rozszerzony, co winno wynikać z jego treści (art. 92 k.p.c.). W uzasadnieniu postanowienia z dnia 27 czerwca 2002 roku (IV CZ 41/02) Sąd Najwyższy zauważył, że w praktyce ustanawiania pełnomocnictwa procesowego można zaobserwować bardzo różne sformułowania i wyrażenia dla określenia zakresu udzielonego umocowania in concreto. Przy pomocy różnych formuł prawnych wyrażana jest zatem intencja mocodawcy i pełnomocnika co do tego, że udzielone pełnomocnictwo procesowe obejmuje wszystkie czynności łączące się z daną sprawą, które mogą być dokonywane na wszystkich szczeblach instancyjnych biegu sprawy, łącznie ze sporządzeniem i wniesieniem skargi kasacyjnej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego treść udzielonego radcy prawnemu D. P. pełnomocnictwa z dnia 11 maja 2017 roku (k. 7), uprawniała go zarówno do wniesienia pozwu o zapłatę przeciwko pozwanemu, jak również podejmowania wszystkich łączących się z tą sprawą czynności procesowych, na co jednoznacznie wskazuje użyte w jego treści sformułowanie ,,upoważnia (…) do podejmowania czynności sądowych”. Dodatkowo należy podkreślić, że na wyznaczonych przez Sąd Okręgowy rozprawach oprócz pełnomocnika powoda był również obecny powód, który nie zgłaszał sprzeciwu co do czynności podejmowanych przez jego pełnomocnika (protokoły rozpraw k. 211-212, 237-239, 2145-2146v.). Również pozwany nie miał wątpliwości co do zakresu umocowania pełnomocnika powoda, ponieważ ani w sprzeciwie od nakazu, ani w toku dalszego procesu nie podniósł zarzutu nienależytego umocowania pełnomocnika przeciwnika procesowego. W tych okolicznościach zarzuty z pkt I.2 apelacji należało ocenić jako niezasadne.

W odniesieniu do zarzutu z pkt I.4 apelacji należy podkreślić, że wskazanie przez powoda w piśmie z dnia 12 października 2018 roku innej podstawy prawnej żądania, nie może być kwalifikowane jako zmiana powództwa, o której mowa w art. 193 § 1 k.p.c. Zmiana powództwa w rozumieniu tego przepisu może dotyczyć jego sfery przedmiotowej lub podmiotowej. Zmiana przedmiotowa jest czynnością procesową powoda, która może polegać na przekształceniu obu elementów powództwa (żądania i podstawy faktycznej) bądź jednego z nich. Może ona przybrać postać zmiany ilościowej, polegającej na rozszerzeniu albo ograniczeniu pierwotnego żądania, bądź jakościowej, prowadzącej do zmiany żądania lub przekształcenia podstawy faktycznej powództwa, określanego jako wymiana przytoczeń (tak. M.Manowska w Komentarzu do art. 193 k.p.c., LEX). W orzecznictwie przyjęto, że zmianę powództwa stanowi również powołanie jego innej podstawy prawnej, jeśli jest połączone z jednoczesnym uzupełnieniem bądź wymianą okoliczności faktycznych (uchwała połączonych izb Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietna 1972 roku, III PZP 17/70, OSNCP 1973/5, poz. 72; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2004 roku, V CK 246/04, LEX nr 277887). W rozpatrywanej sprawie taka sytuacja nie miał miejsca, albowiem zarówno treść żądania powoda, jak również wskazana w pozwie podstawa faktyczna - nie uległy zmianie w toku całego procesu. Stąd również zarzuty z pkt I.4 apelacji okazały się bezzasadne.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne. Jako trafną uznaje także dokonaną przez ten Sąd subsumcję.

W odniesieniu do sformułowanych w apelacji zarzutów naruszenia prawa materialnego należy wyjaśnić, że nienależne świadczenie (art. 410 § 1 k.c.) definiuje się jako zachowanie podmiotu zmierzające do przysporzenia korzyści majątkowej drugiej stronie (odbiorcy nienależnego świadczenia), które z punktu widzenia tej drugiej strony przybiera postać świadczenia w stosunku zobowiązaniowym, przy czym ten stosunek zobowiązaniowy w rzeczywistości nie istnieje (z uwagi na brak normy prawnej, czynności prawnej, orzeczenia sądu lub decyzji innego organu, które byłyby podstawą istnienia takiego stosunku i zarazem podstawą świadczenia). Ten, kto spełnia takie świadczenie, określany jest w doktrynie jako solvens, ten zaś, kto je przyjmuje (odbiorca) – jako accipiens. Z kolei roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia jest zaś nazywane kondykcją (condictio). W praktyce orzeczniczej podkreśla się, że ogólne przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia należy rozumieć specyficznie w przypadku nienależnego świadczenia, gdyż sam fakt spełnienia go uzasadnia roszczenie kondykcyjne. W takim przypadku nie zachodzi już potrzeba badania w procesie, czy
i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na rzecz której świadczono ( accipiensa) oraz czy majątek świadczącego ( solvensa) uległ zmniejszeniu. Uzyskanie nienależnego świadczenia samoistnie wypełnia przesłankę powstania wzbogacenia,
a spełnienie tego świadczenia przesłankę zubożenia (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 czerwca 2003 roku, V CKN 337/01, LEX nr 1167122; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 18 maja 2020 roku, I AGa 57/20, LEX nr 3044495).
W konsekwencji – także zarzuty naruszenia art. 410 k.c. w związku z art. 405 k.c. nie mogły zostać uznane za zasadne. Z kolei art. 104 k.c. – z przyczyn wskazanych powyżej – nie miał w ogóle zastosowania w przedmiotowej sprawie i tym samym nie doszło do jego naruszenia.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na podstawie przepisów wskazanych w treści uzasadnienia – orzekł jak w wyroku.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c., a zasądzona z tego tytułu na rzecz powoda kwota obejmuje wynagrodzenie jego pełnomocnika (radcy prawnego) w tym postępowaniu.