Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 stycznia 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił B. B. prawa do rekompensaty, gdyż przed dniem 1 stycznia 2009 r. nie wykonywała ona pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat wskazując ,że okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy na podstawie dokumentacji w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawionym wg wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. lub świadectwie pracy.

/decyzja k.19 plik I akt ZUS/

W dniu 29 grudnia 2020 r. do organu rentowego wpłynęło odwołanie B. B. w którym wniosła o przyznanie jej wnioskowanego świadczenia. W uzasadnieniu wskazała ,że w okresie od 1989 r. do 2005 r. pracowała w sposób ciągły i w pełnym wymiarze czasu pracy przy obsłudze komputera z monitorem kineskopowym , co znacznie obciążało jej narząd wzroku i było szkodliwe dla jej zdrowia.

/odwołanie k.3 – 4 odwrót/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie k.5 - 5 odwrót/

Na rozprawie w dniu 16.03. 2021 r wnioskodawczyni wniosła o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/ e – prot. 00:38:27/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni B. B. urodziła się (...)

/okoliczność bezsporna/

Decyzją z dnia 2 lipca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał B. B. emeryturę od 1 czerwca 2020 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaznaczył ,że wypłata emerytury podlegała zawieszeniu z uwagi na fakt kontynuowania zatrudnienia przez B. B..

/decyzja k.11 – 13 plik I akt ZUS/

W dniu 21 października 2020 r. B. B. wniosła o podjęcie wypłaty emerytury w związku z rozwiązaniem stosunku pracy oraz o przyznanie rekompensaty.

/wniosek k.16 plik I akt ZUS , wniosek k.18 plik I akt ZUS/

Decyzją z dnia 17 listopada 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. ustalił B. B. wysokość emerytury i podjął jej wypłatę od 1 października 2020 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

/decyzja k.23 – 25 plik I akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił B. B. prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

/decyzja k.19 plik I akt ZUS/

W okresie od 2 maja 1989 r. do 31 sierpnia 1992 r. B. B. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Państwowym Szpitalu (...) A.M. w Ł. na stanowisku starszej sekretarki medycznej.

/świadectwo pracy k.6 – 6 odwrót plik II akt ZUS/

W okresie od 1 września 1992 r. do 30 września 2002 r. B. B. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Akademii Medycznej w Ł. , a w okresie od 1 października 2002 r. do 21 października 2020 r. w pełnym wymiarze czasu pracy w Uniwersytecie Medycznym w Ł.. W okresie od 1 września 1992 r. do 31 stycznia 2010 r. wykonywała obowiązki pracownicze starszego technika.

/świadectwo pracy k.17 – 17 odwrót plik I akt ZUS/

Począwszy od 2 maja 1989 r. B. B. powierzone obowiązki pracownicze wykonywała wyłącznie w zakładach patomorfologii. Wnioskodawczyni zajmowała się wprowadzaniem danych do systemu komputerowego, sporządzaniem statystyk, wystawianiem faktur oraz obsługą programu do obsługi badań, co z kolei sprowadzało się do wprowadzenia do systemu danych dotyczących zleceniodawcy, daty, rodzaju badania, dostarczonego materiału oraz rozpoznania (w j. polskim, łacińskim lub po angielsku), kto wykonał badanie a także rozpoznań sekcyjnych. Dziennie dotyczyło to od 50 do 100 skierowań. Wnioskodawczyni wyszukiwała także konkretne przypadki w systemie. Wszystkie te prace były związane z pracą przy monitorze kineskopowym , najpierw z ekranem pomarańczowym a później czarno – białym, co znacząco obciążało wzrok. W ciągu dnia właściwie nie było czynności, których wnioskodawczyni nie wykonywałby przy komputerze. Do 2012 r. wnioskodawczyni pracowała wyłącznie na monitorach kineskopowych.

/zeznania świadków: K. R. min.00:15:33 – 00:31:03 , M. D. min.00:31:33 – 00:37:08 oraz wnioskodawczyni min.00:37:14 – 00:38:20 w związku z jej informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:01:50 – 00:14:02 rozprawy z dnia 16 marca 2021 r. , płyta CD k.32/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów zarówno w postaci dokumentów jak i osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań wnioskodawczyni oraz świadków: K. R. , M. D.. Zgromadzone dokumenty, zeznania wnioskodawczyni i świadka nie budzą wątpliwości, co do ich wiarygodności, znajdują potwierdzenie w załączonej dokumentacji osobowej, uzupełniają się wzajemnie i stanowią tym samym wiarygodne źródło dowodowe. Organ rentowy nie zgłaszał wniosków dowodowych mających na celu wykazanie okoliczności przeciwnych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawczyni przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z dyspozycją art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 1924)określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U z 2021 r. , poz.291).Stosownie do treści art. 2 ust. 5 w/w ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 w/w ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Ust. 2 art. 21 stanowi, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 w/w ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy zgodnie, z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 listopada 2010 r. (K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39 czy tez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 r., lex nr 1979477).

Art. 23 ust. 1 w/w ustawy stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

Bezspornym jest w rozpoznawanej sprawie, że wnioskodawczyni nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

W treści zaskarżonej decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał ,że przed dniem 1 stycznia 2009 r. B. B. nie wykonywała przez co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze wskazując ,że okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy na podstawie dokumentacji w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawionym wg wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. lub świadectwie pracy. Pozostałe przesłanki nabycia prawa do rekompensaty nie były kwestionowane przez organ rentowy.

W rozpoznawanej sprawie nie budziło wątpliwości, że wnioskodawczyni w spornym okresie była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy.

Pracę operatora elektronicznych monitorów ekranowych /prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych/ zaliczyć należy do prac w warunkach szczególnych. Pomocnicze znaczenie w tym zakresie ma wykaz zawarty w załączniku nr 1 do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej.

Analiza treści wykazu A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) wskazuje w poz. 5 Działu XIV – prace różne – prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych,

Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki i pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Sąd Najwyższy podkreślił, iż ustawodawca tworząc instytucję przewidzianą w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, opierał się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni.

Jak stanowi art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 7 ww. ustawy za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazane odwołanie do art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pozwala na stosowanie omawianych przepisów łącznie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.) ( vide art. 32 ust. 4).

W świetle § 2 ust. 1 wskazanego rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r. II UKN 417/97 – (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r. II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...) ).

Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Regulacja § 2 Rozporządzenia, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed Sądem. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach Sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków ( por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85 – LEX 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84 – LEX 14625).

Podkreślić należy jednak, iż ustawodawca w obecnie obowiązujących przepisach celowo odszedł od szczegółowego określania stanowisk pracy, skupiając się na zakresach obowiązków, bowiem nazwy stanowisk pracy mogły być bardzo różne w zależności od zakładu pracy. Ponadto ustalano je często na długo przed wejściem w życie przepisów określających pracę w warunkach szczególnych. Z tej przyczyny Sąd ma nie tylko prawo, ale i obowiązek ustalać rzeczywisty zakres obowiązków, bez względu na nazwę stanowiska.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na okoliczność pracy wykonywanej przez wnioskodawczynię w szczególnych warunkach dopuścił dowód z zeznań wnioskodawczyni oraz świadków , a także przeprowadził dowód z dokumentacji zatrudnienia wnioskodawczyni.

Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego wnioskodawczyni w spornym okresie była zatrudniona w zakładach patomorfologii Państwowego Szpitala (...) A.M. w Ł. , a następnie Akademii Medycznej w Ł. ( (...) w Ł.), gdzie w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym dla jej stanowiska zajmowała się wyłącznie wprowadzaniem danych do systemu komputerowego , sporządzaniem statystyk oraz obsługą programu do obsługi badań , co z kolei sprowadzało się do wprowadzenia do systemu danych dotyczących zleceniodawcy , daty, rodzaju badania oraz dostarczonego materiału, rozpoznania, także posekcyjnego. Co jednak istotne, wszystkie te prace były związane z pracą przy monitorze kineskopowym, co znacząco obciążało wzrok wnioskodawczyni.

W ocenie Sądu wnioskodawczyni wykazała, iż wykonywana przez nią w spornym okresie praca była pracą w szczególnych warunkach. Wszystkie jej obowiązki były związane z pracą przed ekranem komputera, a więc przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. Zdaniem Sądu, wobec tak ustalonego stanu faktycznego należy uznać, iż wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała obowiązki pracownicze w warunkach szczególnych.

Mając na uwadze powyższe nie ulega wątpliwości, że wnioskodawczyni pracowała w szczególnych warunkach przez ponad 15 lat oraz, że spełnione zostały wszystkie pozostałe przesłanki do nabycia prawa do rekompensaty przewidzianej w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

A zatem Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do rekompensaty.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku na podstawie art.98 k.p.c. zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił zgodnie z § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za adwokackie (Dz. U. z 2015 r. , poz.1800).

S.B.