Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód – K. S. domagał się zasądzenia od pozwanego – (...) w W. kwoty 3.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 9 maja 2012 r. do dnia zapłaty. Wniósł także o zwrot kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że prowadzi działalność gospodarczą wynajmując zarobkowo pojazdy. W związku ze szkodą komunikacyjną poszkodowany w wypadku komunikacyjnym – P. K. wynajął od powoda pojazd zastępczy. Okres najmu wyniósł 12 dni, za łączną kwotę 3000 zł i został potwierdzony rachunkiem nr (...). Pozwane towarzystwo w ogóle nie uznało roszczenia o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego twierdząc, iż poszkodowanemu nie przysługuje takie roszczenie, a ponadto pozwany nadpłacił szkodę. Powód wyjaśnił również, iż przed wystąpieniem na drogę sądową uzyskał od poszkodowanego cesję praw do odszkodowania.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 12 grudnia 2012 r., sygn. akt VIII GNc 7088/12, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Sprzeciw od powyższego orzeczenia wniósł pozwany domagając się oddalenia powództwa i zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany przyznał, że przyjął zawiadomienie o szkodzie, przeprowadził postępowanie ustalające i wypłacił odszkodowanie z tytułu kosztów naprawy pojazdu marki B. o numerze rejestracyjnym (...) w łącznej wysokości 9140,88 zł oraz oddalił roszczenia z tytułu zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego. Z zestawienia przedstawionego przez powoda wynika, że wynajął on poszkodowanemu pojazd marki V. (...) o numerze rejestracyjnym (...) w okresie od 28 stycznia do 8 lutego 2012 r. oraz, że naprawa pojazdu trwała 2 dni. Pozwany zakwestionował konieczność najmu pojazdu zastępczego przez okres 12 dni, gdyż pojazd poszkodowanego nadawał się do jazdy. Nadto pojazd marki B. o numerze rejestracyjnym (...) nie został całkowicie naprawiony i był w takim stanie eksploatowany przynajmniej do 28 marca 2012 r. – do czasu oględzin wykonanych przez J. B.. Dodatkowo pozwany z ostrożności procesowej zakwestionował wysokość stawki najmu pojazdu zastępczego.

W odpowiedzi na sprzeciw powód podtrzymał żądanie pozwu. Opisał szczegółowo okoliczności naprawy pojazdu marki B. o numerze rejestracyjnym (...), a w zakresie kosztów najmu pojazdu zastępczego wskazał, że cena 250 zł brutto jest ceną średnią i pozwany nie jest uprawniony do korekty ceny obowiązującej na lokalnym rynku.

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie.

Wyrokiem z dnia 7 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 617 zł.

Sąd Rejonowy wydał rozstrzygnięcie w oparciu o następujące ustalenia i wnioski.

W dniu 27 stycznia 2012 r. marki B. (...) d o numerze rejestracyjnym (...), stanowiący własność P. K., uległ uszkodzeniu w wyniku kolizji drogowej. Sprawca wypadku był ubezpieczony u pozwanego od odpowiedzialności cywilnej. Przedmiotowy pojazd służył poszkodowanemu P. K. do prowadzenia działalności. W dniu 28 stycznia 2012 r. K. S. zawarł z poszkodowanym P. K. umowę wypożyczenia samochodu osobowego marki V. (...) o numerze rejestracyjnym (...). Stawka brutto za dobę wypożyczenia wynosiła 250 zł, a pojazd został zwrócony przez poszkodowanego w dniu 8 lutego 2012 r. W dniu 24 kwietnia 2012 r. powód obciążył P. K. rachunkiem na kwotę 3000 zł. P. K. umową cesji z dnia 10 października 2012 r. przelał na powoda prawo do odszkodowania w związku ze szkodą nr (...).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów prywatnych powołanych przez strony, w tym dokumentów znajdujących się w aktach szkody nr (...) oraz okoliczności bezspornych. Dokumenty te Sąd I instancji uznał za wiarygodne i niebudzące wątpliwości co do ich treści. Również żadna ze stron nie podważała ich autentyczności. Na rozprawie w dniu 7 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. pominął dowód z przesłuchania świadków P. K. i J. B. albowiem ich przesłuchanie, mając przy tym dodatkowo na uwadze, że nie stawili się oni do sądu pomimo wezwania, prowadziłoby wyłącznie do niczym nieuzasadnionego przedłużenia postępowania. Sąd wskazał przy tym, że świadek P. K. został zgłoszony wyłącznie na okoliczność ustalenia konieczności wynajęcia pojazdu zastępczego

Z kolei na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. Sąd I instancji oddalił wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny techniki samochodowej. Sąd podkreślił, iż w przedmiotowej sprawie pozwany nie kwestionował okoliczności powstania kolizji drogowej w wyniku której uszkodzony został samochód marki B. (...) d o numerze rejestracyjnym (...), jak również faktu, iż sprawca kolizji zawarł z nim umowę ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej.

Pozwany wypłacił poszkodowanemu P. K. odszkodowanie z tytułu kosztów naprawy jego pojazdu, ale odmówił zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego.

W swych rozważaniach Sąd I instancji powołał się na treść przepisów art. 822 k.c. oraz art. 34 ust. 1 i art. 36 ust.1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.)

W odniesieniu do treści art. 363 § 1 k.c. Sąd wskazał, iż naprawienie szkody może polegać albo na restytucji naturalnej albo na zapłacie odszkodowania naturalnego. Sąd I instancji podkreślił, iż wyboru o którym mowa w § 1 art. 363 k.c. dokonuje się przez złożenie stosownego oświadczenia drugiej stronie. Przywrócenie rzeczy uszkodzonej do stanu poprzedniego polega na doprowadzeniu jej do stanu używalności w takim zakresie, jaki istniał przed wyrządzeniem szkody. Jeżeli do osiągnięcia tego celu konieczne jest użycie nowych elementów, to poniesione na nie wydatki wchodzą w skład kosztów naprawienia szkody przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego. W konsekwencji powyższe wydatki obciążają osobę odpowiedzialną za szkodę.

Nadto Sąd Rejonowy podkreślił, iż w polskim systemie prawnym obowiązuje zasada pełnego odszkodowania. Zakres obowiązku naprawienia szkody normuje zaś w podstawowy sposób art. 361 k.c. Nakłada on co do zasady na zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedzialność ograniczaną normalnymi następstwami działania lub zaniechania z którego szkoda wynikła oraz stratami, które poszkodowany poniósł bądź (także) korzyściami, których w wyniku wyrządzenia szkody nie uzyskano.

W tym kontekście Sąd I instancji przywołał treść uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r., sygn. III CZP 5/11), zgodnie z którą odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie lub zniszczenie pojazdu mechanicznego niesłużącego do prowadzenia działalności gospodarczej obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego. W ocenie Sądu tym bardziej nie może budzić wątpliwości, że generalnie odpowiedzialność pozwanego obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego przez poszkodowanego P. K., skoro uszkodzony pojazd służył jemu do prowadzenia działalności gospodarczej, a pozwany tejże okoliczności nie zakwestionował. W związku z umową cesji zawartą między poszkodowanym P. K. a powodem w dniu 10 października 2012 r. prawo do ewentualnego dalszego odszkodowania w związku ze szkodą nr (...) przeszło na powoda.

Sąd podkreślił również, że roszczenie o zwrot kosztów wynajmu pojazdu zastępczego ma inny charakter niż roszczenie o zwrot kosztów naprawy pojazdu. W tym drugim przypadku poszkodowany ponosi szkodę już w momencie zaistnienia zdarzenia i powstania uszkodzeń, w tym bowiem momencie powstaje uszczerbek w jego majątku. W przypadku zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego sprawa ma się o tyle inaczej, że szkoda powstaje nie w momencie zaistnienia szkody, lecz dopiero wówczas, gdy poszkodowany koszty te już poniesie. Szkodę w tym wypadku można wiązać jedynie z wydatkami poniesionymi przez poszkodowanego na wynajem, a nie z samym faktem, iż on pozbawiony możliwości korzystania z rzeczy. Wynagrodzenie za przejściową utratę możliwości korzystania z rzeczy oznaczałoby w istocie nieprzewidywane prawem zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w postaci odczucia przykrości i dyskomfortu. Ta dolegliwość nie stanowi szkody majątkowej albowiem nie prowadzi do zmniejszenia majątku właściciela uszkodzonego pojazdu.

Odszkodowanie za wynajem pojazdu zastępczego przysługuje zatem poszkodowanemu jedynie w przypadku, gdy poniesie wydatki związane z tym wynajmem. Wydatki tego rodzaju należy uznać za wydatki poniesione w następstwie zdarzenia szkodowego, które by nie powstały bez tego zdarzenia, prowadzące do powypadkowego zmniejszenia majątku poszkodowanego, czyli straty w rozumieniu art. 361 § 2 k.c.

Powołując się na treść przepisów art. 6 k.c. i art. 3 k.p.c. Sąd Rejonowy zważył, iż powód nie wykazał, że koszty najmu pojazdu zastępczego zostały przez poszkodowanego P. K. poniesione. Powód nie przedstawił bowiem dowodów na poniesienie wydatków na pokrycie kosztów najmu pojazdu zastępczego. Sąd podkreślił przy tym, iż wniosek o przesłuchanie jako świadka P. K. dotyczył wyłącznie kwestii ustalenia konieczności najmu pojazdu zastępczego, a już nie wysokości kosztów wynajmu i faktu ich poniesienia. Dodatkowo Sąd wskazał, że Sąd Najwyższy już w wyroku z dnia 6 stycznia 1999 r., sygn. II CKN 109/98 wskazał „Nie może budzić wątpliwości, że poniesienie przez poszkodowanego kosztów najmu stanowi stratę, o jakiej mowa w przepisie art. 361 § 2 k.c.

Sąd podkreślił także, iż sam pełnomocnik powoda w publikacji swojego autorstwa przyznał, iż to właśnie poniesienie przez poszkodowanego kosztów najmu stanowi stratę, o jakiej mowa w przepisie art. 361 § 2 k.c. (zob. Tomasz Hryniewicz, Likwidacja szkód komunikacyjnych w praktyce OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, Toruń 2012, s. 142).

W tym stanie sprawy powództwo w całości oddalono. O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Od wyroku Sądu Rejonowego apelację wywiódł powód, zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie prawa procesowego w postaci art. 232 k.p.c.. oraz naruszenie prawa materialnego tj. art. 361§2 k.c. i art. 6 k.c.

W związku z powyższymi zarzutami apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 3.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 9 maja 2012 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów postępowania pierwszo instancyjnego. Domagał się także zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Ewentualnie powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach obu instancji.

W uzasadnieniu apelacji powód podnosił, iż zaciągnięcie zobowiązania z tytułu umowy najmu samochodu zastępczego stanowiło zwiększenie pasywów w majątku poszkodowanego. Doszło zatem do powstania szkody w majątku poszkodowanego, która powstała w chwili nadejścia terminu wymagalności zapłaty z umowy najmu tj. wystawienia faktury z datą wymagalności wskazaną w tejże fakturze, albowiem umowa taka (oraz faktura) pociąga za sobą obowiązek zapłaty konkretnej należności. W ocenie apelującego sam fakt dokonania zapłaty nie ma wpływu na wymiar szkody, gdyż powoduje on jedynie zamiast zwiększonych pasywów w majątku poszkodowanego, zmniejszone aktywa. Ponadto w związku z powyższym powód wskazywał, iż dopóki strona przeciwna nie wykaże dowodami, iż powód został zwolniony z obowiązku zapłaty należności z tytułu zawartej umowy najmu dopóty zobowiązanie to na nim ciąży, a co za tym idzie uzasadnione jest roszczenie odszkodowawcze.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu pozwany podzielił argumentację Sądu I instancji, wskazując, iż poszkodowany nie zapłacił czynszu na rzecz właściciela pojazdu zastępczego, a tylko przelał nieodpłatnie na rzecz powoda prawo do odszkodowania. Tymczasem roszczenie o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego powstaje dopiero z chwilą ich poniesienia. W przedmiotowej sprawie zapłata nie tylko nie nasępiła, ale także nie zostanie dokonana w przyszłości z uwagi na umowę przelewu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja okazała się bezzasadna.

Na wstępie podkreślić należy, że w postępowaniu pierwszoinstancyjnym Sąd Rejonowy dokonał ustaleń faktycznych i zastosował prawo materialne odpowiednio do zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Ustalenia te sąd odwoławczy podziela i przyjmuje za własne bez konieczności ich ponownego dokonywania i przytaczania.

Zarzuty formułowane w apelacji dotyczą naruszenia art. 232 kpc oraz art. 361 § 2 kc i art. 6 kc i opierają się głównie na twierdzeniach, iż za szkodę uznać należy określony uszczerbek w majątku, rozumiany jako zestawienie aktywów i pasywów. Z twierdzeń tych apelujący wywodził zasadność roszczeń o zwrot kosztów najmu samochodu zastępczego, zachodzącą już z momentem wykazania istnienia wymagalnego zobowiązania z tego tytułu, a tym samym brak konieczności faktycznej zapłaty. Takie stanowisko – w ocenie Sądu Okręgowego nie może być jednak uznane za prawidłowe.

W tym miejscu Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podziela pogląd Sądu Najwyższego zawarty w uchwale z dnia 17 listopada 2011 r . (III CZP 5/11, Lex nr 1011468) przytoczony również w uzasadnieniu Sądu Rejonowego, iż zwrotowi za najem samochodu zastępczego podlegać mogą tylko wydatki rzeczywiście poniesione z tytułu najmu pojazdu zastępczego. Chodzi tu zatem o sytuację, w której doszło już do poniesienia przez poszkodowanego wydatków na uzyskanie pojazdu zastępczego w okresie remontu uszkodzonego pojazdu albo przez okres niezbędny do nabycia nowego pojazdu, co prowadzi do zmniejszenia majątku poszkodowanego, czyli straty (art. 361 § 2 kc). Odwrotnie niż w przypadku naprawy samochodu, która nie jest warunkiem wypłaty odszkodowania (istotne znaczenie ma tu fakt powstania szkody), w sytuacji najmu pojazdu zastępczego, strata majątkowa jak wyżej wskazano powstaje dopiero z chwilą rzeczywiście poniesionych kosztów z tego tytułu. Tym samym w ocenie Sądu –zarzut naruszenia przepisu art. 361 § 2 kc, poprzez przyjęcie, iż zwiększenie pasywów wchodzi w zakres pojęciowy szkody już z momentem wykazania istnienia wymagalnego zobowiązania z tego tytułu uznać należało za bezzasadny.

Podkreślić przy tym należy, iż w przedmiotowej sprawie, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd I instancji, nie zostało natomiast wykazane, iż koszty najmu samochodu zastępczego zostały przez poszkodowanego faktycznie poniesione. W niniejszym postępowaniu powód opierał swe roszczenie w zakresie żądania zasądzenia odszkodowania z tytułu najmu pojazdu zastępczego w kwocie 3000 zł na podstawie zawartej umowy najmu pojazdu zastępczego i przedstawionego rachunku nr (...). Bezspornym było natomiast, iż nie doszło do faktycznej zapłaty przez poszkodowanego - P. K. należności z tego tytułu. Skoro zatem poszkodowany - P. K. nie uiścił należności z tytułu najmu auta zastępczego, oznacza to, iż w świetle prezentowanych powyżej rozważań nie poniósł on szkody w tym zakresie, albowiem strata majątkowa (szkoda) powstaje dopiero z chwilą rzeczywistego poniesienia kosztów najmu pojazdu zastępczego. W związku z tym, że nie było straty po stronie P. K., w konsekwencji nie powstała także wierzytelność względem pozwanego towarzystwa ubezpieczeniowego stanowiąca przedmiot umowy cesji z dnia 10.10.2012 r. pomiędzy poszkodowanym – P. K., a powodem (k.14 akt). Jak wskazał Sąd Najwyższy warunkiem skutecznej cesji wierzytelności jest istnienie tego prawa. Dlatego wierzytelność przyszła może przejść ma nabywcę dopiero z chwilą jej powstania. Jakkolwiek przelew wierzytelności przyszłej jest dopuszczalny, niemniej pełny skutek wywiera on dopiero z chwilą powstania wierzytelności (por. wyrok SN z dnia 16 października 2002 r. IV CKN 1471/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2003 r. V CKN 345/01). Tymczasem poszkodowany w niniejszej sprawie nie poniósł kosztów najmu pojazdu zastępczego przed zawarciem umowy przelewu, co więcej przedmiotowa umowa wyłączała w praktyce poniesienie przez niego kosztów z tego tytułu. Tym samym cesja wierzytelności pomiędzy P. K. a powodem K. S. nie mogła stanowić skutecznej podstawy dochodzenia roszczenia przez powoda.

W świetle powyższych rozważań bezzasadne okazały się również zarzuty naruszenia art. 6 kc i art. 232 kpc . Zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 232 kpc to same strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Z kolei art. 6 kc stanowi, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten odnosi się do materialnoprawnego aspektu zagadnienia ciężaru udowodnienia faktu (ciężaru dowodu). Instytucja ciężaru dowodu w tym znaczeniu (materialnym) służy do kwalifikacji prawnej negatywnego wyniku postępowania dowodowego. Przepis regulujący rozkład ciężaru dowodu określa, jaki wpływ na wynik procesu ma nieudowodnienie pewnych faktów, inaczej mówiąc kto poniesie wynikające z przepisów prawa materialnego negatywne konsekwencje ich nieudowodnienia. Ciężar wykazania tych przesłanek spoczywa na powodzie, zgodnie z ogólnymi regułami rozkładu ciężaru dowodzenia wynikającym z art. 6 kc i art. 232 kpc. Nieuzasadniony jest więc zarzut apelującego, iż dopóki pozwany w toku procesu nie wykaże, że powód został zwolniony z obowiązku zapłaty należności z tytułu zawartej umowy najmu, dopóty takie zobowiązanie na nim ciąży. Jak było bowiem podnoszone powyżej, dla możliwości skutecznego domagania się odszkodowania od ubezpieczyciela z tytułu najmu pojazdu zastępczego, niezbędne jest wykazanie przez stronę zainteresowaną faktycznego poniesienia przez poszkodowanego kosztów z tego tytułu.

W tym świetle zważyć należało, iż Sąd Rejonowy po dokonaniu ustaleń w oparciu o przeprowadzone dowody doszedł do słusznego wniosku, iż wobec braku rzeczywistego poniesienia kosztów najmu przez poszkodowanego, powództwo podlegało oddaleniu.

Mając na uwadze wszystkie wskazane wyżej okoliczności, wyrok Sądu pierwszej instancji należało uznać za prawidłowy i apelacja jako bezzasadna - na mocy art. 385 k.p.c. - podlegała oddaleniu.

O kosztach procesu orzeczono w myśl art. 98 k.p.c., tj. na zasadzie odpowiedzialności za wynik sprawy, stosownie do stawek rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.