Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2021 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku A. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wysokość świadczenia

na skutek odwołania A. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 12 stycznia 2021 r. sygn.: (...)

oddala odwołanie;

Sygn.akt VU 421/21

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 12 stycznia 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z urzędu ponownie ustalił A. W. emeryturę przyznaną na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej od (...) roku, tj. od dnia, od którego podjęta byłaby wypłata tej emerytury na kwotę 2339,63zł. Od dnia 1 stycznia 2021 roku wysokość emerytury powszechnej wyniosła 2 665,05 zł. Podstawa obliczenia emerytury wyniosła 593 565,29 zł (505 703,36 zł + 87 861,93 zł) i nie została pomniejszona o kwoty pobranych wcześniej emerytur. Przy ustalaniu wysokości emerytury ZUS uwzględnił wszystkie zmiany w wysokości świadczenia, jakie miały miejsce od dnia jej przyznania do dnia 31 grudnia 2020 roku, w tym zmiany wynikające z waloryzacji, jakimi emerytura była objęta oraz zmiany wynikające z załatwienia zgłoszonych wniosków. Z uwagi na to, że emerytura powszechna jest świadczeniem mniej korzystnym od dotychczas pobieranej emerytury przyznanej decyzją z dnia 17 czerwca 2008 roku, ZUS poinformował, że będzie kontynuował wypłatę emerytury wcześniejszej, której wysokość na dzień 1 stycznia 2021 roku wynosi 2 795,67 zł.

A. W. w odwołaniu z dnia (...) roku, zarzuciła decyzji z 12 stycznia 2021 roku:

1.  naruszenie przepisu art. 25 ust. 1 i art. 26 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że ubezpieczona przeszła na emeryturę w rozumieniu art. 26 ust. 1 ustawy w 2013 roku, choć stało się to dopiero w dniu 12 stycznia 2021 roku, co miało wpływ na wysokość obliczonej zaskarżoną decyzją emerytury w wieku powszechnym, skoro do ustalenia jej wysokości organ rentowy przyjął błędnie średnie dalsze trwanie życia z tablicy średniego dalszego trwania życia opublikowanej w 2013 r. dla ubezpieczonej w wieku 60 lat i 2 miesiące, a nie dla ubezpieczonej w wieku przejścia na emeryturę wynoszącego 67 lat i 7 miesięcy;

2.  naruszenie prawa materialnego, art. 32 ust. 1, art. 67 ust. 1 i art. 190 ust. 4 Konstytucji w zw. z art. 8 ust. 2, co doprowadziło do niezgodnej z Konstytucją RP wykładni i błędnego zastosowania przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wtym art. 194j ust. 1, ust. 2 i ust. 3, a także art. 25 ust. 1 i art. 26 ust. 1 tej ustawy, to jest w sposób, który naruszył Konstytucję RP i doprowadził do nierównego, odmiennego niż w przypadku innych ubezpieczonych charakteryzujących się tymi samymi cechami relewantnymi, potraktowania ubezpieczonej w zakresie chronionego konstytucyjnie prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego, którego to prawa nie można różnicować w oparciu o dyskryminujące i nierelewantne kryterium.

W konsekwencji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji przez ustalenie prawa wnioskodawczyni do emerytury obliczonej przy przyjęciu wskaźnika średniego dalszego trwania życia z daty przyznania emerytury w 12 stycznia 2021 roku dla osoby w wieku 67 lat i 7 miesięcy wynoszącego 191 miesięcy według tablicy średniego dalszego trwania życia z 2013 roku i podstawy obliczenia emerytury w postaci składek na ubezpieczenie emerytalne i zwaloryzowanego kapitału początkowego z uwzględnieniem ich waloryzacji do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, to jest do 31 grudnia 2020 roku oraz o zwrot kosztów procesu.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. W. urodziła się (...).

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawczyni w dniu (...) roku wystąpiła z wnioskiem o przyznanie emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Decyzją z dnia 17 czerwca 2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury od (...) roku w wysokości 2 001,49 zł. Do ustalenia wysokości emerytury ZUS uwzględnił 30 lat i 9 miesięcy okresów składkowych, 4 lata i 5 miesięcy okresów nieskładkowych.

(dowód: wniosek emerytalny – 24-25 akt emerytalnych, decyzja – k. 31 akt emerytalnych)

A. W. (...) roku złożyła wniosek o przyznanie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, zaznaczając że nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego i nie pozostaje w stosunku pracy.

(dowód: wniosek – k. 1-3 akt ZUS)

Decyzją z 21 sierpnia 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał wnioskodawczyni emeryturę od (...) roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego i ustalił jej wysokość na kwotę 1 798,20 zł.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto:

-

kwotę składki zaewidencjonowanej na koncie z uwzględnianiem waloryzacji zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę 87 861,93 złotych;

-

kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego 505 703,36 złotych;

-

średnie dalsze trwanie, które ustalono na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego życia - 253,7 miesięcy.

Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury (87 861,93 złotych + 505 703,36 złotych) po pomniejszeniu o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne (137 361,34zł). przez średnie dalsze trwanie życia (253,70 miesięcy).

Emerytura została zawieszona z uwagi na to, że była świadczeniem mniej korzystnym od uprzednio ustalonej emerytury wcześniejszej.

(dowód: decyzja– k. 11-12 akt emerytalnych)

W dniu (...) roku A. W. wniosła skargę o wznowienie postępowania w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019 roku oraz zastosowanie przeliczenia kapitału początkowego (wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jej złożenia).

(dowód: wniosek – k. 13 akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 9 września 2019 roku ZUS odmówił A. W. przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postepowania..

(dowód: decyzja – k. 14 akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 9 września 2019 roku (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił A. W. wznowienia postępowania w sprawie.

(dowód: decyzja – k. 15 akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 9 września 2019 roku (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił A. W. prawa do przeliczenia emerytury.

(dowód: decyzja – k. 16 akt emerytalnych)

A. W. w dniu 3 września 2020 roku wystąpiła z wnioskiem o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego. W odpowiedzi na wniosek organ rentowy przekazał informację, iż zgodnie z przepisami znowelizowanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS ponownego ustalenia wysokości emerytury powszechnej ZUS dokona z urzędu po upływie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej.

(dowód: wniosek – k. 17, informacja – k. 18 akt emerytalnych)

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Odwołanie jest bezzasadne.

Na wstępie należy podnieść, że w niniejszym postępowaniu Sąd rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 148 1 kpc, zgodnie z którym Sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, między innymi w sytuacji, gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w pierwszym piśmie procesowym złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy.

W rozpoznawanej sprawie strony nie wnosiły o rozpoznanie sprawy na rozprawie w pierwszym piśmie procesowym, a złożone dotychczas pisma procesowe dawały podstawę do przyjęcia, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przypadku, gdy głosy stron miałyby się ograniczyć tylko do powtórzenia argumentacji zawartej w pismach procesowych, to wyznaczanie rozprawy tylko w tym celu nie wydaje się uzasadnione. (tak wyrok SA w Gdańsku z dnia 26.06.2018, III AUa 1815/17). Sprawa nie miała charakteru wielowątkowego, wymagającego wyjaśnienia twierdzeń stron oraz odniesienia się do złożonych wniosków dowodowych. Sprawa w świetle stanowisk stron i zebranych dokumentów nie budziła żadnych wątpliwości. (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 26.04.2018, VI ACa 1694/17)

Ubezpieczona urodzona w (...) roku domagała się ponownego przeliczenia emerytury przy przyjęciu wskaźnika średniego dalszego trwania życia z daty przyznania emerytury w dniu 12 stycznia 2021 roku dla osoby w wieku 67 lat i 7 miesięcy wynoszącego 191 miesięcy według tablicy średniego dalszego trwania życia z 2013 roku i podstawy obliczenia emerytury w postaci składek na ubezpieczenie emerytalne i zwaloryzowanego kapitału początkowego z uwzględnieniem ich waloryzacji do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, to jest do 31 grudnia 2020.

Zgodnie z art. 194i ustawy o emeryturach i rentach z FUS do ustalenia podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ubezpieczonego urodzonego w (...) r. nie stosuje się przepisu art. 25 ust. 1b, jeżeli wniosek o przyznanie tej emerytury zgłosi w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 1222), pod warunkiem że prawo do emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego ma ustalone na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r.

Stosownie do treści art. 194j ust 1 ustawy emerytalnej kwotę emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ubezpieczonemu urodzonemu w (...) r., który wcześniej pobierał emeryturę wymienioną w art. 25 ust. 1b na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r., ustala się ponownie od podstawy ustalonej z zastosowaniem art. 194i. Przeliczeniu podlega podstawa obliczenia emerytury przyjęta w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury (art. 194j ust 2 ustawy emerytalnej). Do ustalenia nowej kwoty emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, a następnie uwzględnia się kolejne zmiany wysokości świadczenia (art. 194 j ust 3 ustawy emerytalnej). Emerytura w ponownie ustalonej wysokości przysługuje od dnia, od którego podjęto wypłatę emerytury przyznanej na podstawie art. 24, a w przypadku gdy prawo do tej emerytury było zawieszone - od dnia, od którego mogłaby być podjęta jej wypłata (art. 194j ust 4 ustawy emerytalnej). Jeżeli ponownie ustalona wysokość emerytury przyznanej na podstawie art. 24 jest wyższa od wypłacanej dotychczas, emerytowi wypłaca się wyrównanie. Kwotę wyrównania stanowi różnica między sumą kwot emerytur, jakie przysługiwałyby w okresie od dnia, o którym mowa w ust. 4, do dnia wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, z uwzględnieniem ich waloryzacji, a sumą kwot wypłaconych w tym okresie (art. 194j ust 5 ustawy emerytalnej).

Pełnomocnik skarżącej stoi na stanowisku, że z uwagi na ustalenie wysokości emerytury powszechnej decyzją z dnia 21 sierpnia 2013 roku w oparciu o niekonstytucyjny wobec swojej mocodawczyni jako kobiety z rocznika 1953 przepis art. 25 ust 1 b ustawy emerytalnej i nie pobieranie przez nią emerytury powszechnej (świadczenie to było zawieszone) a wyłącznie emerytury wcześniejszej, do skutecznego nabycia prawa do emerytury powszechnej doszło dopiero z dniem wydania zaskarżonej decyzji, co daje prawo obliczenia wysokości emerytury powszechnej na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej na nowo wg stanu z dnia 12 stycznia 2021 roku, ale bez zastosowania art. 25 ust 1 b ustawy.

Stanowisko to nie zasługuje na uwzględnienie. Należy przypomnieć, że wnioskodawczyni złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury powszechnej (...) roku. Wniosek ten nie został cofnięty przed uprawomocnieniem decyzji o przyznaniu emerytury powszechnej decyzją z dnia 21 sierpnia 2013 roku, a zatem wywołał on nieodwracalne skutki prawne. Jednocześnie postępowanie w sprawie emerytury powszechnej ubezpieczonej nie zostało wznowione, albowiem decyzjami z dnia 9 września 2019 roku organ rentowy odmówił przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postepowania i odmówił wznowienia postępowania w sprawie emerytury powszechnej. Konsekwencją powyższego jest to, że decyzja o przyznaniu wnioskodawczyni prawa do emerytury z 21 sierpnia 2013 roku pozostaje w obrocie prawnym i wywołuje skutek prawny w postaci nabycia przez ubezpieczoną prawa do emerytury powszechnej z dniem (...) roku. Powyższe oznacza, że wysokość tej emerytury nie jest ustalana na nowo na datę wydania zaskarżonej decyzji, jak chce skarżący, ale jest przeliczana z zastosowaniem art. 194j ustawy emerytalnej. Przeliczeniu podlega zatem podstawa obliczenia emerytury przyjęta w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury z 21 sierpnia 2013 roku wynosząca 593 565,29 zł. Do ustalenia nowej kwoty emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, które w przypadku wnioskodawczyni wynosi 253,7 miesiąca, a następnie uwzględnia się kolejne zmiany wysokości świadczenia. Emerytura w ponownie ustalonej wysokości przysługuje wnioskodawczyni od dnia, od którego mogłaby być podjęta wypłata emerytury tj. od dnia (...) roku (art. 194j ust 4 ustawy emerytalnej). W taki właśnie sposób ZUS ustalił ponownie wysokość emerytury wnioskodawczyni.

Zarówno w doktrynie, jak i judykaturze podkreśla się odrębność instytucji nabycia prawa do świadczenia od jego wypłaty. Zgodnie z art. 100 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. W przypadku ubezpieczonej, realizacja przesłanek warunkujących prawo do emerytury powszechnej z art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nastąpiła z dniem (...) roku, a więc wraz z osiągnięciem przez ubezpieczoną powszechnego wieku emerytalnego. Skarżąca nabyła zatem prawo do świadczenia na podstawie przepisów obowiązujących w dniu (...) roku, dlatego też do ustalenia wysokości świadczenia stosuje się przepisy obowiązujące w tej dacie, chyba że ustawa stanowi inaczej. Takim wyjątkiem przy ustalaniu wysokości emerytury powszechnej wnioskodawczyni jest art. 194 j ustawy w zakresie w jakim pozwala na pominięcie stosowania art. 25 ust 1 b ustawy emerytalnej.

Okoliczność, że wypłata emerytury powszechnej została zawieszona z uwagi na to, że była świadczeniem mniej korzystnym od pobieranej emerytury wcześniejszej, nie oznacza, że ubezpieczona nie zrealizowała prawa do emerytury powszechnej.

Decyzją z dnia 21 sierpnia 2013 roku organ rentowy potwierdził spełnienie przez ubezpieczoną przesłanek warunkujących prawo do emerytury powszechnej w brzmieniu obowiązującym w chwili realizacji ostatniej z przesłanek, czyli osiągnięcia wieku emerytalnego, stwierdzając tym samym istnienie po stronie ubezpieczonej prawa do dochodzonego świadczenia, a nadto dokonał konkretyzacji tegoż uprawnienia, określając m.in. datę początkową wypłaty świadczenia oraz jego wysokość, zgodnie z przepisami obowiązującymi w chwili złożenia wniosku lub przeliczenia świadczenia z urzędu. Obecnie obowiązujący przepis art. 194 j ustawy emerytalnej pozwala przy ustaleniu wysokości emerytury powszechnej wnioskodawczyni według stanu z sierpnia 2013 roku jedynie na pominięcie przy obliczeniu niekonstytucyjnego wobec niej art. 125 ust 1 b ustawy emerytalnej, czyli nie pomniejszanie podstawy wymiaru emerytury o sumę kwot pobranych wcześniej emerytur. Wszystkie pozostałe składniki stanowiące podstawę obliczenia emerytury powszechnej pozostają niezmienne i wynikają z decyzji z dnia 21 sierpnia 2013 roku, dotyczy to: składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji, zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz średniego dalszego trwania życia.

Sąd Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w postanowieniu z dnia 21 października 2020 r.I UK 377/19, przyjął, iż rozpoznanie wniosku o ustalenie prawa do emerytury wymaga – o ile przepisy prawa nie stanowią inaczej – potwierdzenia tego prawa oraz jego wysokości według stanu prawnego obowiązującego w dniu złożenia wniosku. Oznacza to, że wniosek rozpatrywany jest na podstawie obowiązujących w chwili jego złożenia przepisów dotyczących sposobu wyliczenia emerytury. W tych okolicznościach zastosowanie art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach do tych emerytów, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny i wniosek o emeryturę z tego tytułu złożyli w nowym stanie prawnym, po wejściu w życie niekorzystnego sposobu wyliczania emerytury, nie budzi wątpliwości konstytucyjnych i jest uzasadnione obowiązującą w prawie ubezpieczeń społecznych zasadą realizacji prawa do emerytury według przepisów obowiązujących w dniu złożenia wniosku.

Przepis art. 25 ust 1 b ustawy emerytalnej nie został usunięty z porządku prawnego wobec wszystkich ubezpieczonych, a jedynie wobec osób z rocznika 1953. Do pozostałych ubezpieczonych ma on nadal zastosowanie.

Brak tym samym podstaw do przyjęcia, że wnioskodawczyni została nierówno potraktowana w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnieciu wieku emerytalnego. Wręcz przeciwnie, art. 194 j ustawy emerytalnej wprowadził dla ubezpieczonych z rocznika 1953 wyjątek, w stosunku dla pozostałych ubezpieczonych, w postaci korzystniejszej regulacji, polegającej na wyeliminowaniu przy ustalaniu wysokości emerytury art. 25 ust 1 b ustawy emerytalnej.

Wnioskodawczyni podjęła samodzielnie decyzję, składając wniosek emerytalny w 2013 roku, co do daty przejścia na emeryturę. Data przejścia na emeryturę decyduje o tym w jaki sposób obliczana jest wysokość świadczenia. Sytuacja prawna ubezpieczonej z rocznika 1953, która przeszła na emeryturę w 2013 roku, jest odmienna od sytuacji ubezpieczonych z rocznika 1953, którzy wniosek o emeryturę złożyli zgodnie z art. 194 i ustawy emerytalnej w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. poz. 1222). Inna jest bowiem data przejścia na emeryturę tych osób, co ma wpływ na sposób obliczenia świadczenia. Nie jest to nierówność wobec prawa. Każdy bowiem z ubezpieczonych z rocznika 1953 roku miał prawo do samodzielnego podjęcia decyzji o tym, w jakiej dacie przejdzie na emeryturę.

Dodatkowo należy zauważyć, że prawo do zabezpieczenia społecznego zostało ustalone w najwyższym hierarchicznie aktem jakim w porządku krajowym jest Konstytucja RP. W myśl art. 67 § 1 Konstytucji, obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. Tym samym, z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP nie da się wyprowadzić konstytucyjnego prawa do konkretnej postaci świadczenia społecznego. Podstawą ewentualnych roszczeń osób ubiegających się o rentę, emeryturę czy inną formę zabezpieczenia społecznego mogą być przepisy ustaw (ewentualnie rozporządzeń wykonawczych wydanych w granicach upoważnienia ustawowego), regulujące szczegółowo te kwestie, nie zaś art. 67 ust. 1 Konstytucji RP, który upoważnia ustawodawcę do określenia zakresu i form zabezpieczenia społecznego w ustawach. Z przepisu art. 67 ust. 1 Konstytucji RP nie da się wyprowadzić konstytucyjnego prawa do konkretnej postaci świadczenia społecznego (tak: postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 stycznia 2019 r. I UK 4/18)

Reasumując, Sąd Okręgowy uznał, iż organ rentowy prawidłowo dokonał ponownego ustalenia wysokości emerytury wnioskodawczyni uznając, iż spełnia ona warunki do przeliczenia świadczenia zgodnie z regulacją art. 194 j ustawy emerytalnej.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako bezzasadne.