Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2020r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 marca 2020r. w W.

sprawy K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania K. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W.

z dnia 31 maja 2019 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

SSO Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

W dniu 10 lipca 2019r. K. S. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. z dnia 31 maja 2019r., znak: (...), domagając się uchylenia decyzji z dnia 5 września 2013 roku (znak: (...)) oraz ponownego przeliczenia wysokości należnego jej świadczenia. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie:

I.  przepisów prawa procesowego, tj.:

1.  art. 146 § 1 k.p.a. poprzez uznanie, że w niniejszej sprawie nie może nastąpić uchylenie decyzji z dnia 5 września 2013 roku (znak: (...)) z uwagi na upływ pięcioletniego terminu od dnia jej doręczenia, podczas gdy zasady konstytucyjne, zasady współżycia społecznego oraz zasady sprawiedliwości i słuszności społecznej stoją w sprzeczności z taką interpretacją powołanego przepisu;

2.  art. 151 § 2 k.p.a. poprzez jego zastosowanie, pomimo że w niniejszej sprawie decyzja z dnia 5 września 2013 roku (znak: (...)) powinna zostać uchylona, a należne ubezpieczonej świadczenie emerytalne powinno zostać ponownie przeliczone;

II.  przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na błędnym wyliczeniu wysokości należnego ubezpieczonej świadczenia emerytalnego;

2.  art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na wydaniu decyzji sprzecznej z zasadami demokratycznego państwa prawa oraz sprawiedliwości społecznej, w wyniku której uprawnienia ubezpieczonej zostały naruszone;

3.  art. 7 w zw. z art. 8 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na braku uwzględnienia, że Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, a organy władzy publicznej powinny działać na podstawie i w granicach prawa, a w konsekwencji wydanie decyzji, która stoi w sprzeczności z zasadami konstytucyjnymi;

4.  art. 190 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez jego błędną wykładnię i 'niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu, że w stanie faktycznym przedmiotowej sprawy nie jest możliwe uchylenie decyzji z dnia 5 września 2013 roku (znak: (...)), podczas gdy przepis ten nie przewiduje ograniczenia czasowego, które uniemożliwia uchylenie decyzji (odwołanie z dnia 4 lipca 2019 maja 2019r., k. 3-8 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że zgodnie z art. 146 § 1 k.p.a. uchylenie decyzji z powodu orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego została wydana decyzja, nie może nastąpić jeżeli od dnia doręczenia decyzji upłynęło 5 lat. W takim przypadku, zgodnie z art. 151 k.p.a., organ ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazuje okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji. W przedmiotowej sprawie w związku z tym, że od dnia doręczenia decyzji z dnia 5 września 2013r. upłynęło 5 lat, nie było możliwe jej uchylenie (odpowiedź na odwołanie z dnia 18 lipca 2019r., k. 9 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. S., ur. w dniu (...), ma przyznane prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 5 czerwca 2008r., tj. od daty nabycia uprawnień do emerytury. Emerytura przyznana ubezpieczonej była wielokrotnie przeliczana i waloryzowana kolejnymi decyzjami: z dnia 12 sierpnia 2008r., z dnia 10 września 2008r., z dnia 16 marca 2009r., z dnia 10 marca 2010r., z dnia 16 marca 2009r., z dnia 26 lutego 2013r. oraz z dnia 15 marca 2011r. (decyzja o przyznaniu emerytury z dnia 11 czerwca 2008r., decyzje z dnia 12 sierpnia 2008r., z dnia 10 września 2008r., z dnia 16 marca 2009r., z dnia 10 marca 2010r., z dnia 16 marca 2009r. z dnia 26 lutego 2013r. i z dnia 15 marca 2011r. - nieoznaczone karty akt emerytalnych).

W dniu 9 lipca 2013r. ubezpieczona złożyła w ZUS (...) w W. wniosek o emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Po rozpoznaniu w/w wniosku organ rentowy decyzją z dnia 5 września 2013r., znak: (...) przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od dnia 5 sierpnia 2013r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury, obliczonej zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wyniosła 1.866,77 zł, w związku z czym organ rentowy wskazał, że nadal będzie wypłacane świadczenie dotychczasowe w kwocie 1.962,41 zł. Świadczenie przyznane K. S. w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego było wielokrotnie przeliczane i waloryzowane kolejnymi decyzjami: z dnia 4 marca 2014r., z dnia 30 lipca 2015r., z dnia 2 października 2015r., z dnia 27 października 2015r., z dnia 25 marca 2016r., z dnia 6 maja 2016r., z dnia 2 sierpnia 2016r., z dnia 3 listopada 2016r., z dnia 8 lutego 2017r., z dnia 28 kwietnia 2017r., z dnia 25 lipca 2017r., z dnia 20 października 2017r., z dnia 12 lutego 2018r., z dnia 15 lutego 2018r., z dnia 14 maja 2018r., z dnia 12 lipca 2018r., z dnia 8 listopada 2018r., z dnia 8 lutego 2019r. oraz z dnia 14 maja 2019r. (wniosek o emeryturę z dnia 9 lipca 2013r., decyzja o przyznaniu emerytury z dnia 5 września 2013r., znak: (...), decyzje: z dnia 4 marca 2014r., z dnia 30 lipca 2015r., z dnia 2 października 2015r., z dnia 27 października 2015r., z dnia 25 marca 2016r., z dnia 6 maja 2016r., z dnia 2 sierpnia 2016r., z dnia 3 listopada 2016r., z dnia 8 lutego 2017r., z dnia 28 kwietnia 2017r., z dnia 25 lipca 2017r., z dnia 20 października 2017r., z dnia 12 lutego 2018r., z dnia 15 lutego 2018r., z dnia 14 maja 2018r., z dnia 12 lipca 2018r., z dnia 8 listopada 2018r., z dnia 8 lutego 2019r., z dnia 14 maja 2019r. - nieoznaczone karty akt emerytalnych).

W związku wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny w dniu 6 marca 2019r. wyroku w sprawie o sygn. P 20/16, K. S. w dniu 23 kwietnia 2019r. złożyła w ZUS (...) w W. skargę o wznowienie postępowania (wniosek z dnia 23 kwietnia 2019r. – nieoznaczone karty akt emerytalnych).

W odpowiedzi na powyższe Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. postanowieniem z dnia 31 maja 2019r. wznowił postępowanie w sprawie emerytury zakończone decyzją z dnia 5 września 2013r. Następnie w tym samym dniu, tj. 31 maja 2019r., wydał decyzję znak: (...) w której odmówił uchylenia decyzji z dnia 5 września 2019r., znak: (...) i stwierdził jej wydanie z naruszeniem prawa. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że zgodnie z treścią art. 146 k.p.a. uchylenie decyzji nie może nastąpić jeżeli od dnia doręczenia decyzji upłynęło 5 lat. W takim przypadku na podstawie art. 151 § 2 k.p.a. organ administracji publicznej ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazuje okoliczności, z powodu których decyzji nie uchylił (decyzja ZUS z 31 maja 2019r., postanowienie z 31 maja 2019r. – nieoznaczone karty akt emerytalnych).

Powyższy stan faktyczny, który nie był sporny między stronami, Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, których wiarygodność nie budziła wątpliwości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w rozpatrywanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2019r., poz. 1460), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a zatem nie zachodziła potrzeba przeprowadzania dowodów. Spór dotyczy jedynie prawa. Ponadto strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Przechodząc do oceny zaskarżonej decyzji, na wstępie należy przypomnieć, że spór w przedmiotowej sprawie powstał w związku z tym, że Trybunał Konstytucyjny w dniu 6 marca 2019r. wydał wyrok w sprawie o sygn. P 20/16, w którym orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy kobiet urodzonych w (...)r., które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy.

Konsekwencją każdego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, wynikającą z art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, jest to, że takie orzeczenie stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. 2020r., poz. 53), zwana dalej ustawą emerytalną, nie zawiera odpowiedniej regulacji określającej wprost zasady i tryb postępowania w omawianym przypadku. Co prawda, można byłoby rozważać zastosowanie w takiej sytuacji art. 114 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, jednakże takie stanowisko nie jest uprawnione, co potwierdza orzecznictwo (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2014r., III UZP 3/13; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2017r., III UK 117/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 marca 2016r., III AUa 455/15; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2018r., I UK 355/17). Wskazany pogląd opiera na tym, że art. 190 ust. 4 Konstytucji RP wyraźnie odsyła w przypadku w nim określonym do przepisów określających zasady i tryb wznowienia postępowania. Tymczasem instytucja przewidziana w art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie jest wznowieniem postępowania sensu stricto, lecz co najwyżej "swoistym wznowieniem postępowania" (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003r., III UZP 5/03 i orzecznictwo tam powołane), ma szerszy charakter niż wznowienie postępowania i nieco odmienne od niego przesłanki. Z istoty swej służy też innym celom, pozwalając - przy wykorzystaniu mniej rygorystycznych podstaw niż określone w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego podstawy wznowienia takiego postępowania - ponownie ustalić prawo do świadczeń emerytalno-rentowych lub ich wysokość. Nie jest też ograniczona jakimkolwiek terminem. Co jednak szczególnie istotne, orzeczenie, o którym mowa w art. 190 ust. 4 Konstytucji, stanowi samodzielną i szczególną podstawę wznowienia postępowania wymienioną expressis verbis w przepisach regulujących postępowanie zarówno sądowe (art. 401 ¹ k.p.c. i art. 540 § 2 k.p.k.), jak i administracyjne (art. 145a k.p.a.). Stosownie do art. 124 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w niej stosuje się zaś przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Za przepis, na podstawie którego może dojść do wzruszenia decyzji organu rentowego wydanej w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, należy zatem uznać art. 145a k.p.a., w myśl którego można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (§ 1). W takim przypadku skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

W rozpatrywanej sprawie – wobec faktu, że w dniu 6 marca 2019r. Trybunał Konstytucyjny wydał wymieniony wcześniej wyrok w sprawie o sygn. P 20/16 - organ rentowy, stosując powołany art. 145a k.p.a. w związku z art. 149 k.p.a. wznowił postępowanie, lecz nie uchylił decyzji z dnia 5 września 2013r., wskazując jako podstawę takiego rozstrzygnięcia art. 146 § 1 k.p.a. Wymieniony przepis przewiduje, że uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 3-8 oraz w art. 145a i art. 145b, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.

W sprawie poddanej kontroli sądu nie budzi wątpliwości, że od daty doręczenia decyzji z dnia 5 września 2013r., której uchylenia domaga się ubezpieczona, upłynęło 5 lat. Wprawdzie w aktach organu rentowego brak jest potwierdzenia odbioru tej decyzji przez K. S., jednak zgodnie z datą pieczęci widniejącą na decyzji, decyzja została wysłana do ubezpieczonej w dniu 6 września 2013r. Poza tym ubezpieczona wiele razy po wydaniu wskazanej decyzji występowała o przeliczenie emerytury, a zatem musiała otrzymać decyzję, o której mowa. Nie mniej istotne jest także i to, że w prowadzonym postępowaniu nie kwestionowała okoliczności doręczenia jej w/w decyzji. W takiej sytuacji zastosowanie przez organ rentowy art. 151 § 2 k.p.a. było prawidłowe. Wskazany przepis stanowi, że w przypadku, gdy w wyniku wznowienia postępowania nie można uchylić decyzji na skutek okoliczności, o których mowa w art. 146, organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji.

W przedmiotowej sprawie Sąd, dokonując analizy stanowiska K. S., nie znalazł więc podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji poprzez uchylenie decyzji z 5 września 2013r. i ponowne obliczenie emerytury. Uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt. 3-8 oraz w art. 145a k.p.a. nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat, co oznacza, że organ administracyjny rozpoznający sprawę po wznowieniu postępowania musi badać nie tylko, czy istniały przyczyny wznowienia, ale także czy na przeszkodzie ewentualnemu rozstrzygnięciu sprawy co do istoty nie stoją okoliczności, o jakich mowa w cytowanym art. 146 k.p.a. ( wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 września 1999r., sygn. akt I SA 1956/98). Przepis ten zawiera dwie przesłanki negatywne ograniczające dopuszczalność uchylenia decyzji administracyjnej w trybie wznowienia postępowania. W przypadku upływu pięcioletniego terminu od daty doręczenia decyzji organ rentowy nie może orzec co do istoty sprawy. Zgodnie z poglądami orzecznictwa upływ tego terminu jest bezwarunkowy, niezależny od okoliczności, które go spowodowały. Termin taki nie może być przywrócony na podstawie art. 58 k.p.a., a jego upływ pozbawia organ administracyjny prowadzący wznowione postępowanie możliwości orzeczenia co do istoty i ewentualnego uchylenia lub zmiany decyzji wydanej w postępowaniu zwykłym ( wyrok Wojewódzkiego Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 listopada 2005r., sygn. akt VII SA/Wa 463/05 oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 kwietnia 2009r., sygn. akt II OSK 124/09).

Zaznaczenia wymaga także, że choć w wyroku z dnia 6 marca 2019r. Trybunał Konstytucyjny wskazał na możliwość dochodzenia wyrównania świadczeń przez wszystkie kobiety objęte zakresem przedmiotowego orzeczenia, to jednocześnie orzeczenie to nie doprowadziło do wyrugowania z systemu prawa omówionych przepisów art. 146 i art. 151 k.p.a., które nadal wiążą przy rozpatrywaniu skarg o wznowienie postępowania. Z kolei wskazanie w uzasadnieniu powyższego orzeczenia na powinność ustawodawcy wprowadzenia odpowiednich regulacji w celu zagwarantowania jednolitych zasad zwrotu świadczeń należnych uprawnionym, świadczy o świadomości TK co do przedstawionego wyżej problemu. Do chwili obecnej regulacje, o których mowa, nie zostały jednak wprowadzone, a uwzględniając te, które obowiązują, Sąd nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji. Z uwagi na okoliczność, że odpowiada ona prawu, a ubezpieczona nie zaprezentowała argumentacji, która podważyłaby prawidłowość stanowiska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, to na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie podlegało oddaleniu.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...)